IC D u Bo © 2 0 11
Duurzame Materialen H et n u t va n la bels Labels en certificaten helpen om bewust te kiezen voor een gezond en milieuvriendelijk materiaal, constructie enz. Er is onderscheid te maken tussen milieulabels en milieuverklaringen. De norm ISO 14020 “Environmental labels and declarations” legt de algemene principes voor milieulabels en verklaringen vast. Er bestaan 3 types milieulabels en -verklaringen. o v e r z i c ht t y pe l a bel S labels Eigenschappen
type I - label vastgestelde milieuaspecten en criteria
type III - verklaring of informatiefiche
type II - verklaring meestal 1 milieu-aspect
vastgestelde kwantitatieve milieu-aspecten
geen LCA benadering of methode
(gedeeltelijke) LCA benadering met aanvullende gegevens
producent of verdeler
producent of verdeler
geen externe controle
extern (privé)
voorbeeld
Natureplus, ecolabel Blaue Engel
x % gerecycleerd materiaal
EPD’s
relevantie voor gebruiker
afhankelijk van criteria en controle
beperkt geloofwardig
afhankelijk van kwaliteit data
criteria
benadering opstellen criteria, toekenning label controle
levenscyclusbenadering
(niet noodzakelijk LCA methode)
overheid / privé (onafhankelijk)
extern (overheid of privé)
Type I – Labels Milieulabels van het type I zijn gebaseerd op criteria vastgelegd door derden. Hierbij wordt gekeken wat de milieu-impact is van een product tijdens de volledige levenscyclus van het product. Om het label toe te kennen is het echter niet noodzakelijk om de LCA-methodologie te gebruiken. Labels kunnen toegekend worden door overheidsinstanties of door private en nietcommerciële organisaties. Bekende voorbeelden:
Type II – Eigenverklaringen Milieuverklaringen van type II worden door de producent of verdeler naar voren geschoven. Meestal gaat het hier over één milieuaspect: bv. energiezuinig, recycleerbaar of water-besparen. Doordat het om verklaringen van de producent of verdeler zelf gaat en er geen sprake is van controle door derden, hebben dit soort verklaringen een beperkte waarde. Type III – Verklaringen of informatiefiches Type III milieuverklaringen geven berekenbare informatie over de milieu-impact van producten tijdens hun volledige levenscyclus. De informatie wordt verschaft door de producent of verdeler, maar wordt geverifieerd door een onafhankelijke derde partij. Het is niet mogelijk op basis van deze analyses bouwmaterialen zomaar te vergelijken. Het bouwmateriaal moet altijd vergeleken worden in zijn toepassing. Cellulose heeft bijvoorbeeld een goede milieuscore als dakisolatie, maar is niet toepasbaar in een spouwmuur. Bovendien kunnen materialen enkel vergelijken worden indien ze op dezelfde manier geanalyseerd zijn. Bekende voorbeelden:
FSC _ www.fsc.nl
Agentschap NL _ www.agentschap.nl
PEFC Nederland _ www.pefcnederland.nl
RIVM _ www.rivm.nl
Leefmilieu Brussel _ www.leefmilieubrussel.be
Nibe _ www.nibe.org
Cradle To Cradle _ www.cradletocradle.nl
NaturePlus _ www.natureplus.org
bronvermelding
De ‘environmental product declarations’ (EPD’s) die in verschillende Europese landen gebuirkt worden, zijn verklaringen van type III. EPD’s bevatten berekende milieugegevens gebaseerd op een LCA met een minimale set van criteria per productgroep. De methodes op EPD’s op te stellen kunnen verschillen van land tot land. Bekende voorbeelden:
Labels in Europa
Amerikaanse labels/verklaringen
FSC _ www.fsc.nl
Agentschap NL _ www.agentschap.nl
PEFC Nederland _ www.pefcnederland.nl
RIVM _ www.rivm.nl
Leefmilieu Brussel _ www.leefmilieubrussel.be
Nibe _ www.nibe.org
Cradle To Cradle _ www.cradletocradle.nl
NaturePlus _ www.natureplus.org
bronvermelding
IC D u Bo © 2 0 11
Duurzame Materialen
IC D u Bo © 2 0 11
natureplus® Natureplus is een internationale vereniging voor toekomstgericht bouwen en wonen. De vereniging bevordert milieu- en gezondheidsbescherming in de bouwsector en consumenten-informatie over bouwproducten, bouwmaterialen en objecten voor binnenhuisinrichting die milieusparend en onschadelijk voor de menselijke gezondheid zijn. Natureplus is het kwaliteitslabel voor ecologische bouwproducten en is een van de belangrijkste beoordelingsinstrumenten in Europa. natureplus - een vereniging, waarin alle belangengroepen vertegenwoordigd zijn: • handelaars, • milieuverenigingen, • bio-ecologische organisaties, • fabrikanten, • vakbonden, • consumenten, • architecten, • wetenschappers.
