Dwaande-campagne wonen en werken Investeren in verbinding, samenwerking en ontwikkeling
Strategie 2015-2018
Auteur: Eelkje Idsardi, Trainee wonen en werken Versie: 5 Burgum, 7 november 2014
Inhoud Introductie
3
De term ‘regiomarketing’
3
Wie kiest, wordt gekozen
4
Regionale oppak
4
Leeswijzer
4
1. Identiteit van Noordoost Fryslân
5
1.1 Identiteit
5
1.2 Werken in Noordoost Fryslân
6
1.3 Wonen in Noordoost Fryslân
6
1.4 Kernwaarden
7
2. Strategie: doelen en doelgroepen selecteren
8
2.1 Doelstelling
8
2.2 Doelgroep(en)
8
2.3 Doelgroep en onderwerpen werken
9
2.4 Doelgroep en onderwerpen wonen
11
2.5 Doelstellingen Stichting Merk Fryslân
12
3. Promotie
13
3.1 Dwaande promotiecampagne
13
3.1.1 Dwaande in provinciaal perspectief
14
3.1.2 Merkdragers
14
3.2 Website
15
3.3 Social media
16
3.4 Dwaande-ambassadeursnetwerk
16
3.5 ONOF
16
4. Organisatie en uitvoering
17
5. Kosten en Dekking
19
6. Planning
21
Bijlage 1: Cijfers wonen en werken in Noordoost Fryslân
22
Bijlage 2: Betrokken partijen bij wonen en werken in Noordoost Fryslân
25
Bijlage 3: Lopende projecten/activiteiten wonen en werken
26
Bijlage 4: Verzamelde input - gesprekken en overleggen
27
Bijlage 5: Input verzameld tijdens Regiodag
29
Bijlage 6: Verzamelde input - literatuurlijst
30 2
Introductie “In 2030 is de kwaliteit van het leven in Noordoost Fryslân bijzonder goed. Mensen wonen en werken hier met plezier. Noordoost Fryslân ontwikkelt zich als een dynamische plattelandsregio in het noordelijk stedelijk netwerk. Door samen te werken op regionale schaal maken we onze ambities waar! Kortom: de regio moet nu, maar ook straks voor onze kinderen een mooie regio zijn.” (Doelstelling Netwerk Noordoost) Noordoost Fryslân bestaat uit de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Dongeradeel, Kollumerland c.a., Ferwerderadiel en Tytsjerksteradiel. In 2010 is het Sociaal Economisch Masterplan van Noordoost Fryslân opgesteld waarin bovenstaand beeld van de toekomst is geformuleerd. Hieruit is de Agenda Netwerk Noordoost ontstaan met regiomarketing als een prioritair project. De regiomarketingcampagne bestaat uit wonen, werken en recreëren. Het onderdeel recreëren (toerisme) wordt in 2015 opgepakt door een nieuwe organisatie voor gastheerschap en marketing, de Stichting Regiomarketing Toerisme (RMT) die begin 2014 is opgericht. In dit document wordt beschreven hoe wonen en werken zou kunnen worden vormgegeven binnen de bestaande Dwaandecontouren. Dit document schetst daarmee de strategie die verder zal worden uitgewerkt in concrete jaarplannen. Marketing op gebied van wonen en werken is veelomvattender dan toeristische marketing en behoeft daarom een andere aanpak: het omvat meerdere sectoren met verschillende belangen, er is een grote verscheidenheid aan partijen bij betrokken en een groot aantal doelgroepen waarop de marketing gericht kan worden. Maar hoe gaan we wonen en werken vormgeven, wat gaan we doen en in wiens handen komt de regiomarketing? Dit komt in dit plan van aanpak naar voren. De input bestaat voornamelijk uit gesprekken met betrokken partijen (ondernemers en ambtenaren) (zie bijlage 4 en 6). Daarnaast is tijdens de Regiobijeenkomst in het Streekhûs op 16 september gevraagd om input van aanwezigen. Deze reacties zijn te vinden in bijlage 5. De term ‘regiomarketing’ Uit de gesprekken is gebleken dat de benaming ‘regiomarketing wonen en werken’ nogal wat verwarring oplevert. Regiomarketing wordt vaak gezien als een activiteit om de toeristische sector te stimuleren. Daarnaast wordt regiomarketing regelmatig verward met regiopromotie, terwijl het bij regiomarketing niet alleen gaat om promotie (het uitdragen) maar ook om positioneren en productontwikkeling. Dit blijkt ook uit deze definitie: Regiomarketing is “het afstemmen van gebieden en hun (toekomstige) programma op de wensen van de klant en het verankeren van de belangrijkste voordelen van een gebied en de mate waarin het zich onderscheidt van andere gebieden in het bewustzijn van de klant” (Buhrs, 2008, p. 13)i Centraal staat dus afstemming tussen vraag en aanbod en afstemming tussen partijen. Het gaat niet (alleen) om de organisatie en promotie, maar juist om het stimuleren van wonen en werken in brede zin en we beter kunnen spreken van de Dwaande-campagne wonen en werken. Zoals ook in hoofdstuk 3 blijkt zullen deze activiteiten namelijk (blijvend) plaatsvinden met behulp van het ‘merk’ Dwaande. 3
Wie kiest, wordt gekozen Bij de Dwaande campagne wonen en werken is het, net als bij marketing op andere terreinen, van belang keuzes te maken. Op basis van de kwaliteiten van de regio dienen we te kiezen wat we willen bereiken en welke doelgroep(en) we op basis hiervan willen behouden of trekken, met welke producten we deze doelgroep(en) bereiken, welke promotieactiviteiten hierbij passen en hoe we dit alles organiseren en financieren. Onder de Dwaande campagne wonen en werken zou veel geschaard kunnen worden, vrijwel alles wat in een regio gebeurt past op een bepaalde manier wel onder wonen of werken. Daarom is bij de totstandkoming van deze strategie voortdurend gediscussieerd over wat wel en wat niet met behulp van deze strategie zou moeten worden opgepakt. Hierin zijn duidelijke keuzes gemaakt die in hoofdstuk 2 aan de orde komen. Kiezen is niet eenvoudig, want kiezen betekent ook uitsluiten. Echter, nu kiezen voor een doel en doelgroep betekent niet dat deze voor altijd vast liggen. Als na verloop van tijd, of in het geval dat de markt verandert, de wens ontstaat om de focus te leggen op een andere doelgroep of op een ander doel, hoeft dat geen probleem te zijn. Echter, als we niet kiezen is de marketing ongericht, voelt niemand zich aangesproken en komen promotieactiviteiten niet aan. Gert Jan Hospers, hoogleraar op gebied van city- en regiomarketing, zegt maar al te vaak: “wie kiest, wordt gekozen”. Regionale oppak De vraag die gesteld kan worden is of regionale schaal waarop wonen en werken nu opgepakt wordt de juiste is. Waarom niet kiezen voor een gemeentelijke of provinciale schaal? Vanuit de regio is gebleken dat er een sterke behoefte is aan deze regionale oppak. Maar ondanks dat de focus ligt op afgebakende thema’s (wonen en werken) en een afgebakende regio dient de blik ook naar buiten gericht te zijn. Zo is het van belang de verbinding te leggen met de marketing op gebied van recreatie en toerisme (Stichting RMT): wonen, werken en toerisme zijn met elkaar verweven en kunnen volop van elkaars succes profiteren. Daarnaast dient afgestemd te worden met de provinciale marketingorganisatie Stichting Merk Fryslân, die de marketing naar buiten de provincie op zich neemt. Leeswijzer In de volgende hoofdstukken wordt een voorstel gedaan op welke manier de Dwaande campagne wonen en werken vormgegeven zou kunnen worden (figuur 1). Eerst wordt een beeld gegeven van wat Noordoost Fryslân te bieden heeft, ofwel waarin deze regio sterk is en waar kansen liggen. Het hoofdstuk dat hierop volgt gaat in op de doelen en de doelgroepen waarop de regio inzet. In hoofdstuk 3 wordt de wijze van promotie vormgegeven. Hoofdstuk 4 gaat over de organisatie. Wie neemt de Dwaande campagne wonen en werken op zich? Hoofdstuk 5 brengt het financiële gedeelte in kaart. De planning van de verdere stappen voor de organisatie van wonen en werken in wordt gegeven in hoofdstuk 6. Figuur 1: te nemen stappen om tot strategie te komen
4
1. Identiteit van Noordoost Fryslân 1.1 Identiteit Er zijn verschillende documenten voorhanden waarin de kenmerken van Noordoost Fryslân op het gebied van wonen en werken naar voren komen. Het is overbodig en onwenselijk soortgelijk onderzoek opnieuw uit te voeren. Door het combineren en samenvoegen van deze gegevens is onderstaand overzicht tot stand gekomen. De informatie is dus niet nieuw, maar vormt de basis van waaruit verdere keuzes gemaakt worden. Met behulp van de SWOT-analyse uit het SEMii en de SWOT-analyse uit het startdocument-anticipeerregio Noordoost Fryslâniii is hieronder een overzicht gegeven van de positie en de trends op gebied van wonen en werken. Sterktes: Strategische ligging in de driehoek LeeuwardenDrachten-Groningen Veel rust en ruimte Aanwezigheid Nationaal Landschap, Nationale Parken en Werelderfgoed Aanwezigheid van sterke regiokernen/regiostad met een goed voorzieningenniveau Natte infrastructuur Sociale cohesie en samenhang, sterke mentaliteit Flexibiliteit en sterke economie door kleinschaligheid bedrijfsleven Dynamisch en betrokken bedrijfsleven Aanwezigheid eigen kabelbedrijf Aanwezigheid van samenwerkingsverbanden op verschillende gebieden. Kansen: Krimp en vergrijzing Toenemende integratie stedelijke knooppunten Noord-Nederland Toenemend belang kwaliteit wonen en leven bij arbeidsmarktkeuzen Toenemende behoefte aan rust, ruimte en bezinning Meer werkgelegenheid door toenemende zorgvraag Digitalisering Vervagende grens tussen wonen en werken Opkomst van de netwerkeconomie Samenwerkingsverbanden bieden kansen voor clusteren van voorzieningen Groeiende behoefte aan eigen kwaliteitsproducten Groeiende behoefte aan alternatieve energie Opkomst cradle-to-cradle principe Leegstaande gebouwen bieden nieuwe kansen voor wonen, ontspannen en bedrijvigheid Europese financiering
