Duurzaamheidsmanifest Tilburg

Duurzaamheidsmanifest  Tilburg   10-­‐Punten  actieagenda     voor  een  duurzame  leefomgeving  in  2020       Tilburg,  6  maart  2014   Doelstelling  Duurzaamheidsmanifest  Tilburg   De  gemeente  Tilburg  heeft  de  ambitie  om  in  2045  zowel  klimaatneutraal  als  klimaatbestendig  te  zijn.   Als  tussendoel  moet  de  stad  in  2020  al  30%  klimaatneutraal  zijn.  De  inzet  is  hierbij  primair  gericht  op   vermindering  van  de  CO2-­‐uitstoot  binnen  de  sectoren  bedrijven,  gebouwde  omgeving,  verkeer  &   vervoer  en  de  gemeentelijke  organisatie  zelf.  Om  deze  beide  doelen  te  bereiken  acht  zij  de  inzet  van   en  samenwerking  tussen  uiteenlopende  maatschappelijke  krachten  gewenst  en  noodzakelijk.  Tilburg   wordt  op  dit  gebied  gezien  als  een  pionier  en  voorloper  onder  Nederlandse  gemeenten.  In  de   afgelopen  jaren  heeft  de  gemeente  Tilburg  via  tal  van  uitvoeringsprojecten  al  veel  kennis  opgedaan   en  relatienetwerken  opgebouwd.    In  2010  is  dĞƐƚĂĚĚĂĂƌĚŽŽƌƵŝƚŐƌŽĞƉĞŶƚŽƚ͚Deest   klimaatvriendelijke  gemeente  van  Nederland͛͘1       Met  het  oog  op  de  naderende  gemeenteraadsverkiezingen  op  19  maart  aanstaande  en  in  navolging   van  de  eerdere  ondertekening  door  ruim  100  Tilburgse  organisaties  van  de  ͚Klimaatverklaring͛,   hebben  een  tiental  Tilburgse  burgerinitiatieven  rondom  het  thema  (Duurzame)  Energie(besparing)   een  10-­‐punten  actieagenda  opgesteld,  specifiek  gericht  op  de  eigen  (gebouwde)  leefomgeving.  Dit   ter  ondersteuning  van  de  gemeentelijke  ambitie  om  tot  2020  bij  25.000  tot  30.000  bestaande   woningen  energiebesparende  maatregelen  te  treffen  en    tegelijkertijd  een  duurzame   energieproductie  te  realiseren  met  een  equivalent  van  circa  65.000  ton  CO2.2           Met  dit  duurzaamheidmanifest  doen  wij  als  proactieve  Tilburgse  burgerinitiatieven  een  oproep  aan   alle  politieke  partijen  van  Tilburg  om  deze  ambities  ook  daadwerkelijk  te  realiseren  samen  met  haar   burgers  en  bedrijven.  En  onderstaande  actieagenda  daarbij  als  inspiratiebron  te  gebruiken  voor  de   komende  raadsperiode  en  collegeonderhandelingen.       Actieagenda    voor  een  duurzame  leefomgeving   1. Het  fundament  van  een  ketengeïntegreerde  Tilburgse  duurzaamheidaanpak  in  de  fysieke   leefomgeving  wordt  gevormd  door  een  evenwichtige  beleidsaandacht    voor  zowel   energiebesparing  als  duurzame  energieopwekking  én  efficiënt  energiegebruik  (de     njŽŐĞŶĂĂŵĚĞ͚dƌŝĂƐEnergetica͛Ϳ;   2. Tilburgse  burgers  nemen  gezamenlijk  en  in  samenwerking  met  het  Tilburgse  bedrijfsleven   het  initiatief  tot  de  verduurzaming  van  de  eigen  leefomgeving.  De  gemeente  nodigt  hen   daartoe  proactief  uit  (via  de  inzet  van  kwartiermaker)  en  maakt  vervolgens  maatwerk   mogelijk  via  de  inbreng  van  kennis,  financiën  en/of  juridische  experimenteerruimte   (bijvoorbeeld  in  de  vorm  van  regelluwe  zones).                                                                                                                                                                                                                                                                                       1

 Bron:  Klimaataanpak  2013-­‐2020,  gemeente  Tilburg    Bron:  Klimaatwerkplan  2013-­‐2015,  gemeente  Tilburg.  