Natureplus controleert de milieuvriendelijkheid van een product door een LCA (levenscyclusanalyse) uit te voeren die rekening houdt met alle fasen die een materiaal doorloopt: de winning van de grondstoffen, de productie, het gebruik en de afvalfase. Natureplus houdt ook rekening met de consument en onderzoekt de invloed van het product op de gezondheid. Een derde criterium omvat de veiligheid en de levensduur van de producten. De natureplus® gecertificeerde producten: • zijn milieuverantwoord en gecontroleerd via een LCAmethodiek • passen in het concept ‘duurzame ontwikkeling’ en maken wereldwijd ontwikkeling van lokale economieën mogelijk • passen in het concept ‘cradletocradle’ en maken volledig gesloten stofkringlopen mogelijk • zijn gezond en werden grondig getest op problematische componenten en emissies • zijn technisch gecertificeerd • bevatten duidelijke consumenteninformatie De basisvereisten • Het aandeel nagroeibare en/of minerale grondstoffen moet minstens 85 % van de materiaalinhoud bedragen. • De gebruikte grondstoffen moeten in voldoende mate op aarde aanwezig zijn • Er is een verbod op milieu- en gezondheidsbelastende stoffen • De emissies bij productie en gebruik moeten gering zijn. • Bij de aanmaak van het materiaal moet het energieverbruik beperkt zijn. • De verpakking moet ecologisch geoptimaliseerd zijn. • De verwerkingsvoorschriften moeten duidelijk zijn.
D u u rza m e M a t e r i a l en
bronvermelding
Daarop test Natureplus in hun laboratoria. Het productieproces, de energie-, water- en afvalstromen bij de aanmaak moeten milieuverantwoord zijn. Dit wordt ter plekke nagegaan aan de hand van een fabrieksbezoek en een analyse aan de hand van de methodologie van LCA (levenscyclusanalyse). Ten slotte eist natureplus ook volledige declaratie van de ingrediënten. Deze maatregel is niet enkel van belang voor allergielijders, maar voor alle consumenten en gebruikers die willen weten waaruit de bouwmaterialen waarmee ze zich omringen bestaan. De testen gebeuren door gerenommeerde instituten in Duitsland en Oostenrijk (Eco Umweltinstitut Keulen, TÜV Süddeutschland, IBO Wenen).
IC D u Bo © 2 0 11
DUBOkeur® Wat is DUBOkeur® Uitsluitend de meest milieuvriendelijke producten binnen een bepaalde toepassing, komen in aanmerking voor het DUBOkeur® merk. Door het onderzoeksinstituut Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE), het kennisinstituut over milieubelasting van bouwmaterialen, worden de producten beoordeeld op basis van 17 (milieu)aspecten, variërend van broeikaseffect tot hergebruik of verwerking van het afval, volgens de methode van de Levenscyclusanalyse (LCA). Hieronder is een milieuclassificatietabel te zien van vloerisolaties. Hieruit blijkt dat de milieubelasting van de producten varieert. Bepaalde producten hebben een kleine milieubelasting, de korte staafjes, en andere producten hebben een aanzienlijk hogere milieubelasting, terwijl ze beide als vloerisolatie gebruikt worden. Het is dus zinvol om voor de geringere milieubelasting te kiezen.
De polyester-aluminiumkussens zijn dus aanzienlijk minder milieubelastend dan bijvoorbeeld steenwol of polyurethaan. (bron: NIBE) Uit de classificatietabel is te zin dat het beste product in milieutermen in Milieuklasse 1 valt. Daarmee komt het in aanmerking voor het DUBOkeur®. Volgens het reglement van DUBOkeur® komen uitsluitend producten in aanmerking voor DUBOkeur® wanneer zij in milieuklasse 1 of 2 vallen. Is het onderscheid tussen de producten niet zo groot dat er alleen klasse 1 en 2 producten zijn, dan komt alleen Milieuklasse 1 in aanmerking voor het
D u u rza m e M a t e r i a l en
bronvermelding
DUBOkeur®.