Zwaktes: Lage sociaal-economische positie IJle economie Beperkte werkgelegenheidsgroei Relatief veel laag opgeleiden Relatief laag inkomen van bewoners Krimp, vergrijzing en ontgroening Perifere ligging Geen duidelijk imago Innovatiegehalte totale bedrijvigheid Focus op minder kansrijke sectoren (industrie, landbouw) Financiële positie overheden Bescheidenheid leidt tot introverte houding
Bedreigingen: Krimp, vergrijzing en ontgroening Schaalvergroting Tekort aan beroepsbevolking, m.n. ‘vaklui’ en hogeropgeleiden en personeel in de zorg Veel bedrijven in sector landbouw, waardoor hervorming in het Europese landbouwbeleid grote impact kunnen hebben op de regio. Concurrentie en kannibalisme t.o.v. andere regio’s
Figuur 2: SWOT-analyse Noordoost Fryslân. Bron: Van Werven, 2010; Public Result
5
1.2 Werken in Noordoost Fryslân Noordoost Fryslân telt ongeveer 9300 bedrijfsvestigingen (17% van Fryslân totaal)iv. In bijlage 1 zijn tabellen opgenomen met nog meer cijfers over de kenmerken van de regiov. Veel van deze cijfers bevestigen het beeld dat van Noordoost Fryslân bestaat. Zo blijkt uit tabel 1 dat de sector landbouw en visserij ten opzichte van de andere regio’s in Friesland relatief omvangrijk is (7,4% van het totaal aantal banen in de regio). Ook de sector bouwnijverheid is relatief groot (9,8%). Uit tabel 2 (bijlage 1) blijkt dat de regio in absolute zin beschikt over het kleinst aantal bedrijfsvestigingen (m.u.v. de Waddeneilanden). Daarbij komt dat de bedrijven relatief klein zijn: uit tabel 3 (bijlage 1) blijkt dat bedrijfsvestigingen in Noordoost Fryslân uit gemiddeld 3,4 fulltime banen bestaan. Dit gegeven wordt ondersteund door het imago onderzoek dat is uitgevoerd in Noordoost Fryslânvi. Hierin kwam naar voren dat bijna 84% van de bedrijven in Noordoost Fryslân bestaat uit minder dan zes werknemers. Tabel 3 geeft ook een overzicht van het aantal startende ondernemingen. Als dit aantal afgezet wordt tegen de totale bevolkingsomvang wordt duidelijk dat in Noordoost Fryslân het aantal startende ondernemingen laag is ten opzichte van andere Friese regio’s. Anderzijds geeft het lage aantal faillissementen (absoluut dan wel relatief) aan dat de bedrijvenpopulatie relatief sterk is, ofwel, de bedrijven die beginnen zijn verhoudingsgewijs erg levensvatbaar. In dezelfde tabel is te zien hoe groot het aantal parttime banen is ten opzichte van het totaal aantal banen. Het grote percentage deeltijdbanen in Noordoost Fryslân laat zien dat de regio sterk is in woon-werkcombinaties, zoals ook naar voren komt in het SEM (2010, p.15). Door de aanleg van glasvezel kan de regio op trends inspelen en voorloper worden op het gebied van woonwerkcombinaties: kleine ondernemingen vanuit huis gerund in een netwerkeconomie met kleinere entiteiten, waarbij in veel gevallen beide ouders werken. 1.3 Wonen in Noordoost Fryslân Noordoost Fryslân telt ongeveer 125.000 inwoners (20% van Fryslân totaal). Deze inwoners wonen voornamelijk in dorpen: de regio kent 89 dorpen en 1 stad (Dokkum). De totale voorraad woningen is 52690, waarvan 65% een koopwoning betreft (zie tabel 5, bijlage 1)vii. Binnen de regio zijn de volgende woningcorporaties actief: Elkien, Mooiland (Ferwerderadiel), Prot. St. Bejaardenwoningen, Stichting Woningbouw Achtkarspelen, Thús Wonen, Wonen Noordwest Friesland en Woonfrieslandviii. Zij hebben gezamenlijk zo’n 14000 (sociale) huurwoningen in bezit (zie ook tabel 6, bijlage 1). Zoals ook uit bovenstaande SWOT-analyses blijkt, is Noordoost Fryslân als woonlocatie kansrijk omdat de regio goed gelegen is: vrijwel geheel Noordoost Fryslân ligt binnen het Daily Urban System van de noordelijke steden (Drachten, Leeuwarden, Groningen, Heerenveen). Ondanks dat de regio relatief centraal ligt zal de totale bevolking in Noordoost Fryslân, net als een aantal andere regio’s in Nederland, krimpen en vergrijzen (SEM 2010, zie ook tabel 4 in bijlage 1). Door huishoudensverdunning neemt het aantal huishoudens in de periode tot 2025 nog licht toe, maar daarna zal ook dit aantal afnemen.
6
Als gevolg van deze ontwikkelingen zal de vraag naar bepaalde typen woningen en woonmilieus veranderen. Zo zal de vraag naar appartementen door toenemende gezinsverdunning en vergrijzing toenemen en zal er minder vraag zijn naar eengezinswoningen. Het verkopen van een woning zal door veranderende en afnemende vraag steeds lastiger worden. Ook zal op termijn sprake zijn van leegstand, als huidig beleid ongewijzigd blijft. Deze veranderingen doen zich zowel voor op de woonmarkt als in de huursector. Een andere trend is het ontstaan van meer vraag naar landelijk wonen. Door herbestemming van gebouwen met agrarische functies (omzetten in woondoeleinden) zou hierop ingespeeld kunnen worden.ix 1.4 Kernwaarden Zoals in het Sociaal Economisch Masterplan beschreven wordt kunnen kansen en sterke punten gecombineerd worden om de regio als geheel te versterken. Maar het is belangrijk te realiseren dat veel van datgene wat Noordoost-Fryslân te bieden heeft, ook te vinden is in andere regio’s. In bovenstaande analyse is ingegaan op de cijfers en meetbare kenmerken van Noordoost Fryslân. Een andere benadering is de regio te typeren op basis van ‘gevoel’, ofwel de mentaliteit die in de regio aanwezig is. Volgens het SEM zit het bijzondere van Noordoost Fryslân onder meer in “de wil tot samenwerking, de kracht om zelf met elkaar de problemen op te lossen, met een behoorlijke dosis creativiteit. Ondernemers overheden, instellingen en burgers slaan de handen ineen en gaan samen de uitdagingen voor de toekomst aan. Gezamenlijk en niet gehinderd door al te veel regels en structuren trekken zij op en bouwen aan de toekomst van Noordoost Fryslân. (…) Noordoost Fryslân kenmerkt zich door een enorme betrokkenheid en verbondenheid van haar inwoners met de regio. Door de eeuwen heen heeft het gebied uitgeblonken in weerbaarheid en zelfredzaamheid. (…) Ideeën worden niet tot de laatste komma uitgekauwd, maar het devies luidt: Doe meer met ongeveer!x Uit verschillende gesprekken blijkt echter ook dat inwoners en bedrijven in Noordoost Fryslân niet te koop lopen met wat ze kunnen. Er heerst een mentaliteit van ‘bêst genôch’, ofwel ´doe maar gewoon’. Dit kan er weliswaar toe leiden dat binnen de regio geen (over-)ambitieuze plannen worden gemaakt, maar het kan ook de reden zijn dat bewoners en bedrijven datgene wat ze toezeggen ook waarmaken. Dit laatste zorgt ervoor dat ondernemers uit Noordoost Fryslân graag worden gezien in andere delen van (Noord-) Nederland. Deze gezamenlijkheid, het verbonden zijn met elkaar en de resultaatgerichtheid kan goed worden geduid als ‘Dwaande’, de slogan waarmee de regio zich profileert.
7
2. Strategie: doelen en doelgroepen selecteren Waar willen we ons op richten bij het stimuleren van wonen en werken in Noordoost Fryslân? Wat is het doel en op welke doelgroepen richten we ons? En welke activiteiten horen hierbij? Dit hoofdstuk geeft hier antwoord op. 2.1 Doelstelling De Dwaande-campagne Wonen en Werken in Noordoost Fryslân moet leiden tot samenwerking van partijen in Noordoost Fryslân om de promotiekracht te vergroten, een voorkeurspositie te krijgen in het hoofd en hart van de doelgroepen, door middel van het verbeteren van het aanbod en het verkrijgen van de gewenste merkassociaties onder huidige (en toekomstige) bewoners en bedrijven. 2.2 Doelgroep(en) Bij het nastreven van het gekozen doel kan ingezet worden op verschillende doelgroepen. Ansoff (1963)xi geeft in dit kader de klassieke marketingtheorie met vier marketingstrategieën waarbij producten (bestaande en nieuwe) en markten, ofwel doelgroepen (bestaande en nieuwe), langs de assen staan (zie figuur 3). Als de marketing gericht is op gevestigde markten (doelgroepen) is sprake van warme regiomarketing. Bij koude regiomarketing wordt getracht nieuwe doelgroepen aan te trekken. Diversificatie is het meest complex, omdat hierbij ingezet wordt op zowel nieuwe doelgroepen en als nieuw aanbod.
