Duurzaamheid duurt het langst

Het verschil maken > Profiel > Visie > Kernactiviteiten > Interactie stakeholders > Organisatie > Uitdagingen en dilemma’s > Totstandkoming > Assuarancerapport > Meer? > Afkortingen

Duurzaamheid duurt het langst Duurzaamheidsverslag Heijmans 2011

Duurzaamheidsverslag 2011


Drie verslagen, een drie-eenheid, drie kleuren Het jaarverslag geeft alle inzicht in de belangrijkste ontwikkelingen van 2011, inclusief de jaarrekening. Het duurzaamheidsverslag gaat in op onze visie , doelstellingen en strategie met betrekking tot duurzaamheid. Niet voor niets zeggen wij ‘duurzaamheid duurt het langst’, want dat is waar wij als onderneming voor staan. Met onze activiteiten, producten en diensten bouwen we immers aan de contouren van morgen. Innovatie is cruciaal voor verbetering, kennisontwikkeling, creativiteit en groei. Het gaat daarbij niet alleen om de grote ideeën, toptechnologie en vooraanstaande kennis, maar ook om ondernemerschap. Zien waar de markt naar beweegt, wat onze klanten beweegt. Want alleen dan wordt technologie pas echt interessant. Smart building noemen we dat en daarover leest u meer in het innovatieverslag. Bekijk alle verslagen online op www.jaarverslagheijmans.nl


Inhoudsopgave Samenvatting4 Het verschil maken

5

Profiel heijmans

7

Visie duurzaamheid

13

Kernactiviteiten21 Interactie met stakeholders

32

Organisatie39 Uitdagingen en dilemma’s

72

Totstandkoming verslag

73

Assurancerapport Ernst & Young

78

Meer?

80

Afkortingen en begrippen

81


Samenvatting Heijmans bouwt aan de contouren van morgen. Een omgeving waarin energie en ruimte schaarser worden en slimme oplossingen vereist zijn. Kijkende naar de activiteiten en markten waarin Heijmans actief is, dan ligt er en kans om het verschil te kunnen maken. Het verschil om energieverbruik van de gebouwde omgeving daadwerkelijk te doen dalen en de inrichting voor lange termijn gebruiksvriendelijk en aantrekkelijk te maken. Dat kan een bouwbedrijf niet alleen. Duurzaamheid valt of staat voor ons ook bij het aspect samenwerking, ketenintegratie en ketenoptimalisatie. Onze ambitie om een toonaangevende speler in de markt te zijn, valt samen met ons streven om toonaangevend op het gebied van duurzaamheid te zijn. Gezien onze activiteiten richten onze doelstellingen om deze toonaangevende ambitie te bereiken, zich op een zestal aspecten. Allereerst het terugdringen van het energieverbruik en daarmee de CO2 uitstoot, ten tweede het verminderen van de hoeveelheid afval, ten derde het verminderen van het grondstofverbruik, ten vierde het optimaliseren van de keten en samenwerking, ten vijfde het verbeteren van veiligheid en tot slot het vergroten van de diversiteit. Deze aspecten hangen niet alleen samen met onze activiteiten, maar ook wat wij als landelijke onderneming zelf kunnen bereiken. En welk voorbeeld wij in de keten en branche kunnen stellen. We signaleren dat kennis steeds belangrijker wordt en daarmee ook de diversiteit van onze medewerkers. Daarnaast signaleren we een toenemend aantal technologieën die het realiseren van de doelstellingen ondersteunen. Denk aan het ontwikkelen en beschikbaar zijn van alternatieve (bouw)materialen om fossiele brandstoffen te sparen, denk aan het breed beschikbaar zijn van zuinige en groene motoren, manieren om zelf energie op te wekken en op te slaan. Heijmans is op verschillende wijzen aan de slag om deze doelstellingen te realiseren. De gestelde doelstellingen worden grotendeels gerealiseerd door gebruik te maken van nieuwe technieken, gedragsregels in te stellen, bepaalde materiaalgebruik voor te schrijven, contractonderdelen te standaardiseren die rekening houden met de doelstellingen en bovenal programmamanagement waarin toegezien wordt op voortgang, toepassing en resultaat. De kracht van het behalen van de ambities met betrekking tot duurzaamheid blijft de implementatie van acties, boodschap en maatregelen. Dat vergt in een grote onderneming veel inspanning, maar heeft daarmee ook gelijk substantieel resultaat. Heijmans kan die voorbeeldrol in de keten vervullen, maar zal daarin zelf ook stelselmatig moeten blijven toezien op resultaat. Door te werken met het verbeterprogramma LEAN6sigma, waarin voortdurende procesverbetering beoogd wordt, wordt dit verder bekrachtigd. In de implementatie wordt Heijmans ook geconfronteerd met een aantal dilemma’s. We zien dat klanten niet altijd ‘klaar’ zijn voor duurzaamheid en soms toch enkel kiezen voor de laagste prijs. Daarnaast zien we dat we weliswaar onze eigen activiteiten van duurzame doelstellingen voorzien, maar we zien niet altijd voldoende toe op partners of leveranciers die we inhuren. Hierbij speelt ook bij Heijmans zelf het streven om vooral op prijs, en minder op kwaliteit, in te kopen. Tot slot is Heijmans als technisch bedrijf sterk ontwikkeld op nieuwe techno-logieën en innovaties. Echter, het bedenken ervan, heeft pas nut als er ook een toepassingsmogelijkheid is.

4



Het

verschil maken Duurzaamheid is niet meer weg te denken uit ons dagelijks handelen. Dit jaaroverzicht is dan ook geen argumentatie voor duurzaamheid, want het onderwerp is business as usual geworden. Veel meer zoomen wij in op onze toegevoegde waarde, projecten, dilemma’s en doelstellingen. Wij willen een toonaangevende rol spelen op het gebied van duurzaamheid in de branche. Daarvoor ontwikkelen we kennis, werken we samen met ketenpartners, veranderen we methodieken om uiteindelijk een groenere bouwkolom te realiseren. Zo maakt Heijmans het verschil. In 2011 hebben we daartoe belangrijke stappen gezet, toch zal er nog veel meer nodig zijn. We zien kansen in Smart Energy en Smart Mobility en zinspelen daarmee op een verandering van onze mobiliteitsoplossingen en energievraagstukken. Daarnaast signaleren we dat duurzaamheid op gespannen voet blijft staan met prijs en tijd. Toch sterkt dat ons om verder te gaan en onze doelstellingen te realiseren. Heijmans bouwt immers aan de contouren van morgen en kan daarmee het verschil maken om een duurzamere leefomgeving te realiseren.

Verstand, moed en gevoel We blijven nuchtere bouwers met een gezonde dosis verstand. Maar ook met het gevoel dat er altijd ruimte is voor verbetering in wat we doen en hoe we dingen doen. Met lef om onze eigen grenzen op te zoeken, ze op te rekken en er overheen te gaan. En vooral niet meer naar de bekende weg te vragen. Dat is voor ons de kern van duurzaamheid. Met de ambitie om daar toonaangevend in te zijn, kunnen we het verschil maken. Het verschil in innovatie, als employer-of-choice, in integrale oplossingen, in diversiteit, in minder energie- en ruimtegebruik. Deze weg bewandelen we samen met onze klanten, leveranciers en met onze werknemers. Vol moed, gevoel en verstand. En zo maken we het verschil voor een volgende generatie.

Verstand


Moed

Gevoel

5


6

Christiaan Huygens College te Eindhoven



Profiel

Heijmans Visie Heijmans bouwt aan de ruimtelijke contouren van morgen. Een omgeving waarin energie en ruimte schaarser worden en slimme oplossingen vereist zijn. Aspecten als duurzaamheid zullen de gebouwde omgeving voor een belangrijk deel gaan bepalen. Tevens stellen de gebruikers van wegen en gebouwen steeds hogere eisen. Dit vraagt om zorgvuldigheid en gedegen kennis en ervaring. Door disciplines te combineren, te kiezen voor kwaliteit tegen een juiste prijs, vakmanschap en kennis als het grootste goed te beschouwen biedt Heijmans meerwaarde aan haar klanten.

Ambitie Heijmans heeft de ambitie om in 2015 als Nederlands gecombineerd bouwbedrijf toonaangevend te zijn op het gebied van winstgevendheid, kwaliteit en duurzaamheid. Heijmans positioneert zich daarmee als toonaangevend in de sectoren waarin zij actief is.

Missie en strategie Heijmans biedt ruimtelijke oplossingen zoals de klant het wil: toonaangevende oplossingen die van ontwerp tot onderhoud bijdragen aan een duurzame leefomgeving, gebruik makend van de laatste technieken en inzichten en voorzien van uitstekende service. Heijmans realiseert haar missie door te sturen op een selectief aannemingsbeleid, door kennis en kwaliteit aan zich te binden, door voortdurende verbetering van bedrijfsprocessen en met een primaire focus op de Nederlandse markt. Door het bundelen van disciplines en kennis levert Heijmans vroegtijdig kwaliteit, dat zich vertaalt in langdurig betere oplossingen.

Onderscheidend vermogen Heijmans onderscheidt zich in de markt door de integrale aanpak. Het onderscheidend vermogen van Heijmans komt tot stand door disciplines te combineren. Zo ontstaat maximale synergie tussen sectoren en kennisgebieden. Heijmans is hiermee toonaangevend in de markt. Projecten worden van idee, ontwerp en realisatie tot beheer en onderhoud gerealiseerd. Dat ontzorgt klanten en leidt tot creativiteit, toenemende efficiency en kennisontwikkeling. Heijmans richt zich primair op thuismarkt Nederland en de Belgische inframarkt.


7


8



Geschiedenis De historie van Heijmans gaat terug tot het jaar 1923, toen Jan Heijmans in Rosmalen zijn stratenmakersbedrijf startte. De naoorlogse wederopbouw geeft hem volop de kans groter te groeien, door het herstel en aanleg van wegen en vliegvelden. De eerste bedrijfsovername is in deze periode een feit en markeert het begin van een enorme groei en veelzijdigheid. In 1993 krijgt Heijmans een notering aan de Amsterdam Exchanges. Daarmee boort het bedrijf een nieuwe bron van kapitaal aan, die verdere groei en overnames mogelijk maakt. De koers van de onderneming is vanaf medio 2008 ingrijpend gewijzigd. De ingezette koerswijziging, de ‘turnaround’, concentreerde zich op een aantal pijlers: zekerstelling van de financiering; verkoop van de buitenlandse activiteiten, terugschaling van de vastgoed- en woningbouw activiteiten, positionering van utiliteitsbouw en installatietechniek als nichespeler, verbetering van resultaten in de wegenbouw en verdere reductie van overheadkosten.

Marktgebieden en thema’s Met duurzaamheid, kwaliteit en winstgevendheid als speerpunten, voorzien wij klanten in zowel de zakelijke en overheidsmarkt als de consumentenmarkt van producten en diensten op het gebied van wonen (individuele woningen, gebiedsontwikkeling, gemengde projecten), werken (gezondheidszorg, onderwijs, datacenters ) en verbinden (infrastructuur zoals wegen, energie en IT, civiele werken en ingenieursdiensten). Deze drie marktgebieden worden via een zestal sectoren bediend, te weten vastgoed en woningbouw (wonen), utiliteitsbouw en techniek (werken), wegen en civiel (verbinden). De indeling van de sectoren en de aansturing ervan is gericht op optimale synergie zodat schaal, kennis en kunde optimaal benut worden. Vastgoed Vastgoed richt zich op integrale gebiedsontwikkeling van zowel grootschalige als kleinere projecten in binnen- en buitenstedelijke gebieden en is daarbij actief als initiator, ontwikkelaar, bouwer en verkoper van voornamelijk woningen. Er wordt gewerkt vanuit verschillende locaties met een centrale aansturing. Hoogwaardige kennis van het grondbedrijf gebiedsontwikkeling is gebundeld in één gebiedsontwikkelingsorganisatie. Woningbouw Realisatie van woningen is de kernactiviteit van Woningbouw. Dit betreft verschillende typen woningen. Onderhoud en service maken hiervan onderdeel uit. De activiteiten omvatten primair nieuwbouw maar ook de segmenten herstel, verbouw en renovatie van woningen. Woningbouw werkt vanuit regionale vestigingen met een centrale aansturing.


9


Utiliteitsbouw Utiliteitsbouw realiseert hoogwaardige bedrijfshuisvesting in de marktsegmenten gezondheidszorg, (semi-)overheid, commercieel vastgoed, high tech clean industrie en datacenters. Servicebouw houdt zich als onderdeel van Utiliteitsbouw bezig met herstel, vernieuwbouw, onderhoud en renovatie van scholen, zorginstellingen, luchthavens en kantoren. Utiliteitsbouw werkt vanuit een sterk gecentraliseerd bedrijfsmodel. Techniek De activiteit Techniek ontwerpt, realiseert en onderhoudt complete elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties. Het onderdeel Services assisteert service- en onderhoudsafdelingen en hun relaties bij complexe beheersvraagstukken. Techniek werkt vanuit regionale vestigingen met een centrale aansturing en is actief binnen de marktsegmenten gezondheidszorg, (semi)overheid, commercieel vastgoed, high tech clean industrie en datacenters. Wegen Wegen richt zich op het aanleggen, in stand houden en verbeteren van infrastructuur. Binnen de Wegen-organisatie is een aantal kennisvelden en disciplines ondersteunend. Deze onderdelen dragen bij aan de groei en ontwikkeling van de marktgebieden en sluiten aan bij marktontwikkelingen als duurzaamheid, energie en kwaliteit. Het betreft ingenieurs diensten, gericht op engineering en design&construct, asset management en niches als sport en groen (aanleg en onderhoud van sport- en groenvoorzieningen). Infra België richt zich vooral op wegenbouw, onderhoudscontracten en PPS-projecten. De Belgische activiteiten versterken daarmee de activiteiten van geheel Infra. Civiel Civiel richt zich op de locatiegebonden en boven- en ondergrondse infrastructuur, zoals viaducten, kunstwerken, kabels, leidingen, energievoorzieningen, restauratiewerken, waterzuivering enzovoorts. Aandachtsvelden zijn Mobiliteit, Water, Energie en Industrie. Deze disciplines worden ondersteund door ingenieursdiensten. De ontwikkeling van Smart Grids in Nederland ziet Heijmans als een kans om zich als ‘smart builder’ verder te onderscheiden. Dit zal binnen Civiel zijn beslag krijgen.

10




11


VE

RG RO TE

ND

IVE

EN L ER FVA IND D A RM EI VE EELH EV HO

RS I TE

IT

TERUGDRINGEN ENERGIEVERBRUIK EN CO2 UITSTOOT

DUURZAAMHEID EN

T RO

GR VER ON M DS IND TO ER FG EN EB RU IK

RG

VE EID

GH

ILI

VE

DUURZAAMHEID EEN ROL LATEN SPELEN IN DE KETEN

12



Visie

duurzaamheid Duurzaamheid is dagelijkse kost voor ondernemers: klanten en markten vragen er om en selecteren aanbieders erop. Veel meer nog dan een paar jaar geleden is duurzaamheid gemeengoed. Iedereen werkt er aan, alleen de mate waarin bedrijven daadwerkelijk tot implementatie komen, is wat echt onderscheidend is. Als gecombineerd bouwbedrijf kunnen wij, omwille van onze activiteiten, het verschil hierin maken. Dat bereiken we door een groenere bouwkolom te realiseren via innovatie, samenwerking en daadwerkelijke veranderingen zoals ander materiaalgebruik, toepassen van groenere technieken en een voortdurende afweging tussen mens, klimaat en economie. Ons streven om hierin toonaangevend te zijn is ongewijzigd, echter het realiseren van dit doel zal vooral liggen in de implementatie en toepassing. Hierin zullen voortdurend uitdagingen liggen. Uitdagingen op het gebied van dilemma’s als prijs, kwaliteit, korte en lange termijn. Het succes hangt af van de implementatie in onze kernactiviteit: de projecten.

Ambitie en strategisch speerpunt Heijmans heeft als grote onderneming een serieuze impact op de verduurzaming van de gebouwde omgeving. Vanwege haar omvang, maar ook vanuit de aard van haar activiteiten. Dat geldt niet alleen voor alle sectoren afzonderlijk, maar ook voor integrale projecten waarin kennis en kunde uit de hele organisatie samenkomen. Duurzaamheid vormt voor Heijmans dan ook één van de drie strategische speerpunten (naast kwaliteit en winstgevendheid).