2

2    

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

Dit  laatste  is  erg  belangrijk  om  planologische,  bureaucratische  en  juridische  obstakels  te   kunnen  beslechten  en  innovaties  voortvarend  in  de  praktijk  te  kunnen  te  brengen;     In  wijken  waar  het  zelforganiserend  vermogen  van  burgers  niet  als  vanzelf  tot  stand  komt,  is   en  blijft  de  gemeente  aan  zet  om  potentiële  ongelijkheid  tussen  wijken  met  en  zonder  dat   vermogen  op  te  heffen3  ;   Tilburg  positioneert  zich  structureel  als  meest  klimaatvriendelijke  gemeente  van  Nederland   (top  3  grote  steden),  niet  door  het  stellen  van  hoge  ambities  en  het  najagen  van  kortstondige   hypes,  maar  door  het  succesvol  implementeren  van  innovatieve  duurzaamheidtrends.  Om   het  leervermogen  te  maximaliseren  zoekt  zij  daartoe  ook  de  samenwerking  met  het  Tilburg   Social  Innovation  Lab  (TiSIL),  een  gezamenlijke  initiatief  van  vier  instellingen  voor  hoger   onderwijs  in  Midden-­‐Brabant  waaronder  de  Universiteit  van  Tilburg4;   Centraal  bij  het  gemeentelijk  handelen  staat  de  mate  van  betrokkenheid  door  burgers   ;͚conomy  of  scope͛)  en  niet  (zo  zeer)  de  mate  van  kostenbesparing  door  schaalvergroting   ;͚conomy  of  scale͛).  Wij  geloven  dat  de  wijk/buurt  het  niveau  is  waarop  deze  ͚Economy  of   scope͛  maximaal  kan  renderen.  Voor  ͚Economy  of  scale͛  ligt  het  optimum  op  stadsregionaal   niveau;   De  gemeente  Tilburg  daagt  de  drie  Tilburgse  woningcorporaties  alsmede  private  of  publieke   eigenaren  van  grote  utiliteitsgebouwen  in  de  stad  uit  om  samen  met  particuliere   woningeigenaren  in  een  wijk  op  te  trekken  in  het  kader  van  (collectieve)  zonne-­‐energie  op   andersmans  dak5;   De  gemeente  Tilburg  maakt  het  in  nauwe  samenwerking  met  netwerkbeheerder  Enexis   mogeliũŬĚĂƚďŝũĂůůĞĚĞĞůŶĞŵĞƌƐĂĂŶ͚^amen  Geeft  Energie͛  die  dat  wensen  versneld  gratis   een  slimme  meter  wordt  geplaatst  en  de  bewoners  met  behulp  van  gebruiksvriendelijke   computersoftware  inzicht  krijgen  in  en  bewust  worden  van  hun  dagelijkse  energieverbruik6;       De  gemeente  Tilburg  realiseert  in  nauwe  samenwerking  met  de  verschillende  Tilburgse   Energiecoöperaties  de  mogelijkheid  van  ͚winddelen͕͛ǁĂĂƌďŝũďƵƌŐĞƌƐvia  de  versnelde   oprichting  van  een  Windmolen  op  energiepark  Spinder  het  eigendom  kunnen  verwerven  via   de  uitgifte  van  aandelen;   De  (nieuwe)  gemeenteraad  van  Tilburg  draagt  ter  verwezenlijking  van  de  bovengenoemde   punten  zorg    voor  voldoende  ambtelijke  capaciteit  ter  ondersteuning  en  begeleiding  van   deze  burgerinitiatieven  en  genereert  voldoende  financiële  middelen  om  de  uitvoering  te   realiseren,  waaronder  begrepen  de  uitvoering  van  de  gemeentelijke  Klimaataanpak  2016-­‐ 20207;  