Figuur 3: Marketingstrategieën volgens Ansoff. Bron: Ansoff (1963)
Uit de literatuur blijkt dat het trekken van nieuwe bedrijvigheid of bewoners weinig zinvol is, omdat deze groepen honkvast zijn en niet eenvoudig te verleiden zijn zich in de regio te vestigen door middel van regiomarketing: {e]lk jaar verhuist 10% van de Nederlanders, wat neerkomt op ruim anderhalf miljoen mensen. Tweederde van hen verhuist binnen de gemeente; slechts een derde vertrekt naar een andere woonplaats. Een kwart van deze intergemeentelijke verhuizingen vindt plaats binnen een afstand van 10 kilometer.[…] De meeste mensen verhuizen dus over een korte afstand”. Bij bedrijven is eenzelfde patroon waarneembaar: “Maar liefst 94% van de bedrijvenpopulatie verhuist binnen de arbeidsmarktregio (meestal de provincie, terwijl 75% van de verhuizende ondernemingen binnen de eigen gemeente blijft) (p.82).xii
8
Het devies is daarom niet in te zetten op het trekken van deze doelgroepen, maar op het behouden van deze groepen, ofwel activiteiten gericht op marktpenetratie en productontwikkeling. Dit type beleid wordt ook wel kwalitatief beleid genoemd: “waarbij de huidige gebruikers ruimere en/of betere faciliteiten worden geboden (dus een aanpassing van de aanbodzijde zonder verandering van de vraagzijde na te streven).”xiii Koude marketing is daarnaast complex omdat het voor veel regio’s moeilijk is zich daadwerkelijk te onderscheiden: zo profileert 46% van de gemeenten in Nederland zich met ‘rust en ruimte’ om doelgroepen aan te trekkenxiv. Naast de discussie of het loont om bewoners of bedrijven van buiten te trekken bestaat de discussie of wonen werken volgt, of andersom. Zo vereist het aantrekken van zzp’ers en eenmansbedrijven een goede leefomgeving: “niet (alleen) de plek van het werk, maar (vooral) de kwaliteit van de woonomgeving geeft de doorslag bij de woonbeslissing van huishoudens.” Hierbij hoeft het werk zich niet in de directe woonomgeving te bevinden, maar moet het wel goed bereikbaar zijnxv. Het algemene beeld ‘werken volgt wonen’ is vooral een Randstedelijk fenomeenxvi en uit de praktijk blijkt maar al te vaak dat een goede woonomgeving niet per definitie voldoende is (bijv. BlauweStad). Bovendien zal werkgelegenheid in verschillende sectoren zoals industrie, distributie en handel niet aantrekken alleen door de aanwezigheid van inwonersxvii. Door toenemende digitalisering vervaagt de grens tussen wonen en werken. Het is aannemelijk dat bovenstaande trends hierdoor beïnvloed worden. Zoals al eerder is benadrukt is de bereikbaarheid van steden (werklocaties) vanuit Noordoost Fryslân goed en is de regio aantrekkelijk als woongebied. In combinatie met de verglazing en vervagende grenzen tussen wonen en werken biedt dit kansen voor de regio. Hieronder volgt een overzicht van de doelgroepen waarop de regio zich richt bij het stimuleren van wonen en werken. De doelgroepen zijn gekozen op basis van overleggen, gesprekken en bestaande documenten. Daarnaast wordt aangegeven welke activiteiten ontplooid zouden kunnen worden om zo goed mogelijk in te spelen op de doelgroep. Met activiteiten worden niet (alleen) promotieactiviteiten bedoeld, juist het ontwikkelen van een zo goed en volledig mogelijk aanbod voor de doelgroep staat centraal. Het kan hierbij gaan om nieuwe activiteiten, maar ook om het verbeteren of het op een andere manier in de markt zetten van activiteiten/producten/diensten. Als hypothetisch voorbeeld: als de regio de Dwaande campagne wil richten op het trekken van internetbedrijven is de aanwezigheid van glasvezel cruciaal. De schoen wringt als volledig ingezet wordt op promotie (het communiceren dat de regio ideaal is als vestigingslocatie voor internetbedrijven), maar het aanbod (het daadwerkelijk aanleggen van glasvezel) geen prioriteit heeft. 2.3 Doelgroep en onderwerpen werken Op het gebied van werken is op basis van de kenmerken van de regio, de huidige trends en de kennis over bedrijfsverplaatsingen gekozen om in te zetten op het behouden van bestaande bedrijven. Hierbij worden de bedrijven die al aanwezig zijn ondersteund zodat zij graag in de regio blijven, ze hun bedrijfsvoering kunnen verbeteren en economische vooruitgang boeken. Het behouden van bedrijven wordt nagestreefd door middel van de vier onderstaande onderwerpen. Bij elk onderwerp zijn voorbeelden van activiteiten genoemd die ontplooid zouden kunnen worden.
9
Het bewustzijn van de ‘Dwaande-mentaliteit’ en omgevingskwaliteit van Noordoost Fryslân benadrukken (imagoversterking) - Verankeren van het ‘Dwaande-gevoel’. De bedrijven die in deze regio actief zijn (regio-) bewust maken van de mentaliteit van Noordoost Fryslân en de kwaliteit van de omgeving benadrukken. Als deze (ondernemende) mentaliteit constant benadrukt wordt, geeft dat de mogelijkheid voor bedrijven om meer opdrachten binnen te halen. Hierbij speelt promotie (zie h.3) een belangrijke rol; - Het vergroten van het besef bij bedrijven dat de regio niet geïsoleerd ligt, maar juist centraal; - Afnemers (bedrijven of consumenten), zowel binnen als buiten de regio, laten zien dat in Noordoost-Fryslân een goede (‘Dwaande’) werkmentaliteit heerst. Hiermee kan gestimuleerd worden dat zij (meer) producten afnemen van bedrijven in Noordoost Fryslân. Samenwerking overheid-ondernemers verbeteren - Doelgerichtere samenwerking overheid-ondernemers. Gehoorde kritiek van ondernemers op de overheid is dat ondernemers veel bij projecten of bijeenkomsten betrokken worden, maar nadien niet geinformeerd worden over het verloop/vervolg; - Informatievoorziening voor ondernemers vanuit overheid verbeteren - Serviceverlening vanuit overheid vergroten: verminderen wet-en regelgeving - Aanbestedingsbeleid uitbouwen en versterken; - Communicatieplan opstellen (hoe worden betrokken partijen geïnformeerd en hoe blijven ze enthousiast over de vorming van netwerken en de behaalde resultaten). Netwerken (al dan niet fysiek) tussen bestaande bedrijven versterken -
Bedrijven elkaar (beter) laten leren kennen, waardoor ze elkaar kunnen versterken door van elkaar te leren (complementariteit); Gezamenlijke voorzieningen voor zzp’ers en kleinbedrijf faciliteren; Vergroten van de toegang tot informatietechnologie (glasvezel).
Koppeling onderwijs-bedrijfsleven verbeteren - Positioneren Gouden Driehoek/ Kenniswerkplaats. Bijv. Career Center/ Stage Center opzetten (matching tussen bedrijven en arbeidskrachten/stagiairs vergroten, scholingstrajecten aanbieden); - Zorgen dat geschikt personeel aanwezig is en blijft in de regio (braindrain tegengaan/koppeling met wonen); - Zorgen dat zoveel mogelijk trainees uit het project ‘Talint foar Fryslân’ na hun arbeidscontract van een jaar in de regio werkzaam blijven en daardoor beschikbaar blijven voor bedrijven in de regio.
10
Stimuleren lokaal ondernemerschap - Startersavonden: de startersavonden (informatieverstrekking over het starten van een eenmansbedrijf georganiseerd door ONOF/EZ) die al in de regio gehouden worden hebben een speciale positie: hierbij gaat het om inwoners in de regio die een bedrijf willen starten. Het is hiermee wel warme marketing (gericht op dat wat al in de regio is), maar is niet specifiek gericht op het gevestigde bedrijfsleven. Omdat de startersavonden als succesvol worden beschouwd blijft hier op ingezet worden. Ter stimulering van werken worden, al dan niet in het kader van regiomarketing, al veel activiteiten ontplooid (zie bijlage 3). Zo houden de Gouden Driehoek en de Kenniswerkplaats NOF zich bezig met de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt. De werkgeversteams/werkpleinen zijn betrokken bij ‘talint foar Fryslân. Gemeenten en ONOF organiseren startersavonden. Daarnaast is er het project Ondernemersnetwerken (ONOF), met als doelstelling “het versterken van de ondernemersstructuur en het bereiken van specifieke doelgroepen om hen te ondersteunen en een aantal belangrijke thema’s verder te ontwikkelen.” Innovatiehuis Lauwersdelta en Netwerk Noordoost organiseren het maandelijkse KafeeNOF en de gemeenten brengen gezamenlijk het magazine Ondernemend Noordoost Fryslân uit. 2.4 Doelgroep en onderwerpen wonen Wonen en werken zijn verweven met elkaar, maar verschillen op grond van betrokken partijen en visievorming: waar bij het onderwerp werken veel ideeën wat betreft doelgroep-keuze en productontwikkeling naar voren komen, is het onderwerp wonen minder belicht. Wanneer wordt gevraagd hoe de regio zich op gebied van wonen en werken zou moeten ontwikkelen, wordt voornamelijk ingegaan op het onderdeel werken. In hoofdstuk 5, waarin de organisatie aan bod komt, zal dan ook duidelijk worden dat hoofdzakelijk ingezet wordt op werken. Wat betreft wonen dienen inspanningen te worden verricht om een prominente plek op de toekomstige gezamenlijke regionale agenda te krijgen (ANNO 2.0), omdat de (toekomstige) problematiek (passende woningvoorraad, leegstandproblematiek) meer omvat dan met behulp van de Dwaande campagne wonen en werken is op te pakken. Net als op het gebied van werken zijn ook op het gebied van wonen verschillende doelen en doelgroepen waarop ingezet kan worden om de overkoepelende doelstelling te behalen. Net als bij werken is ook bij wonen uitgesproken in de eerste plaats in te zetten op warme marketing: het behouden van bewoners. Dit zou kunnen door de onderstaande onderwerpen te belichten. Ook hierbij zijn voorbeelden gegeven van activiteiten waarop ingezet kan worden. Deze voorbeelden dienen wederom ter inspiratie en er wordt geen compleetheid gepretendeerd. Dwaande mentaliteit en omgevingskwaliteit van Noordoost Fryslân benadrukken (Imagoversterking) - ‘Dwaande-mentaliteit’ en omgevingskwaliteit van Noordoost Fryslân benadrukken bij huidige bewoners; - Het vergroten van het besef bij bewoners dat de regio centraal ligt.
