Duurzaamheidsverslag 2009
Inhoudsopgave De hoofdlijnen van 2009 Transparant en verantwoord 1. Op weg naar een duurzame toekomst Resultaat inzameling en afvalscheiding Apeldoorn Deventer Epe 2. Een bedrijf in beweging 3. Een nieuwe vorm van samenwerken Bijlagen
3 7 8 16 18 20 22 32 40
Hoofdlijnen van 2009 Henk Knip, directeur Circulus B.V.
A
fval zal in de toekomst tot het verleden behoren. De omarming van die doelstelling door gemeenten en individuele burgers is terugkijkend op 2009 één van de belangrijkste mijlpalen. De doelstelling van Afval 2030 heeft nu een volwaardige plaats in het regionale streven naar een duurzame toekomst. Ook intern in de organisatie zagen we dat Afval 2030 een rotsvaste bodem heeft gekregen. Op alle delen van de werkvloer weten mensen waar we voor staan en waar we naar toe willen. Een krachtige aanwijzing dat in dit bedrijf het denken over de toekomst centraal staat. Dat alles blijft niet onopgemerkt buiten de regio. Landelijk neemt de belangstelling voor Afval 2030 toe. In de nationaal ingezette overgang van afvalbeleid naar ketenbeheer, wordt onze regio gezien als koploper. Een prestatie waar we zonder meer trots op zijn.
Mee ontwikkelen aan beleid Het afgelopen jaar is ook begonnen om de ambitie van Afval 2030 praktisch invulling te geven, bij-
voorbeeld met het formuleren van gemeentelijke afvalplannen. Deze hebben we voor de gemeente Deventer en (als meerjarenplan) voor de gemeente Epe opgesteld. Het meeschrijven aan afvalbeleid is vanwege het langetermijnperspectief een belangrijke activiteit voor Circulus. Immers hierdoor kunnen we met onze kennis en kunde gemeenten adviseren in realistische doelstellingen en de wijze waarop die ook gehaald kunnen worden.
Samenwerken aan Afvalvrij De lancering van de Afvalvrij-campagne met Berkel Milieu is in 2009 een hoogtepunt voor ons geweest. De campagne die burgers op positieve wijze oproept tot afvalscheiding, wordt door de gemeenten gezamenlijk gedragen. Alle communicatie rond afval in de gemeenten wordt onder de ‘paraplu’ van Afvalvrij gebracht. De samenwerking levert het voordeel dat de inwoners van de hele regio met dezelfde uitingen en hetzelfde streven worden geconfronteerd. Ervaringen elders hebben ons geleerd dat dergelijke campagnes continu
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 3
60%
60%
50%
50%
Ontwikkeling van afvalscheiding Het deel van het afval uit alle gemeenten van Circulus dat door de burgers gescheiden wordt aangeboden. De landelijke doelstelling voor dit zogenaamde scheidingspercentage ligt op 60% in 2015.
40%
40% 2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
300
300
150
150
De gemiddelde hoeveelheid restafval en grof vuil die een inwoner van de bij Circulus aangesloten gemeenten per jaar aanbiedt. De doelstelling voor 2015 is 150 kilogram per inwoner.
kilogram/inwoner/jaar
Hoeveelheid restafval per inwoner
0
0 2000
2001
gevoerd moeten worden om op deze wijze bij te dragen aan onze doelstellingen van minder restafval. De campagne startte in oktober met de lancering van www.afvalvrij.nl. In 2010 wordt de campagne verder uitgerold. Zo zal het Afvalvrij-logo te zien zijn op inzamelzakken voor kunststof, op voertuigen en op milieustraten.
Brede belangstelling We zien dat de belangstelling toeneemt voor wat Circulus doet en wil. Zo zijn in 2009 op de website van Circulus 100.000 unieke bezoekers geteld. Gezien het aantal van 120.000 aansluitingen binnen de aandeelhoudende gemeenten zijn we daar tevreden mee. Daarnaast zijn meerdere bezoeken geweest uit binnen- en buitenland van gemeentelijke colleges en ambtelijke organisaties. Vanuit het Ministerie van Vrom zijn we gevraagd om mee te draaien in twee projecten in het kader van het materialenbeleid; één over voedselverspilling en een tweede over het verminderen van de milieubelasting van grof huishoudelijk afval.
4 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Inspelen op behoeften Ons streven naar een heldere rol in afvalbeheer heeft dit jaar verder vorm gekregen in de gemeente Deventer. Na het aanleveren van het afvalplan en de vaststelling ervan door de gemeenteraad, heeft de gemeente besloten dat Circulus de volledige uitvoering van het afvalplan op zich mag nemen. Het voordeel hiervan is dat we pro-actief kunnen adviseren, bijvoorbeeld voor het aanleveren van tarieven voor de begroting. Met de gemeente Epe waren daarover al bij toetreding in 2008 afspraken gemaakt.
Van start met kunststof 2009 stond ook in het teken van de kunststofinzameling. In Apeldoorn ging die al gemeentebreed in februari van start. In Epe en Deventer is hard gewerkt aan de voorbereidingen met als resultaat dat de landelijke invoeringsdatum van 1 januari 2010 is gehaald. In Apeldoorn hebben we een kunststofkiosk neergezet die verschillende kwaliteiten kunststoffen van elkaar scheidt en versnippert. Na de proef met deze machine zal een evaluatie plaatsvinden.
kilogram/inwoner/jaar
600
600
450
450
300
300
150
150
0 restafval
Deventer grof vuil
Epe
gescheiden stromen
doel restafval 2015
240
240
kilogram/inwoner/jaar
De totale hoeveelheid afval die een inwoner gemiddeld in 2009 aanbood, onderverdeeld in gescheiden reststromen en ongescheiden afvalstromen.
0 Apeldoorn
180
180
120
120
60
60
0
Totale hoeveelheid afval per inwoner in 2009
Apeldoorn
andere reststromen
Deventer
papier
Epe
gft-afval
glas
Mogelijkheden duurzaam afvalbeheer Om duurzaamheid concreet vorm te geven, hebben we een overeenkomst gesloten met het recyclingbedrijf VAR en de gemeente Apeldoorn. Samen gaan we onder andere onderzoeken wat de toekomstige mogelijkheden zijn van het scheiden van grof huishoudelijk afval. Ook gaan we de bewerking en andersoortige afzet van stromen onder de loep nemen met de ambitie van Afval 2030 voor ogen. In 2009 is het verwerken van het gft-afval uit de regio formeel aan VAR gegund, die het contract op duurzaamheid en op prijs won. Het gft-afval wordt voortaan eerst vergist voordat het wordt gecomposteerd. Met vergisting wordt biogas gewonnen waarmee elektriciteit en warmte wordt opgewekt.
Kwaliteit en structuur In maart 2009 vierden we het behalen van het ISO 9001 certificaat. De norm stelt eisen aan ons kwaliteitsmanagement. Ook is een KAM-coördinator aangetrokken die zich onder meer met de bewaking van kwaliteit bezighoudt. Eind 2009 is door de
Samenstelling restafval per inwoner in 2009 De hoeveelheid van de vier nog goed herbruikbare reststromen die gemiddeld per inwoner met het restafval werd meegegeven.
0
plastic
afzonderlijke colleges besloten tot een personele unie in de twee Raden van Commissarissen van Circulus en Berkel Milieu. Zo ontstaat een eenduidig toezicht op de twee organisaties en worden de banden verstevigd. Met de gemeente Deventer hebben we vanwege de taakoverdracht het overleg anders gestructureerd.
Invoering gft-nultarief De invoering van het gft-nultarief in Apeldoorn heeft een enorm aanbod van gft tot gevolg gehad en een daling van het restafval-aanbod. Voor de uitvoeringsmedewerkers bracht dat veranderingen met zich mee. Zo moeten meer containers geleegd worden en rijden we nu op weekdagen in de avond langs hoogbouw. De invoering van deze ‘schillenboer’ heeft zelfs de landelijke media gehaald.
Invloed economie In het hele land heeft de economische crisis nadelige gevolgen gehad voor bedrijven. Gelukkig zijn deze bij ons relatief beperkt gebleven. Wel zagen
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 5
Kerncijfers Circulus
2008
2009
3
3
Aantal bediende aansluitingen
119.967
120.772
Aantal bediende inwoners
285.427
286.178
Ingezameld huishoudelijk afval
141.514
142.720
Ingezameld huishoudelijk afval
496
499
kilogram/inwoner
Gescheiden ingezameld
50,5
55,1
%
Aantal medewerkers
152
164
Gemiddeld ziekteverzuim
4,6
4,2
18,9
21,9
x miljoen euro
1,3
1,2
x miljoen euro
11,8
12,7
x miljoen euro
85
81
aantal voertuigen
284
321
aantal voertuigen
Verzorgingsgebied
Netto-omzet Bedrijfsresultaat Balanstotaal Omvang wagenpark In onderhoud
we een verminderde aanvoer van bedrijfsafval op de overslagstations, minder aanvragen van bedrijven voor vegen en een terugloop van de hoeveelheid grof huishoudelijk afval.
MVO Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) blijft een stevige pijler van onze strategie. We hechten veel waarde aan een duurzame bedrijfsvoering waarbinnen mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een plaats innemen. In 2009 is een duurzaam inkoopbeleid opgesteld en hebben we duurzaamheidsdoelstellingen mee laten tellen in de bedrijfsafhankelijke uitkering. Het ging om doelen als minder energieverbruik en continue aandacht voor afvalscheiding. Om bij te dragen aan klimaatdoelstellingen willen we de CO2-uitstoot van onze processen verminderen. Al meer dan de helft van het wagenpark is EEV, hybride, elektrisch of op andere wijze een ‘schoon’ voertuig. Onze inspanningen bleven niet onopgemerkt. De Kamer van Koophandel Oost Nederland nomineerde
6 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
gemeenten
x 1000 kilogram
%
ons voor de MVO-Award vanwege de actieve rol bij het realiseren van een afvalvrije maatschappij en de kansen die we geven aan mensen met een zekere afstand tot de arbeidsmarkt. Hoewel de prijs uiteindelijk naar een andere onderneming ging, hebben we de nominatie ervaren als een grote eer. Terugkijkend stel ik vast dat veel van onze doelen in 2009 zijn gehaald. De komende jaren brengen wederom nieuwe uitdagingen. Zo zal de economische crisis nog zijn uitwerking hebben. Wat onze rol in die problematiek kan zijn, zullen we samen met gemeenten bekijken. Ook het bepalen van onze strategie rond de verwerking van restafval brengt de komende jaren belangrijke keuzes met zich mee. We blijven daarin voortdurend zoeken naar nieuwe mogelijkheden om kringlopen dichter bij huis te sluiten. Eén ding weten we echter zeker: we zitten op de juiste koers. Henk Knip Directeur Circulus B.V.
GRI-tabel Indicator 1.1 2.1 2.2 2.3 2.4 2.6 2.7 2.8 2.9 3.1 - 3.6 3.12 4.1 - 4.3 4.4 4.14 eC1 eN1-2 eN3-8 eN16-18 eN22 eN28 lA1-2 lA4 lA7-8 lA10
Verslaggevingselementen volgens GRI Profiel Verklaring over visie en strategie Naam van organisatie Kernactiviteiten Operationele structuur locaties eigendomsstructuur Afzetmarkten Omvang van de organisatie Veranderingen in verslagjaar Verslagparameters Verslagparameters en reikwijdte GRI-tabel Bestuursstructuur en managementsystemen Bestuursstructuur Medezeggenschap stakeholders Economische prestatie-indicatoren Directe economische waarden Milieuprestatie-indicatoren Ingezamelde en afgevoerde materialen energie- en waterverbruik Uitstoot van broeikasgassen Afval Naleving milieuwet- en regelgeving Sociale prestatie-indicatoren Werkgelegenheid Arbeidsvoorwaarden Gezondheid en veiligheid Opleiding en onderwijs
Paginanummer 3-6 8 17, 19, 21 11, 24, 28, 32 en 33 46 7 en 26 24 6 3-6 7 7 44 33, 34, 38 7 41 15-21, 42 en 43 25 14-15 25 23 en 28 36 34-36 36-39 35-36
Transparant en verantwoord
M
aatschappelijk verantwoord ondernemen vraagt om open communicatie. Bij Circulus geven we hier graag gehoor aan. Sinds 2006 publiceren wij jaarlijks een rapportage van onze doelstellingen, activiteiten en resultaten over het afgelopen kalenderjaar. In ons streven naar transparantie gaan we dit jaar een stap verder. Voor de eerste maal presenteren wij onze resultaten in een duurzaamheidsverslag. Hierbij volgen we de richtlijnen van het Global Reporting Initiative, een erkend internationale standaard voor duurzaamheidverslaglegging. Bij het opstellen van het verslag is het GRI-niveau C toegepast, waarvan de elementen terug zijn te vinden in de GRI-tabel op deze pagina. Een evenwichtige en heldere weergave van onze visie, de wijze waarop wij die vormgeven en onze prestaties hierin. Dit is wat we onze aandeelhoudende
gemeenten, Apeldoorn, Deventer en Epe, willen presenteren in dit duurzaamheidsverslag. Het verslag is bedoeld voor collegeleden, raadsleden en betrokken ambtenaren, maar ook andere stakeholders zoals werknemers, relaties, burgers en overige belangstellenden. Het verslag behandelt de bedrijfsvoering in het algemeen en die in het kader van duurzaamheid in het bijzonder van Circulus over de periode 1 januari 2009 tot en met 31 december 2009. Ook geven wij inzicht in onze visie op de toekomst en onze plannen om die visie te realiseren. Dit verslag is opgesteld onder de verantwoordelijkheid van de directie. Het is tot stand gekomen met medewerking van alle leden van het managementteam, aangevuld met enkele medewerkers die belast zijn met de uitvoering van het duurzaamheidsbeleid. Het rapport behandelt alle relevante onderwerpen over 2009, die aan de hand van directieverslagen, afdelingsverslagen en persoonlijke gesprekken zijn geïnventariseerd en uitgewerkt.