                                                                                                                      3

 Het  zelforganiserend  vermogen  van  burgers  is  vooral  kansrijk  wanneer  initiatiefnemers  over  sterke  netwerken   beschikken  en  zich  richten  op  een  welgesteld  publiek.  Bron:  Essay  De  Zelforganiserende  Stad  van  Justus   Uitermark  (EUR)  in  Toekomst  van  de  Stad,  Raad  van  de  leefomgeving  en  infrastructuur  (2012).     4  Om  tot  maatschappelijke  veranderingen  en  economische  activiteit  te  komen,  ondersteunt  TiSIL  innovatieve   ideeën,  methoden  en  mensen.   5  Vanaf  1  januari  2014  mogen  niet-­‐bedrijfsmatige  kleinverbruikers  (30  tot    100  particuliere  huishoudens)  die   zelf  duurzame  elektriciteit  opwekken  op  andermans  dak,  deze  onbeperkt  verrekenen  (salderen)  met  het  eigen   verbruik.    Bron:  Nationaal  Energieakkoord  SER,  6  september  2013     6  Volgens  bestaande  Europese  regels  moet  80%  van  alle  NL-­‐huishoudens  in  2020  een  slimme  meter  hebben.   Tot  2014  worden  deze  echter  alleen  bij  reguliere  vervanging  gratis  door  de  Netbeheerder  geplaatst.   7  Voor  de  periode  2013-­‐ϮϬϭϱŝƐƌƵŝŵΦϭ͕ϱŵŝůũŽĞŶďĞƐĐŚŝŬďĂĂƌŐĞƐƚĞůĚǀŽŽƌĚĞƵŝƚǀŽĞƌŝŶŐǀĂŶĚĞ <ůŝŵĂĂƚĂĂŶƉĂŬ͘sŽŽƌĚĞƉĞƌŝŽĚĞĚĂĂƌŶĂŝƐƚŽƚŶƵƚŽĞƐůĞĐŚƚƐΦϯϰϬ͘ϬϬϬŐĞƌĞƐĞƌǀĞĞƌĚŝŶĚĞŐĞŵĞĞŶƚĞůŝũŬĞ Programmabegroting.  

3     10. Tot  slot  organiseert  de  gemeenteraad  in  overleg  met  het  college  van  Burgemeester  en   Wethouders  in  de  komende  collegeperiode  een  structurele  dialoog  met  de  Tilburgse   burgerinitiatieven  over  de  voortgang  van  uitvoering.  De  agenda  van  dit  (half)jaarlijkse   overleg  wordt  mede  gevormd  door  dit  10-­‐punten  actieplan  voor  een  duurzame  Tilburgse   leefomgeving  in  2020.          

Is  getekend  door,   Nicolaas  Veltman,   Kwartiermaker  Samen  Geeft  Energie  Fatima     Jan  Snelders   Voorzitter  Energiecoöperatie  Udenhout     Peter  Beijer   Voorzitter  Energiecoöperatie  Energiefabriek013     Hein  Jacobs   Kwartiermaker  Samen  Geeft  Energie  Armhoefse  Akkers     Ruud  Zuer     Voorzitter  Werkgroep  Duurzame  Energie  De  Blaak     Luc  Oomen   Voorzitter  Coöperatie  Duurzame  Energie  Reeshof    

Albert  Peters   Voorzitter  Berkel-­‐Enschot  Energiecoöperatie       Wilbert  Wouters   Kwartiermaker  Samen  Geeft  Energie  Zorgvlied     Derk  Jansen   Initiatiefnemer  Reeshof  Warmte     Pieter  Biemans   Kwartiermaker  Samen  Geeft  Energie  Quirijnstok      

 