11
Maar anders dan bij werken worden voor wonen wel mogelijkheden gezien voor koude regiomarketing. De regio onderscheidt zich op woongebied sterk van andere regio’s, met name door het goede woonklimaat en door de goede ligging ten opzichte van de steden Groningen, Leeuwarden en Drachten. Dit biedt kansen voor het aantrekken van inwoners van buiten de regio. Het is nog niet duidelijk op welke doelgroepen in dit geval ingezet wordt, maar de volgende doelgroepen zijn denkbaar: Jonge gezinnen aantrekken (zoals voorgesteld in SEM) - Woningaanbod koppelen aan vacatures (laten zien dat er naast baankansen ook veel mogelijkheden zijn op woongebied); - ‘Dwaande-mentaliteit’ en omgevingskwaliteit van Noordoost Fryslân benadrukken bij doelgroepen buiten de regio (relatie met toeristische marketing); - Proefwonen (aspirant bewoners de mogelijkheid bieden om kennis te maken met wonen in Noordoost Fryslân). Ouderen trekken door middel van zorgtoerisme - ‘Dwaande-mentaliteit’ en omgevingskwaliteit van Noordoost Fryslân benadrukken bij doelgroepen buiten de regio (relatie met toeristische marketing) Inzetten op retourmigratie - Hierbij gaat het om mensen die in de regio opgegroeid zijn en de regio verlaten hebben om te studeren, maar die nu overwegen terug te gaan naar geboorteregio. Als zij bijvoorbeeld een eigen bedrijf hebben waardoor ze footloose geworden zijn, biedt dit kansen voor de regio.
2.5 Doelstellingen Stichting Merk Fryslân In dit plan ligt de nadruk op procesmatige onderwerpen (bv. verbeteren samenwerking), terwijl op provinciaal niveau meer ingegaan wordt op thema’s (sectoren). Hierbij is een van de doelstellingen het verbreden van het imago van Fryslân, waarbij Fryslân ook geassocieerd wordt met begrippen zoals kennis, innovatie, watertechnologie en duurzaamheid. Noordoost Fryslân sluit aan bij deze thema’s en haakt aan: de regio zal producten aanleveren die Stichting Merk Fryslân vervolgens in de etalage kan zetten.
12
3. Promotie De Dwaande campagne wonen en werken bestaat uit meer dan promotie: het bestaat uit de inhoud (product) en de verpakking (promotie), zoals te zien is in figuur 4xviii. Hiertussen is sprake van een wisselwerking: het imago van de regio straalt af op het commerciële merk en omgekeerd. Als de regio het gestelde doel wil behalen, is het van belang dat het huidige imago verandert. Dit kan door middel van promotie (zoals in dit hoofdstuk besproken wordt), maar ook het aanbod dient op peil te zijn (waarop in het vorige hoofdstuk is ingegaan). Een sterke slogan en een mooi logo is dus niet gelijk aan succesvolle regiomarketing. Hospers: “om bewoners en bedrijven te binden moet een regio niet zéggen dat ze aantrekkelijk is, ze moet aantrekkelijk zijn.”xix Hieronder volgen een aantal voorstellen van promotieactiviteiten.
Figuur 4: Relatie tussen promotie en inhoud
3.1 Dwaande promotiecampagne Bij alle benaderde partijen bestaat de wens om de communicatie wat betreft wonen en werken door middel van het ‘merk’ Dwaande voort te zetten. De Ambassadeurs (raad van advies) en overheden zien de Dwaande-campagne als een geschikt middel om het gevoel binnen de regio onder bewoners, bedrijven en overheden te communiceren en uit te dragen. Ook de cijfers tonen dit aan: figuur 5 geeft een diagram uit het Dwaande Imago Onderzoekxx. Hieruit blijkt dat 32,3% van de ondernemers van mening is dat de Dwaande-regiomarketingcampagne een positieve invloed kan hebben op de economie in Noordoost Fryslân. 32,3 % denkt dat Dwaande ‘misschien’ bijdraagt aan de economie van Noordoost Fryslân en slechts 8,3% geeft aan geen effect te verwachten. Daarnaast leeft sterk het besef dat de campagne door middel van Dwaande een langetermijnproces is, waarbij het veel tijd kost voordat een merk bekendheid krijgt. Nu er jarenlang veel in het merk Dwaande is geïnvesteerd en het steeds meer bekendheid krijgt, bij voornamelijk de eigen bewoners en bedrijven in de regio, zou het geheel verdwijnen van het merk Dwaande als kapitaalvernietiging worden gezien.
13
Tussen Dwaande en het bedrijfsleven bestaat synergie: Dwaande wordt gebruikt door ondernemingen en bewoners om aan te geven dat ze trots op de regio zijn. Dwaande gebruikt (bijv. tweets van) ondernemingen om te laten zien wat voor kracht er in de regio zit. Dus ondernemers lenen het imago, maar versterken het op hun beurt. Het is van belang dat bewoners en bedrijven in Noordoost Fryslân zich bewust zijn van deze onderlinge afhankelijkheid. Onderlinge afhankelijkheid kan ook negatief uitpakken: wanneer een bedrijf dat zich profileert met Dwaande, bijvoorbeeld failliet gaat of uit de regio vertrekt, kan dat negatieve invloed hebben op Dwaande. Met behulp van Dwaande kan een proactieve en zelfbewuste houding gecreëerd worden bij Noordoost Friese bewoners. Deze houding kan op haar beurt zorgen voor een warm en actief welkom voor bezoekers in de regioxxi. Maar naast lof bestaat er ook kritiek op de inhoud van Dwaande: het moet geladen worden en inhoudelijk meer betekenis krijgen want ‘nu is het slechts een kreet’. Door Dwaande in combinatie met een duidelijke pay-off te communiceren kan ervoor gezorgd worden dat Dwaande ‘beter begrepen’ wordt, bijvoorbeeld: “Dwaande staat vooral voor de mentaliteit van de regio; voor het trots zijn op de regio, het leggen van verbindingen en de mooie initiatieven die hieruit voortkomen”xxii, of: “Fries voor bezig zijn. Lichamelijk of in gedachten. Noordoost Fryslân is de plek waar het kan. Hier droomt u heerlijk weg of waant u zich in een compleet andere wereld. Zowel toeristen als bewoners.” xxiii 3.1.1 Dwaande in provinciaal perspectief Op provinciaal niveau is de marketing in handen van (Stichting) Merk Fryslân. Merk Fryslân hanteert een regio-indeling (waarbij Noordoost Fryslân een van de regio’s is) maar geeft aan bij het trekken van doelgroepen niet van deze regio-indeling uit te willen gaan: “er is maar één merk Friesland. Het positioneren en profileren van afzonderlijke gebieden zal onmiddellijk leiden tot verwatering van het profiel van het gebied en de door vriend en vijand verfoeide versnippering zou hiermee een feit zijn.”xxiv De betrokken partijen bij dit plan van aanpak zijn het hiermee eens. Zij zijn echter ook van mening dat met de doelgroepen die al in deze regio zijn (bewoners en bedrijven) prima met behulp van Dwaande gecommuniceerd kan worden. Het gaat hierbij om de interne communicatie. Binnen de regio herkennen bedrijven en bewoners zich in Dwaande, dient het als verbindende factor en gaat het versnippering binnen de regio tegen. Wanneer het gaat om communicatie naar buiten de regio toe (koude marketing, o.a. campagnes gericht op aantrekken jonge gezinnen/retourmigratie), zal de regio, in lijn met de wens van Stichting Merk Fryslân, producten aanleveren die Merk Fryslân vervolgens onder de merknaam Friesland in de etalage kan zetten. Dwaande wordt dus niet gebruikt bij de koude marketing. 3.1.2 Merkdragers Merkdragers zijn in feite alles waar een Dwaande logo op staat. Het merk Dwaande wordt verspreid door gemeenten, ondernemers, verenigingen en andere organisaties. Maar ook de inwoners die bijvoorbeeld een Dwaande-sticker op hun auto plakken zijn merkdrager. Het logo Dwaande mocht tot op heden door iedereen (kosteloos) gebruikt worden, mits de huisstijl gehandhaafd wordt: op vlaggen, posters, menukaarten, auto’s, als handtekening in emailverkeer etc. Bedrijven en bewoners in Noordoost Fryslân zijn zich vaak niet bewust dat ze het logo kunnen gebruiken en hierin zou dan ook winst te behalen zijn. 14
Ten guste van de zichtbaarheid van Dwaande is het voorstel blijvend in te zetten op promotiemateriaal: Dwaande-stickers, ballonnen, paraplu’s, notitieblokjes etc. Het gaat hierbij dus niet om toeristische promotiematerialen, zoals voorheen wel het geval was. Tijdens een bijeenkomst waarop gebrainstormd werd over de koers van het ambassadeursnetwerk ontstond het idee om van Dwaande een regiokeurmerk te maken, dat alleen gebruikt kan worden door bedrijven die een dienst of product aanbieden dat aan bepaalde voorwaarden voldoet. Er is in dat geval geen sprake van merkdragers, maar van merkgebruikers. Dit zou kunnen door het huidige Dwaande-logo in de toekomst alleen ter beschikking te stellen aan partijen die aan specifieke voorwaarden voldoen, of door een variant op het huidige logo met een exclusief karakter te ontwikkelen. De mogelijkheden hiervoor worden in samenspraak met verschillende partijen (overheid en bedrijfsleven) momenteel verkend. 3.2 Website De website Dwaande.nl bestaat op dit moment uit zowel een recreatief (toeristisch) deel, als een deel voor wonen en werken in Noordoost Fryslân. Daarnaast biedt de website toegang tot de stukken van Netwerk Noordoost. Op (korte) termijn zal de website aangepast moeten worden omdat het toeristische deel overgaat naar Stichting RMT. Bij alle betrokken partijen binnen wonen en werken is er de wens om de website voort te zetten. Er is behoefte om de website meer te laten functioneren als een platform: alles wat voor de (nieuwe) bewoner en ondernemer relevant is, is hierop vindbaar. Denk aan een evenementenkalender, een overzicht van openstaande vacatures, aangeboden woningen en bedrijventerreinen en informatie over de ondernemersverenigingen in de regio. Bewoners en bedrijven (werkgevers, bijvoorbeeld makelaars) kunnen zelf eenvoudig informatie plaatsen op de site. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door de koppeling met het Dwaande twitter-account uit te breiden en ook twitterweergaven die ingaan op bepaalde wonen en werken onderdelen een plek te geven op de website, bijv. #Dwaandetekeap, #Dwaandetehier of #Dwaandewurk. Daarnaast is het voorstel om op de website een database te plaatsen waarin alle ondernemers in de regio staan. De huidige database op Dwaande.nl, waarop toeristische aanbieders vermeld staan, is direct gekoppeld aan de database van de provinciale marketingorganisatie. Een dergelijke situatie is wellicht ook voor de niet-toeristische bedrijven denkbaar. Op deze manier dienen zij eenmalig hun gegevens aan te leveren, waarna deze op de verschillende regionale en provinciale platforms geplaatst worden. Daarnaast kan de website beter toegespitst worden op bepaalde doelgroepen en zouden tools gemaakt kunnen worden die processen stroomlijnen. Om grip te krijgen op het effect van de website is het van belang zicht te krijgen op bezoekersaantallen van de website en welk deel hiervan bestemd is voor wonen en werken. Wanneer duidelijk is wat de website oplevert (baten) kunnen kosten beter gerechtvaardigd worden. Overigens dienen bij alle tools of applicaties (zoals bovenstaand) altijd kosten en baten afgewogen te worden, ofwel er dient beoordeeld te worden of de klus het rendement waard is.