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 7
1.
Op weg naar een duurzame toekomst
Samen de ambitie waarmaken om in 2030 nagenoeg geen afval meer in de grijze container te hebben. Voor Circulus is dat geen onderdeel van de bedrijfsvoering. Het ís de bedrijfsvoering. ‘Samen’ beperkt zich niet tot het bedrijf alleen. Een afvalvrije samenleving is een doel dat wordt gedragen met gemeenten, burgers, regionale bedrijven en organisaties.
E
en opbouwjaar, dat is 2009 volgens manager Strategie en Ontwikkeling Michiel Westerhoff geweest. “Samen met Berkel Milieu en alle aandeelhoudende gemeenten zitten we in een transitieproces richting 2030. Afgelopen jaar hebben we meer zicht gekregen op de schakels die nodig zijn om de ambitie waar te maken.” Er zijn drie concrete
8 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
sporen benoemd waarlangs gewerkt moet worden. Het eerste spoor is het formuleren en vervolgens invullen van de ambities van gemeenten. Op een tweede niveau moet de rolverdeling duidelijk worden. Wat doen gemeenten en waar richten Circulus en Berkel Milieu zich op? Het derde spoor heeft betrekking op de organisatie van de twee bedrijven. “Taken toebedeeld krijgen en ambities invullen heeft immers consequenties voor hoe je intern je organisatie moet structureren”, licht Westerhoff toe. Rekening houdend met de verschillen tussen gemeenten, zal het transitieproces zich gelijktijdig langs deze drie sporen moeten voltrekken. “Wij zullen dit proces goed aanjagen om in 2030 jaarlijks daadwerkelijk maar tien kilo restafval per huishouden over te houden”, voegt de manager toe. Van één ding is hij overtuigd: het kan in deze regio.
Invulling geven aan ambitie “Nieuw voor de afdeling Beleid en Communica-
tie dit jaar was het stramien van gemeentelijke Afvalplannen”, vertelt beleidsadviseur Chris Kuulman. Doel van die plannen is dat Circulus en Berkel Milieu in toenemende mate proactief zijn in de advisering van individuele gemeenten. “Op basis van die plannen kunnen gemeenten namelijk beleid maken”, vult Westerhoff aan. In 2009 is voor de gemeenten Deventer en Epe al een Afvalplan opgesteld. Voor de gemeente Epe is ook een meerjarenplan geschreven. Verzoeken tot het schrijven van plannen in 2010 liggen er van andere gemeenten. Over waar de grens ligt tussen de gemeentelijke beleidsafdeling en de beleidsafdeling van Berkel Milieu en Circulus, hoeft geen onduidelijkheid te bestaan. Kuulman: “Dat bepaalt een gemeente zelf.” “Hoewel de ambitie van Afval 2030 al geformuleerd is, is er natuurlijk wel sprake van verschil in inhoud en aanpak tussen gemeenten. Die zijn inherent aan de situatie in een gemeente”, legt manager Westerhoff uit. Zo is de tussendoelstel-
ling voor de hele regio 150 kilo restafval per persoon per jaar in 2015. Maar er zijn voorlopers, zoals Zutphen, Brummen en Apeldoorn, die deze doelstelling waarschijnlijk al in 2012 kunnen gaan halen. Westerhoff: “Met dat tempoverschil, maar ook met bijvoorbeeld het wel of niet hebben van diftar, houden we rekening bij het uitstippelen van het afvalbeleid.” Diftar betekent ‘gedifferentieerd tarief’: een burger die meer restafval heeft, betaalt meer afvalstoffenheffing.
“Natuurlijke processen, zoals tekorten aan grondstoffen, zullen ervoor zorgen dat duurzaamheid meer plaats krijgt.” ernst Worrell
Nabijscheiding De komende tijd zal de nadruk liggen op het optimaliseren van bronscheiding: inwoners van de regio scheiden zelf hun afval in verschillende materiaalstromen. Toch zal dit alleen niet voldoende zijn om de doelstelling in 2030 te halen. Dat blijkt uit een onderzoek van TNO dat in 2009 is uitgevoerd. Het rapport wijst nabijscheiding als aanvullende maatregel aan. Dat houdt in dat de overgebleven stroom restafval direct na inzameling dicht in de
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 9
DOelstellINGeN IN 2009 Wat willen we?
Wat hebben we in 2009 gedaan?
Wat is het resultaat?
Concretiseren van regierol voor afvalbeheer
Afvalplannen geschreven en actief in beleidsadvisering binnen gemeenten
In Deventer en epe gerealiseerd
Overlegstructuur tussen gemeenten en Circulus aanbrengen
Doorvoeren van periodiek beleidsoverleg met gemeenten en maandelijks uitvoeringsoverleg.
Gerealiseerd
Verkennen toekomstige afvalverwerking
Onderzoek door tNO laten uitvoeren, organisatie rondetafelconferentie
Vervolgacties in 2010 / 2011
Website uiterlijk 2010 zo veel mogelijk interactief
Restyling van website, nieuwe functies aan toegevoegd
Vervolgacties in 2010
Aandacht voor afvalarm winkelen
Pilot-acties in supermarkten in Deventer
Vervolg in 2010 met project voedselverspilling van Agentschap Nl
buurt wordt verwerkt. Waardevolle grondstoffen die daar nog tussen zitten, kunnen zo alsnog worden afgescheiden. “We zijn nu aan het bepalen wat de voorwaarden zijn om aan nabijscheiding toe te komen. Wat we weten is dat mogelijke initiatieven alleen lukken als er regionaal voldoende volume beschikbaar is”, vertelt Westerhoff. Vandaar dat de start van die fase moet wachten totdat in alle acht gemeenten de bronscheiding optimaal is ingericht. Een kwestie van samen optrekken dus. Iets verder in de toekomst, in 2016, loopt het afvalverbrandingscontract van de gemeenten met Stivam af. Voor die tijd zal de aanbestedingsprocedure voor de verwerking van het afval al moeten zijn uitgeschreven. Westerhoff: “Komend jaar zal ook duidelijker moeten worden wat de inhoud van die aanbesteding zal gaan zijn.”
Een heldere rolverdeling Een hoogtepunt voor de afdeling Beleid en Communicatie was het proces rond het Afvalplan
10 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
voor Deventer. Het plan is in 2009 afgerond en vastgesteld door de gemeenteraad, en de uitvoering inclusief alle communicatie is grotendeels bij Circulus neergelegd. Voor de communicatiemedewerkers bracht de omschakeling een andere werkwijze met zich mee. “Wij nemen nu het initiatief. Ook werken we veel projectmatiger. Door onze goede contacten in Deventer loopt de omschakeling voorspoedig”, vertelt communicatie-adviseur Rob Zegers. Graag wil zijn collega Westerhoff andere gemeenten in de toekomst op dezelfde wijze bedienen. “Een groot voordeel is bovendien dat Circulus het voortouw kan nemen in de evaluatie van het beleid”, vindt de manager. Aan de hand daarvan kunnen verbeteringen tot stand komen en kan de dienstverlening worden aangescherpt. Hij wijst op de invoeringsprojecten rond kunststof die vorig jaar in alle gemeenten zijn uitgevoerd. “Achteraf bekeken valt er nog veel te verbeteren, vooral waar de rolverdeling niet duidelijk was. Daarom stellen we nu voor om voor alle acht gemeenten een evaluatie van
Michiel Westerhoff, manager Strategie en Ontwikkeling (links) in gesprek met Chris Kuulman, beleidsadviseur (midden) en Rob Zegers, communicatieadviseur (rechts).
de kunststofinzameling te maken.” Die zal ook in de landelijke evaluatie van de VNG worden ingebracht.
Een collectief doel “We hebben hard gewerkt om onze organisatie voor te bereiden op de doelen van Afval 2030”, vertelt Westerhoff. Het begon al met het samenvoegen van de managementteams van Berkel Milieu en Circulus in december 2008. Vervolgens is er een nieuwe structuur in afdelingen aangebracht, waarbij bijvoorbeeld de afdeling Beleid en Communicatie ontstond. Ook is dit jaar besloten om in plaats van één aanspreekpunt voor gemeenten, een splitsing aan te brengen in een beleids- en een uitvoeringsoverleg. Zo’n wijziging vraagt om aanpassingen in de interne overlegstructuur, zodat iedereen goed op de hoogte is van wat er speelt in een gemeente. “De samenwerking tussen de afdelingen is daardoor veel nadrukkelijker. Ideeën worden in die overleggen vanuit verschillende hoeken bij elkaar gebracht en besproken”, aldus Westerhoff. Hij ziet dat de veran-
Afvalvrij (binnenkort) te zien op: • • • • • • • •
Abri’s Inzamelzakken voor kunststof Inzamelvoertuigen Websites Berkel Milieu en Circulus www.afvalvrij.nl Milieustraten Huis-aan-huisbladen Afvalwijzers
“tegen koplopers wordt ook niet geroepen dat ze terug moeten. Integendeel, het peloton wordt opgezweept om hen juist in te halen. Wees dus alsjeblieft koploper, dan gaat de rest wel met je mee!” Douwe Jan Joustra
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 11
Deskundige visie op de toekomst 2030 is best ver weg. Wat staat ons op het gebied van afval de komende twintig jaar te wachten? Wat voor invloed hebben toekomstige ontwikkelingen op de doelstelling? en hoe moet je daar vervolgens op inspelen om tien kilo restafval in 2030 toch te halen? Op uitnodiging van Berkel Milieu en Circulus bogen vier vooraanstaande deskundigen zich over die vraag tijdens een informeel rondetafelgesprek. Citaten uit die sessie zijn kriskras door dit jaarverslag opgenomen.
Douwe Jan Joustra Innovator/inspirator van het Aanjaagteam Cradle-to-Cradle van het Ministerie van Vrom en Agentschap Nl
Ernst Worrell Professor ‘energie, Materialen en Milieu’ aan Universiteit Utrecht
Jan Paul van Soest Directeur van Advies voor Duurzaamheid
Ljiljana Rodic-Wiersma senior Researcher Afvalbeheer aan Wageningen Universiteit en senior Researcher Cradle-to-Cradle aan erasmus Universiteit Rotterdam
deringen een positief gevolg hebben: “Afval 2030 wordt als een collectief doel gezien, waar iedereen zijn of haar steentje aan bijdraagt.”
Denk aan je toekomst, maak van afval geschiedenis
“Voor de burger is tien kilo restafval een duidelijke doelstelling die goed te communiceren is.” Jan Paul van soest
Binnen een ambitieus afvalbeleid is een krachtige communicatiecampagne als instrument onontbeerlijk. De medewerking van de burger is immers hard nodig om de doelstellingen te halen. Om hen te bereiken hebben Berkel Milieu en Circulus in oktober 2009 de publiekscampagne Afvalvrij en bijbehorende website gelanceerd. “Het concept achter de campagne is dat we ons in 2030 niet meer kunnen voorstellen hoe we nú met afval ‘omgingen’. We kijken dus met verbazing terug”, vertelt communicatie-adviseur Zegers. De achterliggende boodschap is dat er vandaag de dag nog veel waardevolle grondstoffen in de grijze container terechtkomen, wat een verspilling van grondstoffen is. Bijzonder is dat de campagne de volledige communicatie van alle aangesloten gemeenten over afval
12 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
zal combineren. Het is dus niet een actiecampagne die een tijdje loopt. De campagne duurt twintig jaar en is de kapstok voor publiekscommunicatie voor gemeentelijk én regionaal afvalbeleid. “De communicatie rond specifieke projecten die binnen gemeenten lopen kunnen onder deze ‘Afvalvrijparaplu’ worden gebracht” vertelt Zegers. “De kracht daarvan is, dat het elkaar versterkt.”
Onderzoek In oktober bleek uit een onderzoek van Trendbox dat de bekendheid van de Afvalvrijcampagne in de regio 20% was. In het tweede kwartaal van 2010 zal een vervolgmeting plaatsvinden, die naast bekendheid ook de bereidheid tot medewerking van de burgers zal toetsen. Westerhoff: “In de tussentijd zijn we bezig met de vraag hoe we de communicatie interactiever, doelgerichter en ook groepsgericht kunnen maken.” Uit gedragsonderzoek blijkt bijvoorbeeld dat de bereidheid van een persoon om mee te werken aan afval scheiden
Geen afval, maar grondstof Vroeger werd al het afval ingezameld en naar een stortplaats gebracht. Dat was gezien de beperkte ruimte in ons land op den duur geen optimale oplossing. Daarom gingen we over op het verbranden van afval, waarmee het probleem letterlijk werd verkleind. Nu weten we dat natuurlijke bronnen niet oneindig zijn en dat we op zoek moeten naar secundaire grondstoffen. en dan komt afval om de hoek kijken. Veel afval hoeft namelijk geen afval te zijn, maar kan gebruikt worden als grondstof voor nieuwe producten. Denk maar aan glas, papier, metaal of gft. er zijn wel bepaalde voorwaarden nodig om dit soort grondstoffen in kringloop te houden. Het gescheiden inzamelen van materialen is daarvan misschien wel de belangrijkste. een taak die wij bij Berkel Milieu en Circulus graag op ons nemen.
onder meer afhangt van hoe de omgeving van die persoon zich gedraagt. “Communicatiemiddelen kun je daarom toespitsen op bepaalde groepen”, vindt Westerhoff. Voor de karakterisering van zulke groepen loopt een onderzoek, dat de twee bedrijven laten uitvoeren in samenwerking met gerelateerde afvalbedrijven als de HVC-groep en ROVA. In 2008 hebben twee Saxion-studenten onderzoek gedaan naar thuiscomposteren in de regio. Vervolgens heeft een deskundige gekeken naar de verwerking van gft-afval en zich gebogen over de vraag of thuiscomposteren moet worden bevorderd. De resultaten kunnen gemeenten een basis bieden voor besluitvorming. “Als een inwoner zelf initiatief tot thuiscomposteren neemt, is dat uiteraard van harte welkom”, voegt beleidsadviseur Chris Kuulman toe.