4     Achtergrondinformatie   Duurzame  ontwikkeling  is  een  ontwikkeling  die  voorziet  in  de  behoefte  van  de  huidige  generatie   zonder  daarmee  voor  toekomstige  generaties  de  mogelijkheden  in  gevaar  te  brengen  om  ook  in  hun   behoeften  te  voorzien.  De  regering  wil  dat  Nederland  binnen  30  jaar  een  duurzame  samenleving  is.   Daarvoor  zijn  ingrijpende  (inter)nationale  maatschappelijke  veranderingen  (of  transities)  nodig.  De   Nederlands  samenleving  heeft  in  historisch  perspectief  al  vele  transities  doorgemaakt.  Bijvoorbeeld   de  overgang  van  kolen  naar  aardgas.  Of  de  overgang  van  een  industriële  economie  naar  een   diensteneconomie.  Tot  voor  kort  heeft  de  overheid  echter  nooit  doelbewust  en  in  samenspraak  met   bedrijven,  burgers  en  maatschappelijke  organisaties  beleid  voor  transities  ontwikkeld.   Op  6  september  2013  heeft  Nederland  een  belangrijke  stap  op  weg  naar  een  duurzame  toekomst.   Onder  leiding  van  de  SER  hebben  ruim  veertig  organisaties,  waaronder  de  overheid,  werkgevers,   vakbeweging,  natuur-­‐  en  milieuorganisaties,  andere  maatschappelijke  organisaties  en  financiële   instellingen,  zich  verbonden  aan  het  ͚Energieakkoord  voor  duurzame  groei͛.  Kern  van  dit  akkoord  zijn   breed  gedragen  afspraken  over  energiebesparing,  schone  technologie  en  klimaatbeleid.   Energiebesparing  in  de  gebouwde  omgeving  vormt  hierbij  een  kernpunt  en  eerste  peiler.     Uitgangspunt  is  dat  burgers  en  bedrijven  zelf  belang  hebben  bij  en  verantwoordelijkheid  nemen.8  Dit   als  uiting  van  de  (nieuwe)  participatiemaatschappij.   Duurzame  ruimtelijke  ontwikkeling  heeft  daarbij  betrekking  op  projecten  die  zich  richten  op  een   duurzame  door-­‐  of  herontwikkeling  van  fysieke  gebieden.  Daarbij  kan  het  gaan  om  de  ontwikkeling   van  stadswijken,  bedrijventerreinen  en/of    dorpsgemeenschappen  en  (nationale)  landschappen   binnen  stedelijke  regio's.  Inzet  is  om  in  al  die  gevallen  economische,  ecologische  en  sociaal-­‐culturele   gebiedswaarden  in  onderling  verband  te  versterken,  met  betrokkenheid  van  de  verschillende  daarbij   betrokken  maatschappelijke  actoren9.     Uitnodigingsplanologie  in  een  energieke  samenleving   De  traditionele  rolverdeling  tussen  burger  en  overheid   verandert.  Bij  de  duurzame  herinrichting  van  ons  land   neemt  de  overheid,  al  dan  niet  gedwongen  door  een   forse  bezuinigingsopgaven,    steeds  vaker  een   uitnodigende  houding  aan.  Zij  wil  vanuit  deze  nieuwe   rol  initiatieven  van  anderen  uitlokken  (uitnodigen)  én   mogelijk  maken  (faciliteren).  Het  vizier  is  daarbij  gericht   op  initiatieven  van  burgers  (particulier)  en  bedrijven  (privaat).       Van  beide  groepen  wordt  dus  zelforganisatie  en  samenwerking  gevraagd.  Tegelijkertijd  kan   Nederland  daarbij  zijn  internationale  concurrentiekracht  versterkĞŶǀŝĂ͚ĚƵƵƌnjĂŵĞŐƌŽĞŝ͛͘   Voor  het  vergroenen  van  de  economie  moet  immers  alle  in  de  maatschappij  aanwezige  creativiteit   en  innovatiekracht  van  burgers  en  bedrijven  worden  benut.  'Een  schone  economie  en  een  prettige   leefomgeving  zijn  wensen  die  burgers  en  bedrijven  motiveren,  aldus  het  Planbureau  voor  de   Leefomgeving  10.  Om  deze  kracht  van  de  samenleving  aan  te  boren,  is  het  belangrijk  burgers  en   bedrijven  zelf  een  rol  te  geven.  Aan  creatieve  koplopers  namelijk  geen  gebrek.  'Het  is  de  verspreiding   van  dergelŝũŬĞŝĚĞĞģŶĞŶŚĞƚǀĞƌŵĂƌŬƚĞŶǀĂŶŝŶŶŽǀĂƚŝĞƐǁĂĂƌĚĞǀĞƌŶŝĞƵǁŝŶŐƐƚŽŬƚ͕͛ĂůĚƵƐDĂĂƌƚĞŶ Hajer,  directeur  PBL.                                                                                                                                 8

 Bron:  Energieakkoord  voor  duurzame  groei,  Sociaal  Economische  Raad  (SER),  9  september  2013    Bron:  Telos,  Brabants  centrum  voor  duurzame  ontwikkeling,  www.telos.nl   10  ,ĞƚWůĂŶďƵƌĞĂƵǀŽŽƌĚĞůĞĞĨŽŵŐĞǀŝŶŐ;ϮϬϭϭͿ͘^ŝŐŶĂůĞŶƌĂƉƉŽƌƚ͚͗ĞĞŶĞƌŐŝĞŬĞƐĂŵĞŶůĞǀŝŶŐ͘KƉnjŽĞŬŶĂĂƌ ƐƚƵƌŝŶŐƐĨŝůŽƐŽĨŝĞǀŽŽƌĞĞŶƐĐŚŽŶĞĞĐŽŶŽŵŝĞ͛   9