15
Een eerste inventarisatie laat zien dat het afgelopen half jaar (maart –augustus 2014) de website per maand gemiddeld 5500 gebruikers heeft. Dit zijn voornamelijk mensen binnen de regio. Het is niet duidelijk of het hierbij gaat om bezoekers, bedrijven, bewoners over overheden. De top 5 meest weergegeven pagina’s (met uitzondering van de homepage) waren in deze periode: Agenda, Werken en Ondernemen, Recreëren, Over Dwaandexxv. 3.3 Social media Het twitteraccount Dwaande heeft met 2707 volgers een groot bereik. Een globale screening toont aan dat het voornamelijk volgers betreft die in deze regio woonachtig zijn, waardoor het account goed gebruikt zou kunnen worden bij de warme marketing (het communiceren richting bedrijven en bewoners binnen de regio). Het is aan te bevelen social media in te zetten, omdat met relatief lage kosten veel mensen bereikt kunnen worden. Daarnaast blijkt dat het twitter-account van grote invloed is op de bezoekersaantallen op de website Dwaande.nl. Wanneer er via het Dwaande twitteraccount wordt gecommuniceerd dat er een nieuw item op de website staat, stijgen de bezoekersaantallen aanzienlijk. De facebookpagina van Dwaande heeft 862 likes en richt zich voornamelijk op toerisme. 3.4 Dwaande-ambassadeursnetwerk Het Dwaande-ambassadeursnetwerk bestaat uit 28 personen die een gerenommeerd, vernieuwend, groot, opvallend of aansprekend bedrijf of instelling vertegenwoordigen. De ambassadeurs betalen jaarlijks een bijdrage die wordt ingezet voor promotiematerialen van het ambassadeursnetwerk en bijeenkomsten van de ambassadeurs. Het ambassadeursnetwerk is als het ware een visitekaartje voor bedrijvigheid in de regio. Daarnaast heeft het netwerk ook een interne functie: ondernemers in de regio bijeen brengen, netwerken mogelijk maken. De Dwaande Ambassadeurs hebben een gezamenlijke Linkedin groep (21 leden) en een eigen twitter-account: Dwambassadeurs (112 volgers). Het ambassadeursnetwerk is momenteel bezig met haar (her)positionering: wat is het doel en de functie van het netwerk en hoe worden doelen bereikt? Welke positie neemt het ambassadeursnetwerk in binnen de Dwaande campagne wonen en werken? Ondanks dat dit netwerk intern nog op zoek is naar richting en inhoud, is duidelijk dat het voor positieve energie zorgt. Ambassadeurs zijn in staat het bedrijfsleven van Noordoost Fryslân zowel binnen als buiten de regio in de schijnwerpers te zetten. 3.5 ONOF De Ondernemersfederatie Noordoost Friesland is belangenbehartiger voor het bedrijfsleven en promoot de regio op het gebied van wonen en werken. De ONOF richt zich daarbij op het koesteren van bedrijven. De ONOF neemt namens het bedrijfsleven zitting in de themagroep ERT en is betrokken bij de projecten als ondernemersnetwerken en het inkoop- en aanbestedingsbeleid. De ONOF verschilt op het gebied van promotie van het Ambassadeursnetwerk: de ONOF is een belangenbehartiger, maar houdt zich minder bezig met het uitdragen van het merk Dwaande.
16
4. Organisatie en uitvoering In dit hoofdstuk worden ingegaan hoe de stimulering van wonen en werken georganiseerd wordt en waar de uitvoering ligt. Het is van belang dat eerst duidelijk is wat we gezamenlijk willen bereiken, daarna gaat het pas om de manier waarop we samenwerken: het wát is leidend, het hoe is daaraan onderschikt. Veel partijen houden zich (op verschillende manieren en met verschillende invalshoeken) bezig met het stimuleren van wonen en werken. In bijlage 2 is een lijst van deze partijen opgenomen, waarbij van elke partij de doelstelling is gegeven. De lijst is niet volledig, zo zou ook nog gedacht kunnen worden aan partijen als uitzendorganisaties, scholen, KvK, Lokale omroepen, dorpsverenigingen, dorpsbelangen, doarpswurk, winkelcentra en landbouwclubs. De doelstelling van elke partij dient helder te zijn en (intern) gedragen te worden. Als blijkt dat de doelstelling van de partij niet past bij de doelstelling zoals deze in 2.1 is genoemd, zal geen samenwerking tot stand kunnen komen. Om de beste resultaten te behalen is het van belang dat partijen elkaar weten te vinden om samen te werken en expertise uit te wisselen. Tussen hen zijn verschillende organisatievormen denkbaar. Hieronder wordt de voorkeurssamenwerkingsvorm uitgewerkt: een open netwerkstructuur (fig. 6).
Noardlike Fryske Wâlden
Innovatiehuis Lauwersdelta
Uitzendbureau
OPEN NETWERK Makelaarskoepel
Partij Z
Woningcorporaties
Project 2 Lokale bank Project 4
Partij Y
WERKEN
Wonen
Project 1
Project 5
Werkgroep wonen
Partij X
Dwaande ambassadeurs
Onof
Kenniswerkplaats
Netwerk Noordoost (Werkgroep EZ)
Project 3
Coördinator
Figuur 5: Open netwerk als voorkeurssamenwerkingsvorm
Bij deze organisatievorm werken partijen samen in een open netwerkstructuur. De organisatievorm heeft geen formele status en beslissingen worden genomen op basis van vertrouwen en consensus. Afhankelijk van het onderwerp kunnen verschillende partijen betrokken worden (zie bijlage 2). Op deze manier is er toegang tot nieuwe kennis en informatie, worden er verbindingen tussen partijen gelegd en er is mogelijkheid tot ad hoc allianties. Er is geen sprake van hiërarchische structuren, echter de gemeenten zijn probleemeigenaar en financieel verantwoordelijk en nemen het voortouw.
17
Bij deze organisatievorm ligt de nadruk op activiteiten omtrent het stimuleren van werken. Gelijk aan de provinciale organisatie worden (nieuwe) bewoners indirect bediend via de campagnes in andere domeinen (werken, toerisme). De werkgroep EZ (vertegenwoordigd door de zes gemeenten in NOF), is verantwoordelijk voor de onderwerpen aangaande werken. Het is echter van cruciaal belang dat de organisatie en uitvoering niet alleen in handen ligt van de overheid, maar ook bij andere partijen. In de besluitvorming zou de overheid slechts een van de partijen dienen te zijn. Een heldere verantwoordelijkheidsverdeling en taakverdeling zijn daarom van belang. Anderzijds mag niet teveel van niet-overheidspartijen worden verwacht: voor vrijwel alle stakeholders (zoals het ambassadeursnetwerk) is bijdragen aan de Dwaande campagne wonen en werken een activiteit die uitgevoerd dient te worden naast de dagelijkse werkzaamheden. Het beperkt beschikken over tijd kan daardoor een knelfactor zijn. Mochten er activiteiten zijn op gebied van wonen die binnen de Dwaande campagne passen, dan zouden deze in overleg kunnen worden opgepakt door de werkgroep wonen (o.l.v. Bas de Boer). Eind 2015 wordt de eerste fase van ANNO afgerond. Momenteel wordt verkend of er een vervolg op de gezamenlijke agenda komt, ANNO 2.0. Mocht dit het geval zijn, dan spelen bovenstaande werkgroepen (wonen en EZ) een grote rol bij het (opnieuw) op de agenda brengen van de Dwaandecampagne wonen en werken. De ONOF en de Dwaande-ambassadeurs hebben een bijzondere positie: ze fungeren als klankbordgroep en hebben een signaalfunctie. Daarbij kunnen ze een rol spelen in de uitvoering. Projecten die bijdragen aan het gestelde doel en de gestelde doelgroepen worden gekozen waarna een projectteam samengesteld wordt. In principe kan iedere partij die een belang heeft deelnemen aan de projectgroep. Elk project heeft een duidelijk doel en bestrijkt een bepaalde, afgebakende, tijdsperiode. Omdat er sprake is van een open netwerk is breed vooroverleg nodig om alle betrokken partijen mee te krijgen. Daardoor kan participatie in de stimulering van wonen en werken optimaal tot zijn recht komen. Door de werkgroep EZ dient een coördinator aangewezen en aangestuurd te worden. Gezien de huidige ontwikkelingen (ambtelijke fusie aantal gemeenten, afronding 1e fase ANNO, voorbereiding ANNO 2.0) is de voorkeur uitgesproken de Dwaande campagne wonen en werken projectmatig op te pakken. Het verdient de voorkeur om deze coördinator niet vanuit een van de gemeentehuizen te laten werken, maar vanuit een plek waarbij de zichtbaarheid voor de regio groot is (bijv. Streekhûs in Burgum). De coördinator stelt een jaarplan op met concrete activiteiten om de gekozen doelen en doelgroepen te bedienen, bewaakt de koers en stelt projecttrekkers aan die de activiteiten opzetten met een team. Daarnaast geeft hij/zij hiaten aan en draagt hij/zij zorg voor een transparante communicatie met betrokken partijen. Wanneer een project afgerond is dient geëvalueerd te worden in hoeverre het resultaat gelijk is aan het vooraf gestelde doel.