thema’s voor Communicatie in 2009 • • • • • • • • • • • •
Omschakeling naar blauwe containers in Apeldoorn Kunststofinzameling (Apeldoorn/Deventer/epe) Kunststofkiosk in Apeldoorn Kerstbomenactie (Apeldoorn/Deventer) Afvalkalenders Ondergrondse containers (Deventer) snoei-acties samen gaan voor schoon (Deventer) Deventer gaat voor schoon Nieuwe milieupas (epe) Kwartaalblad Herwinnen (Apeldoorn/Deventer/epe) Compostdag
Educatie is motivatie De basis van milieubewust gedrag ligt in goede informatie. Het meeste effect ontstaat, zo blijkt uit onderzoek, wanneer er al op jonge leeftijd voorlich-
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 13
CO2 en afvalbeheer Dat recycling beter is dan afval storten of verbranden is wel duidelijk. Hoeveel beter is echter niet zo eenvoudig te beantwoorden, omdat de milieuwinst van tal van factoren afhankelijk is. Bovendien is de bepaling van een milieu-effect in absolute zin nog onderdeel van wetenschappelijk onderzoek en internationale discussie. Dat maakt vergelijken bijzonder complex. tegenwoordig wordt milieuwinst vaak uitgedrukt in de verminderde of vermeden CO2-uitstoot. Reden daarvoor is het internationale klimaatbeleid, dat als milieuthema op de voorgrond is gekomen. Ons restafval wordt verbrand en daarbij ontstaat elektriciteit, dat anders met steenkool of aardgas geproduceerd had moeten worden. Dat geeft een verminderde CO2-uitstoot. Maar afval scheiden en dat materiaal opnieuw gebruiken, levert een grotere bijdrage aan de reductiedoelstellingen dan verbranden. Bovendien blijven grondstoffen in een kringloop. Uitputting van grondstoffen neemt steeds meer aan belang toe. Veel grondstoffen worden schaarser, terwijl ze essentieel zijn voor producten. Alleen met recycling raken we die stoffen niet kwijt. Goed afvalbeheer levert dus een bijdrage aan het realiseren van goed klimaat- en grondstoffenbeleid. Wij zouden daar graag ‘kwantificeerbaar’ over rapporteren, maar het vakgebied is wetenschappelijk nog te jong om dat te doen. Vandaar dat we ons nu beperken tot een indicatie van de CO2-uitstoot die we hebben geproduceerd door onze activiteiten en de CO2-uitstoot die is vermeden vanwege de recycling van afvalstromen. Ook deze vorm van rapporteren is nationaal en internationaal nog sterk in ontwikkeling. Circulus volgt die ontwikkelingen op de voet, waardoor het mogelijk is dat we in de toekomst op een andere wijze gaan rapporteren.
“Veel productketens, zoals die van bouwmaterialen, kunnen lokaal prima tot stand komen.” Jan Paul van soest
energieverbruik overslag, sortering en kantoren
brandstofverbruik voor transport
ton CO2-eq in 2009
(In-)directe emissies door activiteiten De emissie in CO2-equivalenten van Circulus in 2009 voor de activiteiten die zijn uitgevoerd. Weergegeven zijn de directe emissies zoals die van (bio-)diesel, benzine en aardgas en indirecte emissies (elektriciteit).
Circulus verbruikt energie in haar kantoren en voor het inzamelen, sorteren en voorbewerken van de afval- en reststromen. Het gaat om diesel, biodiesel en benzine die als transportbrandstoffen worden gebruikt en aardgas en elektriciteit die voornamelijk worden verbruikt in de kantoren en opslag- en overslagactiviteiten. Ieder jaar proberen we ons energieverbruik verder terug te dringen en de energie die we verbruiken zo duurzaam mogelijk te laten zijn. De klimaatwinst van afvalscheiding in plaats van meeverbranden met restafval brengen we in beeld voor vier belangrijke reststromen: oud
ting wordt gegeven. In september 2009 hebben Berkel Milieu en Circulus vanuit die visie een intentieovereenkomst gesloten met vier Natuur- en Milieu Educatie (NME) centra in de regio. Beleidsadviseur Kuulman is betrokken bij het project: “We spraken onder meer af dat wij goede lespakketten voor basisscholen zouden aanschaffen voor de NMEcentra. Daarvóór hadden we namelijk al geïnventariseerd welk materiaal geschikt was en welk materiaal niet. Zij gaan dat materiaal actief promoten bij basisscholen. Momenteel zijn we het materiaal voor het voortgezet onderwijs aan het inventariseren.” In 2010 zal een vijfde NME zich aansluiten. Voor een excursie naar de milieustraat is een begin gemaakt met een draaiboek. “Voorheen stond daar wel een heel enthousiaste medewerker, maar het educatieve aspect hing te veel van de invulling van die medewerker af. De informatie willen we voor iedere excursie standaardiseren, zodat alles aan bod komt”, verklaart Kuulman. In 2002 is een digitaal afvalkwartet ontwikkeld voor
14 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
NME’s, dat veelvuldig door scholen wordt afgenomen. In 2010 zal een nieuwe, uitgebreide versie van het kwartet worden uitgewerkt en op internet beschikbaar zijn.
Gratis compost “Een groot succes”, noemt Rob Zegers de compostdag op 11 april 2009. Op die dag werden alle inwoners met gratis compost bedankt voor het scheiden van hun gft-afval. Het was voor het eerst dat de actie, onder het motto ‘Groen scheiden? Daar krijg je iets voor terug’, in de regio eenduidig werd opgezet. Alle zeven aandeelhoudende gemeenten van Circulus en Berkel Milieu deden mee en er waren zelfs speciale zakken met de aktieslogan ontworpen. In totaal kwamen er 25.000 bezoekers op af en zijn 100.000 zakken compost uitgedeeld. Uit een op die dag gehouden onderzoek bleek dat bezoekers de actie waardeerden met een rapportcijfer 8,6. Het succes krijgt dan ook, uitgebreid met de gemeente Doesburg, een vervolg in 2010.
140%
kunststof*
2000=100%
120% 100%
glas 80%
papier en karton
60% 40%
gft-afval**
20% 0% 2000
ton CO2-eq in 2009
2001
2002
2003
papier en karton
gft-afval
2004
2005
2006
verpakkingsglas
textiel
2007
2008
2009
kunststoffen
Vermeden emissies door recycling
Ontwikkeling van vermeden CO2-emissies
De vermeden emissies in 2009 door gescheiden inzameling in plaats van verbranden van vier reststromen. * Kunststof is in 2009 nog niet in iedere gemeente het hele jaar ingezameld. ** Het vergisten van gft-afval is in april 2009 van start gegaan.
Index (2000=100%) van de vermeden CO2-emissies door het gescheiden inzamelen – in plaats van verbranden – van vijf reststromen in het gehele verzorgingsgebied van Circulus.
papier en karton, gft-afval, glas en kunststof. Recycling van papier en karton levert volgens deze berekening de meeste CO2-winst op ten opzichte van verbranden. De bijdrage van kunststoffen zal in 2010 aanmerkelijk groeien, omdat dan het hele jaar gescheiden is ingezameld in alle gemeenten. Ook zal de vermeden CO2 door gft-afval te vergisten toenemen omdat die stroom in heel 2010 op deze wijze wordt verwerkt. In 2009 is in de eerste drie maanden alleen gecomposteerd.
name van de vermeden CO2. In bovenstaande figuur is de vermeden uitstoot CO2 van de gescheiden inzameling van gft-afval, papier en karton, glas, kunststoffen en textiel in beeld gebracht. Met het jaar 2000 als startpunt is duidelijk te zien dat na een aanvankelijke dip in de eerste drie jaar, vervolgens een aanzienlijke toename is gerealiseerd. Duidelijk is ook dat de kunststofinzameling en de vergisting van gft in 2009 verantwoordelijk zijn voor de stijging van de vermeden CO2. De afname van de bijdrage van papier en karton is het gevolg van de verminderde hoeveelheid oud papier die is ingezameld vanwege de economische recessie.
Afgelopen periode is het gescheiden aanleveren van bruikbare reststromen ieder jaar toegenomen. Dat vertaalt zich ook in een toe-
Resultaat inzameling en afvalscheiding Circulus verzorgde in 2009 het afvalbeheer voor ruim 286.000 inwoners van de drie aangesloten gemeenten. Door de ruim 120.000 aansluitingen werd in totaal 142.720 ton afval bij Circulus aangeboden, een toename van 1,2%. Omgeslagen over het aantal inwoners is de stijging minder: 0,3%. De meeste afvalstromen zijn onder invloed van de economische crisis gedaald. In Apeldoorn heeft een verandering in de tarifering echter een grote toename in het gft-afval tot gevolg gehad, hetgeen ook de bedoeling was. Deze toename veroorzaakt ook de stijging van de totale hoeveelheid afval, terwijl andere stromen juist dalen. De verschillen in resultaten tussen de gemeenten zijn groot. Dat ligt vooral aan de stedelijkheid van de gemeente en het afvalbeleid.
Hoe dicht bevolkt een gemeente is, bepaalt sterk het afvalprofiel van een gemeente. Gemeenten met een lage stedelijkheid hebben bijvoorbeeld veel minder restafval en meer gft-afval. Vandaar dat er niet één gemiddelde is waar gemeenten zich mee vergelijken wat betreft de hoeveelheid afval die per inwoner wordt geproduceerd. Gemeenten worden onderverdeeld in vijf categorieën naar mate van de dichtheid van de bevolking. Apeldoorn en Deventer zijn sterk stedelijk en vallen daarmee in klasse 2. De gemeente Epe valt in stedelijkheidsklasse 4: weinig stedelijk. Op de volgende pagina’s zijn van de drie aandeelhoudende gemeenten van Circulus de inzamelresultaten over 2009 weergegeven. Achter in het verslag zijn de gegevens van alle afvalstromen per gemeente als bijlage opgenomen.
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 15
300
300
kilogram / inwoner / jaar
225
225
restafval en grofhuisvuil
150
150
papier en karton 75
75
gft-afval overige gescheiden afvalstromen verpakkingsglas
0 2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
0 2007
2008
2009
Ontwikkeling van het afval van huishoudens van de gemeente Apeldoorn.
Apeldoorn De invoering van het gft-nultarief in Apeldoorn heeft een zeer groot effect gehad op het afval dat werd aangeboden. De hoeveelheid restafval is met 13% afgenomen ten opzichte van 2008, terwijl gft-afval toenam met 57%. Na de invoering van diftar in 2004 is dit de tweede maal dat een beleidsmaatregel een flinke reductie van het restafval teweegbrengt. In tien jaar is daarmee het restafval per inwoner met een kwart gedaald. Naast gft-afval zijn nog twee reststromen sterk gestegen. Met 2 kilogram leverden de inwoners van Apeldoorn 41% meer drankpakken in dan in 2008. Van kunststof werd bijna drie maal zoveel ingezameld dan in 2008 en kwam de hoeveelheid te liggen op 6 kilogram per inwoner. Vrijwel alle afvalstromen namen af. Grof vuil en papier
16 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
namen met 17% respectievelijk 6% af en dat komt overeen met het landelijke beeld. Door de economische recessie vinden minder vervangingen en verbouwingen plaats. Het verbruik van papier en karton is afgenomen, dus wordt er ook minder weggegooid. Vergeleken met gemeenten met dezelfde stedelijkheidsklasse wordt aanzienlijk minder restafval en overige reststromen ingezameld. Papier en glas liggen op een vergelijkbaar niveau en van gft-afval wordt weer flink meer gescheiden ingezameld. Het scheidingspercentage steeg van 50% in 2008 naar 57% in 2009. Dat is ver boven het landelijk gemiddelde, dat op 48% ligt. Bovendien nadert Apeldoorn nu al de Nederlandse doelstelling van 60% die gesteld is voor 2015.
kunststof; 24% 300
300
textiel; 4% glas; 5% 225
225
kilogram/inwoner/jaar
gft-afval; 28%
150
150
papier; 5%
75
75
overig; 34%
0
0 restafval en grofvuil
gft-afval
papier en karton
verpakkingsglas
overige (gescheiden) stromen
De totale hoeveelheid huishoudelijk afval per inwoner van Apeldoorn gemiddeld in het jaar 2009, verdeeld in restafval en een aantal belangrijke reststromen en afgezet tegen het landelijk gemiddelde ( ) van die stromen.
De gemiddelde samenstelling van het restafval van een inwoner van Apeldoorn. Zeker 66% kan ook als een herbruikbare reststroom worden aangeboden.
Dienstverlening Apeldoorn Toch blijft er zeker nog groei in scheiding mogelijk. De analyse van het restafval dat de Apeldoorner weggooit, laat zien dat tweederde van de inhoud ook op een andere manier aangeboden had kunnen worden. Gemiddeld zit er nog behoorlijk wat gftafval in het restafval evenals kunststof flessen en andere kunststof verpakkingsmaterialen. Die kunnen nog apart gehouden worden en dan gescheiden worden ingezameld. Totaal kwam in 2009 in Apeldoorn 73.000 ton afval uit huishoudens vrij, dat komt overeen met 470 kilogram per inwoner. De toename van 1% in vergelijking met het jaar ervoor komt vrijwel volledig door de stijging van de hoeveelheid gft-afval. Wel blijft Apeldoorn onder het landelijke vergelijkbare niveau, dat 551 kilogram per inwoner ligt.
• • • • • • • • • • • • • • •
Beleidsadvies Ketenbeheer Inzameling huishoudelijk afval Gladheidsbestrijding Machinaal vegen Overslag van huisvuil en bedrijfsafval Containerexploitatie Beheer milieustraat Prullenbakken legen Kolkenreinigen Opruimen illegale stort Assistentie bij calamiteiten Plaagdierenbestrijding snoeiafval inzamelen Kerstbomen inzamelen
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 17
300
300
restafval en grofhuisvuil 225 kilogram / inwoner / jaar
225
150
150
gft-afval 75
75 overige gescheiden afvalstromen
papier en karton
verpakkingsglas 0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
0
Ontwikkeling van het afval van huishoudens van de gemeente Deventer.