5     Samen  Geeft  Energie  een  toegepast  Tilburgs  antwoord   Op  1  februari  2013  is  subsidieregeling  ͚^ĂŵĞŶ'ĞĞĨƚŶĞƌŐŝĞ͛  van  start  gegaan.  De  gemeente  Tilburg   is  daarbij  op  zoek  naar  particuliere  woningeigenaren  die  samen  het  energieverbruik  van  hun  woning   willen  verlagen  met  minimaal  2  labelsprongen.  De  gemeente  wil  dit  proces  faciliteren.  Een  groep  van   minimaal  20  buurtbewoners  die  gezamenlijk  het  initiatief  neemt,  krijgt  via  het  Klimaatbureau  Tilburg   financiële  ondersteuning  om  onder  professionele  begeleiding  te  onderzoeken  welke   besparingsmogelijkheden  er  per  individuele  woning  te  behalen  zijn.  De  gemeente  wil  met  deze  lokale   Green  Deal  tot  2015  in  totaal  2.000  particuliere  woningen  verduurzamen.  Ook  zijn  met  de  Tilburgse   corporaties  afspraken  gemaakt  om  nog  eens  4.000  sociale  huurwoningen  energetisch  te  verbeteren.      

    Initiatiefnemers  van  Tilburgse  burgercollectieven  willen  echter  meer!   Als  prijsbewuste  ͞KE^hDEdEN͟    kunnen  individuele  burgers  nu  door  samen  met  buurtgenoten   isolerende  maatregelen  te  nemen,  de  kosten  daarvan  binnen  een  redelijke  termijn  terugverdienen   met  een  lagere  energierekening  (en  dat  beïnvloed  tegelijkertijd  in  positieve  zin  het  waardebehoud   van  hun  woning).  Maar  als  milieubewuste  ͞hZ'ZS͟  willen  ze  daarnaast  liefst  nog  een  stap  verder   gaan  door  ook  samen  duurzame  energie  op  te  gaan  wekken  via  bijvoorbeeld  collectieve  inkoop  van   zonnepanelen.  Conform  de  TRIAS  ENERGETICA  willen  ze  tot  slot  hun  resterende  fossiele   ĞŶĞƌŐŝĞďĞŚŽĞĨƚĞnjŽĞĨĨŝĐŝģŶƚŵŽŐĞůŝũŬŐĞďƌƵŝŬĞŶ͕ďŝũǀŽŽƌďĞĞůĚŵĞƚďĞŚƵůƉǀĂŶĞĞŶ͞ƐůŝŵŵĞ ĞŶĞƌŐŝĞŵĞƚĞƌ͘͟  

  In  verschillende  Tilburgse  wijken  en  dorpen  zijn  inmiddels  dan  ook  Energiecoöperaties  opgericht  om   hier  met  elkaar  concreet  vorm  en  inhoud  te  geven.  Op  weg  naar  een  duurzame  samenleving  is  de   transitie  naar  een  duurzame  energiehuishouding  een  veelbelovende  eerste  stap.  Ook  op  andere   ŵĂĂƚƐĐŚĂƉƉĞůŝũŬĞƚŚĞŵĂ͛ƐƐƚĂĂŶďƵƌŐĞƌƐĞŶďĞĚƌŝũǀĞŶǀŽŽƌĞĞŶŐƌŽƚĞnjĞůĨŽƌŐĂŶiserende  opgave.  Denk   daarbij  bijvoorbeeld  aan  de  (ouderen)zorg,  arbeidsparticipatie,  integratie  en/of  het   buurtwelzijnswerk.  Wij  zien  een  grote  toekomst  voor  de  ͞tŝũŬŽŶĚĞƌŶĞŵŝŶŐ͟,  als  het  centrale   brandpunt  waar  de  activiteiten  van  burgers,  bedrijfsleven  en  overheid  op  het  gebied  van  zowel   duurzaamheid  als    economie  en  maatschappij  in  de  meest  brede  zin  samenkomen  op  buurtniveau.