18
5. Kosten en Dekking De Dwaande campagne wonen en werken zou in het gunstigste geval door alle belanghebbende partijen gefinancierd worden. Uitkomsten zijn echter wellicht niet op voorhand duidelijk en niet direct van invloed op de bedrijfsvoering van niet-overheidspartijen. Daardoor is het voor te stellen dat de bereidheid vanuit het bedrijfsleven om structureel te financieren niet groot/nihil zal zijn, maar er projectmatig mogelijk wel kansen zijn. De EZ-ambtenaren onderkennen dit en erkennen dat het grootste belang en daarmee de verantwoordelijkheid, bij de zes gemeenten ligt. Bij het vormgeven van de Dwaande campagne wonen en werken kan op twee manieren geredeneerd worden. - Enerzijds kan uitgegaan worden van het beschikbare budget en op basis daarvan zoveel mogelijk proberen te bereiken. De kunst is hierbij klein te beginnen en draagvlak te creëren. En er is creativiteit noodzakelijk: door middel van promotie met behulp van guerrillamarketing kan met beperkt budget veel bewerkstelligd worden.xxvi Bij het bedrijfsleven in de regio is veel expertise aanwezig. Naast ondersteuning d.m.v. financiering kan ook veel bereikt worden met tijdsinzet (uren), waarbij uiteraard wel gerealiseerd dient te worden dat tijdsinvesteringen van ondernemers hen ook geld kosten, omdat ze op dat moment niet met hun dagelijkse bedrijfsvoering werkzaam zijn. - Anderzijds kan ervoor gekozen worden te kijken naar wat goed is voor de regio en van daaruit plannen te maken. Met behulp van een goed onderbouwd plan dat veel draagvlak heeft zou ook op andere manieren financiering aangetrokken kunnen worden. Hieronder wordt een begroting gegeven waarbij uitgegaan wordt van het beschikbare budget. De hierop volgende pagina geeft een toelichting op deze begroting. Kosten Jaarlijkse kosten website Dwaande.nl (wonen & werken deel) Aanpassen/ombouwen website Promotiemateriaal Uitvoering projecten (jaarplan) Formatie bestaande uit: - Coördinator (16 uur) - Communicatiemedewerker (8 uur) Totaal:
€2.500 €7.500 €5.000 €15.000 €30.000
€60.000
Dekking Bijdrage Kollumerland c.a.
€5.000
Bijdrage Dongeradeel Bijdrage Dantumadiel Bijdrage Ferwerderadiel Bijdrage Tytsjerksteradiel Bijdrage Achtkarspelen Provinciale cofinanciering ANNO Totaal:
€5.000 €5.000 €5.000 €5.000 €5.000 €30.000 €60.000
19
De zes gemeenten hadden voor de aanvankelijke Dwaande regiomarketingcampagne jaarlijks een budget beschikbaar voor zowel wonen, werken als recreëren. Dit budget is deels overgeheveld naar de stichting RMT, een deel blijft gereserveerd voor wonen en werken. Voor 2015 is vanuit ANNO mogelijk een bedrag van €30.000,00 beschikbaar. Dit bedrag is echter alleen beschikbaar wanneer sprake is van cofinanciering (50%) door gemeenten. Het uitgangspunt in bovenstaande begroting is dat elke gemeente €5.000 inbrengt ten behoeve van de Dwaande campagne wonen en werken. In dat geval zal het bedrag verdubbeld worden en is een budget van €60.000 beschikbaar. Het voorstel is het totale bedrag voor 2015 te beschikken en uit te voeren, maar de begroting medio 2015 vast te stellen, omdat er dan meer duidelijkheid bestaat over het activiteitenprogramma en er ook meer zicht is op financiering van regiomarketing in het kader van ANNO 2.0. Omdat regiomarketing wonen en werken een langetermijnproces is, dienen partijen zich in te spannen om ook na de huidige ANNO periode financiering te vinden. De structurele kosten (hosting en beveiliging) van de website zullen jaarlijks omstreeks de €2.500 liggen. Er is behoefte om de website meer te laten functioneren als een platform. Voor deze aanpassingen is €7.500 gereserveerd. Dit budget zal niet toereikend zijn voor een complete makeover, daarom dient gekeken te worden met welke aanpassingen het grootste effect bereikt wordt. Om door te kunnen gaan met de promotie door middel van Dwaande is een budget van €5.000 begroot. Voor het bijhouden van de website en de social media is een communicatiemedewerker noodzakelijk (ca. 8 uur/week). Vanuit EZ dient een coördinator aangewezen en vrijgemaakt te worden (ca. 16 uur/week). Daarnaast vindt er ondersteuning van het ambassadeursnetwerk plaats vanuit de overheid (ca. 8 uur/week). Deze uren zijn ter beschikking gesteld door de gemeente Achtkarspelen, waarbij onduidelijk is tot wanneer deze uren beschikbaar zijn. Daarnaast kan de coördinator tot juni worden ondersteund door de trainee die in het kader van Talint foar Fryslân is aangesteld en waaraan dus geen loonkosten verbonden zijn (32 uur/week). Het ambassadeursnetwerk bekostigt haar eigen activiteiten. Iedere ambassadeur levert een eigen bijdrage van €500 per jaar. Zij vinden dat een studiereis of diner niet op kosten van de gemeenschap plaats kan vinden. De overheid hecht echter aan de waarde van de ambassadeurs en stelt in ruil voor de inzet van de ambassadeurs ondersteuning en coördinatie beschikbaar. Gerealiseerd moet worden dat het, door het beperkte budget, een grote opgave zal worden om een robuuste marketingcampagne wonen en werken neer te zetten. Ter illustratie: met de regiomarketing wonen en werken in Goes is het eerste jaar een bedrag van tussen de €130.000 en €180.000 gemoeid. Dit is aanzienlijk meer dan in de situatie van Noordoost Fryslân, maar budgetten voor regiomarketing kunnen nog veel hoger zijn: de citymarketing van Eindhoven is begroot op 1,5 miljoen per jaar xxvii. Schmeink en de Bruin spreken echter van een ‘benodigd en gewenst’ basisbudget voor de regiomarketing wonen en werken van €35.000 (excl. Formatie SPiN). Op basis van dit laatste gegeven zou de regiomarketingcampagne wonen en werken wel degelijk haalbaar kunnen zijn. Hierbij komt dat aan een succesvolle regiomarketingcampagne niet alleen een ruim budget ten grondslag hoeft te liggen, maar het voornamelijk gaat om de energie in de regio en de mensen die zich ervoor inzetten. 20
6. Planning Week 14-17 juli: Week 4-7 augustus: Uiterlijk 13 augustus: Voor 18 augustus: 18 augustus: 18-25 augustus: 25 augustus: +/- 1 september: 4 september: 9 september: 10 -25 sept. 1e week oktober: 2e+3e week oktober: 23 oktober: 28 oktober: 28 okt-5-nov: 5 nov - dec 2014: Vanaf januari 2015:
Concept plan van aanpak schrijven Concept plan van aanpak regiomarketing wonen en werken (memo) schrijven + oplegnotitie Memo sturen aan Trea, Auke Piet, Jan Sijtsma + RvA Ambassadeurs Reacties op memo verwerken in concept Verbeterd concept sturen aan Raad van Advies Ambassadeursnetwerk. Reacties (persoonlijk, per email, per telefoon) van RvA Reacties RvA verwerken + samenvatting schrijven Plan van aanpak + oplegnotitie versturen aan portefeuillehouders EZ Bijeenkomst over structuur ambassadeursnetwerk (deze memo kan daarbij voor richting zorgen) EZ-bijeenkomst Concept PvA aanpassen tot voorstel Concept opsturen naar ONOF/Ambassadeurs/EZ Concept aanpassen n.a.v. reacties+ organisatie en € verder uitwerken Voorleggen in ERT-stuurgroep. Indien niet mogelijk: vragen om budget te reserveren en in vergadering begin 2015 voorleggen. Voorstel voorleggen aan werkgroep wonen + EZ Concept aanpassen tot definitief Indien is ingestemd met strategie: jaarplan opstellen Uitvoeren jaarplan
21
Bijlage 1: Cijfers wonen en werken in Noordoost Fryslân Tabel 1: percentage banen per sector en regio. Noardwest Noordoost Fryslân Fryslân
Zuidwest Fryslân
Zuidoost Fryslân
Waddeneilanden
Gemiddelde
% banen sector landbouw en visserij % banen sector industrie en delfstoffenwinning
3,2
7,4
6,3
4,4
4
4,8
9
14,3
14,9
14,1
2,7
12,3
% banen sector nutsbedrijven
1,6
0,4
0,5
1
0,1
1
% banen sector bouwnijverheid
3,8
9,8
7
6,5
6,8
6,2
% banen sector handel en reparatie % banen sector horeca
14,1 2,9
18,1 3,3
17 5,2
18,1 3,4
12,9 32,4
16,4 4,1
% banen sector vervoer, opslag en communicatie
5,3
5,6
5,3
6,6
8,8
5,8
6,7
1,5
1,2
1,5
0,7
3,2
12,8
8,2
12,7
11
7,7
11,5
9 8,4
3,1 6,5
2,8 5,6
2,1 7,7
5,4 4,4
4,8 7,2
19,4
17,9
16,3
19,9
9,1
18,5
3,9
4
5
4
5,1
4,2
Streekagenda’s [%] 2013
% banen sector financiële instellingen % banen sector zakelijke dienstverlening % banen sector openbaar bestuur en overheid % banen sector onderwijs % banen sector gezondheids- en welzijnszorg % banen sector overige dienstverlening