Deventer De ontwikkeling in 2009 in de gemeente Deventer komt overeen met het landelijke beeld. Totaal kwam 2% minder huishoudelijk afval vrij; 49.300 ton of 504 kilogram per inwoner. Door de economische malaise werden minder duurzame goederen gekocht en minder kranten en tijdschriften gelezen. Deze waren bovendien ook nog dunner. Vandaar dat het grofvuil afnam (-20%) evenals het oud papier (-7%). De economische ontwikkeling heeft minder invloed op het restafval dat met 1% daalde. Een terugblik op de afgelopen jaren laat een tamelijk stabiel beeld zien voor de meeste afvalstromen. Alleen de ‘overige gescheiden afvalstromen’ laten een flinke stijging in de tijd zien. Ook in 2009 is deze hoeveelheid die bij de milieustraat worden
18 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
gebracht weer iets toegenomen ten opzichte van het jaar ervoor. Het gaat vooral om reststromen als hout, snoeihout en puin. De belangrijkste oorzaak voor deze groei ligt in het feit dat inwoners van Deventer sinds 2004 via de milieupas duizend kilo gratis kunnen aanbieden op de milieustraat. In 2009 heeft in beperkte mate (0,4 kilogram/inwoner) de start van de inzameling van frituurvet en kleine elektrische apparaten op de milieustraat daaraan bijgedragen. De inzameling van harde kunststoffen, zoals tuinstoelen, is met 12% sterk gegroeid. Van de kunststofverpakkingen werd in Deventer een vergelijkbare hoeveelheid ingezameld als in 2008. Dit was nog steeds een proef. De gemeentebrede introductie vond in januari 2010 plaats. In Deventer wordt, vergeleken met gemeenten met
kunststof; 28% 300
300
textiel; 4% glas; 4% 225
225
kilogram/inwoner/jaar
gft-afval; 28% 150
150
papier; 7% 75
75
overig; 29%
0
0 restafval en grofvuil
gft-afval
papier en karton
verpakkingsglas
overige (gescheiden) stromen
De totale hoeveelheid huishoudelijk afval per inwoner van Deventer gemiddeld in het jaar 2009, verdeeld in restafval en een aantal belangrijke reststromen en afgezet tegen het landelijk gemiddelde ( ) van die stromen.
De gemiddelde samenstelling van het restafval van een inwoner van Deventer. Zeker 71% kan ook als een herbruikbare reststroom worden aangeboden.
Dienstverlening Deventer dezelfde stedelijkheidsklasse, minder restafval en overige reststromen ingezameld. Papier en glas liggen op een vergelijkbaar niveau en van gft-afval wordt weer meer gescheiden ingezameld. In 2009 is het scheidingspercentage met een procentpunt gestegen tot 51%. Daarmee ligt het weliswaar boven het vergelijkbare landelijke gemiddelde dat op 48% ligt, maar is het nog flink verwijderd van de landelijke doelstelling van 60% scheiding in 2015. Uit onderzoek naar de samenstelling van het restafval blijkt dat meer dan 70% daarvan ook als gescheiden reststromen kan worden aangeboden. Zo maakt zowel gft-afval als kunststof verpakkingsmaterialen voor ieder 28% procent deel uit van het restafval.
• • • • • • • • • • • • • • • • •
Beleidsadvies Ketenbeheer Inzameling huishoudelijk afval Gladheidsbestrijding Machinaal vegen Overslag van huisvuil en bedrijfsafval Containerexploitatie Beheer milieustraat Prullenbakken legen Onkruidbestrijding Kolkenreinigen Ondersteuning bij huisuitzettingen Opruimen illegale stort Assistentie bij calamiteiten Plaagdierenbestrijding snoeiafval inzamelen Kerstbomen inzamelen
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 19
300
300
restafval en grofhuisvuil
kilogram / inwoner / jaar
225
225
gft-afval 150
150
overige gescheiden afvalstromen 75
papier en karton
75
verpakkingsglas 0 2004
0 2005
2006
2007
2008
2009
Ontwikkeling van het afval van huishoudens van de gemeente Epe. (Van Epe zijn alleen inzamelgegevens vanaf 2004 bekend).
Epe In Epe steeg in 2009 de totale hoeveelheid afval uit huishoudens met 5,4% naar 20.500 ton of 623 kilogram per inwoner. Met die hoeveelheid zit de Epenaar boven het landelijk gemiddelde dat op 575 kilogram per jaar ligt. Het grof vuil steeg met 7% en dat tegengesteld aan wat bij de andere gemeenten is gebeurd. Ook andere fracties die onder druk van de vertragende economie zouden moeten afnemen, deden dat niet of maar gering. Restafval nam met 0,6% af en oud papier nam zelfs toe met 2%.
in Vaassen aanzienlijk vergroot. De uitbreiding van de dienstverlening heeft de toestroom van bezoekers bevorderd. Daarnaast kunnen brengstromen als snoeihout gratis en onbeperkt door de inwoners van Epe worden gebracht. Zeer succesvol mag de introductie van de scheidingsmogelijkheid van klein wit- en bruingoed genoemd worden. In 2009 werd daarvan 202 ton gescheiden ingeleverd. Dat komt overeen met 6 kilogram per inwoner.
Opmerkelijk is de enorme toename van brengstromen naar de milieustraat. Vrijwel alle reststromen namen toe. Snoeihout was daarbij een uitschieter met een stijging van 35% tot 69 kilogram per inwoner. De verklaring voor de toename van deze stromen ligt in een combinatie van factoren. Allereerst zijn in 2009 de openingstijden van de milieustraat
Epe valt in de categorie van weinig stedelijke gemeenten. In vergelijking daarmee biedt de inwoner van Epe gemiddeld meer gft- en restafval aan, ongeveer evenveel oud papier en glas, maar iets minder overige reststromen. Dit ondanks de sterke stijging van de afgelopen twee jaar. Uit de analyse van het restafval blijkt dat tweederde
20 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
kunststof; 28% 300
300
textiel; 4% glas; 5% 225
225
kilogram/inwoner/jaar
gft-afval; 27% 150
150
75
papier; 3%
75
0
overig; 34%
0 restafval en grofvuil
gft-afval
papier en karton verpakkingsglas
overige (gescheiden) stromen
De totale hoeveelheid huishoudelijk afval per inwoner van Epe gemiddeld in het jaar 2009, verdeeld in restafval en een aantal belangrijke reststromen en afgezet tegen het landelijk gemiddelde ( ) van die stromen.
De gemiddelde samenstelling van het restafval van een inwoner van Epe. Zeker 66% kan ook als een herbruikbare reststroom worden aangeboden.
Dienstverlening epe daarvan nog her te gebruiken is via bronscheiding. In het restafval zit bijvoorbeeld gemiddeld per inwoner nog 69 kilogram gft-afval dat vanuit milieuoverweging een betere bestemming krijgt via de groene container. Dan wordt het namelijk eerst vergist, waarbij biogas wordt onttrokken, en daarna gecomposteerd. Inwoners van Epe kunnen vanaf 2010 bovendien ook al het kunststof uit het restafval gescheiden aanbieden. Vanaf januari is de kunststofinzameling gemeentebreed uitgerold. Doordat restafval en grofvuil gezamenlijk met 0,5% afnamen in 2009 en de gescheiden ingezamelde reststromen met bijna 10% toenamen, is het scheidingspercentage ook toegenomen. Dat ligt nu op 58% niet al te ver van de landelijke doelstelling van 60% die in 2015 gerealiseerd moet zijn. In vergelijking met gemeenten met dezelfde stedelijkheidsklasse (59%) ligt Epe echter iets achter.
• • • • • • • • •
Beleidsadvies Ketenbeheer Inzameling huishoudelijk afval Containerexploitatie Beheer milieustraat Machinaal vegen Prullenbakken legen Hondenpoepbakken legen Opruimen illegale stort
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 21
2.
Een bedrijf in beweging
Circulus is voortdurend op zoek naar ontwikkelingen die bijdragen aan een duurzamere toekomst in de regio. Innovatie is essentieel voor een organisatie die zelf ook goed is voorbereid op die toekomst. In de tussentijd moet de kwaliteit van dienstverlening onverminderd hoog blijven. Daarom blijft Circulus steeds: een bedrijf in beweging.
Z
owel extern in de dienstverlening, als intern in de bedrijfsvoering is er in 2009 veel veranderd. Sommige aanpassingen komen voort uit landelijke maatregelen, zoals de gescheiden kunststofinzameling. Andere worden ingegeven door onze wens om efficiënter te werken of te profiteren van de schaalvergroting die door de steeds intensiever wordende samenwerking met Berkel Milieu is ontstaan. Ongeacht de aanzet worden alle wijzigingen met de grootst
22 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
mogelijk zorg voorbereid om uiteindelijk bij te kunnen dragen aan de regionale ambitie: een samenleving zonder afval, maar rijk aan grondstoffen.
Kwaliteit en inzicht Hoogtepunt in 2009 was het behalen van het ISO 9001 certificaat. Deze norm stelt eisen aan het kwaliteitsmanagementsysteem van een organisatie. Inzichtelijke informatie is nu extra van belang door de nieuwe structuur en de schaalvergroting die deze met zich mee bracht. “Grote winst van ISO 9001 is dat we nu veel bewuster bezig zijn met bedrijfsprocessen”, vertelt Huub Vervoorn, manager Operations. Samen met Twente Milieu en Berkel Milieu is een kwaliteitscoördinator aangesteld die de komende ISO audits zal voorbereiden. Tevens zal zij tussentijdse audits verzorgen, om de interne bedrijfsprocessen verder te stroomlijnen. Voor 2010/2011 staat de ISO certificering van Berkel Milieu op de agenda. De twee bedrijven hebben de wens om op termijn ook het certificaat ISO 14001 (milieumanagement) te behalen. Het zijn
stappen voorwaarts in een transparante en duurzame bedrijfsvoering.
Duurzaamheid centraal Na analyse van het inkoopbeleid van de aandeelhoudende gemeenten, heeft Circulus samen met Berkel Milieu voor het eerst een eigen inkoopbeleid opgesteld. In lijn met het overheidsbeleid zullen de bedrijven vanaf 2010 voor 75% en na 2012 voor 100% duurzaam inkopen. “Centraal staan dan thema’s als maatschappelijk verantwoord ondernemen, vermindering van energieverbruik en het gebruik van duurzame materialen”, vertelt de manager Services, Gerard Weernink. Dat zal volgens hem bijvoorbeeld van belang zijn bij de bouw van nieuwe milieustraten in Deventer en Zutphen, waarvoor plannen zijn. “Uiteraard zal het verminderen van CO2-uitstoot bij allerlei inzamel- en verwerkingsprocessen een steeds belangrijkere plaats gaan innemen”, voegt hij toe. Ook bij aanbestedingen van reststromen en deelstromen speelt duurzaamheid een grote rol. Afgelopen jaar is duur-
VOORNeMeNs
Operations en services • • • • •
3% daling van storingen ondergrondse containers Ziekteverzuim per afdeling omlaag 3% meer containerledigingen per uur CO2-footprint per ton verwerkt afval op termijn omlaag brengen 3% minder klachten
“We moeten er voor zorgen dat we niet met ons bestaan teveel druk leggen op de natuurlijke omgeving.” Jan Paul van soest
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 23
DOelstellINGeN IN 2009 Wat willen we?
Wat hebben we in 2009 gedaan?
Wat is de stand van zaken?
Centralisering ondersteunende diensten Circulus/Berkel Milieu
Integratie bureau logistiek en centrale planning. Bereikbaarheid callcenters vergroot
Gerealiseerd
Actie op verbeterpunten uit klanttevredenheidsonderzoek
Plan van aanpak opgesteld en uitgevoerd
Gerealiseerd en een aantal punten gestandaardiseerd in bedrijfsproces
scheidingspercentage op milieuparken van 60% naar 75% in 2012
Optimalisatie verdeling van de fracties doorgevoerd. Voorlichting aan acceptanten, en structurele bespreking voortgang tijdens werkoverleg
loopt voorspoedig, tussentijdse resultaat is 70%
Controle of inzamelkosten tegen landelijk gemiddelde zijn
Actieve deelname aan benchmark senterNovem (Agentschap Nl) en benchmark Berkel Milieu/Circulus/twente Milieu
Gerealiseerd en kosten op gemiddeld niveau
Minimaal 20% solvabiliteit uit eigen vermogen
Aflossing achtergestelde lening
Gerealiseerd na winstverdeling 2009
Implementatie nieuwe software module milieustraat
Module met Afval-RIs uitgebreid en geïmplementeerd in Deventer en Apeldoorn (epe al in 2008)
Gerealiseerd
“soms moeten we als maatschappij zeggen: dit staan we gewoon niet meer toe!” ernst Worrell
zaamheid al doorslaggevend geweest in de aanbesteding van de verwerking van het gft-afval uit de gemeenten. Dat werd VAR dankzij de bouw van de vergistingsinstallatie in Wilp-Achterhoek.
inzameling. Weernink: “Ons doel is uiteindelijk de optimale vorm van bronscheiding en nabijscheiding neer te zetten en tegelijkertijd de gemeenten volledig te ontzorgen.”