Definiëring Duurzaamheid is het voortdurend zorgen voor producten, oplossingen en diensten die niet alleen vandaag, maar ook in de toekomst, van de juiste kwaliteit zijn. De manier waarop Heijmans dat realiseert is door maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Ondernemerschap waarin economische prestaties (profit), met respect voor sociale aspecten (people) en binnen ecologische randvoorwaarden (planet) gerealiseerd worden. Dit dient te leiden tot betere resultaten voor zowel de onderneming als de samenleving. In feite is duurzaamheid de continue balans tussen mens-klimaat en economie. Niemand wordt er slechter van, maar juist allemaal beter.


13


Duurzaamheiddoelstellingen Doelen

Motivatie

Terugdringen energieverbruik

De gebouwde omgeving verbruikt ongeveer 40% van de energie in Nederland. Daarnaast

en CO2-uitstoot

gebruiken onze bedrijfsactiviteiten energie en kost het maken, produceren en het transporteren ervan naar bouwwerken energie.

Verminderen hoeveelheid afval

40% van al het afval bestaat uit bouwafval. Deels is dat afkomstig uit nieuwbouw en renovatie. Recycling kan uitputting van grondstoffen tegengaan en energie besparen.

Verminderen grondstofgebruik

Bouwactiviteiten kunnen leiden tot uitputting van bepaalde grondstoffen en verlies aan biodiversiteit. Met name gebruik van een aantal basisstoffen zoals hout, steen, staal en beton is in de sector van belang.

Duurzaamheid een rol laten

60-70% van de omzet is ingekocht in de vorm van diensten of producten. Door

spelen in de keten

duurzaamheid een rol te laten spelen wordt impact gecreëerd in de gehele keten.

Verbeteren veiligheid

Veiligheid is een belangrijk thema in de bouw. Het realiseren van complexe bouwwerken vraagt om goede procedures, werkafspraken en communicatie. Heijmans streeft naar de hoogst mogelijke norm in veiligheid.

Vergroten diversiteit

Als grote werkgever in de branche komen zaken als vergrijzing en talentschaarste op ons af. Bovendien leiden divers samengestelde teams tot een hogere creativiteit en meer risicomijdend gedrag hetgeen goed is voor de continuïteit van de onderneming.

14



Impact analyse Op basis van analyse van de kernactiviteiten van Heijmans is er een mate van impact en invloed op duurzaamheid bepaald. Dat zijn dé aspecten waarin Heijmans het verschil kan maken en toegevoegde waarde levert op vlak van duurzaamheid. Het in kaart brengen gebeurt systematisch binnen onze ISO 14000 gecertificeerde managementsytemen. De hoogst scorende onderwerpen zijn omgezet in doelstellingen voor onze organisatie. In het hiernaast weergegeven kader zijn deze doelstellingen inclusief de motivatie en relevantie hiervoor verder uitgewerkt Naast deze doelen is er een aantal onderwerpen in de analyse opgevallen, maar vooralsnog niet opgenomen als doelstelling. Zo hebben de kernactiviteiten van Heijmans invloed op het ruimtegebruik in Nederland, en daarmee op een zorgvuldige en kwalitatieve inpassing van gebouwen en wegen (biodiversiteit). Ook leiden de kernactiviteiten ertoe dat biodiversiteit, waterverbruik en uitstoot van stoffen continue aandacht vereisen. Het werken met honderden verschillende onderaannemers en leveranciers zorgt er vervolgens voor dat er aandacht moet zijn voor maatschappelijke thema’s als toepassing van mensenrechten in de keten. Tot slot is ketenintegratie een aspect dat aandacht vereist.

Uitgangspunten voor verslaglegging De verslaglegging van duurzaamheid geschiedt op basis van GRI (Global Reporting Initiative), ISO 14001 bij alle onderdelen, FSC certificering en de CO2-prestatieladder met bredere scope.

Van doelen naar doelstellingen In het voorjaar van 2011 heeft Heijmans besloten om de bovenstaande doelen te koppelen aan key perfomance indicators (KPI), zodat het resultaat meetbaar aan de hand van vooraf bepaalde indicatoren bepaald wordt.


15


KPI’s Doel Terugdringen energieverbruik en CO2-uitstoot



Duurzaamheid in de keten



16

KPI’s

Doelstelling

Totale footprint CO2-uitstoot

-10% in 3 jaar, basisjaar 2009, gerelateerd aan de omzet

Aandeel energiezuinige leaseauto’s

Abc: 100% in 2 jaar Ab: 80% in 2013

Energieverbruik asfaltcentrales

-3% per ton asfalt t.o.v. gemiddelde centrale bij gemiddeld gebruik

Energiegebruik kantoorpanden

Eind 2013 -15% t.o.v. 2009

Energieverbruik geproduceerde woningen

Gemiddelde EPC minder dan lenteakkoord

Totale hoeveelheid afval

-5% per jaar, gerelateerd aan de omzet

Scheidingspercentage bouwplaats

>50% in 2013

Hergebruikpercentage na afvoer

>75% in 2013

% gerecyclede materialen in gebruikte grondstoffen

Asfalt >40% in 2013 Beton > 10% in 2013

Toepassing duurzaam hout

In 2012 >90% van ontwikkelde woningen voorzien van duurzaam hout. In 2012 >50% van totaal direct ingekocht hout duurzaam

FSC certificering Heijmans bouwbedrijven

80% in 2011 100% in 2012

Aantal contracten toeleveranciers waarbij duurzaamheid een rol speelt.

Duurzaamheid in 100% van raamcontracten issue in 2012

GPR ontwikkelde woningen

Minimaal gemiddeld 7,5 vanaf 2012

Percentage ondertekende gedragscodes/ duurzaamheidverklaring voorkeursleveranciers/onderaannemers

>50% in 2011 100% eind 2012

Totaal ziekteverzuim

<4,5%

IF

<7

Dodelijke ongevallen

0

Streven naar Veiligheid in de keten

In 2013 90 % onderaannemers VCA gecertificeerd (naar omzet). Eigen relevante onderdelen 100% gecertificeerd.

Totaal aandeel vrouwen

15% in 2012 en 20% in 2015

Totaal aandeel vrouwen in topfuncties

6% in 2012 en 12% in 2015



Score 2011

Toelichting

73.774 ton CO2

Het betreft scope 1 plus 2 en een deel van scope 3 (woonwerkverkeer). Footprint 2009: 83.000 ton CO2

ABC label 92% AB label 72% Niet gerapporteerd

Na uitgebreid onderzoek blijkt verbetering van de prestatie van de AC’s niet realiseerbaar. Heijmans heeft al relatief zuinige asfaltcentrales. Het overstappen naar lage temperatuur asfalt (door klanten) levert wel een aanvullende verlaging op .

10.489.500 kWh (1.134.000 m3 gas)

Score is circa -40% t.o.v 2009. De energieverlaging is deels veroorzaakt door afstoten kantoren en deels door energiebesparing.

-6% tov eis

In vergelijking met de EPC eis op moment van bouwaanvraag. Door eigen inspanning en ambitie van betrokken overheden is de score lager en dus duurzamer.

25.992 ton (96.681 m3)

Toename bij dalende omzet (2010: 21.000 ton).

53,5%

Uitgedrukt in gewicht (60,5% in volume).

66%

Hierbij wordt nog 24% gebruikt als groene energie, gegevens van grootste afvaldienstverlener.

Asfalt 37%

Asfaltgegevens uit eigen asfaltcentrales. Beton: nog onvoldoende hardheid gegevens.

90% hout in ontwikkelde woningen 82,9% hout direct ingekocht

Sterke vooruitgang direct ingekocht hout (2010: 61,1%) vanwege aangescherpt beleid in mei.

Circa 80%

Certificering gereed van alle relevante bouwbedrijven m.u.v. U-bouw (Q1 2012).

80%

Duurzaamheid is een issue bij alle nieuwe contracten, nog niet alle contracten vernieuwd in 2011.

7,50

Correctie toegepast voor uitzonderingen (o.a. bouwaanvraag voor 2010). Zonder deze correctie is de score 7,35.

42%

4,66% 9,9

Deze ambitieuze KPI is boven target ondanks nieuwe activiteiten in 2011. Verdere maatregelen in 2012 noodzakelijk

0 54,2% onderaannemers 100% eigen onderdelen VCA

Bij onderaannemers is nog niet naar omzetdeel gekeken.

10,13%

Lichte stijging t.o.v. 2010 (9,85%)

3,33%


17


18



Acties gerelateerd aan KPI’s in 2011 In 2011 is het volgende ondernomen ten aanzien van de doelstellingen, onderstaand per doelstelling een opsomming van de daaraan gerelateerde acties. Doelstelling Terugdringen energieverbruik en CO2-uitstoot

Voorbeelden van acties •

• • • •

Alle relevante kantoorpanden per 31/12/2011 voorzien van slimme meter waardoor energiemanagement mogelijk wordt. Op basis van onderzoek, gedrag medewerkers en instellingen gebouwbeheerssysteem en installaties; In panden Graafsebaan 65 en 67 een besparing in 2011 gerealiseerd op verbruik elektra van 15%. Deze acties worden in 2012 op minimaal 10 panden ook uitgevoerd; Aanscherpen beleid leaseauto’s doorgezet wat zorgt voor een duurzamer wagenpark; Energieverbruik als vast onderdeel van het ontwerpproces van woningen en utiliteitsgebouwen; Heijmans heeft niveau 5 bereikt van de CO2-prestatieladder van SKAOH (voorheen ProRail). Voor detailinformatie over 2011 wordt verwezen naar de Corporate website (CO2-prestatieladder).


• •

Afval onderaannemers: afspraken in inkoopcontracten; Afvalscheiding: in samenwerking met van afvalverwerkers afvalbeheersplannen opstellen voor projecten.


• •

Alleen nog duurzaam hout toepassen; Ontwikkelen duurzame alternatieven (Greenway LE-asfalt).

Duurzaamheid in de keten

• • • • • •

Promoten gebruik GPR (workshops en trainingen); Participatie in Slim &Snel netwerk; Partner van DGBC; Opnemen Leidende Principes (Bouwend Nederland) in eigen gedragscode; Houden stakeholderbijeenkomsten; Participeren in BEC.


• •

formuleren veiligheidhandhavingsbeleid (gele en rode kaarten); Uitvoeren on-site inspecties. VCA verplichting naar onderaannemers.


• •

Aanbieden van bewustwordingstrainingen (HR & Sr. Management); Female Leadership als training aangeboden voor persoonlijke ontwikkeling van vrouwen en tevens opgenomen binnen Heijmans Academie; Cross-mentoring programma voor vrouwelijk talent; Girlsday: jonge meiden (groep 8) kennis laten maken met techniek; Stakeholdersmeeting diversiteit; Activiteiten van het vrouwennetwerk La Heijmans; Aanbrengbeloning van vrouwen; Blog Gerrit Witzel: “de diversiteit van verkeersborden”; Bijeenkomst netwerk Topvrouwen in Bouw & Infra bij Heijmans; Rapportage voor RvB en RvC; Arbeidscommunicatie: vacaturetekst aanpassen en toegankelijk maken.

• • • • • • • • •

Aanpassingen doelen voor 2012 • GPR: doelstelling behouden ondanks dat deze behaald is. Omdat economische omstandigheden verslechterd zijn en het opnieuw behalen van het doel aanvullende inspanning vergt. • IF: blijkt ambitieuze doelstelling, maar wordt wel gehandhaafd voor 2012. • Diversiteit: beoordeling haalbaarheid en bijstelling van targets in 2012 • Duurzaam hout: inmiddels is besloten alleen nog duurzaam hout toe te passen daarmee loopt het percentage zeer snel op. Target voor 2012: 100% direct ingekocht duurzaam hout • Afval: toename t.o.v. vorig jaar wordt momenteel geanalyseerd, mogelijk andere scope gebruikt. Target wordt gehandhaafd • Asfaltcentrales: er wordt voor 2012 gezocht naar aansluiting bij de mede door ons geïntroduceerde energielabels voor asfaltcentrales (b.v. A-label voor alle centrales) Duurzaamheidsverslag 2011

19


20

Stadskantoor te Rotterdam



Kernactiviteiten Hoewel tijdens economisch lastige tijden, ecologische belangen het vaak (tijdelijk) zwaar te verduren hebben, zal de zoektocht naar een duurzamere levensstijl ook in de komende jaren een van de belangrijkste maatschappelijke uitdagingen blijven.

Trends In 2011 hebben de volgende trends groeiende invloed gehad op onze business, de keten en ons handelen: 1. Alternatieve materialen: Denk het ongewone, dat is wat materiaalgebruik in de bouw steeds meer beïnvloedt. Een composiet brug bijvoorbeeld, de eerste ter wereld in deze categorie, werd door Heijmans, ProRail en ProFibre gemaakt voor het project Vleugel. Maar ook proeven op het gebied van bitumen, beton, elektrisch rijden en hout winnen aan terrein. 2. Recycling: recycling wint aan terrein, dat is vooral waarneembaar in de fast moving consumer goods sector. Steeds meer bedrijven nemen oude producten terug en gaan deze hergebruiken. Zo zette KLM oude stewardessenpakken om in relatiegeschenken en neemt Nespresso tegenwoordig gebruikte koffiecups terug. Soms slimme marketing, maar wel tekenend voor de trend dat hergebruik niet meer weg te denken valt. Met name in de utiliteitsbouw is deze trend waarneembaar. Nieuwe kantoorruimte maakt plaats voor verbetering van bestaande ruimte. Door te specialiseren in integrale kennis van ruwbouw en installaties is Heijmans volop bezig met deze ontwikkeling. 3. Samenwerking en co-makership: ketenintegratie is een grote kans voor de toekomst. Echter, door buiten de eigen keten te kijken, kunnen interessante partners worden gevonden. Complementair aan elkaar en vernieuwend in hun gezamenlijk streven. Voor Heijmans is op het vlak van veiligheid en gezondheid bijvoorbeeld Philips een interessante partner. Voor het ontwikkelen van alternatieve materialen is DSM dat. In het streven naar meer kwaliteit, slimme combinaties en innovatie is samenwerking in brede zin daarmee niet meer weg te denken. Deze ontwikkeling zal ook in 2012 vergaande impact hebben. 4. Smart Energy en Smart Mobility: slimme energienetwerken die niet centraal gestuurd zijn, maar decentraal tot stand komen doen steeds meer hun intrede. Via zonnepanelen, een eigen windmolen, het opvangen van restwarmte kunnen we allemaal gebruik maken van bronnen als water, licht, lucht en biomassa. U bent uw eigen energieproducent. Smart Mobility gaat uit van verplaatsing wanneer het nodig is. Denk aan verlichting die aangaat als u langsrijdt, een parkeerplaats die u online regelt op het moment en precies op de plek dat u deze nodig heeft of parkeren en elektrisch opladen ineen. Uiteindelijk kost dit minder ruimte en biedt Smart Mobility mobiliteit op maat. 5. Kwaliteit als selectiecriterium: net als in 2010 zet de trend om op kwaliteit in plaats van prijs projecten te waarderen, steeds meer door. De orderportefeuille van Heijmans wordt steeds meer bepaald door projecten die op een dergelijke manier verworven zijn. Naast het belang van kwaliteit als criterium signaleren we daarnaast dat de zwaarte van het criterium toeneemt. Met name Rijkswaterstaat speelt hierin in de infra-sector een voortrekkersrol.


