duurzaamheidsinitiatieven 2
voorwoord Voor je ligt alweer het tweede boekje met duurzaamheidsinitiatieven binnen onze organisatie. Opnieuw veertien mooie projecten die ons streven naar duurzaamheid en innovatie onderstrepen. De eerste uitgave was een succes. We hebben gemerkt dat deze manier van communiceren aanspreekt. Door de initiatieven in woord en beeld uit te drukken, laten we zien wat er zoal speelt. Dat we vooruitkijken. Bovendien stimuleren we onze mensen om hun ideeën vooral niet voor zichzelf te houden. Duurzaamheid realiseer je tenslotte samen!
inhoudsopgave Voorwoord Onze visie op duurzaamheid
blz. 3 blz. 4
Duurzaamheidsinitiatieven 2
1. Duurzaamste verzorgingsplaats van Nederland 2. Biomassaplantage 3. Elektrische voertuigen op Schiphol 4. Machinaal aanbrengen van plakstrepen 5. Veilig gras laden 6. Functiecoach 7. Intelligente verlichting 8. Gekoppelde voorwaarschuwingswagen (volgwagen) 9. Duurzame dijkbekleding 10. Milieuvriendelijk strooizout 11. Greenway LE 12. Groeiregulatoren 13. Zichtbaarheid voertuigen 14. Gebruik biodiesel
blz. 6 blz. 7 blz. 8 blz. 9 blz. 10 blz. 11 blz. 12 blz. 13 blz. 14 blz. 15 blz. 16 blz. 17 blz. 18 blz. 19
Verschillende initiatieven uit het vorige boekje bevinden zich nog steeds in de ontwikkelfase. Innovatie vraagt nu eenmaal een lange adem. Die hebben wij. Daardoor zijn er al enorme stappen gezet. Resultaten waar we met zijn allen trots op mogen zijn. Wij wachten niet af, maar lopen voorop. Duurzaamheid is meer dan alleen het milieu sparen. Het heeft ook te maken met de werkomstandigheden van jou en je collega’s. Zo is veiligheid een
belangrijk speerpunt. Ook met het oog op de weggebruiker natuurlijk. Duurzame oplossingen komen vaak iedereen ten goede. Ook onze organisatie en dus de resultaten. Dat blijkt wel uit de veertien projecten die zijn beschreven. Per onderwerp lees je wat de gevolgen zijn voor people, planet en profit. De vorige editie was volledig toegespitst op Heijmans Techniek & Mobiliteit, maar we presenteren ons nu breder. Als Heijmans Wegen welteverstaan. Dat betekent dat er nog meer diversiteit zit in de duurzaamheidsinitiatieven. Het is mooi om te zien dat alle projecten perfect aansluiten bij de visie van de Raad van Bestuur op innovatie en duurzaamheid. Hopelijk herken jij jezelf er ook in en raak je erdoor geïnspireerd en gemotiveerd. En heb je een goed idee? Laat het ons vooral weten. Dat kan via
[email protected]. Bedankt voor je bijdrage! Math Dohmen Directie Heijmans Wegen
onze visie op duurzaamheid Heijmans Wegen hecht grote waarde aan maatschappelijk verantwoord en duurzaam ondernemen. Onder duurzaamheid verstaan wij het winstgevend leveren van diensten, producten en kennis die het milieu minimaal belasten en tegelijkertijd wezenlijk bijdragen aan de wensen en eisen van onze klanten. Samen werken we doelgericht aan het behoud en de verbetering van de kwaliteit van onze leefomgeving.
we voldoende winst op financieel én maatschappelijk vlak. Het resultaat is een win-winsituatie voor onze organisatie, onze klanten en de maatschappij.