Afvalstromenmanagement
Verbeterde logistiek
Circulus en Berkel Milieu kijken gezamenlijk steeds kritischer naar de afzet van reststromen. Niet alleen de prijs telt mee, maar vooral ook wat er met het afval gebeurt. “Vanuit onze ambitie om te komen tot minder restafval zoeken we bijvoorbeeld logische partners voor het uitvoeren van experimenten”, legt Weernink uit. Zo werkt Circulus onder meer met VAR samen om te kijken naar mogelijkheden voor een duurzamere verwerking van het afval. “We zitten veel met verwerkers om tafel om te horen waar ze mee bezig zijn. Zo willen we zicht houden op innovaties, bijvoorbeeld op het gebied van scheidingstechnieken”, vertelt Weernink verder. Ook hebben de bedrijven in 2009 voor de aandeelhoudende gemeenten het traject met Nedvang doorlopen rond de vergoedingen voor de kunststof-
Voor de logistieke optimalisatie, zoals de dagelijkse planning van medewerkers of het vergaren van data voor gefundeerde besluitvorming, is het hoofd logistiek verantwoordelijk. De telefooncentrales van Circulus en Berkel Milieu zijn technisch aan elkaar gekoppeld en de mensen ingewerkt op informatie van alle acht gemeenten. Inkomende telefoontjes uit het hele gebied kunnen nu op iedere locatie worden afgewikkeld. “Dit vergroot de flexibiliteit van het callcenter enorm”, merkt Huub Vervoorn op. In 2010 zal nog verder worden gewerkt aan het verbeteren van de belscripts. Het bureau Logistiek zal hiervoor de nodige data leveren.
24 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
Preventief onderhoud “Storingen aan containers kun je laten verhelpen
Huub Vervoorn, manager Operations in gesprek met Gerard Weernink, manager Services, Vincent Osterhaus, manager Finance en Oscar Faber, manager Wagenparkbeheer (van links naar rechts).
door een onderhoudsdienst. Maar beter is het als de container het altijd doet ”, vindt de manager Services. Circulus en Berkel Milieu willen alle gemeenten in hun verzorgingsgebied daarom de mogelijkheid geven tot preventief onderhoud aan containers. In 2009 is daarvoor het rapport ‘Beheer en onderhoud’ opgesteld en met de gemeenten gedeeld. In Deventer is reeds begonnen met de inhaalslag met betrekking tot onderhoud en eventuele vervanging van containers. Zodra dat afgerond is, zal het beheer en onderhoud worden overgenomen. In Apeldoorn is het afgelopen jaar een start gemaakt met de introductie van blauwe containers voor papier. “Dat heeft grote voordelen voor onze medewerkers, die zo fysiek minder belast worden. In plaats van dat ze allerlei bundels en stapeltjes dragen, kunnen ze het papier nu met een zijlader ophalen”, vult Huub Vervoorn aan.
Milieu-indicator
Eenheid
2008
2009
Waterverbruik
m3
4.593
4.649
elektriciteitsverbruik 1
kWh
493.404
458.176
Gasverbruik
m3
164.678
175.849
transportbrandstoffen 2
l
760.637
755.003
Afgevoerd restafval 3
kg
6.359
6.300
¹ De locatie in Epe bevindt zich in een verzamelgebouw. Vanwege het ontbreken van een tussenmeter, kan het elektriciteitsverbruik hier niet worden meegerekend. In 2010 zal een tussenmeter worden geplaatst. ² Waarvan in 2009 diesel of benzine 93,5% en biodiesel B-100 of bioethanol E-85 6,5%. ³ Uit de interne bedrijfsvoering.
Milieu-incidenten
Strenge winter Voor het eerst sinds jaren brak in 2009 een strenge winter aan met flink wat sneeuw en ijs.
Milieu-klachten
0 0
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 25
tWee BIJZONDeRe PROJeCteN Vegen op beeldbestek
Gft-nultarief
In de gemeente Deventer is vegen op basis van afgesproken tijden en routes binnenkort verleden tijd. Niet meer een plaats schoonmaken omdat het moet, maar vegen omdat een medewerker op straat beslist dat dat nodig is. Bij dit ‘vegen op beeldbestek’ vergelijkt de reinigingsmedewerker dat wat hij/zij op straat ziet, met een gewenste schoonheidsgraad van die specifieke plaats op een handcomputer. Doet de realiteit onder voor het gewenste beeld, dan gaat hij/zij vegen. Komt het beeld op straat overeen met wat de computer zegt? Dan kan de medewerker door naar een volgende plek. Deze werkwijze betekent een grote omslag, waarbij reinigingsmedewerkers meer verantwoordelijkheid krijgen. In 2009 hebben we de subsidie-aanvraag bij senterNovem (nu Agentschap Nl) ingediend voor dit project en hebben onze medewerkers de nodige training gekregen. samen met Cambio beginnen we in 2010 met het vegen op beeldbestek en zullen we uitzoeken wat de optimale inzet van mensen en middelen is. Ons credo daarbij is ‘Handmatig waar kan, machinaal waar moet’.
een hartstikke mooi project, met geweldige resultaten. Met veel plezier hebben we in 2009 gewerkt aan de invoering van het gft-nultarief voor de inwoners van Apeldoorn. Nu het gft-afval gratis kan worden aangeboden, zetten burgers veel vaker de groene container aan de weg, merken we. Bovendien is het gft-afval nauwelijks vervuild. Apeldoorners blijken zeer nauwgezet het gftvan het restafval gescheiden te houden. Andere gemeenten in de regio volgen de ontwikkelingen dan ook met grote interesse. Om ervoor te zorgen dat bewoners van hoogbouw een gelijke dienstverlening ontvangen, rijden Circulus-medewerkers elke week langs zo’n 400 punten om het gft-afval in zakken op te halen. een moderne variant van de schillenboer. Hoewel het project nog in 2010 doorloopt, vinden we het nu al uiterst geslaagd.
Voor chauffeurs een lastige tijd waarin ze dagelijks een afweging moesten maken of ze konden uitrijden voor de afvalinzameling. Soms kwam een wagen vast te zitten. “Jammer, maar dan was er in ieder geval een poging gewaagd”, vindt manager Vervoorn. Ondanks de soms pittige uitdagingen is met man en macht, en zelfs tot in de late uurtjes gewerkt. Het resultaat mocht er dan ook zijn, want anders dan in sommige andere delen van het land is hier nagenoeg geen afval blijven staan.
“Gelukkig was dat voorzien en hadden we de budgetten erop aangepast. Om de schade verder te beperken en bedrijven te stimuleren met bedrijfsafval te blijven komen, hebben we bovendien de openingstijden van het station met een halfuur verlengd”, vertelt manager Weernink. Een mooie opsteker was daarbij dat de gemeente Rheden het veegcontract met B.V. Berkel Milieu Bedrijven met twee jaar heeft verlengd. “Die mogelijkheid tot verlenging stond in het contract, maar daar was Rheden niet aan gebonden. Ze hebben voor verlenging gekozen omdat ze tevreden waren over onze dienstverlening”, legt Weernink uit. Nog een gevolg van het economische klimaat is de grillige lijn die tarieven van afvalstromen als papier en metaal hebben gevolgd. “We proberen zo veel mogelijk continuïteit in onze contracten te krijgen maar willen tegelijkertijd ook profiteren van gunstige prijsontwikkelingen”, aldus Weernink.
Economie
“Van het initiatief van deze regio gaat leiderschap uit. Dat is nodig om veranderingen op gang te brengen.” ernst Worrell
De invloed van het moeilijke economische tij in 2009 is gelukkig beperkt gebleven. De dienstverleningsovereenkomsten met de gemeenten hebben als basis een kostprijsmodel, waarin het resultaat niet fluctueert. Alleen in het resultaat van B.V. Berkel Milieu Bedrijven, de dochteronderneming waarin Circulus zijn commerciële activiteiten heeft ondergebracht, is de crisis merkbaar. Zo was er minder aanvoer van bedrijfsafval voor het overslagstation.
26 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
Plannen milieustraat In Epe zijn begin 2009 milieupassen ingevoerd
en zijn de openingstijden van de milieustraat naar wens van de raad uitgebreid. Ook burgers uit Apeldoorn-Noord kunnen hun afval op de milieustraat van de gemeente Epe kwijt. Resultaat daarvan is een stijging van het aantal bezoekers, wat weer ten goede komt aan de kosteneffectiviteit. Tegelijkertijd hoeft Apeldoorn niet te investeren in de bouw van een extra milieustraat. De milieustraat in Deventer is indertijd ingericht op ongeveer 40.000 bezoekers en dat is niet toereikend gelet op een bezoekersaantal van rond de 100.000, ondervindt manager Gerard Weernink. “We zijn met de gemeente mogelijkheden aan het bekijken om de achterliggende haven te dempen. Mogelijk kan daar door positieve besluitvorming door de gemeente over een aantal jaren dan een nieuwe, grotere milieustraat tot stand komen, waar alle burgers niet alleen het grofvuil maar ook andere stromen naar toe kunnen brengen.” Ook heeft hij plannen voor verbetering van de milieustraat in Apeldoorn, waarmee het brengen van afval voor de burger eenvoudiger wordt.
Omvang wagenpark
2008
2009
Zware vrachtwagens
38
37
Veegmachines
11
16
lichte vracht-/bedrijfswagens en personenwagens
22
18
Overig materieel
14
10
Totaal
85
81
Klanttevredenheidsonderzoek
7,7
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 27
Milieunorm percentage wagenpark (diesel) euro 2
11%
euro 3
9%
euro 3 + roetfilter
ljiljana Rodic-Wiersma
Waardering voor vakkennis Sterke punten van het wagenparkbeheer zijn de vakkennis van de medewerkers en de wijze waarop klanten worden ontzorgd. Dat bleek uit een klanttevredenheidsonderzoek dat begin 2009 is uitgevoerd. Hoewel manager Wagenparkbeheer, Oscar Faber, content is met de uitkomst van het onderzoek, heeft hij ook goed gekeken naar mogelijke verbeterpunten. Zo bleek bij het onderhoud van voertuigen soms discrepantie te bestaan tussen de realiteit in de werkplaats en bepaalde verwachtingen van klanten. Faber: “Voor een betere afstemming hebben we besloten een senior monteur – iemand met goede vakkennis – in te zetten bij de receptie. Zo kunnen we de verwachtingen veel beter managen.” Berkel Milieu werkt al lange tijd met een modulair systeem, waarmee een volle container restafval wordt achtergelaten op een containerwisselplaats. Een transportvoertuig pikt de container op en brengt deze naar de afvalverbrandingsinstallatie van Attero in Wijster. Vanwege de vereiste flexibili-
28 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
17%
euro 4
4%
euro 5
10%
eeV
“Ook de afvalsector met zijn kennis over de herwinning van materialen uit afvalstromen, kan aanzienlijk aan een nieuwe manier van denken en werken bijdragen, met als doel de draagkracht van de natuur niet te overschrijden.”
2009
2%
teit worden de inzamelvoertuigen van Circulus ook modulair uitgevoerd.
Verjongen van de vloot Groeiende volumes kunststof stelden Circulus in 2009 voor nieuwe uitdagingen in het wagenparkbeheer. Welk voertuig is de beste keuze voor de inzameling van deze fractie? Proeven met verschillende persmechanismen gaven de doorslag. “We hebben afgelopen jaar besloten tot het aanschaffen van twee kraanwagens, waarvan één exclusief voor de inzameling van kunststof”, vertelt Faber. “Op die wagen komt een speciaal persmechanisme met schroef.” Beide voertuigen voldoen aan de EEVnorm, een formele term in de Europese Unie voor een ‘schoon voertuig’. “Dit jaar hebben we een groot deel van de veegmachinevloot van Circulus verjongd”, zegt Faber. Hij is zichtbaar tevreden met de vijf nieuwe voertuigen. Ook kijkt hij uit naar 2010, waarin Circulus fors zal investeren in zware voertuigen als kraanwagens en zijladers. “Rolcontainers maken steeds vaker plaats
voor ondergrondse containers, waar kraanwagens voor nodig zijn. In wijken waar toch minicontainers blijven, proberen we deze zo veel mogelijk door zijladers te laten ledigen”, licht Faber toe. Op langere termijn zullen er nog maar zes achterladers overblijven voor het hele verzorgingsgebied, een verschuiving die ook arbo-technisch gezien de voorkeur geniet.
Aanwinst voor de werkplaats
VOORNeMeNs
Wagenparkbeheer • Hogere productiviteit van de werkplaats • tijdige vervanging van materieel om inzetbaarheid te vergroten en onderhoudskosten terug te dringen • Nadruk op preventief onderhoud om onverwachte uitval te voorkomen
Veel bedrijven hebben het afgelopen jaar onder invloed van het economisch tij investeringen in nieuwe voertuigen voor zich uitgeschoven. Daardoor is in 2009 het aantal revisiewerkzaamheden in de werkplaats licht toegenomen, en daarmee ook de omzet. Nieuw in de werkplaats in Apeldoorn is een diagnosesysteem. Een aanwinst, volgens Faber: “Hierdoor zijn we niet meer afhankelijk van dealers voor het uitlezen van elektronica van de voertuigen of voor bijvoorbeeld het resetten van de service-interval. Dat we dat nu zelf kunnen, betekent een snellere service en minder transportbewegingen naar de dealer. Ook winst voor het milieu dus.”
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 29
“Kijk naar elektronisch afval. Op dit moment is dat de rijkste bron van zeldzame metalen op aarde.” ljiljana Rodic-Wiersma
Anders begroten
Rapportage en automatisering
De afdeling Financiën en Controlling heeft sinds begin vorig jaar deelgenomen aan het overleg over de resultaatovereenkomst met de gemeente Deventer. “Omdat we het afvalbeheer in Deventer uitvoeren, moesten verantwoordelijkheden besproken worden en ook welke financiële afrekening daarbij hoort”, vertelt manager Finance Vincent Osterhaus. Belangrijke resultaten van het overleg zijn dat het beheer over de afvalstromen per 1 januari 2010 naar Circulus overgaat, evenals de inzamelmiddelen en het eigendom van de containers. De dienstverleningsovereenkomsten zijn geïndexeerd. De ontwikkeling van Afvalplannen bracht ook nieuwe uitdagingen voor de afdeling. Osterhaus: “Het meeschrijven aan een beleid brengt andere berekeningen met zich mee, omdat we vooraf inschattingen moeten maken. Veel meer dan voorheen zijn we daarom nu bijvoorbeeld bezig met gegevens uit sorteeranalyses en met landelijke doelstellingen.”