Tabel 2: aantal bedrijfsvestigingen (absoluut) Streekagenda’s (5) [vestiging] 2013 Landbouw en visserij (A) [vestiging] Industrie en delfstoffenwinning (BC) [vestiging] Nutsbedrijven (DE) [vestiging] Bouwnijverheid (F) [vestiging] Handel en reparatie (G) [vestiging] Horeca (I) [vestiging] Vervoer, opslag en communicatie (HJ) [vestiging] Financiële instellingen (K) [vestiging] Zakelijke dienstverlening (LMN) [vestiging] Openbaar bestuur en overheid (O) [vestiging] Onderwijs (P) [vestiging] Gezondheids- en welzijnszorg (Q) [vestiging] Overige dienstverlening (RSTU) [vestiging] Vestigingen totaal [vestiging]
Noardwest Fryslân
Noordoost Fryslân
Zuidwest Fryslân
Zuidoost Fryslân
Waddeneilanden
Totaal
1124
1356
1646
1774
99
5999
813 35 1299
497 23 1414
952 43 1466
818 48 1571
38 4 125
3118 153 5875
2693 552
1842 339
2184 550
3010 501
200 335
9929 2277
1134
506
785
859
87
3371
172
101
149
196
13
631
2986
1337
2290
3022
216
9851
56 650
19 322
40 462
24 635
18 37
157 2106
1420
708
995
1466
77
4666
1773 14707
921 9385
1229 12791
1453 15377
154 1403
5530 53663
Bron: Werkgelegenheidsregister provincie Fryslân via fryslan.databank.nl
22
Tabel 3:
15844 95321 10332 10925 13773 10798 20512
1332 177505
Zuidwest Fryslân: Súdwest-Fryslân Zuidwest Fryslân: De Friese Meren Zuidwest Fryslan: totaal
543
Zuidoost Fryslân: Heerenveen Zuidoost Fryslân: Opsterland Zuidoost Fryslân: Ooststellingwerf Zuidoost Fryslân: Smallingerland Zuidoost Fryslân: Weststellingwerf Zuidoost Fryslan: totaal
292 170 158 327 151
82634
322 51278 865 133912 43514 29952 25858 55456 25780
1098 180560
Waddeneilanden: Ameland Waddeneilanden: Terschelling Waddeneilanden: Schiermonnikoog Waddeneilanden: Vlieland Waddeneilanden: totaal Boarnsterhim*
Bronnen:
20,8 24,0 22,8 21,9 24,4 23,1 22,6
2116 2212 1224 1834 708 1010
6391 66039 2394 3137 3523 3450 8070 93004
21,6 17,5 30,3 18,4 20,9 23,4 21,5 18,8
1235 6727 669 1115 1050 839 1614
39158 21043 60201
22,6 21,8 22,3
25396 10899 8687 28051 8819 81852
18,6 26,1 23,0 19,4 22,5 20,7
1264
2048 2357 521 635 5561
23,3 23,0 22,1 20,3 22,7
1385
3,4 2,9 3,4 2,9 3,1
4639
1320
5959
22,2
1774
2,6
6,5 227374
59648
287022
20,8
51957
4,4
1887 2387 1138 2142 712 869
31310
9135
6,1 8,4 5,0 6,4 5,7 6,5 7,8 7,5
5008 54478 1668 2561 2787 2641 6334
1383 11561 726 576 736 809 1736
75477
17527
6,6 6,3 6,5
30305
8853
16465 46770
4578 13431
6,7 5,7 6,1 5,9 5,9 6,1
20685 8052 6686 22623 6835
4711 2847 2001 5428 1984
64881
16971
1570 1815 406 506
478 542 115 129
4297
3526 4748 932 1105
64
10311
7,1 6,1 2,1 7,2 6,2
133
19380
6,9
9104
13249 7363
4908 12271 3475 2470 2104 3809 2316
14174 467 624 121 173
Gemiddeld aantal fulltime banen per vestiging
9059 9931 4989 9794 2913 3759 40445
7172 7544 3851 7652 2201 2890
5,6 6,1 3,7 5,2 8,0 5,9 5,6
25 29 2 8
4189 647214
Totaal Fryslân
Totaal aantal bedrijfsvestigingen
96 805 52 70 79 70 160
parttime banen tov totaal aantal banen (%)
Noardwest Fryslân: Harlingen Noardwest Fryslân: Leeuwarden Noardwest Fryslân: Leeuwarderadeel Noardwest Fryslân: Littenseradiel Noardwest Fryslân: Menameradiel Noardwest Fryslân: het Bildt Noardwest Fryslân: Franekeradeel Noardwest Fryslan: totaal
697 125546
Totaal aantal banen (parttime+fulltime)
28091 32164 19264 24284 8837 12906
Totaal aantal parttime banen
157 195 72 126 71 76
Totaal aantal fulltime banen
Bevolking totaal
Noordoost Fryslân: Achtkarspelen Noordoost Fryslân: Tytsjerksteradiel Noordoost Fryslân: Dantumadiel Noordoost Fryslân: Dongeradeel Noordoost Fryslân: Ferwerderadiel Noordoost Fryslân: Kollumerland c.a. Noordoost Fryslan: totaal
Aantal startende ondernemingen per 1000 inwoners
Aantal startende ondernemingen
PARTOER EXTERN [aantal] 2012
3,4 3,4 3,1 4,2 3,1 2,9 3,4 4,1 8,1 2,5 2,3 2,7 3,1 3,9 5,7 4,1 3,4 3,8 6,0 3,3 3,2 5,9 3,0 4,6
CBS Statistiek Bevolking - bewerking ABF Research BV Provincie Fryslân Kamer van Koophandel Werkgelegenheidsregister - Provincie Fryslân
Tabel 4: totale bevolkingsomvang periode 2020-2040. Bron: http://primos.datawonen.nl/ Bevolking totaal [personen] 2020 2025 2030
2035
2040
Achtkarspelen
27440
26755
26183
25607
24870
Dantumadiel
18721
18306
17915
17749
17552
Dongeradeel
23452
22844
22197
21321
20292
Ferwerderadiel
8599
8454
8267
8160
7968
Kollumerland c.a.
12531
12359
12107
11795
11438
Tytsjerksteradiel Totaal NO-Fryslân
31827 31736 122570 120454
31627 118296
31646 116278
31743 113863
23
Tabel 5: aantal woningen naar eigendom. Bron: http://fryslan.databank.nl/ Voorraad Voorraad Voorraad huurwoningen Voorraad totaal (BAGkoopwoningen (BAG- huurwoningen overige verhuurders CBS maatwerk) Streekagenda’s (5) CBS maatwerk) corporaties (BAG-CBS (BAG-CBS maatwerk) [woningen] [woningen] 2013 [woningen] maatwerk) [woningen] [woningen] Noardwest Fryslân 48850 26542 12213 88276 Noordoost Fryslân 34643 13984 3859 52690 Zuidwest Fryslân 39290 16241 5488 61620 Zuidoost Fryslân 47745 23964 7230 79422 Waddeneilanden 3112 1043 648 4945 Totaal 173640 81774 29438 286953
Tabel 6: bezit woningcorporaties Woningcorporatie
Voorraad
Werkgebied in Noordoost Fryslân
Thús Wonen
6430
WoonFriesland
3293
Stichting woningbouw Achtkarspelen Elkien Mooiland Wonen Noordwest Fryslân Prot. St. Bejaardenwoningen
2951 20 ? 739 ?
Dongeradeel, Dantumadiel, Kollumerland c.a. en een paar in Ferwerderadiel Achtkarspelen: 574; Dongeradeel: 35; Kollumerland c.a.: 97; Tytsjerksteradiel: 2587 Achtkarspelen Tytsjerksteradiel Ferwerderadiel Ferwerderadiel Tytsjerksteradiel, Ferwerderadiel
24
Bijlage 2: Betrokken partijen bij wonen en werken in Noordoost Fryslân Partij Dwaande ambassadeurs
Omschrijving Toonaangevende bedrijven in de regio NOF: Visitekaartje van de regio
ONOF
Ondernemersfederatie NOF. Belangenbehartiger voor het bedrijfsleven Samenwerkingsverband bestaande uit de zes gemeenten in NOF (Dongeradeel, Ferwerderadiel, Kollumerland c.a., Achtkarspelen, Tytsjerksteradiel en provincie Fryslân)
Netwerk Noordoost
Gouden driehoek Innovatiehuis Lauwersdelta
Samenwerkingsverband tussen ondernemers, onderwijsinstellingen, overheid en KvK in NOF Broedplaats voor creatieve ondernemers. Vraagt aandacht voor innovatie in de regio door krachten te bundelen en crossovers te maken
Bedrijvencentrum Dokkum RMT
Bedrijfsverzamelgebouw voor startende ondernemers
MKB-noord
Belangenbehartiger voor het middenen kleinbedrijf in Noord-NL Ondernemersorganisatie (werkgeversorganisatie)
VNO-NCW
Stichting Regiomarketing Toerisme
Makelaarskoepel(s)
NVM, VBO, brancheverenigingen
Noardlike Fryske Wâlden St. Markant Friesland Kenniswerkplaats
Een koepelorganisatie van zes agrarische natuurverenigingen in Noordoost-Fryslân Samenwerkingsverband tussen 30 musea in NOF Een project waar ondernemers, overheid, onderwijs, onderzoeksinstellingen en organisaties samenkomen om gezamenlijk te werken aan een vitaal NOF. Rabobank Burgum – De Lauwers, Wijmenga makelaars, Meckama State, Thús wonen, WoonFriesland, en de gemeente Kollumerland c.a. Zie tabel 5, bijlage 1
Platform wonen Kollumerland c.a. Woningcorporaties Gebiedsplatform
Betrokken partijen die in het platform Leader (EU-middelen) zitten voor beoordeling/strategie over toekennen midden aan bottum-up projecten