De drie P’s
Om deze visie om te zetten in daden, is beleid nodig. Met ons beleid creëren we waarde voor belanghebbenden. Dat doen we door het optimaliseren van processen en werkzaamheden, het minimaliseren van kosten en middelen en door snel en flexibel te reageren op veranderingen in de markt. Daarbij houden we ons aan de algemene richtlijnen van het KAM-zorgsysteem. Als
Bij de maatregelen die Heijmans Wegen treft voor duurzaam ondernemerschap gaat aandacht uit naar drie belangrijke domeinen: mens, milieu en winstgevendheid. Met andere woorden: people, planet en profit, de drie P’s. Hiertussen moet een goede balans zijn, nu en in de toekomst. Alleen dan behalen
“Alles draait om een goede balans tussen people, planet en profit” Beleid
het aankomt op de omgang met het milieu, volgen we drie belangrijke principes: 1. We voldoen voortdurend aan de geldende milieuwetgeving en spelen in op maatschappelijke ontwikkelingen. 2. We beschermen het milieu door negatieve effecten van onze activiteiten en producten te voorkomen of te verkleinen. Inzicht in die effecten verkrijgen we door ze te registreren en te analyseren. 3. We stimuleren de toepassing van milieuvriendelijke materialen en technieken om de milieubelasting in de productie- en gebruiksfase zo veel mogelijk te beperken, uiteraard zolang dit economisch verantwoord is.
Certificaten Met het oog op duurzaamheid wist Heijmans Wegen een aantal belangrijke certificaten te behalen. Allereerst NENISO 9001 voor ons KAM-zorgsysteem en VCA** (Veiligheid Checklist Aannemers) voor onze arbeidsomstandigheden. Ook hebben we inmiddels het FSC-keurmerk en zijn we gecertificeerd voor niveau 5 van de CO2-prestatieladder van ProRail. En natuurlijk hopen we voor Heijmans Techniek & Mobiliteit op korte termijn het milieucertificaat ISO 14001 in ontvangst te nemen na de succesvolle audit die onlangs is uitgevoerd.
1. Duurzaamste verzorgings plaats van Nederland Momenteel bouwt Heijmans Wegen voor Rijkswaterstaat de ‘Duurzaamste verzorgingsplaats van Nederland’. In het ontwerp van de verzorgingsplaats Grevelingendam hebben we diverse duurzaamheidaspecten meegenomen, waarvan er verschillende ook uitgevoerd worden. Allereerst zorgen we ervoor dat weggebruikers hier plezierig kunnen verblijven. Bovendien brengen we speciale markeringen aan. Deze zijn minder milieubelastend doordat bij de productie ervan minder CO2 vrijkomt. Verder voorzien we de verzorgingsplaats van ledverlichting, gebruiken we minder milieubelastend, ecologisch asfalt en plaatsen we aparte afvalbakken voor papier, plastic en restafval. De watervoorziening van de toiletten is voorzien van een filtersysteem waardoor het
restwater in het oppervlaktewater geloosd kan worden.
People Deze verzorgingsplaats wordt een oase van rust voor weggebruikers en is gescheiden van het vrachtverkeer. Met recht een veilige haven dus.
Planet Door toepassing van duurzame producten en technieken is de milieubelasting laag.
Profit In het ontwerp houden we rekening met het onderhoud, zodat de kosten ook in die fase laag blijven.
2. Biomassaplantage In het kader van langdurige onderhoudscontracten onderhoudt Heijmans Wegen ook de bermen langs het wegareaal van Rijkswaterstaat. In de praktijk betekent dit dat we één of twee keer per jaar maaien en het gras als afval afvoeren naar een composteerinrichting. Dit brengt naast transportkosten ook stortkosten met zich mee. Samen met Rijkswaterstaat bekijken we of het mogelijk is om de berm geen kostenpost, maar juist een bron van inkomsten te laten zijn. Daarom bereiden we een pilot voor om de bermen te gebruiken voor het kweken van biomassa, die wordt gebruikt in de houtplaat- of papierindustrie en voor het opwekken van duurzame energie. De pilot vindt plaats op de A58. Dit project hopen we in de toekomst op grote schaal uit te rollen.
People Het onderhoud van de bermen is minder intensief. Elke twee à drie jaar wordt geoogst. Dit betekent in de praktijk minder afzettingen, een betere doorstroming en meer veiligheid voor de weggebruiker.
Planet In plaats van afval levert de berm juist grond- en brandstoffen op.
Profit De berm genereert direct opbrengsten in financiële zin en levert een besparing op van stortkosten.