Voor het verhogen van de efficiëntie wordt meer geautomatiseerd en worden systemen van Circulus en Berkel Milieu geïntegreerd. “We hadden al dezelfde wijze van administreren als Berkel Milieu met het automatiseringssysteem Afval-RIS. In 2009 hebben we ook de rapportages van zaken als tonnages, man-uren en tractie-uren samengevoegd”, vertelt Vincent Osterhaus. Dankzij dezelfde sturing heeft het management nu gelijk inzicht in beide bedrijven. Komend jaar wil hij een volledige inventarisatie doen van de rapportage van nietfinanciële kengetallen in de bedrijven. Aan de hand van dat rapport kan dan een visie over de toekomstige rapportage worden ontwikkeld.
30 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
Steeds meer eenheid Met de dienst CIBAS (Centraal Informatie Beheer Afval Services) is in 2009 veel gebeurd, vertelt verantwoordelijk manager Michiel Westerhoff. De dienst is in 2007 met Twente Milieu en Berkel Milieu opgezet en werkt op afstand op de data-
Aandacht voor kunststof Vanaf januari 2010 zijn alle gemeenten in Nederland verplicht om kunststof uit het restafval te scheiden. De gemeenten in het Circulus-gebied hebben gekozen voor bronscheiding, waarbij de burger gevraagd wordt het kunststof uit de grijze container te houden. Afgelopen jaar zijn we hard bezig geweest om dit onder de aandacht van de burger te brengen en de infrastructuur op orde te brengen. In Deventer en epe hebben we vooral voorbereidingen getroffen voor de start in 2010. In Apeldoorn liep sinds 2007 in een aantal wijken al een proef. Begin 2009 is de kunststofinzameling daar over de hele stad uitgerold, waarvoor op enkele plaatsen speciaal ondergrondse perscontainers zijn geïnstalleerd. Hierin kan vijf keer meer kunststof dan in een container zonder perssysteem, waardoor burgers minder snel geconfronteerd worden met een volle container. Daarbij zijn we in samenwerking met de gemeente Apeldoorn een proef met een speciale kunststofkiosk bij winkelcentrum De eglantier gestart. Bezoekers kunnen kunststof flessen in deze automaat werpen, waarna de machine de verschillende kunststoffen sorteert en shreddert. Zo ontstaat een schone afvalstroom, die gemakkelijk kan worden hergebruikt. Voor ons de ultieme vorm van bronscheiding.
bases van de drie bedrijven. “CIBAS groeit conform het plan om steeds meer huishoudens te bedienen met containermanagement”, laat Westerhoff weten. Het komend jaar zal een start worden gemaakt met diftar-ondersteuning. “We beginnen met het bedienen van Brummen en begin 2011 is Zutphen aan de beurt.” Er is in 2009 veel energie gestoken in het optimaliseren van het systeem. In 2009 werden 270.000 minicontainers beheerd, 4.000 toegangspassen voor ondergrondse containers en 176.000 grofvuil passen. De CIBASgroep is inmiddels gegroeid naar 4 fte’s. Westerhoff: “Er ontstaat steeds meer een eenheid in de werkprocessen en systemen. Ook zien we dat CIBAS een signalerende functie krijgt die ten goede komt aan het hele proces van registratie.”
Gemeente
Systeem
Start
Apeldoorn
Brengen
Februari 2009 februari 2009
Deventer
Halen (i.s.m. sallcon)
Januari 2010 januari
epe
Halen (i.s.m. stilema)
Januari 2010 januari
VOORNeMeNs
Finance/Controlling • eén licentie voor financieel pakket Berkel Milieu en Circulus • Optimalisatie ICt-omgeving • Financiële aspect van benchmark Berkel Milieu/Circulus/twente Milieu uitbreiden
Jaar
Omlooptijd debiteuren (dagen)
Omlooptijd crediteuren (dagen)
2008
23,0
9,7
2009
19,2
7,5
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 31
3.
Een nieuwe vorm van samenwerken
Samenwerking verder inhoud en vorm geven. Dat stond voor de afdeling Personeel en Organisatie centraal in 2009. De organisaties van Circulus en Berkel Milieu zijn de afgelopen jaren steeds dichter naar elkaar toe gegroeid.
I
ets meer dan een jaar geleden ontstond een natuurlijk moment waarop een groot deel van beide organisaties verder ineengeschoven kon worden, zodat een efficiëntere, maar bovenal daadkrachtigere structuur kan ontstaan. De managementteams van Berkel Milieu en Circulus werden samengevoegd en afdelingen kregen te maken met een herschikking van personeel, werkzaamheden of verantwoordelijkheden. Geen geringe veranderingen. Op 1 januari 2009 ging de nieuwe structuur dan ‘echt’ van start. “In het begin moest iedereen nog even zijn weg vinden in de nieuwe vorm en
32 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
kwamen de verbeterpunten aan het licht”, vertelt P&O-manager Marion Jansen. Zo hebben in de loop van 2009 een paar verhuizingen plaatsgevonden van mensen die logistiek gezien beter op een andere locatie konden werken. Ook bleek hier en daar een duidelijkere structuur nodig in de werkzaamheden. Al met al kleine aandachtspunten, waarvoor de oplossing steeds snel binnen handbereik lag. De P&O-manager blikt dan ook tevreden terug: “Stapje voor stapje komen we steeds dichter bij elkaar.”
Beleid in ontwikkeling Gemeenten totaal ontzorgen voor afvalbeheer en een schone leefomgeving heeft gevolgen voor het personeelsbeleid. Er moet voldoende capaciteit worden aangetrokken, maar ook zullen met het oog op de beleidstaken nieuwe functies moeten worden ingevuld. “Op de langere termijn willen we verder zo veel mogelijk procedures van Circulus en Berkel Milieu in elkaar schuiven”, vertelt Jansen. Een logische stap, vindt ze. De afdeling P&O werd al met
Berkel Milieu gedeeld en de bedrijven volgen bovendien dezelfde cao. In het kader van intensivering is het onder meer de bedoeling om toe te werken naar één gemeenschappelijke bedrijfseigenregeling. De werkgroep Leeftijdsbewust personeelsbeleid is dit jaar uitgebreid met medewerkers van Berkel Milieu. Het belang van dit beleid neemt toe naarmate mensen ouder worden. “We streven naar een maximale inzetbaarheid van medewerkers op de lange termijn”, licht Jansen toe. Het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds heeft in 2009 een ‘Activeaging’ scan uitgevoerd. Vervolgens is aan de hand van de resultaten een plan van aanpak opgesteld. Naast concrete actiepunten worden hierin ook een aantal discussiepunten naar voren gebracht. De personeelsmanager hoopt daarmee het gesprek rond het onderwerp los te maken en het belang van een actief beleid te onderstrepen.
Actief betrokken Een maatschappelijk betrokken beleid maakt een essentieel onderdeel uit van de strategie van de
In 2009 heeft Circulus samengewerkt met de volgende sociaal maatschappelijke organisaties: • • • • • • • • •
Feluagroep (Apeldoorn) Foenix (Apeldoorn) tactus (Apeldoorn) Cambio (Deventer) sallcon (Deventer) Het GOeD (Deventer) Deventer Groenbedrijf (Deventer) stimulans (Apeldoorn, Deventer, epe) stilema (epe)
“Op dit moment is ongeveer 20.000 kilo aan grondstoffen nodig om een auto van 1.600 kilo op de weg te zetten. en wat doen we met de rest? Dat is nu nog afval. We móeten effectiever omgaan met die grondstoffen.” Douwe Jan Joustra
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 33
DOelstellINGeN IN 2009 Wat willen we?
Wat hebben we in 2009 gedaan?
Wat is het resultaat?
terugdringen flexibele schil
Zeven chauffeurs in dienst genomen
Vervolgacties in 2010
Zeven dagen na ziekmelding start reïntegratieproces
Wekelijks monitoring ziektelijst. Zo nodig overleg met P&O-adviseur
Gerealiseerd en gestandaardiseerd
WIA-instroom onder landelijk gemiddelde
Mogelijkheden onderzoeken binnen of buiten Circulus
Gerealiseerd
Afstemming werkaanbod en medewerkers
Plan voor het inroosteren van meer medewerkers
Vervolgacties in 2010
Ziekteverzuim lager dan in 2008
extra aandacht aan afdelingen die boven het gemiddelde zaten
Gerealiseerd
Medewerkerstevredenheidsonderzoek uitvoeren
Verschoven
Uitvoering in 2011
In opdracht van de gemeente Apeldoorn hebben we een project bij de hoogbouw uitgevoerd, waarvoor tijdelijk extra capaciteit nodig was. Vandaar dat de flexibele schil met 24,51% toch hoger uitkomt dan vorig jaar (18%). Het medewerkerstevredenheidsonderzoek dat gepland stond voor 2010 is verzet naar 2011. Zo krijgen mensen wat meer tijd om zich een oordeel te vormen over de eventuele nieuwe werksituatie.
“Hoe eerder gescheiden, des te hoger de marktwaarde van de materialen en hoe makkelijker de verwerking.” ljiljana Rodic-Wiersma
onderneming. “We bieden graag werk aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt”, benadrukt personeelsmanager Jansen. Circulus zoekt de samenwerking met sociale werkvoorzieningen, kringloopbedrijven en buurtbeheerbedrijven daarom actief op. Een goed voorbeeld vormt de participatie in Stimulans, een samenwerkingsverband van bedrijven en instellingen die mensen ondersteuning bieden bij reïntegratie. Projecten waarin Circulus mensen met een grote of kleine afstand tot de arbeidsmarkt inzet, zijn: inzamelen van droge componenten of wit- en bruingoed, handmatig veegwerk, verspreiden van de afvalwijzer en groenonderhoud. “Zo zijn ook aan het bekijken hoe we mensen kunnen opleiden voor callcenterwerk bij Circulus”, voegt Jansen toe. In de toekomst zal het verstevigen van zulke samenwerking een speerpunt blijven. Zo staat nog een intensivering op stapel van de samenwerking met buurtbeheerbedrijf Cambio in de gemeente Deventer.
Verkiezingen ondernemingsraad De ondernemingsraad (OR) van Circulus kenmerkt
34 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
zich door de constructieve houding van alle betrokkenen. Het overleg met de OR, waarin onder meer strategische vraagstukken van de onderneming centraal staan, verliep dan ook goed. Afgelopen jaar is tweemaal overleg geweest met een vertegenwoordiging van de Raad van Commissarissen. Eind november zijn er verkiezingen gehouden voor de OR. “Dit heeft in december geleid tot de installering van drie nieuwe leden”, laat Jansen weten.
Beloning en bewustwording Circulus hanteert de cao Afval en Milieu-Services. “De onderhandelingen hierover hebben vorig jaar geleid tot een structurele loonsverhoging van 1,2% in verband met de inflatie”, vertelt Jansen. De cao loopt van 1 juni 2009 tot en met 31 mei 2010. Het volgen van de cao brengt de personeelskosten van Circulus dichter naar een marktconforme situatie, een van de doelstellingen van P&O op langere termijn. Hiervoor zijn in 2009 tevens een aantal garantieregelingen afgekocht. Ieder jaar stelt Circulus collectieve ondernemingsdoelstellingen vast. Worden de doelen gehaald,
Marion Jansen, manager P&O (links) in gesprek met Shandra Boedhai, KAM-coördinator (rechts).
dan krijgen alle medewerkers een bonus. Deze resultaatsafhankelijke uitkering is conform de cao maximaal 3% waarvan 2% als minimum is gegarandeerd. In 2009 zijn doelstellingen vastgelegd voor ziekteverzuim, aanwezigheid bij werkoverleg, opkomst bij ondernemingsraadverkiezingen en minder energieverbruik. Geen uit de lucht gegrepen rijtje. Jansen: “We wilden graag dat medewerkers bewust met deze zaken omgaan. Dat bleek te werken. Mensen deden hun best.” Gevolgen waren onder meer een beduidend lager energieverbruik en een opkomst van meer dan 90% bij de OR-verkiezingen. De goede resultaten hebben ertoe geleid dat de volledige 3% werd uitgekeerd.
Integriteitklachten
Gevallen van fraude
Deelnemers bedrijfsfitness
Deelnemers fietsplan
leden personeelsvereniging
0 0 10 61 130
Opleidingen en vergoedingen Circulus stelt zich actief op in het bijscholen en opleiden van medewerkers. Veiligheid en arbeidsomstandigheden staan daarin centraal. In 2009 volgden 84 mensen een opleiding of training en hebben 70 medewerkers de cursus Office 2007 gedaan. Sinds vorig jaar zijn beroepschauffeurs
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 35
P&O KeNMeRKeN 2009 Ultimo kalenderjaar Aantal medewerkers * Aantal fte’s ** Gemiddelde leeftijd Aantal deeltijders Aantal vrouwen Instroom Uitstroom *
2007 139 134,32 43,6 17 12 7 7
2008 152 141,80 43,3 20 14 20 7
2009 164 157,74 42,6 23 17 17 5
Vaste bezetting (payroll)
** Full time equivalenten (aantal medewerkers als niemand deeltijds zou werken)
“Ook regionaal kan een signaal worden afgegeven dat het anders moet. Dan loop je misschien voor de fanfare uit, maar dat is ook onderdeel van ondernemersschap. Innovatie gebeurt nu eenmaal niet als je rustig achterover leunt met een drankje in de hand.” ernst Worrell
Ziekteverzuim (%) Kort verzuim (0-8 dagen) Middellang verzuim (8-42 dagen) lang verzuim (>42 dagen) Ziekteverzuim totaal
2007 0,93 1,43 1,99 4,35
2008 0,86 1,15 2,58 4,59
2009 0,68 0,89 2,65 4,23
Aantal incidenten Bedrijfsongeval Bijna-ongeval
2007 13 6
2008 21 5
2009 12 8
verplicht elke vijf jaar minimaal 35 uur nascholing te volgen. “Ook onze chauffeurs zijn hiermee begonnen”, vertelt Jansen. “Een hele operatie gezien het aantal chauffeurs dat we in dienst hebben.” Drie personeelsleden zijn in 2009 met de mbo-opleiding Logistiek begonnen. Afhankelijk van de samenhang met ieders functie, werk en organisatie ontvangen mensen een bepaalde vergoeding voor de opleiding. Jaarlijks besteedt Circulus gemiddeld 150.000 euro aan opleidingen.