Doelstelling Op een bijzondere wijze de regiomarketing-campagne ondersteunen. De bedrijven die als ambassadeurs optreden vormen het visitekaartje van de regio en leveren een bijdrage aan de uitvoering van de campagne. Zij dragen de boodschap uit door middel van hun xxviii activiteiten, netwerk of uitingen. Het bevorderen en ondersteunen van een dynamisch en economisch xxix duurzaam ondernemersklimaat in Noordoost Fryslân In 2030 is de kwaliteit van het leven in Noordoost Fryslân bijzonder goed. Mensen wonen en werken hier met plezier. Noordoost Fryslân ontwikkelt zich als een dynamische plattelandsregio in het noordelijk stedelijk netwerk. Door samen te werken op regionale schaal maken we onze ambities waar! Kortom: de regio moet nu, maar ook straks voor onze kinderen een mooie regio zijn. Zorgen voor een goede aansluiting van onderwijs en werkgelegenheid. Daarbij willen zij leerlingen wijzen op de mogelijkheden in Noordoostxxx Friesland Een rol spelen in het creëren van banen in het gebeid ten oosten en ten westen van de rivier de Lauwers. Nieuwe bedrijvigheid moet uitgroeien tot veelbelovende ondernemingen die zich vervolgens vestigen op een plaats in de Lauwersdelta tussen Dokkum, Zuidhorn, xxxi Leek, Drachten en Burgum Startende ondernemers mogelijkheden aanreiken tot verdere ontplooiing hun daarom geschikte en betaalbare ruimtes aanbieden om de onderneming verder op te bouwen. De regio NOF met al haar kwaliteiten op de kaart zetten en de gasten xxxii in het gebied van goede informatie voorzien Het creëren van een gunstig en kansrijk ondernemersklimaat Het in stand houden en verder verbeteren van het ondernemings- en vestigingsklimaat voor Nederlandse ondernemingen en voor buitenlandse ondernemingen die in of vanuit NL willen opereren Doel NVM: de behartiging van belangen van de leden. Tevens heeft de NVM-organisatie als doel om het beroep van makelaar verder te professionaliseren, dit in het belang van zowel professionele als xxxiii particuliere gebruikers van onroerend goed De NFW streeft naar een gebiedsgerichte vitale landbouw die vervlochten is met het cultuurhistorische landschap met bijbehorende xxxiv natuurwaarden Het opzetten van een actieve samenwerking tussen de verschillende xxxv musea en erfgoedinstellingen Een match maken tussen de vraagkant van overheid, ondernemers en organisaties in de regio, en de kenniskant van het onderwijs. Op die manier kunnen we samen invulling geven aan de agenda voor de regio: xxxvi de sociaal economische ontwikkeling van ons platteland Het doel van het platform is Kollumerland als aantrekkelijke woongemeente onder de aandacht te brengen. Daarnaast wil het platform inwoners stimuleren hun woning energiezuiniger te maken xxxvii voor lagere woonasten en meer wooncomfort Het bouwen, verhuren en beheren van sociale huurwoningen en xxxviii daaraan verbonden maatschappelijk vastgoed Het stimuleren van projecten en het sturen van het werk van het projectbureau. Daarnaast advies geven over subsidieaanvragen voor xxxix projecten in Noordoost-Fryslân
25
Bijlage 3: Lopende projecten/activiteiten wonen en werken Wonen Woonoffensief
Werken Ambassadeursnetwerk
Dorpshuis Nieuwe Stijl Burum
Ondernemersmagazine ‘Ondernemend Noordoost Fryslân’ Ondernemersprijs KafeeNOF Startersavonden “Dwaande met je bedrijf” Ondernemersnetwerken - ONOF - Innovatiehuis Lauwersdelta Project Ondernemersnetwerken (ONOF) Gouden Driehoek Talint foar Fryslân
26
Bijlage 4: Verzamelde input - gesprekken en overleggen Gesprekken - Geesje Duursma, Ambassadeur - Niek Geelhoed, Ambassadeur - Jos Blom, Ambassadeur - Hendrik Jan Hofstede, Ambassadeur - Tom de Boer, Ambassadeur - Hubert Raadsma, Ambassadeur - Sijmen Jansma, Ambassadeur - Jeroen ten Brink, Ambassadeur - Wijnand Fijnvandraat, Ambassadeur - Niels Tel, Innovatiehuis Lauwersdelta - Henri Geursen, voorzitter ONOF, voorzitter BCD, voorzitter Gouden Driehoek - Elizabeth Pilat, Spin Stichting RMT - Lisette Grasmeijer, Junior Spin Stichting RMT - Hanneke Schmeink en Theo de Bruin, onderzoek gastheerschap en marketing - Yvonne Hiemstra, Stichting Markant Friesland - Bas de Boer, beleidsmedewerker Economische Zaken, werkgroep wonen - Jacco Wiffers, beleidsmedewerker Economische Zaken - Frederik Kamstra, beleidsmedewerker Economische Zaken Bijeenkomsten - Ambassadeurs Brainstorm (RvA Ambassadeurs) - EZ-overleg (ambtenaren EZ 6 gemeenten) - Werkgroep marketing en gastheerschap - Ambtelijk vooroverleg ERT (voorheen RAKET) - Provinciale regiomarketingorganisatie (Loek Hogenhout, Auke Piet van de Meulen, Jan Sijtsma)
-
EZ-overleg + werkgroep wonen (ambtenaren wonen 6 gemeenten)
27
28
Bijlage 5: Input verzameld tijdens Regiodag Wonen en werken in Noordoost Fryslân: mijn wensen, tips, ideeën voor dit thema zijn: -
-
-
Mogelijkheden flexibel gebruik bedrijfspanden vergroten d.m.v. flexibele bestemmingsplannen Aansluiten bij ONOF, Dwaande Ambassadeurs en Gouden Driehoek + verbinding met Dwaande Meer werkgelegenheid aantrekken, bedrijvigheid omdat dit goed is voor onze economie en daarmee voor ons woonklimaat Doorgaan met Dwaande ambassadeurs, ook meer accent op wonen omdat deze ‘parels’ van bedrijven de regio een gezicht geven. ‘wonen’ treedt nog niet zo naar buiten. Platform wonen in Kollumerland is misschien een goed voorbeeld Rekening houden met vergrijzing door o.a. bouwen van ouderenwoningen bij voorkeur in eigen dorp. Daarnaast hetzelfde voor jeugd, die nu vaak ‘gedwongen’ worden buiten hun dorp (naar stad) te verhuizen It wenjen sa goed mogelik sosjaal meitsje. De foarsjenings op oarder hâlde en mienskipssin promoate, omdat wenjen libje is Wurk, goede woonomgeving en mienskipszin In veenwouden een plek voor oudere jeugd om bij elkaar te zitten, omdat er nu helemaal niets is in het dorp voor huur Meer huizen, starterswoningen en appartementen voor ouderen, omdat deze groepen mensen nu wegtrekken naar andere plaatsen waar dit wel is.
29
Bijlage 6: Verzamelde input - literatuurlijst i
Buhrs, M. (2008). Gebiedsmarketing; Kiezen voor een succesvolle toekomst voor locatie, wijk en stad. Ecorys via http://www.nijbeets.info/images/M_images/De_Deelen/scriptie%20de%20deelen.pdf ii
Bron: Van Werven (2010). Sociaal economisch masterplan Bron: Startdocument – anticipeerregio Noordoost Fryslân (2012). Versie op basis van de regiotafel anticipeerrergio Krimp Noordoost Fryslân. Public Result. iii
iv v
fryslan.databank.nl
Bron: data.fryslan.nl vi Bron: Onderzoeksrapport. Imago-onderzoek onder ondernemers in Noordoost Fryslân. Beschikbaar via: https://www.dwaande.nl/uploads/actueel/Onderzoeksrapport%20imago-onderzoek.pdf vii Bron: http://fryslan.databank.nl/ viii Bron: https://www.dwaande.nl/wonen/huis-huren ix II Bron: zie voetnoot x Bron: Van Werven (2010). Sociaal economisch masterplan. p.22 xi Ansoff, H.I. (1965). Corporate strategy: an analytic approach to business policy for growth and expansion. London: Penguin Group. xii Hospers, G.J. & C.J. Pen (2011). Oost west thuis best, citymarketing en verhuisgedrag. Uit: Citymarketing voorbij de hype. Den Haag: Boon Lenma Uitgevers xiii Asworth, G.J. en Voogd, H. (s.d.) Geografische marketing. Een bruikbare invalshoek voor onderzoek en planning. Vagroep Stedelijke en Regionale Planning. Geografisch Instituut RUG xiv Bron: http://www.kuiper.nl/ro/?b=57 xv Bron: Garlet, Kansen in de Stad, 2009 xvi http://www.pbl.nl/publicaties/2008/Woon-werkdynamiek-in-Nederlandse-gemeenten xvii Bron: T. de Graaff, F. van Oort & S. Boschman (2008). Woon-werkdynamiek in Nederlandse gemeenten. Ruimtelijk Planbureau, Den Haag. Rotterdam: NAi Uitgevers xviii Bron: http://www.slideshare.net/kortomvzw/12-city-en-regiomarketing-in-de-praktijk-ivo-clerix-en-kristel-van-mierlo xix Bron: http://www.ru.nl/studereninnijmegen/@762757/pagina/ xx IV Bron: zie eindnoot xxi Bron: Bureau open, Campagneplan NOF, p.6 xxii
xxiii xxiv
Bron: https://www.dwaande.nl/uploads/actueel/nieuwsbrief_Dwaande.pdf Bron: https://www.dwaande.nl/recreeren/
xxv
Stichting Merk Fryslân (2014). Strategisch marketingplan 2015-2018.
Bron: Google Analytics xxvi Bron: http://www.narvic.nl/wp-content/uploads/2012/02/E-book-city-marketing.pdf xxvii
Bron: http://www.berenschot.nl/inspiratie/klantcases/klantcases/organisatieadvies/ Bron: Meerjarenplan regiomarketing (2011- 2014), 2011 xxix Bron: www.onof.nl xxx Bron: http://www.degouden3hoek.nl/over-ons/ xxxi Bron: Brochure Innovatiehuis Lauwersdelta xxxii Bron: www.dwaande.nl xxxiii Bron: http://www.huizenzoeker.nl/nvm.html xxxiv Bron: http://www.noardlikefryskewalden.nl/vereniging-nfw xxxv Bron: http://www.jmfonds.nl/kijkkast.php?id=29 xxxvi Bron: http://kenniswerkplaatsnoordoostfryslan.nl/over-ons xxviii
xxxvii
xxxviii xxxix
http://www.woneninkollumerland.nl/platform.html
Bron: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/woningcorporaties/activiteiten-woningcorporaties Bron: http://www.fryslan.nl/2978/gebiedsplatform/
30