“Geen kosten voor storten van afval maar inkomsten van brandstof”
3. Elektrische voertuigen op Schiphol
4. Machinaal aanbrengen van plakstrepen
Schiphol is een drukke en dynamische omgeving. Heijmans Wegen verzorgt hier onder andere het onderhoud aan het openbaar toegankelijke gebied van de luchthaven. Alle korte ritten voor inspecties en vergaderingen legden we tot nu toe af per auto. Dat is niet echt milieubewust en energiezuinig, vooral omdat het werkgebied nog geen 30 km2 groot is. Dit kan en moet anders. Daarom rijden er vanaf nu twee (gele) elektrische Heijmans-scooters rond. Met deze stille en reukloze scooters kun je overal snel en gemakkelijk komen. Schiphol heeft immers een uitgebreid fietspadennet. Bijkomend voordeel: je rijdt tot aan de voordeur en parkeren is ook geen probleem meer. Door de toepassing van milieuvriendelijke lithiumaccu’s hebben de scooters een bereik van 100 km en is de zelfontlading gering. Opladen kan gewoon
Bij reconstructies en groot onderhoud van wegen leiden we het verkeer vaak om via een andere rijstrook. De belijning die we daarvoor gebruiken, moet gemakkelijk aan te brengen én te verwijderen zijn. Een goed alternatief voor de moeilijk verwijderbare gewone wegenverf is de reflecterende plakstreep. Tot voor kort werd deze met de hand aangebracht. Het meten, knippen, plakken en aandrukken kost veel tijd. Heijmans Wegen heeft nu echter als eerste in Nederland de beschikking over een volautomatische strepenplakmachine. Die machine maakt het mogelijk om zeer snel een onderbroken lijn met reflecterende folie aan te brengen. Strak werk, zoals onze jongens dat noemen.
via een stekker in een 220V-stopcontact.
People We reizen snel van de ene naar de andere locatie, hebben geen parkeerproblemen en dus ook minder stress om op tijd te zijn.
Planet De scooters zijn stil, hebben geen CO2uitstoot en zijn voorzien van batterijen die lang meegaan.
Profit We besparen fors op parkeerkosten doordat we de scooters overal mogen parkeren.
“Snel, gemakkelijk én milieuvriendelijk van plaats naar plaats op Schiphol”
People De arbotechnische omstandigheden zijn flink verbeterd door de inzet van de strepenplakmachine. Medewerkers hoeven niet meer gebukt of op hun knieën plakfolie op het wegdek aan te brengen.
Planet We zijn in staat het verkeer sneller om te zetten, met minder voertuigverliesuren en dus ook minder uitstoot van CO2 tot gevolg.
Profit We kunnen sneller werken en meer productie leveren. Bovendien is er minder mankracht nodig. Per saldo zijn de kosten dus lager.
5. Veilig gras laden
6. Functiecoach
Voor Rijkswaterstaat schreef Heijmans Wegen het voorstel om een traject langs de A58 te voorzien van laadlocaties voor vrachtwagens die grasbalen komen laden. Naast het aanbrengen van deze laadlocaties is ook vluchtstrookverbreding in het voorstel meegenomen. Daardoor kunnen we bij de werkzaamheden voortaan volstaan met alleen een vluchtstrookafzetting in plaats van een volledige afzetting. We hebben een strategische proeflocatie voorgesteld voor het uitvoeren van een pilot.
aan de verkeersveiligheid. Door slimme positionering van de laadlocaties bij afritten verminderen we bovendien de hinder van invoegend werkverkeer, wat de verkeersveiligheid positief beïnvloedt.
People
Profit
Door de inrichting van laadlocaties staan de vrachtwagens meer afgeschermd van het verkeer. Daarnaast draagt de verbrede vluchtstrook natuurlijk direct bij
Door een afname van de verkeersmaatregelen is er minder materieel nodig, met alle kostenvoordelen van dien.
Binnen Heijmans Wegen is besloten om per indirecte functiegroep ten minste één functiecoach te benoemen. Zo zorgen we voor een uniformere begeleiding en opleiding van nieuwe medewerkers in dezelfde functiegroep. Deze ervaren collega brengt nieuwe medewerkers sneller en op eenduidige wijze op de hoogte van alle informatie die nodig is om goed te functioneren én anderen goed te laten functioneren. Ongeacht de afdeling waar de nieuwe medewerker aan de slag gaat. Het gaat hierbij namelijk niet om vakinhoudelijke kennis, maar om de werkwijze en procedures die we binnen Heijmans Wegen hanteren.