21


22

Het Funen te Amsterdam



Impact van de activiteiten Wonen Context De markt kenmerkt zich door prijsdruk en lastige verkoopbaarheid. Het consumenten vertrouwen blijft in 2011 wankel, onder andere door de economische en financiële crisis. Het reduceren van de overdrachtsbelasting heeft daar vooralsnog geen verandering in kunnen brengen. Toch neemt het aantal huishoudens nog steeds toe, onder andere door gezins verdunning. De vraag naar woningen zal er altijd zijn, echter, deze vraag is specifiek en kwalitatief van aard. In de woningmarkt heeft een bouwer en ontwikkelaar verschillende kansen om duurzaamheid te realiseren. Dat strekt zich uit van invloed in het proces (van bouwen en ontwikkelen) tot het toepassen van technieken en producten. De invloed van het proces is omwille van een aantal redenen van groeiend belang. Ten eerste omdat klanten en opdrachtgevers –terecht- kritisch zijn over het product dat zij kopen. Dit heeft tot gevolg dat zij eisen stellen aan de uitvoering, uitstraling enzovoorts. Heijmans kan het proces zo organiseren dat er maximale regie van de klant mogelijk is en producten goed zijn afgestemd op de vraag. Daarnaast zijn afnemers in toenemende mate in staat zich te organiseren en te voorzien van goede achtergrondinformatie. Dat betekent dat aanbieders steeds meer in staat zullen moeten zijn om op basis van co-makership of co-creatie te werken. De andere invloedssfeer heeft betrekking op het product zelf. Hierin is een kentering waarneembaar van ‘groen omdat het moet’ naar ‘groen omdat het oplevert’. Met andere woorden: brancheafspraken zoals het Lente-akkoord inclusief de verlaging van de EPC hebben weliswaar een weg vrijgemaakt voor duurzamere woningbouw, maar de sector ziet nu in toenemende mate het voordeel van groen. Klanten vragen erom, ontwerpen en producten blijken goedkoper op de lange termijn, naarmate zij duurzamer zijn. Dat blijkt bijvoorbeeld al uit de energiesector. Zonnecellen of LED verlichting zijn steeds meer beschikbaar voor iedereen en leveren een aantrekkelijk perspectief: lage lasten. Dit impliceert tevens de toenemende behoefte aan service en onderhoud. Wat doet Heijmans? Het project Groene Oever in Lent is een voorbeeld dat laat zien wat Heijmans doet in antwoord op bovenstaande ontwikkelingen. In dit project worden geavanceerde technieken toegepast, die in een bestaande woning niet of enkel tegen hoge kosten mogelijk zijn. Denk aan extra gevelisolatie, driedubbel glas en of zonnepanelen. Kopers van een woning in De Groene Oever kunnen zelf kiezen welke technieken zij in hun nieuwe woning willen toepassen. Ook wordt extra aandacht besteed aan de te gebruiken materialen en afvalrecycling. Duurzaam wonen en leven komt in De Groene Oever niet alleen terug in de ontwerpen van de woningen, maar ook in het openbaar gebied eromheen. Er worden zo veel mogelijk natuurlijke bestratingen en erfafscheidingen toegepast. Daarnaast zijn er extra wadi’s (opvangbekkens voor regenwater),


23


veel bomen, LED-verlichting op straat en mogelijk komt er zelfs een klein windmolentje om stroom op te wekken. Daarnaast kunnen toekomstige bewoners aangeven wat zij van de voorlopige ontwerpen vinden en ideeën aandragen om de woningen nóg duurzamer te maken.

Werken Context De kantorenmarkt verandert steeds meer in een vervangingsmarkt. Een ander gebruik van kantoorruimte als gevolg van bijvoorbeeld het ‘nieuwe werken’ zorgt voor een permanente druk op het gebruik. Als de markt zich niet aanpast, zal dit leiden tot een verdere ontwrichting van vraag en aanbod. Dit betekent dat nieuwbouw steeds meer plaats maakt voor renovatie, soms meer, soms minder ingrijpend van opzet. Deze ontwikkeling geldt niet alleen meer voor kantoorruimte. Ook culturele voorzieningen, winkelcentra, scholen, ziekenhuizen en hotels kiezen in toenemende mate voor vernieuwing van de bestaande bouw, in plaats van nieuwbouw. Niet alleen omdat investeringsruimte voor nieuwbouw niet altijd aanwezig is of het nieuwe werken andere eisen stelt aan gebouwen, maar ook omdat de functionele cyclus van het gebruik een steeds kortere doorlooptijd heeft. Denk aan meervoudige behandelkamers, een beddenhuis in een ziekenhuis met een hotelfunctie of ICT dat steeds meer wireless wordt aangelegd. Gevolg zijn gebouwen die flexibel moeten kunnen zijn, zowel in ruimtelijke indeling als in klimaattechnisch opzicht. De bouwen installatiesector kan deze constante gedaantewisselingen goed faciliteren, maar levert pas echt toegevoegde waarde wanneer kostbare vierkante meters door meervoudig ruimtegebruik bespaard kunnen worden of als gedurende de bouw van een nieuwe passagiersterminal het vliegveld gewoon alle passagiers kan blijven verwelkomen. Vernieuwbouw gaat wat ons betreft dan ook over een drietal elementen: het samenbrengen van kennis en disciplines, het kunnen invullen van tijdelijke functies bij gebiedsontwikkeling en het logistieke en communicatieve proces van tijdelijkheid. Wat doet Heijmans? Integraliteit Door installatietechniek en bouw gezamenlijk aan te bieden ontstaat toegevoegde waarde in de vernieuwbouw. Immers, optimalisatie van bestaande gebouwen begint bij het ontwerpen van een nieuwe indeling en vervolgens het aanpassen van de indeling, energie, ICT en klimaat installaties. Uit de Heijmans praktijk blijkt dat door de bundeling van deze kennisvelden er letterlijk ruimte ontstaat. Kabelgoten kunnen efficiënter worden ingedeeld, waardoor aan plafondhoogte en zelfs gangbreedte wordt gewonnen. Of door datacenters zo in te richten dat de restwarmte dient ter verwarming van een ander gebouw of ruimte, wordt energie gewonnen. Praktische voorbeelden die resulteren uit het inbrengen van integrale kennis.

24




25

Muziekpaleis Vredenburg te Utrecht


26

Knooppunt De Hogt te Eindhoven



Tijdelijkheid Niet alleen in het ontwerp van gebouwen is vernieuwing van vernieuwbouw mogelijk, ook in de gebiedsontwikkeling kan veel bereikt worden. In de aanloop naar de transformatie van gebieden speelt tijdelijkheid een belangrijke rol. Door gebieden niet alleen in functionele zin van een bestemming te voorzien, maar ook na te denken over de sfeer en beleving ontstaat een identiteit. Tijdelijke horeca, ateliers, werkplaatsen of startups van kleine bedrijfjes kunnen substantieel bijdragen aan een bepaalde identiteit. Daarnaast zorgt tijdelijke bestemming ook voor meer veiligheid en reuring in gebieden. Brownfields Een ziekenhuis kan haar deuren niet sluiten, een vliegveld of datacentrum voor de belasting dienst evenmin. Dit soort functies zijn 24/7 open voor klanten. Bouwopgaven zijn daarmee extra ingrijpend. Want de bedrijvigheid gaat gewoon door. Dit basisprincipe geldt ook voor wegonderhoud en –aanpassingen. Een snelweg sluit je immers niet zomaar af. Dit vergt een uitgekiende bouwstrategie. Heijmans heeft op verschillende locaties, zoals de randweg A2, de binnenstedelijke bouwplaats van muziekcentrum Vredenburg, de datacenters in Apeldoorn of de terminal van Eindhoven Airport veel ervaring op dit vlak opgedaan. De rol van de aannemer is in die gevallen niet alleen uitvoerend, maar vooral ideegenererend in de voorfase en communicerend richting stakeholders als gebruikers, omwonenden en de operationele leiding.

Verbinden Context De files zijn het derde kwartaal van 2011 met dertig procent verminderd. Het aantal weg gebruikers nam daarentegen toe met 2,2 procent. Dit wordt hoofdzakelijk toegedicht aan het extra asfalt dat is aangelegd en de spitsstroken die zijn geopend. Het kabinet gaat door met deze strategie van meer asfalt, want in de komende kabinetsperiode komt daar nog eens 800 kilometer aan asfalt bij. Goed bericht voor een wegenbouwer? Ja, maar toch stelt Heijmans zich de vraag of de toekomst van mobiliteit wel in ‘meer asfalt’ is gelegen. Door op een andere manier met mobiliteit om te gaan, is ‘meer’ niet altijd nodig, maar wat ons betreft ‘anders’ vooral het credo. Deze mobiliteit gaat uit van verplaatsing wanneer het nodig is. Net als bij de slimme energiesystemen zit het verschil in ‘kleinschalige decentrale mobiliteit’, dat minder van het wegennet vraagt en voor iedereen toegankelijk is. Te illustreren aan de hand van bijvoorbeeld parkeerruimte. Een parkeergarage voor een nieuwe woonwijk kan gebouwd worden op basis van een parkeernorm per huishouden en het aantal bezoekers. Echter, in de toekomst is parkeerruimte een lokale veiling van aanbieders en vragers. De beschikbare plaatsen die ogenschijnlijk bezet zijn, kunnen bij veel vraag, opeens vrij komen. Zoals dat ene plekje vlak voor de stadsschouwburg op zondagochtend. Een simpele app maakt dit ruilgedrag al mogelijk. En leidt uiteindelijk tot een heel andere parkeeroplossing. Niet gebouwd voor de piek, maar toegerust op flexibiliteit. Datzelfde kan gaan gelden voor weggebruik. Pas de weg op, als er een bepaalde doorstroming is. De spil hierin is zeer actuele verkeersinformatie,


27


ontvangen door de boardcomputer van uw auto. Inclusief alternatieve routes en een smsje wanneer het tijd is te vertrekken. Auto’s gaan daarmee communiceren met elkaar, het wegennetwerk, de omgeving en de gebruiker. Wat doet Heijmans? De rol van heel Heijmans verandert daarmee wezenlijk. Natuurlijk enerzijds gericht op het aanleggen van wegen. Maar anderzijds vooral geënt op het slimmer maken van datzelfde wegennetwerk. Door oplaadsystemen aan te leggen. Door intelligente systemen toe te voegen in of rond de weg zodat communicatie plaats kan vinden, door dynamische verlichting zodat minder energie nodig is, door vroegtijdig mee te rekenen aan de capaciteit en ‘minder’ te realiseren. En vooral door een integraal netwerk van weg-informatie en elektrische mobiliteit te bedenken, realiseren en onderhouden.

Impact van de kernactiviteiten op de samenleving Heijmans heeft een zestal duurzaamheidsdoelstellingen geformuleerd op terreinen waar invloed gerealiseerd wordt. Daarnaast is er een aantal topics die ook relevant zijn voor de branche. Dit betreft de impact op ruimtelijke ontwikkeling, biodiversiteit, uitstoot van gassen, waterverbruik en ketenintegratie. Maar ook als werkgever met ruim 8.100 medewerkers heeft Heijmans invloed op de samenleving en verduurzaming daarvan. In 2011 heeft Heijmans deze maatschappelijke taak veelvuldig opgepakt, het betreft een drietal hoofdactiviteiten: HRM: dit jaar is Heijmans gestart met een pilot social return vanuit TNO. Tezamen met partner Pantar Amsterdam wordt gekeken naar de bredere inzetbaarheid van dit instrument. Via een bedrijfsschool van Heijmans Sport en Groen, waarin een leerwerk-omgeving wordt geboden, als ook verschillende projectinitiatieven werkt Heijmans al langer met social return. De pilot zal echter tot versnelde inzet en ontwikkeling van dit instrument moeten kunnen komen. Stimuleren kennisontwikkeling en jong talent: voor het 5e jaar achtereenvolgens heeft Heijmans een masterclass voor jong academisch talent georganiseerd. Daarnaast initieert Heijmans ook de Avans Minor, gericht op onderwijs en kennisontwikkeling in de duurzame ruimtelijke ontwikkeling. De klimaatscriptieprijs, samenwerking met instituten als de TU Delft en Eindhoven, TNO en organisatie van een girlsday behoren tot middelen die Heijmans inzet om kennis vanuit een breed belang te stimuleren en te ontwikkelen, maar ook de bouw als branche van een aantrekkelijk perspectief te voorzien.

28




29


Branche vereniging

Partners

Aandeel houders

Banken verzekeraars

Natuurlijke, sociale en economische omgeving

Waardeketen

Klanten A

Leverings keten

Klanten B

Subleveranciers A

Leveranciers A

Distributeurs Subleveranciers B

Leveranciers B Consumenten

Grondstoffen

Afval verwerking

Overheid

30


Burgers

NGOs

Media


Maatschappelijke betrokkenheid: via een nieuw sponsorbeleid, met een maatschappelijk oogmerk en gericht op daadwerkelijke verbetering van de openbare ruimte, is een flink aantal initiatieven uitgevoerd. Tezamen met partner Schiphol Group is een manege in Amsterdam zuidoost in een tweetal dagen geheel opgeknapt. Maar ook een clubhuis van de scouting in Haarlem, een ontmoetingsplaats van een verzorgingshuis, een basisschool in Drenthe, diverse speelweides, verschillende locaties in Almere, een hospice en de binnentuin van een Ronald Mc Donaldhuis als ook Villa Pardoes, zijn door Heijmans gerenoveerd. Kern van het nieuwe sponsorbeleid is dat onze kernactiviteit om aan de Nederlandse ruimtelijke ontwikkeling te werken, ook betrokkenheid met zich meebrengt.

Impact op de keten Duurzame innovatie kun je niet alleen, daarvoor zijn partners nodig. Integratie in de ‘keten’ ofwel de bouwkolom is daarvoor nodig, zowel op het gebied van processen, materialen als kennis. Samenwerking gaat echter uitdrukkelijk verder dan de branche alleen. Ook andere branches kunnen de bouw veel opleveren en leren. Vanwege de aard van de activiteiten worden de producten niet afgeleverd in verpakking. Afval dat vrijkomt bij de tot standkoming wordt afgevoerd. In het kader van de CO2 prestatieladder heeft Heijmans twee ketenanalyses uitgevoerd van deelprocessen die relevant zijn voor duurzaamheid. Steenslag voor asfaltproductie In deze analyse hebben wij de winning in de steengroeve en het transport van steenslag naar onze asfaltcentrales in beeld gebracht. Bij de winning in de groeve in Zuid-Duitsland, wordt voornamelijk gebruik gemaakt van elektriciteit voor de aandrijving van de machines en transportbanden. Het energieverbruik bedraagt 6,4 kWh per ton. Hierdoor is de uitstoot van CO2 relatief laag in vergelijking met de winningen waar gebruik wordt gemaakt van verbrandingsmotoren. De steenslag wordt vanuit Duitsland per schip getransporteerd naar de asfaltcentrales. Vervoer per schip veroorzaakt een geringe CO2 uitstoot t.o.v. transport per vrachtwagen. Heijmans streeft ernaar om de CO2 emissie ten gevolge van de ingekochte Moräne steenslag te reduceren met 2% per geleverde ton. Gebruik van privéauto’s (zakelijke en woon-werk) Aan de hand van gegevens uit de personeelsadministratie is inzicht verkregen in de reisafstanden van het personeel naar de werklocaties. Aan de hand van deze analyse is bestudeerd hoe Heijmans invloed kan uitoefenen op het terugdringen van de CO2 uitstoot van de privé-auto’s. Het blijkt lastig om als werkgever invloed uit te oefenen op het reisgedrag van deze groep werknemers. Daarbij spelen de aard van de werkzaamheden en ligging van de bouwprojecten/kantoren een grote rol.


31


Interactie met

stakeholders Voor een bedrijf als Heijmans is interactie met stakeholders logisch en noodzakelijk. Deze interactie vindt plaats in projecten maar ook daarbuiten. Naast allerlei nieuwe communicatiekanalen maakt Heijmans ook gebruik van formele stakeholderbijeenkomsten. Deze worden een aantal keren per jaar gehouden op concernniveau en sectorniveau. De volgende groepen stakeholders worden onderkend. Opdrachtgevers en klanten Heijmans dankt haar bestaan aan haar opdrachtgevers en klanten. Vaak zijn dat overheden, maar ook voor het bedrijfsleven en particulieren voert Heijmans kleine en grote projecten uit. Of het nou gaat om een fietspad, een woonwijk of een kantorencomplex; Heijmans streeft naar het inzetten van haar volledige expertise om alle opdrachten bevredigend af te ronden. Een duurzame, langdurige relatie staat daarbij voor ons centraal. Daarbij is Heijmans zowel werkzaam voor de business-to-businessmarkt (overheden, bedrijven) als voor de consumentenmarkt. Het waarmaken van de duurzame ambities van klanten door het leveren van de juiste producten en diensten speelt hier een belangrijke rol. Aandeelhouders Als beursgenoteerde onderneming hecht Heijmans groot belang aan goede relaties met al haar aandeelhouders. Dit wordt ingevuld door middel van het regelmatig publiceren van persberichten en het houden van persconferenties, het up-to-date houden van de website en de jaarlijkse Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVA). Daarnaast is Heijmans ook veelvuldig in gesprek met haar aandeelhouders. Ook met belangenorganisaties zoals de VBDO houdt Heijmans gesprekken om de huidige duurzaamheidsstrategie en de eventuele verbeterpunten daarin door te nemen. Overheden De overheden op zowel rijks-, provinciaal als gemeentelijk niveau hebben voor de verschillende Heijmans-onderdelen verschillende rollen. Enerzijds treden ze in het geval van weten regelgeving kaderstellend en handhavend op ten aanzien van activiteiten. Daarnaast zijn het vaak ook opdrachtgevers (bij bijvoorbeeld de bouw van een weg of gemeentehuis) en soms ook partners als het gaat om bijvoorbeeld gebiedsontwikkeling. Afhankelijk van de rol vinden intensieve gesprekken plaats tijdens bijvoorbeeld vergunningverleningstrajecten (wetgevende rol), bouwteambijeenkomsten (opdrachtgevende rol) of in gemeenschappelijke ontwikkelingsmaatschappijen (partnerrol).