IC D u Bo © 2 0 11
FSC
Forest Stewardship Council Wat is FSC? FSC, de Forest Stewardship Council (Raad voor Goed Bosbeheer), is een internationale organisatie, opgericht in 1993, die verantwoord bosbeheer stimuleert. FSC stelt wereldwijde standaarden voor bosbeheer op, met daaraan gekoppeld een keurmerk. Basis voor deze standaarden, die per land of regio verder worden uitgewerkt, zijn de 10 FSC-principes voor goed bosbeheer. Als boseigenaren zich aan de FSC standaarden houden kan hun bos worden gecertificeerd. Hoe werkt FSC? De kern van het werk van FSC is zorgen dat bossen, zowel tropische als niet-tropische, goed worden beheerd. Door het FSC-keurmerksysteem kunnen boseigenaren die zich aan de afspraken houden, zich onderscheiden van degenen die hun bos niet goed beheren. Daarnaast maakt FSC het hout herkenbaar voor de eindgebruiker. Deze kan er zeker van zijn dat het uit goed beheerde bossen komt, doordat het hout door de hele handelsketen Forest Stewardship Council wordt gevolgd. Het instrument dat FSC hiervoor gebruikt is certificering, zowel van het bosbeheer als van de handelsketen. Certificeren gebeurt door een van de vijftien onafhankelijke organisaties die daarvoor door FSC zijn geaccrediteerd. Global FSC certified forest area: by region
north america 40.13% of total certified areas
Europe 40.75% of total certified areas
(54,260,435 ha) 204 certificates
(55,109,483 ha)
asia
438 certificates
2.95% of total certified areas (3,989,122 ha) 93 certificates
South america & caribbean 9.52% of total certified areas (12,868,660 ha) 208 certificates
africa 5,38% of total certified areas
oceania
(7,2277,321 ha)
1.27 % of total certified areas
47 certificates
(1,718,241 ha) 28 certificates
Total certified area: No. countries: Total no. certificates:
® FSC, A.C. All rights reserved
134,223,261 ha 81 1018
Source: Map FSC Denmark 01/01/10 regional values FSC International 10/15/10
2
• 135 miljoen hectare bos is in 81 landen FSC-gecertificeerd • 18.000 bedrijven wereldwijd hebben het zogeheten chain-of-custody certificaat • Het marktaandeel in Nederland is gegroeid van 3% in 1999 tot 17% in 2007. • In Nederland zetten 265 bedrijven en organisaties zich als partner van FSC Nederland actief in • Sinds 2004 ondertekenden 126 grote bedrijven een convenant met FSC Ned erland, waarin zij vastleggen uitsluitend FSC-hout en/of -papier te gebruiken in hun projecten en kantorenorganisaties • 150.000 hectare van de Nederlandse bossen is op dit moment FSC gecertifi ceerd. Dat is 42% van het totaal van 360.000 hectare bos in Neder land
D u u rza m e M a t e r i a l en
bronvermelding
FSC Nederland: het platform voor bedrijven en organisaties die FSC steunen. FSC Nederland, een stichting zonder winstoogmerk, bestaat sinds 1999 en is een platform van bedrijven voor bedrijven, dat samenwerkt met milieuorganisaties, ontwikkelingsorganisaties en andere maatschappelijke organisaties. Dus voor alle partijen die zich bij goed bosbeheer betrokken voelen en FSC verder willen brengen. Het doel van de stichting is het bevorderen van verantwoord bosbeheer wereldwijd door het vergroten van het marktaandeel van FSC-hout en -houtproducten in Nederland. FSC Nederland is bij uitstek een netwerkorganisatie: de partners doen steeds nieuwe contacten, ideeën en inzichten op.
Programme for the Endorsement of Forest Certification Wat is PEFC? PEFC is een wereldwijde non-profit, non-gouvernementele organisatie ter bevordering van duurzaam bosbeheer. Het uiteindelijke doel van PEFC is dat alle bossen ter wereld op een goede manier worden beheerd. Door middel van certificering van bosbeheer kunnen boseigenaren laten zien dat zij hun bos volgens de eisen van PEFC beheren. Uit een gecertificeerd bos kan PEFC gecertificeerd hout worden geoogst. Chain of Custody gecertificeerde bedrijven verderop in de keten kunnen dit hout verwerken in PEFC gecertificeerde producten.