10
Planet Door het terugbrengen van verkeersmaatregelen verbetert de doorstroming en ondervindt het verkeer minder hinder. Dit leidt direct tot een lagere CO2-uitstoot.
“Inzet functiecoach verbetert sfeer, prestaties en bedrijfsresultaten”
People Door de begeleiding van een functiecoach zijn nieuwe medewerkers sneller in staat om goed te presteren in hun nieuwe functie. Dit is prettig voor de medewerker zelf en zijn of haar collega’s.
Planet Een goed ingewerkte collega zal minder snel verkeerde grondstoffen of bouwmaterialen bestellen. De kans op verspillingen is daarmee kleiner.
Profit Een betere begeleiding vanuit de functiegroep leidt tot minder faalkosten, wat onze bedrijfsresultaten en uitstraling ten goede komt.
11
7. Intelligente verlichting Led-straatverlichting die automatisch feller gaat branden als mensen langsfietsen of -lopen, en weer dimt als er niemand meer in de buurt is. Heijmans Wegen Eindhoven heeft dit systeem al in zijn eigen stad geïnstalleerd en onze collega’s in Doetinchem zijn hard aan het werk om het bij een aanlegkade in Schuilenburg (Friesland) te realiseren. Het systeem bepaalt met behulp van een bewegingssensor en draadloze communicatie tussen de lichtmasten of er meer of minder licht nodig is. Voorheen ging na middernacht meer dan de helft van alle straatverlichting uit. Nu blijft alle verlichting aan, maar in een lagere, energiezuinige stand. Dit zorgt voor een enorme energiebesparing en geeft tegelijkertijd een groter veiligheidsgevoel. Ook wordt de omgeving leefbaarder voor mens en dier doordat er ’s nachts aanzienlijk minder lichthinder is.
12
People Mensen voelen zich beter en veiliger doordat de straatverlichting altijd brandt als dat gewenst is.
Planet Energiebesparing vertaalt zich automatisch naar een beter klimaat. Wel moeten we in eerste instantie een extra investering doen.
Profit Er is alleen licht als het nodig is, en het wordt gedimd als het kan. Dit bespaart tot wel 80% op energiekosten.
“Minder lichthinder, een groter veiligheidsgevoel en tot 80% besparing op energiekosten”
8. gekoppelde voorwaarschuwingswagen (volgwagen) Al lange tijd is er behoefte (vooral binnen de calamiteitenbestekken) om meerdere afzettingswagens achter één trekkend voertuig te koppelen. Op dit moment is dat nog niet goedgekeurd door de RDW. In samenwerking met een leverancier ontwikkelde Heijmans Wegen daarom een speciale volgwagen. Hierbij wordt het tweede wagentje door een systeem opgetild, zodat het als lading wordt gezien. De RDW keurde dit systeem wel goed. En als de trekhaak achter de botsabsorber tot 2250 kilo – die we al eerder ontwikkelden – ook goedgekeurd is, worden de voordelen van deze wagen nog eens verdubbeld.
People
van weggebruikers. Dankzij deze volgwagens kunnen we uiterst snel reageren. Een extra voordeel is het feit dat we de wagens willekeurig kunnen uitwisselen, in verband met de plaatsingsvolgorde van een afzetting.
Planet Door twee wagens te koppelen, besparen we een aparte auto met een enkele afzettingswagen, en dus CO2-uitstoot.
Profit Dankzij de volgwagen werken we sneller en efficiënter. De afzetting kan vlot de weg op en zo besparen we arbeid, materieel (een trekkend voertuig minder) en brandstof.
De plaatsingssnelheid van een afzetting bij een calamiteit is cruciaal voor de veiligheid
13
9. Duurzame dijkbekleding Heijmans Wegen en Breijn hebben een innovatief dijkbekledingselement ontwikkeld, dat zich onderscheidt door zijn speciale, geoctrooieerde vorm. Het resultaat is een zeer stabiel bekledingssysteem, met een hoge langeduursterkte. Samen met Shell onderzoeken we de mogelijkheid om dit element van zwavelbeton te maken, als duurzaam alternatief voor de traditionele zetstenen van cementbeton. Daarmee spelen we in op het initiatief van Rijkswaterstaat om duurzaam inkopen in de waterbouw – met name voor dijkversterkingen – als standaardwerkwijze in te voeren.