32



Stakeholders

Werknemers Aandeelhouders

Bank en verzekeraars Contractueel Be

stu

Keten

Leveranciers

ur

el

cie

n ina

lij

k

F

Contractueel

Contractueel

el

g Re

Co

d

m

en

v ge

Media

m

er

Klanten

Keten

cie

el

NGO

Consumenten

Overheid Pol it

iek

en

ard

Burgers


Wa

33


Medewerkers Heijmans onderhoudt een actieve dialoog met de medewerkers via de interne communicatiemiddelen (personeelsblad en intranet), personeelsbijeenkomsten, vakdagen en opleidingsdagen en verder via de vertegenwoordiging van medewerkers in de medezeggenschap. De medezeggenschap door werknemers is vastgelegd in de Wet op de Ondernemingsraden. De Europese Ondernemingsraad, ondernemingsraden in België en Duitsland en de Centrale Ondernemingsraad in Nederland met diverse ondernemingsraden op werkmaatschappijniveau geven hier invulling aan. In het overleg met het bestuur van de onderneming vertegenwoordigen deze raden de werknemers door wie zij zijn gekozen. Opleiding en training zijn essentieel om de kennis van de medewerkers actueel te houden. In de reguliere opleidingsprogramma wordt aandacht geschonken aan duurzaamheid en het onderwerp is ook thema van vele afstudeeropdrachten. Onderaannemers en toeleveranciers Onder opdrachtnemers verstaat Heijmans zowel de ingeschakelde onderaannemers als, in sommige gevallen, ook eigen medewerkers van andere business units. Als Heijmans ten opzichte van onderaannemers, ZZP’ers e.d. zelf in de opdrachtgevende rol terechtkomt, streeft het daarbij naar uiterste zorgvuldigheid. Zelfstandigen Zonder Personeel en leveranciers zullen bij de uitvoering van de overeenkomst de normen in acht nemen die zijn neergelegd in de uitgangspunten zoals die zijn geformuleerd in de Heijmans Gedragscode (‘Gedragscode’). Indien en voor zover de opdrachtnemer een eigen (branche) gedragscode hanteert die minimaal voldoet aan de modelbedrijfscode van de stichting Beoordeling Integriteit Bouwnijverheid, geldt dat de opdrachtnemer, zijn medewerkers, door hem ingeschakelde onderaannemers, zelfstandigen Zonder Personeel en leveranciers bij de uitvoering van de opdracht de normen in acht nemen zoals die zijn vastgelegd in de eigen gedragscode van de opdrachtnemer. Heijmans werkt vrijwel alleen met VCA (Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers) gecertificeerde onderaannemers en heeft concrete doelstellingen op dit punt geformuleerd. Inkoop is een belangrijke bron van waarde binnen de Heijmans-groep. Maar ook in de keten van ontwerpen/ontwikkelen en realiseren van bouwprojecten. Uiteraard wil Heijmans hierdoor voordelen behalen zoals verbeteren van het eigen presteren, kostenreductie, verbetering van de leverbetrouwbaarheid, productbeschikbaarheid en reductie van de faalkosten en zeker ook het verbeteren van het presteren van onderaannemers/leveranciers. Met als doel het uiteindelijk verbeteren en verduurzamen van het eindproduct. Heijmans wil daarbij onderaannemers/ leveranciers aan zich binden die willen en kunnen bijdragen aan het continue proces van verbeteren en optimaliseren, waarbij ook veiligheid en duurzaamheid belangrijke aandachts punten in de wederzijdse relatie zijn. En daarbij zoeken naar professionele samenwerking met toeleveranciers en onderaannemers: Heijmans wil op een eerlijke en transparante manier zaken doen in de lijn van haar gedragscode en verwacht dit ook van haar partners.

34



Interactie met stakeholders Heijmans hanteert verschillende instrumenten om interactie met haar stakeholders aan te gaan. De technische en sociaal-maatschappelijke ontwikkeling van internet en social media leiden tot een steeds meer transparantie en interactie. Tegelijkertijd leidt dit ook tot meer informatiestromen met een kortere doorlooptijd. Bovendien blijkt dat dit type informatie – mede door de toegankelijkheid van de systemen- vaker individuele meningen betreft en minder feitelijk van aard. Dit kan de kwaliteit van de interactie beïnvloeden. • Sociale media (twitter, facebook): Heijmans startte in 2010 met twitter en heeft momenteel meer dan 6.000 volgers. Deze volgers ontvangen de tweets, korte berichten met een frequentie van ongeveer 10 stuks per dag, en delen deze in hun netwerk. Daarmee kan Heijmans snel een grote groep stakeholders bereiken. Dit betreft nog vooral de arbeidsmarkt, opinieleiders, media en algemeen geïnteresseerden. • Blog: sinds eind 2011 is Heijmans een corporate blog (overruimte.nl) gestart om thema’s, waaronder duurzaamheid, van haar visie en mening te voorzien. De blogs worden geschreven door medewerkers en of hun relaties. De toon is kritisch en opiniërend met als primaire doel om in gesprek te blijven of komen met opdrachtgevers, klanten, toeleveranciers, opinieleiders enzovoorts. • Lunchbijeenkomsten: voor eigen medewerkers organiseert Heijmans maandelijkse lunchlezingen. Hierin wordt een onderwerp, zoals 3d BIM of Smart Energy, toegelicht door een kennishouder (intern of extern) en discussie met de aanwezigen vindt plaats. • Congressen/seminars: Heijmans is een regelmatige spreker op congressen, variërend van gebiedsontwikkeling tot mobiliteit. Heijmans organiseert ook zelf seminars om kennis uit te wisselen met klanten, adviseurs en andere kennishouders. • Webinars, roadshows, analistenbijeenkomsten: specifiek voor analisten en beleggers gaat Heijmans na elk kwartaalbericht op roadshow of naar een conferentie waar zij beleggers en geinteresseerden in Heijmans ontmoet. Daarnaast is Heijmans bij de halfjaarcijfers tevens gestart met webinars voor beleggers. Via een live verbinding met de analistenbijeenkomst konden zij de toelichting op de halfjaarcijfers volgen en tegelijkertijd vragen stellen aan de raad van bestuur. • Yammer, duurzaamheidsdesk, wikipedia (intern): om medewerkers van informatie en kennis te voorzien maakt Heijmans gebruik van verschillende interne portals. Via yammer is bijna de helft van de kenniswerkers aangesloten op 1 informatieportal. Daardoor is kennis en de kennishouder snel en efficiënt te bereiken. Yammer is tevens een discussieportal voor medewerkers, bijvoorbeeld voor de implementatie en toelichting van de gedragscode.


35


36

NIOO-KNAW te Wageningen



Stakeholderbijeenkomsten Op concernniveau zijn er dit jaar twee formele stakeholderbijeenkomsten gehouden. De eerste had als insteek de partijen uit de branche van Wegen & Civiel en de tweede had als centraal thema: diversiteit. De stakeholdersessie Wegen & Civiel van 23 mei 2011 stond in het teken van onze strategische koers, de CO2-reductie maar ook de dilemma’s die wij als Heijmans tegenkomen. Bert van der Els en Eric van den Broek hebben een presentatie gegeven over respectievelijk de “KR8 van succes” en “Duurzaamheid bekijken met een beperkte bril”. Onze stakeholders konden op deze presentaties reageren, waarna we hen een aantal stellingen hebben voorgelegd. Als afsluiting brachten de stakeholders een advies uit aan Heijmans. Wat we hebben geleerd uit deze bijeenkomst is dat we goed op weg zijn maar ook in ons enthousiasme ten opzichte van de klantvraag niet “te ver voor de muziek uit moeten gaat lopen”. CO2-uitstoot is verder een goede meetvariabele, maar doelstellingen moeten niet behaald worden met behulp van compensatie, maar met reductie. Energie wordt een belangrijk issue in alles wat we in de nabije toekomst gaan doen. Heijmans zou zich moeten concentreren op het „zelfvoorzienend zijn in energie van infrastructuur en gebouwen. Het duurzaamheidsverslag is een goed middel om te laten zien hoe Heijmans omgaat met haar duurzaamheidsbeleid. Uit de stakeholderbijeenkomst over diversiteit van 21 november 2011 kwam naar voren dat het opstellen van business case nodig is, maar het belangrijkste hierbij is om het diversiteitsbeleid gewoon toe te passen (doen). Het beleid moet realistisch zijn en quota en kwantitatieve doelen bevatten. Ook laten zien dat het menens is door vrouwen op cruciale posten daadwerkelijk te benoemen helpt. Cruciaal is het creëren van een cultuur waarin diversiteit tot uiting kan komen en ook commitment vanuit de top van de organisatie wordt als onmisbaar gezien. De belangrijkste boodschap van de aanwezigen was: ga het gewoon doen. Heijmans heeft zoals in dit verslag wordt weergegeven ook daadwerkelijk kwantitatieve doelstellingen bepaald en een concreet diversiteitsbeleid geformuleerd.


37


38



Organisatie Duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen zijn binnen Heijmans integraal georganiseerd via een programma. Dat betekent dat het onderwerp verankerd is in de primaire strategie en dat er op alle niveaus in de organisatie aan gewerkt wordt. Elke medewerker heeft binnen zijn takenpakket een eigen rol en verantwoordelijkheden. Van de bestuurder tot en met de bouwplaatsmedewerker.

Concern/RvB Naast Gerrit Witzel als integraal eindverantwoordelijke en pleitbezorger van het onderwerp, is op concernniveau Ton Hillen (concerndirecteur Vastgoed en Woningbouw) verantwoordelijk voor de portefeuille duurzaamheid. Binnen de concerndirectie is een stuurgroep gevormd bestaande uit Ton Hillen, Gerrit Witzel en Bert van der Els. Hiermee is verankering op het hoogste niveau geborgd. De stuurgroep is verantwoordelijk voor de strategische agenda en de beleidsmatige vertaling voor het bereiken van de doelstellingen.

Programma De uitwerking van de doelstellingen is georganiseerd in het duurzaamheidsprogramma. Dit programma wordt aangestuurd via een programmamanager. De programmamanager initieert, coördineert en bundelt de voortgang op deze doelstellingen. Dit gebeurt in overleg met duurzaamheidcoördinatoren die in iedere sector zijn aangesteld.

Sectoren Daarnaast wordt elke sector ondersteund door een KAM manager, business development en HRM. Hierin worden verschillende acties uitgevoerd, zoals het bijhouden en bewaken van gegevens, verzameling van nieuwe technieken en uitwerking van het diversiteitsbeleid.

Projecten Gezien de verschillende kernactiviteiten waarin Heijmans actief is, komt duurzaamheid op verschillend vlak concreet aan bod. In vastgoed-, bouw-, infra- en techniek-projecten. Steeds vaker zijn deze projecten geïntegreerd en is duurzaamheid daarbinnen een sector overstijgend item. Bij prijsvragen of unsollicited proposals werken de sectoren met elkaar samen en zoeken zij aanvullende kennis via het duurzaamheidsprogramma.

Integrale kennisontwikkeling Goede ondersteunende (kennis)systemen zijn onontbeerlijk bij het ontwikkelen van de organisatie op dit thema. Om duurzaamheid als onderneming bij de eigen medewerkers te verankeren, is een duurzaamheidsdesk actief waar medewerkers vragen kunnen stellen en antwoorden kunnen vinden op het gebied van duurzaamheid. Ook wordt er een aantal keer per jaar een digitale duurzaamheidskrant uitgegeven waarin de laatste ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid met de medewerkers wordt gecommuniceerd.


39


Werkgroepen Er is een aantal relevante onderwerpen voor de toekomstige business die sectoroverstijgend zijn en integraal aangepakt worden. Deze onderwerpen worden opgepakt in werkgroepen die ten aanzien van de besluitvorming nauw gerelateerd zijn aan de stuurgroep duurzaamheid. Het betreft de volgende werkgroepen: Duurzame gebiedsontwikkeling Het gaat hierbij om het ontwikkelen van een visie, een aanpak en instrumenten om vastgoed ontwikkelingen op gebiedsniveau te verduurzamen. Deelnemers zijn afkomstig vanuit Vastgoed, Woningbouw, Civiel en Breijn. Verduurzaming bestaand vastgoed Dit thema heeft een uitwerking voor utiliteitsgebouwen en corporatiewoningen. Dit laatste onderdeel wordt getrokken door woningbouwregio Noord, maar ook andere bedrijfsonderdelen leveren daarbij hun bijdrage. Smart Mobility Deze werkgroep gaat over diverse onderwerpen die te maken hebben met de toekomst van het vervoer in Nederland. Het gaat zowel om het ontwerp, de aanleg en het beheer van laadpaal infrastructuur, als om nieuwe oplaadtechnieken zoals inductie-opladen. In deze werkgroep worden de effecten van elektrificatie van onze mobiliteit onderzocht en worden oplossingen voor de toekomst ontwikkeld. Smart Grids Smart Grids gaan een rol spelen in het verduurzamen van onze energiehuishouding, mobiliteit en communicatie. Dat zal ook voor Heijmans nieuwe business opportunities creëren. Om ontwikkelingen te volgen en ervan te leren zijn we onder andere lid geworden van het SEC. Binnen het SEC gaan we een aantal Smart Grid projecten doen. Naast winstgevendheid en milieuwinst, is bij de ontwikkeling van nieuwe diensten en producten de meerwaarde voor de gebruiker. Om deze projecten uit te voeren is bedrijfsbrede kennis nodig, die met de werkgroep wordt ingevuld. Solarfalt Heijmans heeft kennis op het gebied van WKO (Warmte-koude-opslag) systemen en kennis van het ontwikkelen en de aanleg van asfalt. Door deze kenniscomponeneten te combineren ontstaat er een uniek product dat kansen biedt bij de regeneratie van zowel nieuwe als bestaande energie-installaties.

40




41

Groot Ziekengasthuis te ‘s-Hertogenbosch

Organisatie


42



People

Beleid en visie Nadat in 2010 de reorganisatie is afgewikkeld, kenmerkt 2011 zich door ‘vooruit kijken en opbouwen’. Dit blijkt vooral uit de aandacht en stappen die zijn gezet op de 3 strategische onderwerpen binnen het HR beleid: management development, diversiteit en de ontwikkeling van een lerende organisatie. 1. Management development Hoger management Nadat de focus jarenlang gericht was op het aantrekken en binden van jong talent, is in 2011 ook veel aandacht besteed aan management development. Primaire doelgroep hiervoor is het senior management, bestaande uit een groep van 100 managers en directieleden die ofwel een lijnverantwoordelijkheid hebben ofwel een stafdienst leiden. Binnen deze groep is geïnventariseerd welke mogelijkheden en kansen men ziet voor ontwikkeling in een vakgebied, job rotation of doorgroeimogelijkheden. Zodoende kunnen talentvolle managers langer aan de organisatie worden gebonden en blijft kennis en kunde in huis. Dat komt uiteindelijk de kwaliteit ten goede. Naast deze inventarisatie is ook veel aandacht besteed aan training voor managers, met specifieke aandacht voor het verbeterprogramma LEAN6sigma, coaching via een cross-mentoring programma, integriteit en de gedragscode. Middenmanagement Eenzelfde inventarisatie is gemaakt voor het middenmanagement. Hiermee is opvolgpotentieel en flexibiliteit goed in beeld gebracht. Jong talent De aandacht voor jong talent is blijvend. De jaarlijkse masterclass, gericht op het vroegtijdig werven van toptalent op academisch niveau, het traineeprogramma voor jonge academici en de sponsoring van de Avans minor zijn hiervan enkele voorbeelden. Hierbinnen verschuift de aandacht van enkel technisch, naar ook economisch, juridisch en bedrijfskundig geschoolden. Het traineeprogramma kent eenzelfde verbreding: niet alleen gericht op een lijnfunctie in de praktijk, maar ook op stafniveau en in specialismen. Ontwikkelingsgesprek Tot slot is in 2011 een nieuwe systeem van beoordeling opgezet. In 2012 zal dit geëffectueerd worden, via het instrument ‘ontwikkelingsgesprek’.