Personeelswelzijn In de zomer van 2009 leek de Mexicaanse griep ons land in haar greep te krijgen. Ter voorbereiding op het uitbreken van de ziekte heeft de afdeling P&O voor gemeenten een noodplan opgesteld. “Daarin stonden scenario’s om de continuïteit van de dienstverlening te waarborgen”, vertelt Jansen. Met het uitzendbureau waren al de nodige afspraken gemaakt voor eventuele inzet van uitzendkrachten. Gelukkig heeft de ziekte Circulus uiteindelijk nauwelijks getroffen.
36 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
Over heel 2009 is het ziekteverzuim bij Circulus gedaald en bleef het ruim onder de voor de branche gebruikelijke percentages. Dit is mede te danken aan de gerichte aandacht per afdeling. Wel is het ouder worden van het personeel op de lange termijn een aandachtspunt, zegt personeelsmanager Jansen. “Een goede sfeer en prettige werkomstandigheden zorgen ervoor dat mensen graag bij Circulus blijven werken. Maar als mensen ouder worden, hebben ze bij ziekte soms langere tijd nodig voordat ze weer aan de slag kunnen. Daar zullen we in de toekomst rekening mee moeten houden.”
Levensstijl en gezondheid De gezondheid van medewerkers is van grote betekenis voor het bedrijf. In de afgelopen jaren is daarom aandacht besteed aan gezondheidsmanagement. Medewerkers die wilden stoppen met roken konden op hulp rekenen, en de zogenoemde ‘vette hap’ is meer uit de kantine geweerd. Er is een vergoeding beschikbaar voor bedrijfsfitness en personeelsleden kunnen deelnemen aan een fietsplan.
In 2009 hebben 136 medewerkers op vrijwillige basis meegedaan aan het preventief medisch onderzoek (PMO). De arbo-arts constateerde daarbij geen arbeidsgebonden aandoeningen. Wel adviseerde hij het bevorderen van de algehele gezondheid van medewerkers door middel van voorlichting over levensstijl. “In het verleden hebben we dit ook gedaan, waarbij eet- en drinkgewoonten centraal stonden”, vertelt Marion Jansen. “Op grond van dit advies gaan we die voorlichting anders vormgeven.” Over de mogelijkheden zal in 2010 worden gesproken met de ondernemingsraad en een arbo-deskundige.
VOORNeMeNs
P&O • Ziekteverzuim in 2010 gelijk of lager dan in 2009 • WIA-instroom in 2010 gelijk of lager dan in 2009 • Vergroten inzet van mensen met afstand tot arbeidsmarkt
Veilig aan de slag Veiligheid heeft hoge prioriteit binnen Circulus. Medewerkers moeten elke werkdag aan de slag kunnen in een gezonde en veilige werkomgeving. Om dit beleid te borgen is in 2009 KAM-coördinator Shandra Boedhai aangesteld. Zij geeft de afdeling P&O advies en ondersteuning op het gebied van de arbeidsomstandigheden. Vanwege de verdieping van de samenwerking met Berkel Milieu
Aantal BHV’ers
Bijzonderheden bij Arbeidsinspectie
Arbeidsgebonden bijzonderheden bij PMO
22 0 0
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 37
“Je moet je eigenlijk gaan ontwikkelen tot gouddelver. We zijn heel goed in staat om elk stukje goud in Nederland in de gaten te houden, omdat we de waarde ervan inzien. De kunst is om dat bij andere materialen ook te gaan herkennen.” Douwe Jan Joustra
is in 2009 besloten tot de formatie van een gezamenlijke VGW-commissie (Veiligheid, Gezondheid, Welzijn). De commissie komt elke twee maanden bijeen en bestaat uit tien mensen, onder wie leden van de personeelsvertegenwoordiging van Berkel Milieu en de ondernemingsraad van Circulus. “Om de aanwezige kennis optimaal te benutten, wilden we een zo breed mogelijke samenstelling van de commissie”, licht Boedhai toe. De doelgerichte werkwijze van de nieuwe commissie vindt ze een grote stap voorwaarts. “Vanuit een structuur waarin veel aandacht voor overleg was, zijn we gegaan naar een werkgroep die onder meer vanuit de Risico-Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) zaken gericht op zal pakken en uitvoeren.” Een update van de RI&E voor alle locaties staat voor 2010 gepland. Door personele wijzigingen en veranderingen in de organisatie is het noodzakelijk het bedrijfshulpverleningsplan (BHV) in 2010 te herzien. Binnen de update van de RI&E zal het huidige BHV-plan worden beoordeeld, en afhankelijk van de resultaten worden gewijzigd.
38 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
Voorkomen van risico’s De kern van een goed arbobeleid is preventie. Landelijk wordt gewerkt aan de Arbocatalogus, die op dit punt veel veranderingen zal brengen. In eerste instantie wilde Circulus het in 2009 ontwikkelde concept van het veiligheids- en huishoudelijk reglement direct laten aansluiten op de catalogus. “We volgen de ontwikkeling uiteraard nauwgezet,” vertelt Boedhai, “maar de catalogus laat wat langer op zich wachten dan voorzien. We hebben daarom besloten het conceptreglement na toetsing aan de wettelijke eisen alvast door te voeren in 2010. Als de Arbocatalogus definitief wordt, kan toetsing daaraan alsnog plaatsvinden.” Voor de fysieke belasting van beladers is bij Circulus de P90-norm het uitgangspunt. Deze norm geeft onder meer naar leeftijdscategorie aan hoeveel containers geladen mogen worden en moet dus overbelasting voorkómen. “Ergonomische klachten van chauffeurs van zijladers behoren inmiddels tot het verleden”, vertelt Jansen. In het afgelopen jaar is een werkgroep hard bezig
Groeiende samenwerking samenwerking tussen Berkel Milieu en Circulus is op uiteenlopende manieren te bewerkstelligen. Voortdurend nemen we verschillende vormen onder de loep en bekijken we wat de mogelijkheden zijn. Zo is in 2009 een personele unie van de Raad van Commissarissen van de bedrijven gevormd. Na goedkeuring van de aandeelhouders zal deze per 1 januari 2010 officieel van kracht zijn. een sprekend voorbeeld van het integratieproces tussen onze bedrijven is de Berculaire. Dit nieuwe huisorgaan vervangt de separate personeelsbladen, Berkelnieuws en Circulaire. In de Berculaire staan nieuwsberichten van Berkel Milieu en Circulus en het blad wordt onder de medewerkers van beide ondernemingen verspreid. De kerstbijeenkomsten van Berkel Milieu en Circulus zijn dit jaar voor het eerst op gelijke wijze gevierd. Ook de nieuwjaarsreceptie is in een nieuw jasje gegoten. Op een mooie locatie in Zutphen hebben medewerkers van beide bedrijven gezamenlijk het nieuwe jaar ingeluid. Komend jaar onderzoeken we de mogelijkheid om toe te groeien naar één personeelsvereniging voor Berkel Milieu en Circulus. In dat kader gaan we samen met de personeelsvertegenwoordiging van Berkel Milieu en de ondernemingsraad van Circulus na of we één platform in het leven kunnen roepen. De eerste stap in die richting zal wellicht in 2010 worden gezet.
geweest met de problemen die chauffeurs ondervonden met zulke wagens. Op een zijlader bedient de chauffeur met een joystick een robot-arm, die de container aan de zijkant van de laadbak ophijst. Het verstelbaar maken van de joystick en de voorlichting hieromtrent heeft een groot deel van de klachten weggenomen. Roetfilters en de inzet van EEV-voertuigen moeten voorkomen dat beladers achter de wagens gezondheidsrisico’s lopen.
Kennis delen Circulus-medewerkers werken niet alleen op het eigen terrein, maar ook in de openbare ruimte. Een prettige omgang met klanten en goed rijgedrag zijn daarom zaken waaraan wordt gehecht. Maar ook moeten zij weten hoe te handelen bij een ongeval of wat te doen met gevaarlijke stoffen. “Hiervoor volgen de medewerkers trainingen”, vertelt Boedhai. “Maar ook streven we ernaar zo veel mogelijk kennis intern te delen door middel van voorlichting aan elkaar.” Op alle locaties van
Circulus zijn BHV’ers aanwezig. Om de veiligheid bij externen te borgen zullen in 2010 alle leveranciers, transporteurs en andere bedrijven die op terreinen van Circulus werkzaamheden verrichten, een veiligheidsplan ontvangen.
(Bijna)ongevallen Ondanks de grote waarde die Circulus hecht aan een veilige werkomgeving, is er in 2009 toch een aantal bedrijfsongevallen geregistreerd. Gelukkig was er in geen van de gevallen sprake van blijvend letsel. Op langere termijn is een consequent dalende lijn in het aantal bedrijfsongevallen een strategisch doel. Om lering te trekken uit momenten waarop er iets bijna misging, hecht het bedrijf veel belang aan het melden van bijna-ongevallen. Komend jaar wordt hiervoor een vereenvoudiging van het meldingsformulier doorgevoerd. Boedhai: “Niet altijd was het duidelijk wanneer iets als ongeval telt en wanneer net niet. Door een eenduidigere terminologie willen we hier verbetering in aanbrengen.”
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 39
BIJlAGe
Beknopte toelichting op de balans en winsten verliesrekening Algemeen De jaarrekening van Circulus B.V. en die van B.V. Berkel Milieu Bedrijven zijn opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening. Circulus B.V. is 100% aandeelhouder van B.V. Berkel Milieu Bedrijven. De waardering van de activa en de passiva geschiedt volgens waarderingsgrondslagen zoals die blijken uit de toelichting op de balans en winst- en verliesrekening. Hetzelfde geldt voor de methode van resultaatbepaling.
afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste inschatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van het voorgaande jaar.
Grondslagen voor waardering van activa en passiva
Grondslagen voor bepaling van het resultaat
De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 B.V. en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving. De jaarrekening is opgesteld in euro’s. Activa en passiva worden in het algemeen gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs. Op terreinen wordt niet afgeschreven. Met op de balansdatum verwachte bijzondere waardeverminderingen wordt rekening gehouden. Deelnemingen in B.V. Berkel Milieu Bedrijven worden gewaardeerd volgens nettovermogenswaarde. De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens grondslagen die gelden voor deze jaarrekening. De voorraden worden gewaardeerd tegen een inkoopwaarde. Bij de waardering is rekening gehouden met eventuele incourantheid. De voorraden bestaan uit grondstoffen/onderdelen. De vorderingen worden opgenomen voor de nominale waarde, rekening houdend met een voorziening voor mogelijke incourantheid. Voorzieningen worden gevormd voor in recht
Het resultaat wordt bepaald als verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het jaar. De resultaten op transacties worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd; verliezen reeds zodra zij voorzienbaar zijn. Opbrengsten uit de levering van diensten geschieden naar rato van de geleverde prestaties, gebaseerd op de verrichte diensten tot aan de balansdatum in verhouding tot de in totaal te verrichten diensten. Netto-omzet omvat de opbrengsten uit de levering van diensten onder aftrek van kortingen en dergelijke en van over omzet geheven belastingen en na eliminatie van transacties binnen de groep. De kosten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Materiële vaste activa worden vanaf het moment van ingebruikneming afgeschreven over de verwachte toekomstige gebruiksduur van het actief. Over terreinen wordt niet afgeschreven. Indien een schattingswijziging plaatsvindt van de economische levensduur worden de toekomstige afschrijvingen aangepast.