Wat doet PEFC? PEFC heeft een Sustainability Benchmark voor duurzaam bosbeheer opgesteld op basis van internationale principes. PEFC toetst of nationale standaarden voor duurzaam bosbeheer voldoen aan deze benchmark. Momenteel zijn 34 landen lid van PEFC en 28 van deze landen hebben een goedgekeurde standaard voor duurzaam bosbeheer. Iedere vijf jaar worden de landelijke standaarden weer herzien en opnieuw getoest. Welke eisen stelt PEFC? PEFC heeft niet eigenhandig eisen voor bosbeheer opgesteld, maar kent ruim 250 eisen afkomstig uit internationaal multistakeholder overleg. Deze internationaal opgestelde criteria Wat148 u moet over PEFC worden door landenweten onderschreven. Naast economische en ecologische eisen schrijft PEFC ook strikte sociale eisen voor: PEFC Wat is PEfc? PEFC is een wereldwijde non-profit, dat non-gouvernementele organisatie is het enige wereldwijde systeem de sociale arbeidsnormen van de ILO (International ter bevordering van duurzaam bosbeheer. Het uiteindelijke doel van PEFC is dat alle bossen ter wereld op verplicht een goede manier worden Labour Organization) in ieder land stelt. beheerd. Door middel van certificering van bosbeheer kunnen Boseigenaren moeten de dat gebruikseigendomsrechten van inheemse bevolking boseigenaren laten zien zij hun bos en volgens de eisen van PEFC beheren. Uit een gecertificeerd bos kan PEFC gecertificeerd hout respecteren engeoogst. voorafChain de ofbewoners om instemming vragen over het te voeren beheer worden Custody gecertificeerde bedrijven verderop in de keten kunnen dit hout verwerken in PEFC gecertificeerde producten. Iedereen moet inzage kunnen hebben in het beheerplan van de boseigenaar Wereldwijd is PEFC in 34
PEfc in het kort
landen vertegenwoordigd Wat doet PEfc? PEFC heeft een Sustainability Benchmark voor duurzaam bosbeheer • 475.000 zijn principes. PEFC PEFC gecertificeerd. Zij beheren wereldwijd ruim opgesteldboseigenaren op basis van internationale toetst of nationale standaarden voor duurzaam bosbeheer voldoen aan deze toetsing isbos een uitgebreid proces. nationale 225benchmark. miljoenDeze hectare certificeringssystemen die worden goedgekeurd vallen dan onder het keurmerk. Momenteelbos zijn 34zijn landen van PEFC en 28 van • 360PEFC miljoen hectare erlidwereldwijd ongeveer gecertificeerd (inclusief deze landen hebben een goedgekeurde standaard voor duurzaam bosbeheer. Iedere vijf jaar worden de landelijke standaarden weer FSC) . Dit is nog geen 10% van al het bos. Bovendien ligt ruim 85% hiervan herzien en opnieuw getoest. Zo worden zij continu verbeterd, hierin is PEFC uniek. Ook de Sustainability Benchmark zelf wordt regelmatig op herzien. het Noordelijk Halfrond. In het afgelopen decennium werd er jaarlijks 13
miljoen hectare bos vernietigd. Welke eisen stelt PEfc?
PEFC heeft niet eigenhandig eisen voor bosbeheer opgesteld, maar kentvan ruim 250 afkomstig uit multistakeholder • 80% alleeisen planteneninternationaal diersoorten is voor het overleven van bos overleg. Deze internationaal opgestelde criteria worden door 148 landen onderschreven. voorbeelden van de multistakeholder processen afhankelijk. zijn: Forest Europe (Europa), ATO/ITTO (Afrika) en ITTO/IUCn (tropen). De Benchmark bevat ook diverse internationale conventies: CBD, Erkenning van PEFC CITES en het KYOTO Protocol economische en ecologische eisen bosbeheer schrijft PEFC ookin strikte EU: PEFCnaast als bewijs voor duurzaam Green Public Procurement toolkit. sociale eisen voor: Evenveel aandacht voor PEFC is het enige wereldwijde systeem dat sociale Nederlandse Overheid: TPAC, werkend indeopdracht van de overheid, heeft na toetsing natuur, mens en economie arbeidsnormen van de ILO (International Labour Organization) in iederPEFC land verplicht stelt. vastgesteld dat International voldoet aan de Nederlandse inkoopcriteria voor Boseigenaren moeten de gebruiks- en eigendomsrechten van inheemse bevolkinghout. respecteren en vooraf de bewoners om duurzaam geproduceerd instemming vragen over het te voeren beheer DGBC: PEFC staatmoet in de BREEAM NLinnieuwbouw alsdehoogste score. Iedereen inzage kunnen hebben het beheerplan van boseigenaar
Cradle 2 Cradle: het eerste houtproduct met Gold certificaat op de Nederlandse markt was gemaakt van hout afkomstig uit PEFC gecertificeerd bos.
D u u rza m e M a t e r i a l en
bronvermelding
IC D u Bo © 2 0 11
PEFC