43


2. Diversiteit Heijmans kiest binnen het brede thema diversiteit voor een gefaseerde aanpak en streeft allereerst naar een organisatie waarin vrouwen beter vertegenwoordigd zijn in alle geledingen van de organisatie. Om dit te bereiken, zijn acties nodig ter bewustwording en verandering. Hiervoor is in 2011 een aantal stappen gezet. Ten eerste is een rapportagesystematiek over diversiteit opgezet. Zo is per sector precies te bepalen wat de instroom, uitstroom en doorstroom van vrouwen is. Hierover is per kwartaal managementinformatie beschikbaar. Ten tweede is gestart met een aantal trainingen op het gebied van persoonlijke ontwikkeling en coaching. In totaal zijn circa 100 vrouwen, behorend tot de top van het bedrijf, uitgenodigd een female-leadership training te volgen. Daarin staan leiderschap, dilemma’s en ontwikkeling centraal. Het management en ook de HR-managers, man en vrouw, hebben een mindbugstraining gevolg om hen bewust te maken van de heersende cultuur. In 2012 zal cultuur blijvend terugkeren in managementtrainingen, onder meer om vooroordelen, percepties en gedrag aan de orde te stellen. Ten derde is een cross-mentoringprogramma opgezet, waar Heijmans aansluit bij andere bedrijven als Cap Gemini, Rijkswaterstaat en KPN. Talentvolle vrouwen worden in dit programma gecoacht door ervaren managers. Tot slot is het vrouwennetwerk La Heijmans verder geprofessionaliseerd door een bestuur op te richten en de kwartaalbijeenkomsten van een passend informeel en inhoudelijk programma te voorzien. De aanpak van Heijmans op het vlak van diversiteit wordt gekenmerkt door het credo ‘gewoon doen’. Dit leverde een onderscheiding van de organisatie Talent naar de Top en ministerpresident Rutte, op. Het percentage vrouwen binnen de organisatie is het afgelopen jaar licht gestegen, van 9,85% (begin 2011) naar 10,13% (eind 2011). De doelstelling van 12% is nog niet behaald. Heijmans blijft ambitieus op diversiteitsgebied. Halverwege 2012 wordt gekeken of de doelstellingen aangepast gaan worden. Wat betreft de topvrouwen bedroeg het percentage 3,33% (eind 2011). In totaal is er 1 vrouw (Vastgoed) toegetreden tot het Sr. Management. In 2012 is de aandacht daarom gericht op het realiseren van de doelstelling meer vrouwen te binden, via het werven van tenminste 3-6 topvrouwen op sleutelposities binnen de onderneming, het bevorderen van cultuur en bewustwording, als ook het verscherpen van werving- en selectie. 3. Een lerende organisatie Heijmans stimuleert leren en kennisontwikkeling op alle niveaus, zowel individueel als collectief. Dit wordt gestimuleerd door opleidingen en trainingen aan te bieden, maar ook door kennisontwikkeling centraal te stellen binnen de manier van werken. Kennisontwikkeling in de branche Heijmans is onder meer betrokken bij verschillende kennisgerelateerde initiatieven in de branche om zo ontwikkeling te stimuleren. Het betreft onder andere het bestuur van Bouwend Nederland, SWK, Neprom, maar ook betrokkenheid bij de Technische Universiteit Eindhoven, de Avans Hogeschool, ROC Koning Willem I College en organisaties als TNO. Ook wordt kennis via

44




45


innovaties opgedaan, onder meer door pilots te starten die onze business raken. Denk aan nieuwe technieken op het gebied van duurzaamheid, asfalt, wegmarkering, enzovoorts. Kennisontwikkeling in de organisatie De opleidingsactiviteiten zijn gecentraliseerd in de ’Heijmans Academie’, die ruimte biedt aan vijftig opleidingstrajecten. Uitgangspunt daarbij is om medewerkers competentiegericht op te leiden. De toepassing van de opleiding binnen de Heijmans-praktijk staat centraal. Projecten en speerpunten Social return Heijmans is in 2011 gestart met een pilot over social return en het (h)erkennen van socialer ondernemen van TNO. Nederland telt veel bedrijven die bijdragen aan de werkgelegenheid voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Zij nemen bijvoorbeeld wajongers of bijstandsgerechtigden in dienst, creëren leerwerkplekken of kopen producten/diensten van een sociale werkplaats in. Dit wordt ‘social return’ genoemd. TNO start met de Stichting In Return Nederland en verschillende partijen, waaronder Heijmans, een project voor het ontwikkelen van een landelijke methode voor het herkennen en erkennen van de mate van sociaal ondernemen. Heijmans deed tot nog toe op verschillende wijzen ervaring op met social return. Dit betreft onder andere de bedrijfsschool van Heijmans Sport&Groen. Deze bedrijfsschool is gestart in september 2010 en biedt 17 leerlingen de mogelijkheid om gedurende drie jaar een opleiding te volgen en een vak te leren op het gebied van de aanleg en het onderhoud van sportvelden, golfbanen en groenvoorzieningen. Gedragscode en integriteit Heijmans hecht grote waarde aan het integer handelen door haar medewerkers. Openheid is daarvoor een basisvoorwaarde. Een meer open werkhouding wordt gestimuleerd door onder andere voorbeeldgedrag van management en directie, het bespreken van grote en complexe werken in de wekelijkse concerndirectievergadering en de reviewmeetings met directie en concerndirectie.

46




47


Gedragscode In 2011 is een nieuwe gedragscode ‘de kracht van Heijmans, een kwestie van karakter’ geïntroduceerd. Deze gedragscode sluit aan op ontwikkelingen in de branche, de leidende principes van Bouwend Nederland en de gedragscode van de NEPROM. De gedragscode is naar alle medewerkers gestuurd, er is een website geopend en wekelijks worden via intranet en yammer stellingen over gedrag gepubliceerd. Dit heeft geleid tot toenemende discussie over de juistheid van handelen. Voorafgaand aan deze campagne is het management getraind door en is de nieuwe gedragscode nogmaals toegelicht. Doel is om dilemma’s te delen, grenzen te stellen en openheid te stimuleren. Integriteit Integriteit is vastgelegd in een aantal regelingen en richtlijnen: • Training: onder leiding van KMPG is het management getraind. Hierin is met name gestuurd op het delen van dilemma’s, openheid en het stellen van grenzen. • Reviews: integriteitskwesties worden in de concerndirectie besproken en in managementteams (op anonieme basis) gedeeld. De commissie integriteit ziet toe op vertaling van meldingen en issues naar passend beleid. • Gedragscode: onder het motto ‘een kwestie van karakter’ is het gewenste gedrag vastgelegd in de Heijmans Gedragscode. Deze code handelt over veiligheid, integriteit en mededinging en legt medewerkers van Heijmans de verplichting op, zich volgens de gedragscode te gedragen en te handelen. Aan de gedragscode is een sanctioneringbeleid gekoppeld. Van managers wordt voorbeeldgedrag vereist. • Integriteit is een vast onderwerp bij sollicitatiegesprekken en introductieprogramma’s. Het item is in het functioneringsbeoordelingssysteem opgenomen. • Ter bevordering van de integriteit in de projectontwikkeling heeft Heijmans Vastgoed, aanvullend op haar kwaliteitsmanagementsysteem en de Heijmans Gedragscode, in 2009 een Transactieregister opgezet conform de NEPROM-Gedragscode. In het Transactieregister worden de relevante gegevens van elke business-to-business vastgoedtransactie vooraf onderzocht, vastgelegd en gedocumenteerd. Hierdoor kunnen transacties achteraf worden getoetst op correctheid, integriteit en wettelijkheid.

48



Veiligheid Voor Heijmans Nederland zijn de trendmatige ongevallenindexcijfers weergegeven in onderstaande tabel. De indexcijfers zijn gebaseerd op het aantal ongevallen met verzuim onder het eigen personeel (inclusief inleenpersoneel) gerelateerd aan het aantal gewerkte uren.

Ongevallenindexcijfers

2011

2010

2009

2008

2007

2006

9,9

9,7

12,3

11

8,7

10,3

IF (ongevallenfrequentie) ID (gemiddelde verzuimduur)

184

205

151

129

173

197

IP (ongevallenverzuim)

0,18

0,21%

0,18%

0,14%

0,15%

0,20%

IF: aantal ongevallen met verzuim van minimaal een dag per miljoen arbeidsuren. ID: gemiddelde verzuimduur per ongeval in verloren arbeidsuren IP: aantal verloren arbeidsuren, door ongevallen met verzuim van minimaal een dag, als percentage van het totaal aantal arbeidsuren. Berekeningen conform de VGM Checklist Aannemers. In 2011 hebben zich bij Heijmans, net als in 2010, geen dodelijke ongevallen voorgedaan. Verder zijn 120 ongevallen met verzuim onder het eigen personeel van Heijmans geregistreerd (in 2010 – 117 ongevallen). Hoewel het langdurig verzuim daalt en ook de ernst van het verzuim afneemt, is er helaas geen sprake van betere ongevalsstatistieken. In 2011 is Heijmans op diverse projecten gestart met gerichte veiligheidsinstructie en handhaving. Ook wordt er uitsluitend gewerkt met VCA gecertificeerde onderaannemers. Onze langjarige ambitie om de bouwsector structureel veiliger te maken zal in 2012 haar vervolg krijgen.


49


Gezondheid Heijmans biedt alle medewerkers, voor rekening van Heijmans, een tweejaarlijkse gezondheidscontrole. Tevens stuurt Heijmans medewerkers met gezondheidsklachten direct door naar het door haar opgebouwde netwerk van specialisten. Hierdoor worden mensen sneller geholpen en is sneller inzichtelijk voor medewerker en werkgever wat de diagnose en behandeling is. Dit heeft bovendien een gunstig effect op het ziekteverzuim. Heijmans heeft een eigen Arbo Service Centrum (ASC), waardoor begeleiding en betrokkenheid bij verzuim van de werkgever naar de werknemers optimaal is. Het ASC adviseert en ondersteunt leidinggevenden en hun medewerkers bij verzuimbeheersing en -preventie. Vertrekpunt is de werknemer en op welke wijze hij ondanks zijn klacht inzetbaar is. Het verzuimpercentage in 2011 van 4,66% is een lichte stijging ten opzichte van 2010 (4,36%). De oorzaak hiervan is dat er een start is gemaakt naar meer structurele en duurzame inzetbaarheid van de medewerkers in passende functies. Door gerichter onderzoek naar de mogelijkheden van werknemers worden zij soms later (volledig) hersteld gemeld, maar worden de nieuwe werkzaamheden meer passend om hiermee de instroom in de WIA de komende jaren af te laten nemen. De gemiddelde verzuimfrequentie in Nederland (het aantal malen dat een medewerker zich gemiddeld per jaar ziek meldt) is ook iets hoger dan in 2010, namelijk 0,85 (2010: 0,81). In 2011 stroomden in Nederland 25 medewerkers in de WIA (2010: 21).

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2,36%

2,20%

2,24%

2,39%

2,29%

2,42%

2,97%

3,14%

3,04%

3,14%

3,62%

Direct personeel

6,45%

6,09%

6,23%

5,67%

5,78%

6,36%

7,07%

6,45%

7,24%

7,88%

8,49%

Totaal

4.66% 4,36% 4,45% 4,20% 4,27% 4,50%

5,21% 4,97% 5,36% 5,82%

6,31%

Ziekteverzuim sinds 2001 Indirect personeel

Opleidingen Heijmans investeert in Nederland € 5,5 miljoen in opleidingen en € 3,7 miljoen premie in opleidings- en ontwikkelingsfondsen. Deze bedragen vertegenwoordigen 3,1% (2010: 2,8%) van de bruto loonsom en gemiddeld € 1.541 per medewerker (2010: € 1.343). Van het gemiddelde aantal van 6.001 medewerkers in Nederland volgden in 2011 circa 4.520 medewerkers (75%) een opleiding of training. In 2011 volgden 211 leerlingen hun vakopleiding bij Heijmans (2010: 259). Van de Heijmans-medewerkers in Nederland kwalificeren 168 zich als ‘leermeester’ (2010: 123). In 2011 zijn er in Nederland 290 stage- en afstudeerplaatsen ingevuld (2010: 253).

50



Pensioenen De pensioenen van medewerkers zijn voor een belangrijk deel ondergebracht bij bedrijfstakpensioenfondsen, zoals het bedrijfstakpensioenfonds voor de Bouwnijverheid en het bedrijfstakpensioenfonds voor de Metaal en Techniek. Daarnaast heeft Heijmans één ondernemingspensioenfonds, de Stichting Pensioenfonds Heijmans N.V. De Stichting Pensioenfonds IBC is in 2011 geliquideerd. Overige pensioenregelingen zijn verzekerd bij diverse verzekeraars. Medezeggenschap De medezeggenschap door werknemers is vastgelegd in de Wet op de Ondernemingsraden. Hieraan is invulling gegeven door de Europese Ondernemingsraad, ondernemingsraden in België en Duitsland en de Centrale Ondernemingsraad in Nederland met elf ondernemingsraden op werkmaatschappij-niveau. Deze raden vertegenwoordigen de werknemers door wie zij zijn gekozen in het overleg met het bestuur van de onderneming. De Europese Ondernemingsraad (EOR) is in 2011 tweemaal bijeen geweest, waarvan twee keer in overleg met de voorzitter van de raad van bestuur. Hierbij is onder andere gesproken over het uitvoeren van de nieuwe strategie ten aanzien van de internationale activiteiten van Heijmans. De Centrale Ondernemingsraad (COR) kwam in 2011 twaalf keer bijeen, waarvan zes keer voor overleg met de voorzitter van de raad van bestuur. Bij deze overlegvergaderingen is tweemaal ook een lid van de raad van commissarissen aanwezig. Onderwerpen van gesprek zijn hierbij onder andere strategie en (half)jaarcijfers, maar ook veilig werken en duurzaam HR-beleid. De COR verleende in 2011 instemming aan de volgende regelingen: • Instemming verleend aan nieuwe systematiek omtrent het Functioneringsbeoordelingssysteem; • Uitvoeringsovereenkomst tussen Heijmans N.V. en Nationale Nederlanden inzake Pensioenfonds IBC; • Sanctiebeleid Gele en Rode kaarten. De COR adviseerde de bestuurder in 2011 over het volgende: • De herbenoeming van de heer S. van Keulen tot lid van de raad van commissarissen; • De herbenoeming van de heer A. Olijslager tot lid van de raad van commissarissen; • De herfinanciering van Heijmans totaal; • De herverdeling van de infra organisatie in Civiel en Wegen.