40 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
Geconsolideerde balans per 31 december 2009 (vóór voorgestelde resultaatbestemming)
31-12-2009
31-12-2008
Activa (in euro)
31-12-2009
31-12-2008
2.927.234
2.619.141
299.782 1.224.336 1.524.118
339.322 1.397.266 1.736.588
460.341 2.699.571 3.159.912
922.341 2.699.571 3.621.912
2.926.138 758.560 1.389.162 5.073.860
1.940.795 175.484 341.661 1.342.758 3.800.698
Passiva (in euro)
Vaste activa Groepsvermogen Materiële vaste activa Bedrijfsgebouwen en -terreinen Machines en installaties Andere vaste bedrijfsmiddelen
2.264.686 3.348.429 1.280.837 6.893.952
2.447.050 2.952.059 1.195.635 6.594.744
Vlottende activa Voorraden Vorderingen Handelsdebiteuren Gemeenten Overige vorderingen en overlopende activa
Liquide middelen Totaal
375.653
315.301
1.142.322 1.688.585 371.164 3.202.071
822.990 721.369 1.544.359
2.213.448
3.323.935
12.685.124 11.778.339
Voorzieningen Voorziening deelnemingen Overige voorzieningen
Langlopende schulden Achtergestelde lening** Lening participanten
Kortlopende schulden Handelscrediteuren Gemeenten Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige schulden en overlopende passiva
Totaal
12.685.124 11.778.339
** De achtergestelde lening maakt deel uit van het aansprakelijk vermogen
Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2009 (in euro)
2009
2008
Netto-omzet
21.892.148 18.909.483
Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten Lonen en salarissen Pensioenlasten Overige sociale lasten Afschrijvingen op materiële vaste activa Overige bedrijfskosten Som der bedrijfslasten
6.002.202 3.702.668 6.068.747 5.580.176 696.101 629.162 579.605 575.105 1.510.504 1.413.800 5.853.552 5.727.191 20.710.711 17.628.102
Bedrijfsresultaat Rentebaten Rentelasten Saldo der financiële baten en lasten
1.181.437 45.986 119.330 73.344-/-
1.281.381 171.889 190.522 18.633-/-
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening
1.108.093
1.262.748
Nettoresultaat
1.108.093
1.262.748
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 41
BIJlAGe
Inzameling en afvalscheiding per inwoner Apeldoorn Kilogram/inwoner/jaar Huishoudelijk restafval Grof huishoudelijk afval Gft (Dakleer) BsA Hout Puin snoeihout Papier/Karton Glas schroot Asbest Autobanden Zand tapijt Drankpakken KCA textiel Harde Kunststoffen KFFV Totaal
2000 243 45 128 0 4 7 15 80 21 4 2 0 0 0 0 1 3 0 0 554
scheidingspercentage Aantal inwoners
48,0% 46,6% 48,3% 47,2% 49,8% 48,8% 49,3% 49,3% 49,7% 57,1% 154.000 154.000 154.862 155.738 156.027 156.092 156.064 155.492 155.108 155.332
42 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
2001 240 54 129 0 2 5 14 75 23 3 2 0 0 0 0 1 2 0 0 550
2002 242 38 127 0 11 9 12 71 19 3 2 0 1 1 0 1 2 0 0 542
2003 233 43 110 0 13 9 12 69 21 5 2 0 2 1 0 1 2 0 0 523
2004 205 21 82 2 12 6 10 81 18 4 3 0 0 1 0 1 3 0 451
2005 206 26 78 2 13 6 11 81 18 2 2 0 0 2 1 1 4 0 0 454
2006 206 26 72 2 14 5 15 84 21 2 1 0 0 1 1 1 4 0 0 455
2007 211 26 76 3 14 5 14 84 22 2 1 0 0 1 1 1 4 0 0 466
2008 206 27 75 3 15 5 13 83 23 2 1 0 0 1 1 1 4 0 2 464
2009 179 23 118 2 14 5 11 78 23 2 1 0 0 1 2 1 4 0 6 470
Deventer Kilogram/inwoner/jaar Huishoudelijk restafval Grof huishoudelijk afval Gft (Dakleer) BsA Hout Puin snoeihout Papier/Karton Glas schroot Asbest Autobanden Zand tapijt Drankpakken KCA (incl. loodaccu’s en batt.) textiel Harde kunststoffen KFFV Frituurvet Klein wit- en bruingoed Totaal
2000 209 45 98 0 11 0 3 67 19 3 1 0 0 0 0 0 1 0 0
2001 208 37 97 0 13 0 3 73 20 3 1 0 0 0 0 0 1 0 0
2002 227 22 92 5 15 5 5 65 22 4 1 0 1 2 0 0 0 0 0
2003 217 22 86 4 15 7 4 64 23 4 1 0 1 1 0 1 0 0 0
2004 216 37 89 8 14 10 6 63 22 4 0 0 0 1 0 1 0 0 0
2005 218 34 89 9 22 16 13 65 21 4 1 0 0 2 0 1 0 0 0
2006 213 42 85 7 24 19 12 65 21 5 0 0 0 2 0 1 0 0 0
2007 215 43 88 7 29 18 15 66 21 5 1 1 0 3 0 1 0 1 0
2008 214 44 88 4 28 19 17 69 21 5 0 1 0 3 0 1 0 1 1
457
456
466
451
470
496
499
515
516
2009 211 34 90 5 28 18 19 64 22 5 0 0 0 2 0 1 0 1 1 0,1 0,3 504
scheidingspercentage Aantal inwoners
44,4% 83.956
46,2% 85.008
46,6% 86.072
47,0% 87.526
46,2% 49,2% 89.142 95.620*
48,8% 96.808
49,9% 96.594
50,1% 97.342
51,3% 97.892
Kilogram/inwoner/jaar Huishoudelijk restafval Grof huishoudelijk afval GFt (Dakleer) BsA Hout Puin snoeihout Plantsoenafval Papier/Karton Glas schroot Asbest Autobanden Zand (tuingrond en graszoden) tapijt Drankpakken KCA textiel Harde kunststoffen KFFV Frituurvet Klein wit- en bruingoed Totaal
2004 255 19 168 1 10 5 43 15 72 23 5 1 0 1 1 0 2 0 0 0 0 0 621
2005 260 11 164 0 7 4 41 11 72 23 4 1 0 1 1 0 1 1 0 0 0 0 601
2006 262 15 160 0 7 3 37 11 77 23 3 0 0 3 1 0 1 2 0 0 0 0 606
2007 265 10 167 5 7 3 60 13 76 22 2 0 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 635
2008 256 7 157 5 7 3 45 11 72 24 2 0 0 1 0 0 1 3 0 0 0 0 594
2009 255 8 156 7 8 4 69 5 73 24 3 1 0 1 0 0 1 3 0 0 0 6 623
scheidingspercentage Aantal inwoners
55,8% 33.309
55,1% 33.108
54,3% 32.958
56,8% 32.989
55,8% 32.977
57,6% 32.954
* per 2005 is de gemeente Bathmen toegevoegd aan de gemeente Deventer.
epe
Van de gemeente Epe zijn bij ons inzamelgegevens bekend vanaf 2004. Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 43
BIJlAGe
Corporate Governance Code In het jaar 2005 hebben bestuur, Raad van Commissarissen en de aandeelhouders een op Circulus toegesneden Corporate Governance Code vastgesteld. De definitieve inbedding in onder meer procedures en reglementen heeft in 2008 plaatsgevonden. Jaarlijks wordt bezien of de werkwijze conform de code is. Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen van Circulus B.V. bestaat uit 5 onafhankelijke leden. De commissarissen worden benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. De Raad van Commissarissen benoemt uit zijn leden een voorzitter. De statuten van Circulus B.V. bepalen dat de Raad van Commissarissen toezicht houdt op het beleid van de directie en op de algemene gang van zaken binnen Circulus B.V. De Raad van Commissarissen ziet erop toe dat wet- en regelgeving worden nageleefd en dat de continuïteit van de onderneming gewaarborgd is. In het bijzonder ziet men toe op de ondernemingsstrategie en de daaraan verbonden risico’s en op de financiële verslaglegging. De Raad van Commissarissen kent een auditcommissie en een remuneratiecommissie.
Honorering Ten aanzien van de bezoldiging van de leden van de Raad van Commissarissen is door de Algemene Vergadering besloten dat deze op een marktconform niveau dient te zijn. De gehanteerde vergoeding is exclusief reis- en verblijfkosten. De bezoldiging van de leden van de Raad van Com-
44 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
missarissen is door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 15 mei 2008 vastgesteld en in 2009 ongewijzigd: Voorzitter: € 10.500,-- (per jaar) Leden: € 8.250,-- (per jaar) Reis- en verblijfkosten op basis van werkelijke kosten.
De Algemene Vergadering van Aandeelhouders De Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA) komt tenminste één keer per jaar bijeen. De AVA stelt de jaarrekening vast en verleent al dan niet décharge aan het bestuur voor het gevoerde beleid en aan de Raad van Commissarissen voor het daarop uitgeoefende toezicht. Besluiten worden genomen met volstrekte meerderheid van stemmen. In 2009 vergaderde de AVA op 1 april, 28 mei en 10 december. De in het jaar 2009 gehouden vergaderingen hebben nagenoeg steeds in voltalligheid plaatsgevonden.
Risicobeheersing, interne controle en externe accountant Zoals vastgelegd in het directiereglement is het bestuur verantwoordelijk voor de financiële vastlegging en de aanwezigheid en goede werking van een systeem van risicobeheersing en interne controle. Structurele risicomaatregelen zijn ingebouwd in onze bedrijfsprocessen, waarbij onder meer aandacht is voor vergunningen, veilig werken, keuringen, wet- en regelgeving en arbeidsomstandigheden. Centralisering van de ICT leidt tot eenduidige aansturing en uniformiteit in het beheersen van de soft- en hardware. Het beheren en beheersen van processen via de ISO 9001 structuur met behulp van interne audits, leidt tot verdere optimalisering. Daarnaast wordt er door externen jaarlijks een
audit uitgevoerd ten behoeve van de ISO certificering en de jaarrekening. Door het afsluiten van resultaatovereenkomsten met onze opdrachtgevers worden wij in staat gesteld het geheel van de afvalbeheerskosten te managen. De interne beheersing van Circulus is gebaseerd op onze planning- en controlcyclus, waarin periodieke rapportage van zowel hoeveelheden als financiën is vastgelegd. De resultaten hiervan worden besproken in het managementteam, en daar waar noodzakelijk wordt actie ondernomen. Op basis van het bedrijfsplan en de daaruit afgeleide afdelingsplannen wordt het lange termijnplan omgezet in concreet te realiseren doelstellingen voor het betreffende jaar. Door middel van de flexibele schil kunnen schommelingen in het werkaanbod worden opgevangen. Seizoensinvloeden en pieken/dalen in werkaanbod kunnen hiermee worden afgevlakt. Goede scholingsmogelijkheden, arbeidsvoorwaarden en een adequaat integriteitsbeleid zorgen voor een goede arbeidsomgeving.
Website Het hebben van een profielschets en een rooster van aftreden van de Raad van Commissarissen alsmede een reglement van de auditcommissie en remuneratiecommissie zal op de website worden vermeld. Profielschets, rooster van aftreden, reglement auditcommissie en remuneratiecommissie en klokkenluidersregeling worden op verzoek toegezonden.
Directiereglement De taken en bevoegdheden van het bestuur zijn nader uitgewerkt in een afzonderlijk directiereglement, dat in 1997 is vastgesteld. Deze is in overeenstemming met de door Circulus opgestelde Corporate Governance Code.
Duurzaamheidsverslag 2009 | Circulus | 45
BIJlAGe
Personalia Raad van Commissarissen
Naam: E. J. Joolen (voorzitter) Nationaliteit: Nederlandse Geslacht: Mannelijk Geboortejaar: 1937 Datum eerste benoeming: 1 maart 2001 Lopende termijn benoeming: 2009 (niet herbenoembaar) Hoofdfunctie: Gepensioneerd Nevenfuncties: • Lid Raad van Commissarissen Macepa B.V. Breda • Voorzitter sponsor- en inrichtingscommissie “Nieuw Deventer Ziekenhuis” • Voorzitter Vereniging Woonmilieu Epse Naam: J.W.E. Gutteling Nationaliteit: Nederlandse Geslacht: Mannelijk Geboortejaar: 1956 Datum eerste benoeming: 21 mei 2007 Lopende termijn benoeming: 2011 (herbenoembaar) Hoofdfunctie: Directeur/grootaandeelhouder advies- en projectontwikkelingbureau Nevenfuncties: • Projectleider Wonen boven Winkels Apeldoorn / Woningstichting Ons Huis • Vice-voorzitter Raad van Toezicht van Foenix / Kringloopcentrum Apeldoorn • Algemeen bestuurslid van de Stichting Drugsbeleid / Dutch Drugspolicy Foundation • Bestuurslid van diverse woonverenigingen in Apeldoorn • Voorzitter Humanitas, afdeling Apeldoorn • Algemeen bestuurslid Waterschap Veluwe Naam: L.M. de Kock Nationaliteit: Nederlandse Geslacht: Vrouwelijk Geboortejaar: 1965 Datum eerste benoeming: 28 mei 2009 Lopende termijn benoeming: 2013 (herbenoembaar) Hoofdfunctie: Directeur MKB-bedrijf Nevenfuncties: • Zelfstandig HR-adviseur Naam: Th.M. Tangelder Nationaliteit: Nederlandse Geslacht: Mannelijk Geboortejaar: 1939 Datum eerste benoeming: 1 maart 2001 Lopende termijn benoeming: 2010 (herbenoembaar) Hoofdfunctie: Gepensioneerd Nevenfuncties: • Lid Raad van Commissarissen Berkel Milieu N.V. • Lid Raad van Commissarissen Bolk Transportbedrijf B.V. • Bestuurslid Stichting de Groene Brug te Almelo 46 | Circulus | Duurzaamheidsverslag 2009
Naam: D.J. Vermeer Nationaliteit: Nederlandse Geslacht: Mannelijk Geboortejaar: 1947 Datum eerste benoeming: 1 maart 2001 Lopende termijn benoeming: 2009 (niet herbenoembaar) Hoofdfunctie: Interim-manager Nevenfuncties: • Bestuurslid PSO (vereniging van ontwikkelingsorganisaties)
Directeur
Naam: H.G. Knip Nationaliteit: Nederlandse Geslacht: Mannelijk Geboortejaar: 1956 Hoofdfuncties: Directeur Circulus B.V. en Berkel Milieu NV. Nevenfuncties: • Lid Raad van Toezicht van de Bedrijf Milieudienst Noord te Leek • Lid Raad van Toezicht Cambio Deventer (beëindigd per 1 oktober 2009) • Interim-bestuurder Twente Milieu N.V. (tot 1 september 2009)
Managementteam
Dhr. H.G. Knip, directeur Mw. M.D. Jansen, manager Personeel en Organisatie Dhr. V.J.M. Osterhaus, manager Finance Dhr. B. Tragter, manager Finance (Berkel Milieu) Dhr. H. Vervoorn, manager Operations Dhr. G.H. Weernink, manager Services Dhr. M. Westerhoff, manager Strategie en Ontwikkeling
Ondernemingsraad
Mw. A.M.D. Bolhuis, voorzitter Dhr. H. Docter Dhr. R. Nolsen Dhr. R.J. Nuijten Dhr. R.L. Streppel, vice-voorzitter Dhr. H.W. Tibben Dhr. R. Wassink Dhr. W. van Weteringen, (ambtelijk) secretaris
Locaties
Locatie Apeldoorn (kantoor, milieupark, overlaadstation en werkplaats) Aruba 16 7332 BK Apeldoorn Locatie Deventer (tevens milieustraat) Westfalenstraat 18-20 7418 DB Deventer Milieustraat Vaassen 8171 MB Talhoutweg 26 Vaassen
Colofon Circulus B.V. Postbus 1372 7301 BP Apeldoorn T 055-5999777 E
[email protected] I www.circulus.nl I www.afvalvrij.nl Ontwikkeling en redactie: Noordhoek Media en Management, Utrecht Fotografie: Hendriks FOTOgrafie, Deventer Grafische verzorging: GBU grafici, Urk Dit duurzaamheidsverslag is gedrukt op Revive 50:50. Revive 50:50 is machinegestreken papier, samengesteld uit 50% recyclede vezels (waarvan de helft post-consumer en de helft preconsumer) en 50% FSC-gecertificeerde vezels.