People Veilige dijken zijn cruciaal voor Nederland. Dit nieuwe dijkbekledingssysteem kan hieraan een belangrijke bijdrage leveren dankzij de enorme stabiliteit. Dit is bewezen via een uitgebreid proefprogramma.
14
Planet Het bindmiddel (gemodificeerde zwavel) vervangt cement en water in het beton. Dit restproduct komt in grote hoeveelheden vrij bij de raffinage van aardolie. Door zwavel te gebruiken, verminderen we de CO2-emissie. Bovendien zetten we meer secundaire bouwstoffen in (immobilisatie) en is het materiaal recyclebaar.
Profit We produceren het zwavelbetonmengsel in eigen beheer in een conventionele asfaltmenginstallatie. Na vormgeving, verdichting en afkoeling zijn de elementen direct geschikt voor toepassing (tussenopslag is niet nodig). Dit leidt tot een hoge score in de EMVI-systematiek bij aanbestedingen.
“Duurzame, veilige dijkbekleding vergroot score in EMVI-systematiek”
10. Milieuvriendelijk strooizout Winterse omstandigheden veroorzaken veel overlast voor het verkeer. Om de infrastructuur in de winter ijsvrij te houden, gebruiken we zout (NaCl of CaCl2). Kosteneffectief, maar niet duurzaam. Er zijn milieuvriendelijke alternatieven zoals calciummagnesiumacetaat (CMA) en kaliumacetaat (KA), maar die zijn kostbaar en worden daarom vrijwel alleen gebruikt in corrosiegevoelige niches zoals vliegvelden. De WUR (Wageningen University) is een ontwikkelingsproject met de naam TOPAAS gestart om uit biomassa een milieuvriendelijk en kosteneffectief strooizout te produceren. Heijmans Wegen heeft zich als partner aangesloten bij dit onderzoek. Het onderhoud van bermen levert ons jaarlijks immers vele duizenden tonnen bermgras op, die we als afvalstof moeten storten. Nu krijgt het bermgras
mogelijk een duurzame bestemming. In het kader van de onderhoudsbestekken, maakt het beschikbaar houden van wegen onder winterse omstandigheden bovendien steeds uitdrukkelijker deel uit van ons takenpakket.
People Weggebruikers profiteren van meer veiligheid door een betere beschikbaarheid van strooizout.
Planet We gebruiken laagwaardige biomassa voor de productie van een strooizout dat geen extra belasting voor de bermen oplevert.
Profit We betalen geen stortkosten meer voor bermgras, dat van een afvalproduct verandert in een grondstof.
15
11. Greenway LE Onlangs introduceerde Heijmans Wegen Greenway LE: duurzaam asfalt dat zonder kwaliteitsverlies de milieuvoordelen van een lage productietemperatuur en het hergebruik van oud asfaltgranulaat combineert. Het verhogen van het percentage hergebruik past in het streven van de overheid om de aanleg van wegen te verduurzamen. Bij asfaltonderhoud krijgt bijvoorbeeld de toplaag van bestaande wegen een tweede leven als onderdeel van nieuw asfalt. Doelstelling is om het recyclingpercentage in nieuw wegdek verder omhoog te brengen tot 60% van het totale mengsel. De ontwikkeling van Greenway LE is bovendien een belangrijke technologische doorbraak vanwege de lage productietemperatuur (ongeveer 105 graden in plaats van de conventionele 165). Het energieverbruik bij de productie van Greenway LE is daardoor zo’n 25% lager dan bij die van ‘normaal’ asfalt.
16
12. Groeiregulatoren People Greenway LE is kwalitatief hoogwaardig asfalt dat zorgt voor minder uitstoot van NOx, SO2 en fijnstof.
Planet Greenway LE bespaart (fossiele) brandstoffen en energie, en maakt maximaal gebruik van herbruikbare, kostbare bouwstoffen.
Profit Greenway LE kost evenveel als het vergelijkbare conventionele mengsel en biedt opdrachtgevers de mogelijkheid om duurzaam in te kopen zonder meerkosten.