51


Cijfers personeelsbestand Ultimo 2011 waren 8.341 medewerkers in dienst (2010: 8.426) met de volgende geografische verdeling:

Land

2011

% totaal

2010

% totaal

Nederland

5.970

72%

6.031

72%

België

1.167

14%

1.150

14%

Duitsland Totaal

1.204 8.341

14% 100%

1.245 8.426

15% 100%

Bijna alle medewerkers in Nederland vallen onder de werking van een collectieve arbeidsovereenkomst:

Medewerkers in Nederland vallend onder de werking van een collectieve arbeidsovereenkomst CAO Bouwnijverheid

66%

CAO Metaal & Techniek

29%

CAO Hoveniersbedrijf

3%

CAO Betonproductenindustrie

1%

Overige

1%

Totaal

100%

Van de werknemers in Nederland is 90% man en 10% vrouw (2010: 90% man en 10% vrouw). Van de werknemers in Nederland werkt 90% op fulltime en 10% op parttime basis (2010: 90% fulltime en 10% parttime). In de productie in Nederland werkt 51%. In een administratieve of managementfunctie werkt 49% (2010: 52% respectievelijk 48%). Circa 93% van de werknemers in Nederland heeft een contract voor onbepaalde tijd en 7% werkt op tijdelijke contractbasis (2010: 93% respectievelijk 7%). Gemonitord wordt of de verhouding fulltimers/parttimers en vrouw/man binnen Heijmans voldoende de arbeidsmarkt buiten Heijmans weerspiegelt. De werknemers in Nederland zijn verdeeld over de volgende leeftijdscategorieën:

52



2011

2010

5%

5%

% medewerkers 25 t/m 39 jaar

36%

36%


41%

42%

Leeftijdscategorieën medewerkers % medewerkers t/m 24 jaar

% medewerkers 55 jaar en ouder Totaal

18%

17%

100%

100%

Doelstelling is om de huidige leeftijdsopbouw van het personeelsbestand, ondanks de toenemende vergrijzing in de bouwbranche, te handhaven.

2011

2010

% medewerkers t/m 24 jaar

29%

27%


51%

47%


18%

23%

2%

3%

100%

100%

Instroom naar leeftijd (in Nederland)

% medewerkers 55 jaar en ouder Totaal

Uitstroom In 2011 zijn 893 medewerkers uit dienst gegaan ofwel 11% (18% in 2010). Hiervan waren 364 medewerkers actief buiten Nederland. In Nederland beëindigt de werkgever in 183 gevallen het dienstverband, 346 werknemers vertrokken op eigen initiatief. De instroom bedroeg 754 medewerkers ofwel 9% (9% in 2010), waarvan 292 werkzaam buiten Nederland.


53


54



Planet Duurzaam Hout Heijmans kiest er voor om in alle nieuwe projecten alleen nog duurzaam hout te gebruiken. Het besluit geldt ook voor projecten waarin dit niet is voorgeschreven, de extra kosten hiervan zijn voor Heijmans. Het betreft hout met een FSC of PEFC (met uitzondering van MTCC) keurmerk. Heijmans bevestigt hiermee haar voortrekkersrol in de branche om het gebruik van duurzame materialen te stimuleren en kwaliteit te bevorderen. Duurzaam geproduceerd hout is afkomstig uit bossen die zodanig worden beheerd dat de ecologische functie van het bos als leefomgeving van planten- en diersoorten behouden blijft. Met het gebruik van enkel duurzaam hout in de bouw wordt een aanzienlijke milieubijdrage gerealiseerd. Voor het nemen van deze maatregel heeft Heijmans een eervolle vermelding gekregen bij de verkiezing van de FSC Bouw Award 2011. Duurzame gebiedsontwikkeling Het Funen heeft de prestigieuze Gouden Piramide 2011 gewonnen. Het Funen, een nieuwe binnenstedelijke woonwijk op een voormalig haven- en overslagterrein in het centrum van Amsterdam, is een project van Heijmans Vastgoed en was een van de vijf genomineerden. De jury heeft zich zeer positief uitgesproken over de manier waarop de opdrachtgever heeft vastgehouden aan de oorspronkelijke ambitie van het plan, ondanks de moeilijke omstandig heden. Deze omstandigheden waren onder meer de drukste spoorlijn van Nederland en de aangrenzende Czaar Peterbuurt, een buurt die nog in opkomst was. Toch is men erin geslaagd om, beschermd door een doorlopende randbebouwing en een stedelijk park, een intiem en autovrij woongebied tot stand te brengen. Voor het centrum van Amsterdam een unieke woon- en leefomgeving. Het stedenbouwkundig plan, in combinatie met een weloverwogen landschapsontwerp, bood ruimte voor een opmerkelijke variatie in de bouwblokken, die door negen verschillende architecten zijn ontworpen. Door de complexiteit en het innovatieve karakter van de opgave werden zowel de vasthoudendheid als de plooibaarheid van de opdrachtgever flink op de proef gesteld. De Gouden Piramide is de Rijksprijs voor inspirerend opdrachtgeverschap in de architectuur, stedenbouw, landschapsarchitectuur, infrastructuur en ruimtelijke ordening. Het thema van 2011 is gebiedsontwikkeling. De prijs wordt toegekend naar aanleiding van één of meerdere gerealiseerde projecten waarvan de totstandkoming en het eindresultaat een toonbeeld zijn van de bijzondere rol die inspirerend opdrachtgeverschap bij het ontwerpen bouwproces kan spelen. Naast het Funen, de uiteindelijke winnaar, behoorde ook het project Katendracht van Heijmans’ dochter Proper-Stok tot de genomineerden.


55


Elektrisch rijden/oplaadpalen Amsterdam Op korte termijn komen er meer en ook goedkopere elektrische auto’s in Amsterdam. De gemeente Amsterdam werkt samen met verschillende autofabrikanten die in 2011 elektrische auto’s op de markt brengen. Amsterdam breidt vooral het oplaadnetwerk uit. Op basis van behoefte komen er de komende drie jaar 1000 openbare oplaadpunten op straat bij. De nieuwe oplaadpunten zijn geschikt voor de (nieuwe) standaardstekker in Nederland (type 2, mode 3). De eerste Amsterdamse openbare oplaadpunten zijn 6 november 2009 in gebruik genomen. Op dit moment zijn er in de stad meer dan 200 oplaadpunten gerealiseerd, waarvan honderd op straat (geplaatst door Nuon en netbeheerder Liander). Ieder openbaar oplaadpunt heeft ten minste één vaste gebruiker. De oplaadpassen van alle aanbieders werken inmiddels bij ieder oplaadpunt in Nederland. In 2015 moet Amsterdam voldoen aan de Europese normen voor luchtkwaliteit. Elektrisch vervoer is goed voor de luchtkwaliteit omdat het lokaal geen schadelijke stoffen uitstoot. Bovendien is de technologie aanzienlijk zuiniger waardoor minder energie wordt verbruikt. In Amsterdam worden auto’s opgeladen met groen opgewekte stroom uit hernieuwbare energiebronnen. Green deal beton Bijna twintig partijen in de Nederlandse bouwwereld, waaronder Heijmans, gaan samenwerken in het Programma Verduurzaming Betonketen. Van productie tot toepassing en hergebruik werken zij aan vergaande verduurzaming van de gehele betonketen. Bijzonder aan het Programma Verduurzaming Betonketen is dat het alle schakels in de Nederlandse betonketen behelst en niet alleen gaat over het product beton, maar ook over betonnen constructies. Doelstelling is om te komen tot een breed gedragen en onafhankelijke definitie van de toepassing van duurzaam beton. Belangrijke thema’s zijn energiegebruik en emissie in bodem, water en lucht, maar ook winning en verbruik/hergebruik van grondstoffen en de impact van onderneming en productie op biodiversiteit en ecosystemen. Naast de afzonderlijke schakels in de keten worden ook de verbindingen daartussen meegenomen. Dit betekent dat er ook gekeken wordt naar ontwerp, logistiek en transport. Werkgroepen op de vier themagebieden van energie, grondstoffen, emissies en biodiversiteit/ ecosysteem werken inhoudelijke doelstellingen voor 2020 en 2050 uit. De deelnemende bedrijven committeren zich aan die doelstellingen. De betrokken partijen zijn A&G Milieutechniek, Archiview Ballast Nedam, BAM Groep, CRH, ENCI/Mebin, Heijmans, Van Nieuwpoort, Strukton, Van Spijker beton- en waterbouw en Volker Wessels en de organisaties BFBN, BRBS, Cement- en Betoncentrum, Cascade, VOBN en MVO Nederland Duurzaamheidsfabriek Heijmans Vastgoed en Proper-Stok hebben in 2011 de opdracht verworven om te gaan starten met de bouw van de Duurzaamheidsfabriek in het Leerpark in Dordrecht. Rau Architecten is verantwoordelijk voor het ontwerp. Het gebouw is middels een Design en Construct opdracht door Heijmans/Proper-Stok uitontwikkeld in samenwerking met de Coöperatie Ontwikkeling Leerpark. De realisatie van de Duurzaamheidsfabriek is een volgende stap in de ontwikkeling

56




57

Oplaadpalen te Amsterdam


van het Leerpark waar onderwijs en bedrijfsleven elkaar ontmoeten in een stadse wijk waar het goed wonen en recreëren is. Max Hoefeijzers (bestuursvoorzitter ROC Da Vinci College) vindt de realisatie van de Duurzaamheidsfabriek een duurzame stap op zowel het sociale als fysieke vlak. Bedrijven krijgen hier de kans om MBO, HBO en WO studenten in te zetten voor eigen Research en Development. Het onderwijs krijgt de kans om te werken met de actuele praktijk van deelnemende partijen. Samen wordt er gewerkt aan de duurzame techniek van morgen. WATT bespaart BEC Op 1 oktober ging de energiebespaarwedstrijd onder de titel ‘WATT bespaart BEC’ van start. Een initiatief van het Bossche Energieconvenant (BEC) met als doel zoveel mogelijk energie te besparen. De wedstrijd sloot aan op de landelijke energiebesparingscampagne “Wat doe jij uit?”. Het doel daarvan is aandacht vestigen op duurzaamheid, bewustwording en energiebesparing. In totaal deden veertien teams mee aan de wedstrijd: Teams van de gemeente ’s-Hertogenbosch, Heijmans, Avans, Ricoh, SAP en BrabantWonen en twee bewonerteams. Alle deelnemers registrerden thuis hun energieverbruik. Dat deden zij met de ‘Wattcher’, een speciaal designapparaat. De resultaten werden online bijgehouden. Elke deelnemer kreeg tips om zo veel mogelijk energie te besparen en werden uitgedaagd om met ideeën te komen voor energiebesparing op hun werk te komen. De betrokken bedrijven gaan de beste ideeën ook daadwerkelijk in de dagelijkse praktijk toepassen. Composiet verkeersbrug Als onderdeel van het project VleuGel – RandStadSpoor heeft Heijmans een verkeersbrug ontworpen over de A27 waarbij op grote schaal composiet wordt toegepast. De brug krijgt een lengte van 140 meter en wordt daarmee de eerste overspanning van deze omvang op basis van deze kunststof in Nederland. Deze oplossing is samen met ProRail bedacht vanwege de ondergrond van de A27, die onvoldoende draagkrachtig is gebleken om een betonnen brug te kunnen dragen. Een stalen hoofddraagconstructie met een rijvloer bestaande uit glasvezel versterkte polyester panelen levert een lichtere constructie op en is daardoor wel mogelijk. Begin september 2011 zijn de steunpunten in de A27 gerealiseerd. Gelijktijdig is de stalen hoofddraagconstructie samen met de glasvezelverstrekte rijvloer samengesteld. In februari is de brug naar de definitieve locatie getransporteerd. Tijdens deze operatie was de A27 tijdelijk gestremd voor wegverkeer. De bouw van deze brug maakt onderdeel uit van het project VleuGel - RandStadSpoor. In het kader van dit project verzorgt Heijmans Infra de realisatie van de onderbouw van het trajectdeel Utrecht – Lunetten. Het project omvat naast de bouw van de brug over de A27 ook de aanleg van de onderdoorgang Fortweg, de bouw van 2 dive-unders, een nieuwe halte Lunetten inclusief een onderdoorgang en de realisatie van de onderbouw ten behoeve van de spoorbaan.

58




59

VleuGel & Composietbrug A27 te Utrecht Lunetten


60



Ecoducten N48 Voor de aanleg van de nieuwe ecoducten over de N48 is voor een bijzonder duurzame oplossing gekozen. Heijmans heeft voor de levering van de benodigde grond een overeenkomst afgesloten met Stichting Het Drentse Landschap (HDL). Hierdoor wordt tegelijkertijd een bijdrage geleverd aan het ontwikkelen van een aantal natuurgebieden. Een deel van de 50.000 m3 grond voor de ecoducten is onttrokken aan een (voormalig)landbouw perceel aan de Meeuwendijk. Dit gebied is enkele jaren geleden aangekocht door HDL en wordt in het kader van de herinrichting Zuidwolde zuid, onder regie van de Dienst Landelijk Gebied (DLG) zodanig ingericht dat het de natuurgebieden Takkenhoogte en Meeuwenveen aan elkaar verbindt. De rest van de grond, wat nodig is voor het afdekken van de ecoducten, komt van enkele percelen uit de natuurgebieden Zwarte Gat en Steenberger Oosterveld. Door het afgraven van deze voormalige landbouwpercelen ontstaat er een goed milieu voor een heischrale vegetatie en sluiten deze percelen goed aan bij het bestaande natuurgebied. De ecoducten zijn 14 november opgeleverd waarna alleen de inrichting, welke als meerwerk bij Heijmans is ondergebracht, nog uitgevoerd moet worden. Beide partijen zijn blij met deze samenwerking. De ecoducten zijn van goede schone grond voorzien en HDL kan een aantal percelen inrichten zonder dat hier investeringen voor hoeven te worden gedaan. Bij de verdere inrichting van de ecoducten zijn op een aantal plaatsen oude boom stobben neer gelegd en is heide plagsel uitgestrooid. Deels zijn de ecoducten aangeplant met bomen en struiken. Dit alles om een zo natuurlijk en rustig mogelijk milieu te creëren zodat uitwisseling van planten en dieren kan plaats vinden in de toekomst. Pilots Smart Energy Colective (SEC) In 2010 is Heijmans lid geworden van het Smart Energy Collective. Een samenwerkingsverband waarin 30 partijen nieuwe business opportunities willen creëren door in een op innovatie omgeving samen te werken. In 2010 is de eerste fase van het SEC afgerond en is een eindrapport gepubliceerd. De doelstelling van de tweede fase, die in 2012 start is, om in vijf proeftuinen met de SEC partners Smart Grid projecten te initiëren. Op de projectenlijst is een aantal Heijmans projecten geselecteerd: Hoog Dalem in Gorinchem (woningbouw/ gebiedsontwikkeling), Waterstad Goese Schans in Goes, The Grounds Schiphol en Stad van de Zon in Heerhugowaard. Ook zoekt Heijmans in een van de proeftuinen de samenwerking met belangrijke partners en opdrachtgevers, zoals Schiphol en Alliander.


61

Organisatie


62

De Efteling te Kaatsheuvel



Profit

Gedragscode In 2011 heeft Heijmans een nieuwe gedragscode geïntroduceerd, bestaande uit 8 kernwaarden (de kr8 van Heijmans genaamd). Deze 8 kernbegrippen maken van Heijmans een krachtig bedrijf en zijn als volgt: verantwoordelijkheid, integriteit, normbesef, betrokkenheid en respect, veiligheid, goed werknemerschap, interne samenwerking en samenwerking in de keten. Een bedrijf dat ernaar streeft toonaangevend te zijn op het gebied van duurzaamheid, kwaliteit en winstgevendheid. Om dat te bereiken is het nodig gedrag prioriteit te geven. De ‘kr8 van Heijmans’ laat zien waar Heijmans voor staat en nodigt medewerkers, toeleveranciers, onderaannemers, klanten en andere geïnteresseerden van harte uit met ons deze kr8 te delen. Onze goede reputatie wordt bepaald door de kwaliteit van ons werk en de manier waarop we dit uitvoeren. Hiervoor zetten we onze klanten en ons gedrag op 1 en stellen we restpunten en ongevallen op 0. Dat bepaalt wie we zijn, waar we voor staan en wat we doen. Altijd en overal. Dat noemen we de ‘kr8 van Heijmans’ en dat is een kwestie van karakter. De nieuwe gedragscode sluit aan op nieuwe inzichten in de branche, de leidende principes van Bouwend Nederland en de gedragscode van de NEPROM. Een nieuwe gedragscode is geen papieren tijger. Uiteindelijk is het daadwerkelijk gedrag dat beoogd wordt. Om hierin verandering en besef te creëren heeft Heijmans een campagne opgezet om medewerkers te betrekken bij de inhoud van de code en bijbehorend gedrag. Dit gebeurt op verschillende wijzen. Ten eerste een wekelijkse poll op intranet en yammer rondom een dilemma. Vooral op yammer wordt hier levendig over gediscussieerd en ontstaat een toenemende cultuur van openheid. Daarnaast heeft Heijmans elke medewerker een code toegestuurd en een website geopend. Begin 2012 volgden een toolkit voor de bouwplaats, posters, aanvullende filmpjes en interviews met prominenten. Tevens wordt het resultaat van de campagne nauwlettend gevolgd en is opvolging via beleid, het delen van voorbeelden en het daadwerkelijk aanspreken op gedrag gestimuleerd. Dit is een nauwe betrokkenheid tussen de compliance officer, HRM, communicatie , de ondernemingsraad en het bestuur.

Integriteit In de bouwsector is integriteit een belangrijk thema. Hiervoor heeft Heijmans in 2011 een training voor het management en het middenmanagement opgezet in combinatie met KMPG integrety. Daarnaast vormt integriteit bij elke eigen opleiding een vast item. Ook is het thema onderdeel van de gedragscode en wordt dit in deze campagne ook meegenomen. Integriteit is op verschillende manieren in de werkwijze en cultuur van de organisatie ingebed. Ten eerste vormt integriteit een vast onderwerp bij sollicitatiegesprekken en introductieprogramma’s. Het is standaard in het functioneringsbeoordelingssysteem


63


ingebouwd. Daarnaast is integriteit vastgelegd in de gedragscode. Deze is begin 2011 herzien, zodat er volledige aansluiting is op de leidende principes van Bouwend Nederland en de dynamiek van de praktijk. Tot slot maakt integriteit onderdeel uit van een aantal aanvullende reglementen, zoals het transactieregister van vastgoed. Compliance De meeste integriteitskwesties worden opgelost binnen de dagelijkse werksituatie in het contact met de leidinggevende, eventueel gesteund door het advies van hiertoe aangestelde en opgeleide vertrouwenspersonen. Er is een meldstructuur die op gezette tijden wordt geëvalueerd. Voor het toezicht op en de naleving van het integriteitsbeleid is een compliance officer benoemd. Daarnaast is er een Integriteit Commissie Heijmans ingesteld, welke zich bezig houdt met de uitwerking en invoering van verbeteringen of aanvullende maatregelen op het integriteitsbeleid. In 2011 heeft daarbij het accent gelegen op de voorgestane herziening van de gedragscode. Er zijn in het verslagjaar door de NMA geen maatregelen opgelegd. Naleving Ter naleving en implementatie van de gedragscode is voor de businessunits en op holdingniveau een aantal vertrouwenspersonen benoemd. Deze kunnen adviseren bij dilemma’s waarmee medewerkers tijdens de dagelijkse werkzaamheden worden geconfronteerd. Sinds 2006 verlangt Heijmans van leveranciers en onderaannemers dat zij de gedragscode van Heijmans, Bouwend Nederland dan wel een eigen (branche)code onderschrijven. De deelnemingen van Heijmans zijn opgenomen in het register van de Stichting Beoordeling Integriteit Bouwnijverheid (SBIB). Tweejaarlijks worden (eventuele) overtredingen van de gedragscode gerapporteerd aan deze stichting met vermelding van de wijze waarop deze overtredingen door Heijmans zijn afgedaan. Aanvullende en afzonderlijke reglementen Op sommige plaatsen zijn waarden uit de gedragscode in afzonderlijke reglementen vastgelegd. Reglement Voorwetenschap Heijmans N.V. Dit reglement is ter naleving van de Wet op het financieel toezicht (Wft) ingevoerd. Leden van het management die participeren in het kapitaal van Heijmans N.V. zijn onderworpen aan dit reglement.

64



Dossierverklaring De Heijmans Gedragscode is nader uitgewerkt in de zogenaamde dossierverklaring. Deze verklaring wordt geëist bij iedere uitgebrachte offerte. Hiermee wordt verklaard dat bij het tot stand komen van die offerte geen sprake is geweest van concurrentiebeperkend gedrag. Transactieregister Heijmans Vastgoed werkt met een Transactieregister waarin de relevante gegevens van elke business-to-business vastgoedtransactie vooraf onderzocht, vastgelegd en gedocumenteerd worden opdat de transacties achteraf kunnen worden getoetst op correctheid, integriteit en wettelijkheid. Reglement privé-beleggingen Er is een Reglement privé-beleggingen voor de raad van bestuur en raad van commissarissen. De voorzitter van de raad van bestuur is compliance officer voor transacties in aandelen. De voorzitter van de raad van commissarissen fungeert als compliance officer voor de voorzitter van de raad van bestuur. Klokkenluidersregeling Voor situaties waarin het vinden van een oplossing binnen de dagelijkse werksituatie lastig of onmogelijk is, heeft Heijmans een klokkenluidersregeling geïntroduceerd. In de klokkenluidersregeling staan de te nemen stappen voor het indienen van een melding van een misstand. Daarnaast wordt beschreven hoe een onderzoek naar een melding verloopt. Voorts geeft de regeling weer wat de rol van het management is in geval van een melding. De klokkenluidersregeling biedt medewerkers de mogelijkheid om een misstand mondeling of schriftelijk te melden aan het centraal meldpunt (de compliance officer) of vertrouwenspersoon, zonder dat de medewerkers daarmee hun arbeidsrechtelijke positie in gevaar brengen.

Risicobeheersing Het beheersen van risico’s is een noodzakelijke voorwaarde voor succesvol opereren in de bouwen vastgoedsector. Het vertrekpunt van Heijmans ten aanzien van risicobeheersing is het structureel en op geïntegreerde wijze identificeren en volgen van significante risico’s. Doel is om effectief en anticiperend om te gaan met onzekerheden, bedreigingen te beperken en kansen te benutten.


65


De interne risicobeheersing- en controlesystemen omvatten zowel algemene als specifieke beheersmaatregelen. Deze zijn gericht op het beheersen van risico’s op ondernemings-, werkmaatschappijen projectniveau. Het betreft onder meer: • Directiereglementen en instructies voor het management van de werkmaatschappijen/ businessunits. Deze reglementen en instructies geven de bevoegdheden en het kader aan waarin geopereerd kan worden en hebben onder meer betrekking op het aannemen van projecten, het aangaan van investeringsverplichtingen en de rapportage- en verantwoordingsverplichtingen; • Kwaliteitsmanagementsystemen waarin een uniforme opzet voor de primaire en secundaire processen van de bouwen vastgoedactiviteiten is begrepen inclusief risicomanagementsystemen met behulp waarvan de projectgerelateerde risico’s in kaart worden gebracht en beheerst; • Een planning- en controlcyclus, waarbij periodiek door het operationele management gerapporteerd wordt over de ontwikkeling van de relevante markten, de financiële gang van zaken in relatie tot het budget en de financiële en operationele voortgang van projecten. Periodieke projectreviews, ook vaak onderhanden-werk-besprekingen genoemd staan aan de basis van de voortgangsrapportages van projecten; • Periodieke review meetings tussen het verantwoordelijk operationeel management en de concerndirectie; • Goedkeuringsprocedure voor in te dienen offertes en inschrijvingen met betrekking tot grote of complexe opdrachten inclusief beoordeling van de gerelateerde risico’s, en • Een accounting manual waarin wordt voorgeschreven op welke wijze de interne en externe financiële verslaglegging moet worden ingericht en welke procedures daarvoor moeten worden doorlopen.

Duurzaam inkopen In het voorjaar van 2010 heeft Heijmans een belangrijke stap gezet in de vertaalslag van haar duurzaamheidsdoelstellingen naar concrete maatregelen en procedures voor het inkoopproces. Voor de selectie van onderaannemers en leveranciers is de ‘Verklaring duurzaamheid’ ingevoerd. Daarmee tekenen preferred suppliers voor het in acht nemen van richtlijnen op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Daarnaast heeft Heijmans het manifest ‘Maatschappelijk Verantwoord Inkopen en Ondernemen’ ondertekend, vooraanstaande private en publieke bedrijven concrete doelstellingen en richtlijnen voor de verankering van duurzaam ketenmanagement hebben vastgelegd. Heijmans onderscheidt zich hierbij op de Best Practice ten aanzien van de inkoop van duurzaam hout en papier. Duurzaam inkopen vormt ook een onderdeel van de leidende Principes die binnen Bouwend Nederland ontwikkeld zijn. Heijmans heeft dit document geïntegreerd in haar gedragscode. Daarnaast is duurzaamheid een vast onderdeel van de algemene inkoopvoorwaarden van

66


Organisatie



67


68



Heijmans. Daarmee wordt het verankerd in de raamcontracten met leveranciers. Kijkend naar de meest kritische grondstoffen/suppliers hebben we inmiddels doelstellingen geformuleerd voor zowel hout, als beton en asfalt en worden de duurzaamheidaspecten van de betonketen in kaart gebracht via participatie in de Green Deal Beton. Vanuit onze doelstellingen op het thema veiligheid hebben we leveranciers gevraagd om VCA certificering te overleggen. Eind 2011 is een lijst gemaakt van circa 1600 leveranciers die hier niet op hebben gereageerd en deze zullen worden uitgeschreven uit het leveranciersbestand. In 2012 zal een steekproef gaan plaatsvinden van de opvolging van de “verklaring duurzaamheid” door toeleveranciers. De resultaten zullen in het verslag over 2012 worden gerapporteerd.

Sponsoring In 2011 heeft Heijmans belangrijke stappen gezet om te komen tot een duurzaam sponsoringbeleid waarin maatschappelijke relevantie het uitgangspunt is. Als ontwikkelaar en bouwer staan we immers midden in de samenleving. Heijmans bouwt aan Nederland: ons werk heeft een directe, blijvende impact op onze omgeving. We zijn ons terdege bewust van de verantwoordelijkheid die dit met zich meebrengt en willen ook in sponsoring maatschappelijke meerwaarde bieden. In het eerste kwartaal 2011 is een nieuw, corporate sponsoringbeleid geformuleerd. Dit beleid richt zich op het vinden van een match tussen de inzet van onze eigen expertise en vragen en behoeften vanuit de samenleving. Rode draad in het beleid is ‘Ruimte geven’: het leveren van een bijdrage aan de inrichting, kwaliteit en duurzaamheid van de openbare ruimte in Nederland. Ruimte voor sterke, dynamische wijken, ruimte voor natuurontwikkeling en – behoud, ruimte voor sfeer en veiligheid op straat, ruimte voor bereikbaarheid en mobiliteit. Maar ook ruimte voor mensen en organisaties die zich in dit werkveld willen ontwikkelen, kennis willen delen en samen met ons willen werken aan oplossingen. Dat doen we niet alleen door financiële ondersteuning, maar vooral ook door onze kennis en ervaring in te zetten en onze handen uit de mouwen te steken. Deze gecombineerde inbreng en betrokkenheid onderscheidt ons van partijen die volstaan met het doneren van een geldbedrag. In het tweede kwartaal is het ‘kennispunt sponsoring’ ingesteld, ondergebracht bij de concerndienst Communicatie. Dit loket is het centrale aanspreekpunt voor alle vragen en verzoeken op het gebied van sponsoring, zowel extern als intern. Daarnaast zijn directies uitgebreid geïnformeerd over het nieuwe beleid. Zij gebruiken het kennispunt voor advies en beoordeling, zodat ook werkmaatschappijen hun lokale sponsoringinitiatieven steeds meer in overeenstemming


69


brengen met het nieuwe beleid. Voor een duurzaam sponsoringbeleid het consistent beoordelen en reageren op verzoeken niet voldoende. Als volgende stap is Heijmans daarom proactief in gesprek met maatschappelijke organisaties die passen bij dit beleid. Dit leidt in een aantal gevallen tot een (langdurige) samenwerking waarin beide partners hun expertise en faciliteiten inbrengen in gezamenlijke projecten. De samenwerking met Veilig Verkeer Nederland, Richard Krajicek Foundation en Stichting Sport & Zaken zijn voorbeelden daarvan. Onze financiële én inhoudelijke sponsoring van het Erasmus Festival Brabant 2011, met als thema ‘vormgeving van de publieke ruimte in de stad’, laat zien dat het beleid ook toepasbaar is voor evenementen met een maatschappelijk karakter. Heijmans is daarnaast in gesprek met Natuurmonumenten en SKOR – Stichting Kunst in de Openbare Ruimte; en verwacht ook hierbij tot concrete samenwerking te komen.

Sponsoring 2011 PSV

overeengekomen sponsorpakket

Museumkwartier Den Bosch


Prins Willem Alexander manage A’dam - de uitdaging Erasmus Festival Jheronimus Bosch 500

donatie en inzet van arbeid donatie, inhoudelijke bijdrage donatie, inhoudelijke bijdrage

Top hockey ’s-Hertogenbosch


Gilde Sint Catharina Sint Joris

sponsoring nieuw clubgebouw

FSC Nederland Edukans - afronding laatste fase Heijmans Foundation Bouwpluim Richard Krajicek Foundation Overige 8 sponsoring < €5.000,00

70

Omschrijving


partner bijdrage financiering afronding project financiële bijdrage gezamenlijke playground projecten


Lidmaatschappen en partners Totstandkoming van beleid over duurzaamheid doe je niet alleen maar zoveel mogelijk in gezamenlijkheid. Heijmans is lid van verschillende brancheverenigingen en organisaties waarbinnen duurzaamheid een rol speelt. Binnen deze organisatie worden afspraken gemaakt over duurzaamheidambities en worden nieuwe initiatieven ontplooid. Een aantal hiervan worden genoemd in de onderstaande lijst.

Lidmaatschappen en Partners Duurzaamheid

DGBC Lean & Green Smart Energy Collective Bossche Energieconvenant Slim & Snel (Nyenrode) FSC Nederland

Algemeen

Bouwend Nederland NEPROM VNO/NCW Uneto VNI


71


Uitdagingen

en dilemma’s Basiskwaliteit en klantvraag Heijmans streeft er naar gekozen te worden vanwege de kwaliteit van haar werk. Daarvoor doet ze continu investeringen en probeert een basisniveau van duurzaamheid in de organisatie te creëren voor alle opdrachten. Voorbeelden hiervan zijn het overal toepassen van ISO 14001, VCA en het alleen nog toepassen van duurzaam hout. Het is echter niet zo dat alle opdracht gevers deze inspanningen waarderen en gaan alleen voor de laagste prijs. Het is continu zoeken naar de balans tussen een hoog basisniveau van kwaliteit en ruimte laten voor klanten die dit niet waarderen.

CO2 emissie en inhuur Ten behoeve van een effectieve bedrijfsvoering worden keuzes gemaakt om eigen bedrijfs middelen in te zetten of partijen in te huren. Twee identieke werken kunnen voor Heijmans een verschillende footprint opleveren, afhankelijk van zelfdoen of uitbesteden. Men kijkt meestal alleen naar scope 1 en 2 van de CO2-footprint en inhuur valt daar dan buiten. Er zijn zelfs situaties waarbij de brandstofinkoop door Heijmans wordt gedaan en de activiteiten door een derde partij. Het is dus lastig om een directe relatie aan te tonen tussen opgeleverde werken en hun footprint.

Duurzaam inkopen: interne EMVI toepassen? Aan onze opdrachtgevers vragen we om werken zoveel mogelijk in de markt te zetten via de methodiek van EMVI (Economisch meest voordelige investering). Op dat moment komt onze kwaliteit en creativiteit het beste tot uiting. Wanneer we echter naar onze onderaanneming kijken zien we slechts een zeer beperkt deel wat ingekocht wordt via een vorm van EMVI. We zouden ook meer ruimte moeten geven aan onze toeleveranciers om hun kwaliteit in te zetten ten behoeve van ons gezamenlijke doel en prijs een minder dominante factor moeten maken. Dit vergt ook aan onze kant een cultuuromslag.

Rol in nieuwe business Innovatie is cruciaal voor verbetering, kennisontwikkeling, creativiteit en groei. Het gaat daarbij niet alleen om de grote ideeën, toptechnologie en vooraanstaande kennis, maar ook om ondernemerschap. Zien waar de markt naar toe beweegt, wat onze klanten beweegt. Want alleen indien technologie betekenis krijgt in zijn toepassing is hij pas echt interessant. Dat is evenwel ook gelijk het dilemma: nieuwe zaken succesvol implementeren is evenzo belangrijk als nieuwe zaken bedenken.