Een voornaam onderdeel van onze onderhoudscontracten zijn de jaarlijkse maaiwerkzaamheden. De bermen maaien we veelal tweemaal per jaar, en verzorgingsplaatsen vaak wel acht keer. Dit brengt kosten en overlast met zich mee. Er zijn groeiregulatoren op de markt die de groei van het gras beperken, waardoor we minder vaak hoeven te maaien. Groeiregulatoren zijn organische verbindingen, natuurlijk of synthetisch, die al bij beperkte toepassing resulteren in een verandering van de groei en ontwikkeling van planten. Voor Rijkswaterstaat voeren we hiermee op dit moment een proef uit op een verzorgingsplaats.
People Door behandeling met een groeiregulator wordt het gras een fraai gazon: een mooie plek waar weggebruikers fijn kunnen rusten.
Planet Door de toepassing van de groeiregulatoren hoeven we minder gras af te voeren, met minder transport en CO2-uitstoot als gevolg.
Profit Naar verwachting zijn er minder maaibeurten nodig en is er minder afval waardoor we kosten besparen. Bovendien neemt het aantal afzettingen af.
“Groeiregulatoren als basis voor vermindering CO2-uitstoot”
17
13. Zichtbaarheid voertuigen Voertuigen van Heijmans Wegen staan bij het uitvoeren van werkzaamheden (zowel regulier als in het kader van Incident Management) vaak op de vluchtstrook van een autosnelweg. Rijkswaterstaat, de beheerder van de autosnelwegen, heeft voor de uitvoering van die activiteiten regels opgesteld. Momenteel is er veel verschil tussen de werkvoertuigen langs de autosnelwegen. Onlangs heeft TNO, in opdracht van Rijkswaterstaat, de layout van de nieuwe generatie voertuigen van Heijmans Wegen getest. De eerste resultaten van die test en de reacties van Rijkswaterstaat op ons concept zijn positief. Naar verwachting blijven de wijzigingen om de herkenbaarheid van onze voertuigen voor weggebruikers te optimaliseren, beperkt tot enkele details.
18
People Goede herkenbaarheid van werkvoertuigen tijdens de uitvoering van werkzaamheden op vluchtstroken van autosnelwegen.
Planet We hoeven geen vluchtstrookwagen meer mee te nemen, wat resulteert in minder brandstofverbruik en CO2-uitstoot.
Profit Het totaalconcept is aanzienlijk goedkoper.
“Duurzame lay-out werkvoertuigen werkt kostenen milieubesparend”
14. Gebruik biodiesel Biodiesel wordt gemaakt van vetzuren zoals plantaardige olie en dierlijk vet. Bij de toepassing is vaak sprake van een mengvorm met gewone diesel. In Nederland werd tot nu toe voornamelijk koolzaad als basis gebruikt, maar de laatste tijd is gebruikt frituurvet aan een opmars bezig. Heijmans Wegen overweegt om deze ‘groene’ brandstof te gebruiken voor zijn materieel. Daarom hebben we een test uitgevoerd met twee laadschoppen. Onze proef richtte zich op de vraag of het motorvermogen, de gevoeligheid voor bacteriegroei, watervorming en temperatuurschommelingen, het brandstofverbruik, en de kwaliteit en verversingsinterval van de motorolie veranderen wanneer we overstappen op biodiesel.
People Er zijn geen directe voordelen in vergelijking met de gebruikelijke brandstoffen.
planet Het dieselverbruik heeft een groot aandeel in onze CO2-footprint. Als ons materieel biodiesel in plaats van reguliere diesel verbruikt, heeft dit een positief effect op de footprint. De CO2-factor van biodiesel ligt namelijk vele malen lager dan die van normale diesel.
Profit Biodiesel is duurder dan normale diesel, maar als we ermee besparen op onze CO2footprint, kan het een rendabele investering zijn. De resultaten van de proef worden meegewogen in de beslissing.
19
Dit is een uitgave van Heijmans Wegen Rosmalen (hoofdkantoor) Graafsebaan 65 5248 JT Rosmalen Tel: 073 – 543 5111 www.heijmanstechniekenmobiliteit.nl www.heijmanswegenbouw.nl Verschijningsdatum: Duurzaamheidscoördinator: Fotografie: Redactie en vormgeving:
20
Oktober 2011 Jan van de Westelaken Edwin Manintveld Heijmans Wegen en anderen Afdeling Marketing & Innovatie