72



Totstandkoming

verslag Scope

Heijmans is actief in Nederland en de omringende West- Europese landen (België, Duitsland, tot 2011 UK). Bij het verzamelen van concrete data (met uitzondering van financiële gegevens) is alleen gekeken naar de Nederlandse ondernemingen. Heijmans heeft immers uitgesproken zich meer te richten op de Nederlandse markt. Daarmee wordt overigens het grootste deel van de relevante activiteiten gedekt (verreweg het grootste deel van de omzet wordt in Nederland gerealiseerd). Kijkend naar de aard van de werkzaamheden in Nederland en die van de buitenlandse activiteiten zien we overigens dat daar op duurzaamheidgebied geen grote verschillen in aan te merken zijn. Het verslag heeft betrekking op het kalenderjaar 2011 en wordt jaarlijks gerapporteerd

Informatievergaring en verificatie Bij de start van cyclus van dit duurzaamheidsverslag is een digitale enquête rondgestuurd aan relevante functionarissen binnen de organisatie waarbij ze konden terugkijken op het verslag van het vorige jaar en aangeven welke onderwerpen ze dit jaar aan bod wilde hebben. Dit vormde de basis voor het onderliggende verslag. De gebruikte gegevens zijn afkomstig uit de diverse administraties, systemen en databases in de organisatie van Heijmans, waaronder een aantal managementsystemen en daaruit voortvloeiende registraties over operationele processen. Voorbeelden zijn Prinsys als het gaat om HRM-gerelateerde aspecten, energiemanagementsystemen, maar ook bijvoorbeeld SMILE-software als het gaat over bijvoorbeeld kwaliteitsinformatie en ongevalstatistiek. Er is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van harde data, indien er sprake is van schattingen is dit expliciet vermeldt. Daarnaast is informatie opgenomen uit de ERP-systemen van o.a. BAAN IV en CODA en is informatie afkomstig van toeleveranciers zoals die van het wagenpark, en van afval- en energiebedrijven. De milieuverslaglegging van de asfaltcentrales wordt extern geverifieerd. Volgens de systematiek van het betreffende convenant worden de gegevens aan het bevoegd gezag overlegd. Tenslotte valt de organisatie onder het auditschema dat hoort bij een ISO 14001, ISO 9001 en VCA-gecertificeerde organisatie. Heijmans heeft in 2010 alle relevante bedrijfsonderdelen gecertificeerd volgens ISO 14001 een internationale norm voor milieumanagement die onderhavig is aan onafhankelijk toetsing. Verder is voor Civiel en Wegen het CO2-prestatie certificaat van SKOA behaald (trede 5). Aan Ernst & Young is om assurance van het duurzaamheidsverslag gevraagd. Hun verklaring is toegevoegd in de bijlage.

Verslaggevingssystematiek Als basis voor verslaglegging is de systematiek van het Global Reporting Initiative (GRI) gevolgd. In deze rapportage is op GRI level B+ gerapporteerd. Gegevens zijn afkomstig uit geconsolideerde data in bedrijfssystemen. Waar het schattingen betreft, wordt dit zoveel mogelijk gemeld. De keuze van prestatie-indicatoren is ingegeven door de maatschappelijke en inhoudelijke relevantie en de mate van beïnvloedbaarheid door de organisatie. Daarnaast streven we naar enige zekerheid omtrent de hardheid van de data, alvorens erover te rapporteren (het voorkomen van te ruwe schattingen).


73

Het verschil maken > Profiel > Visie > Kernactiviteiten > Interactie stakeholders > Organisatie > Uitdagingen en dilemma’s > Totstandkoming > Assuarancerapport > Meer? > Afkortingen DZ

= Duurzaamheidsverslag

JV

= Jaarverslag

NR

= Niet gerapporteerd

GRI G3-overzicht Heijmans NV

NVT

= Niet van toepassing

GRI G3-overzicht Heijmans NV Vermeld in

1

Strategie en analyse

1.1

Een verklaring van de hoogste beslissingsbevoegde van de organisatie (bv. bestuursvoorzitter, directeur of gelijkwaardige leidinggevende functie) over de relevantie van duurzame ontwikkeling voor de organisatie en haar strategie.

DZ

1.2

Beschrijving van belangrijke gevolgen, risico’s en mogelijkheden

2

Organisatieprofiel

2.1

Pag. 3.9

Vermeld in

Pag.

DZ

72

13

De technieken en berekeningsgrondslagen voor gegevensmetingen, waaronder de voor schattingen gebruikte aannames en de technieken die zijn toegepast op de samenstelling van de indicatoren en overige informatie in het verslag.

NVT

DZ

28

3.10 Uitleg over de gevolgen van eventuele herformuleringen van eerder verstrekte informatie (bijvoorbeeld fusies of overnames, verandering van referentiejaar of verslaggevingsperiode en veranderingen met betrekking tot de aard van de activiteiten of de meetmethoden).

DZ

7

3.11 Significante veranderingen ten opzichte van vorige verslagperiodes ten aanzien van reikwijdte, afbakening of meetmethoden die voor het verslag zijn toegepast.

NVT

Naam van de organisatie.

2.2

Voornaamste merken, producten en/of diensten.

DZ

9

2.3

Operationele structuur van de organisatie, met inbegrip van divisies, werkmaatschappijen, dochterondernemingen en samenwerkingsverbanden.

JV

2.4

Locatie van het hoofdkantoor van de organisatie

JV

2.5

Het aantal landen waar de organisatie actief is en namen van landen met ofwel grootschalige activiteiten, ofwel met specifieke relevantie voor de duurzaamheids kwesties die in het verslag aan de orde komen.

DZ

2.6

Eigendomsstructuur en de rechtsvorm.

JV

2.7

Afzetmarkten (geografische verdeling, sectoren die worden bediend en soorten klanten/begunstigden).

DZ

2.8

Omvang van de verslaggevende organisatie.

JV

2.9

Significante veranderingen tijdens de verslag-periode wat betreft omvang, structuur of eigendom.

JV

2.10 Onderscheidingen die tijdens de verslagperiode werden toegekend.

3

GRI-INHOUDSOPGAVE 3.12 Tabel waarin staat waar in het verslag de standaard onderdelen van de informatievoorziening te vinden zijn.

71

3.13 Beleid en huidige praktijk met betrekking tot het betrekken van externe assurance van het verslag.

DZ

72

Bestuur, verplichtingen en betrokkenheid BESTUURSSTRUCTUUR

9

4.1

De bestuursstructuur van de organisatie, met inbegrip van commissies die vallen onder het hoogste bestuurs lichaam en verantwoordelijk zijn voor specifieke taken, zoals het bepalen van de strategie of het overzicht over de organisatie.

DZ

39

4.2

Geef aan of de voorzitter van het hoogste bestuurslichaam eveneens een leidinggevende functie heeft (en, zo ja, zijn/haar functie binnen het kader van de organisatie en de redenen voor deze situatie).

DZ

39

4.3

Voor organisaties met een enkelvoudige bestuurs structuur: vermeld het aantal onafhankelijke en/of niet-leidinggevende leden van het hoogste bestuurslichaam.

4.4

Mechanismen die aandeelhouders en medewerkers de gelegenheid geven om aanbevelingen te doen aan of medezeggenschap uit te oefenen op het hoogste bestuurslichaam.

DZ

4.5

Een koppeling tussen vergoedingen voor leden van het hoogste bestuurslichaam, top-managers en leiding gevenden (met inbegrip van vertrekregelingen) en de prestaties van de organisatie (met inbegrip van sociale en milieu-gerelateerde prestaties).

JV

4.6

Processen waarmee het hoogste bestuurslichaam waarborgt dat strijdige belangen worden vermeden.

JV

4.7

Proces voor het bepalen van de kwalificaties en expertise van de leden van het hoogste bestuurslichaam voor het sturen van de strategie van de organisatie aangaande economische, milieugerelateerde en sociale onderwerpen.

JV

4.8

Intern ontwikkelde missie- of beginselverklaringen, gedragscodes en uitgangspunten die van belang zijn voor de economische, milieugerelateerde en sociale prestaties, met vermelding van de mate van invoering ervan. Geef uitleg over de mate waarin deze: • worden toegepast binnen de organisatie als geheel in verschillende regio’s en afdelingen/eenheden; • verband houden met internationaal overeengekomen standaarden.

DZ

1

Verslagparameters VERSLAGPROFIEL

3.1

Verslagperiode (bijvoorbeeld fiscaal jaar of kalenderjaar) waarop de verstrekte informatie betrekking heeft.

DZ

72

3.2

Datum van het meest recente verslag (indien van toepassing).

DZ

1

3.3

Verslaggevingscyclus (jaarlijks, tweejaarlijks, etc.)

DZ

72

3.4

Contactpunt voor vragen over het verslag of de inhoud ervan.

DZ

80

REIKWIJDTE EN AFBAKENING VAN HET VERSLAG 3.5

Proces voor het bepalen van de inhoud van het verslag.

DZ

72

3.6

Afbakening van het verslag (bv. landen, divisies, dochterondernemingen, gehuurde faciliteiten, samenwerkingsverbanden, leveranciers).

DZ

72

3.7

Vermeld eventuele specifieke beperkingen voor de reikwijdte of afbakening van het verslag.

DZ

72

3.8

Basis voor verslaggeving over samenwerkingsverbanden, dochterondernemingen in gedeeltelijk eigendom, gehuurde faciliteiten, uitbestede activiteiten of andere entiteiten die de vergelijkbaarheid tussen verschillende verslagperioden of verslaggevende organisaties aanzienlijk beïnvloeden.

DZ

72

74

73

ASSURANCE

4

DZ

DZ


NVT

32

63



JV

= Jaarverslag

NR


4.10

Vermeld in

Pag.

Procedures van het hoogste bestuurslichaam voor het overzien van de inventarisatie en het beheer door de organisatie van economische, milieugerelateerde en sociale prestaties, met inbegrip van relevante risico’s en mogelijkheden en naleving van of conformiteit met internationaal overeengekomen standaarden, gedragscodes en principes. Vermeld de frequentie waarmee het hoogste bestuurslichaam de duurzaamheidsprestaties beoordeelt.

DZ

39

Processen voor het evalueren van de eigen prestaties van het hoogste bestuurslichaam, in het bijzonder betreffende economische, milieugerelateerde en sociale prestaties.

JV

Vermeld in EC6

Beleid, methoden en deel van uitgaven betreffende lokaal gevestigde leveranciers op belangrijke bedrijfslocaties.

NR

EC7

Procedures voor lokale personeelswerving en aandeel van het topkader dat afkomstig is uit de lokale gemeenschap op belangrijke bedrijfslocaties.

DV

4.11

Toelichting over de toepassing van het voorzorgsprincipe door de verslaggevende organisatie.

DZ

15

4.12

Extern ontwikkelde economische, milieugerelateerde en sociale handvesten, principes of andere initiatieven die de organisatie onderschrijft.

DZ

63

Lidmaatschap van verenigingen (zoals branche verenigingen) en/of nationale/internationale belangenorganisaties.

DZ

71

4.14

Lijst van groepen belanghebbenden die de organisatie heeft betrokken.

DZ

32

4.15

Basis voor inventarisatie en selectie van belanghebbenden die moeten worden betrokken.

DZ

32

4.16

Benadering van het betrekken van belanghebbenden, waaronder de frequentie ervan per type en groep belanghebbenden.

DZ

32

4.17

De voornaamste onderwerpen en vraagstukken die naar voren zijn gekomen door de betrokkenheid van belanghebbenden en hoe de organisatie hierop heeft gereageerd, onder meer via haar verslaggeving

DZ

37

5

Managementbenadering en prestatieindicatoren

EC8

Ontwikkeling en gevolgen van investeringen in infrastructuur en diensten die voornamelijk ten behoeve van het algemeen nut worden geboden door middel van verplichtingen van commerciële aard, dan wel in natura of pro bono.

NR

EC9

Inzicht in en beschrijving van significante indirecte economische gevolgen, waaronder de omvang ervan.

NR

Milieuprestatie-indicatoren

EN1

Totale hoeveelheid gebruikte materialen naar gewicht of volume.

NR

EN2

Percentage van de gebruikte materialen dat bestaat uit afval uit externe bronnen

NR

ASPECT: ENERGIE EN3

Direct energieverbruik door primaire energiebron.

DZ

17

EN4

Indirect energieverbruik door primaire bron.

DZ

17

EN5

Energie die bespaard is door besparingen en efficiëntieverbeteringen.

DZ

16

EN6

Initiatieven ten behoeve van energie-efficiënte of op duurzame energie gebaseerde producten en diensten, evenals verlagingen van de energie-eisen als resultaat van deze initiatieven.

DZ

19

EN7

Initiatieven ter verlaging van het indirecte energie verbruik en reeds gerealiseerde verlaging.

DZ

Economische prestatie-indicatoren

ASPECT: WATER

ASPECT: ECONOMISCHE PRESTATIES Directe economische waarden die zijn gegenereerd en gedistribueerd, waaronder inkomsten, operationele kosten, personeelsvergoedingen, donaties en overige maatschappelijke investeringen, ingehouden winst en be-talingen aan kapitaalverstrekkers en overheden.

JV

Financiële implicaties en andere risico’s en mogelijkheden voor de activiteiten van de organisatie als gevolg van klimaatverandering.

DZ

EC3

Dekking van de verplichtingen in verband met het vastgestelde uitkeringenplan van de organisatie.

DZ

EC4

Significante financiële steun van een overheid.

EC2

EN8

Totale wateronttrekking per bron.

NR

EN9

Waterbronnen waarvoor wateronttrekking significante gevolgen heeft.

NR

EN10

Percentage en totaal volume van gerecycled en hergebruikt water.

NR

23

ASPECT: BIODIVERSITEIT EN11

Locatie en oppervlakte van land dat eigendom is, gehuurd wordt, beheerd wordt in of grenst aan beschermde gebieden en gebieden met een hoge biodiversiteits waarde buiten beschermde gebieden.

NR

EN12

Beschrijving van significante gevolgen van activiteiten, producten en diensten op de biodiversiteit in beschermde gebieden en gebieden met een hoge biodiversiteitswaarde buiten beschermde gebieden.

NR

EN13

Beschermde of herstelde habitats.

NR

EN14

Strategieën, huidige maatregelen en toekomstige plannen voor het beheersen van de gevolgen van de biodiversiteit.

NR

EN15

Aantal op de rode lijst van de IUCN vermelde soorten en soorten op nationale beschermingslijsten met habitats in gebieden binnen de invloedssfeer van bedrijfsactiviteiten, ingedeeld naar hoogte van het risico van uitsterven.

NR

51

NVT

ASPECT: MARKTAANWEZIGHEID EC5

Spreiding in de verhouding tussen het standaard aanvangssalaris en het lokale minimumloon op belangrijke bedrijfslocaties.

46

ASPECT: MATERIALEN

OVERLEG MET BELANGHEBBENDEN

EC1

Pag.

ASPECT: INDIRECTE ECONOMISCHE EFFECTEN

VERPLICHTINGEN I.V.M. EXTERNE INITIATIEVEN

4.13




4.9

NVT

NR


75



JV

= Jaarverslag

NR


GRI G3-overzicht Heijmans NV Pag.

ASPECT: LUCHTEMISSIES, AFVALWATER EN AFVALSTOFFEN

Vermeld in LA3

Totale directe en indirecte emissie van broeikasgassen naar gewicht.

DZ

Andere relevante indirecte emissie van broeikasgassen naar gewicht.

DZ

Initiatieven ter verlaging van de emissie van broeikas gassen en gerealiseerde verlagingen.

DZ

EN19

Emissie van ozonafbrekende stoffen naar gewicht.

EN20

EN17


GRI G3-overzicht Heijmans NV Vermeld in

EN16

NVT

Uitkeringen aan voltijdmedewerkers die niet beschikbaar zijn voor deeltijdmedewerkers, per grootschalige activiteit.

NR

16 ASPECT: VERHOUDING TUSSEN WERKGEVER EN WERKNEMER 16 LA4

Percentage medewerkers dat onder een collectieve arbeidsovereenkomst valt.

DZ

LA5

NR

NR

Minimale opzegtermijn(en) in verband met operationele veranderingen, inclusief of dit wordt gespecificeerd in collectieve overeenkomsten.

NO, SO en andere significante luchtemissies naar type en gewicht.

NR

ASPECT: GEZONDHEID EN VEILIGHEID

EN21

Totale waterafvoer naar kwaliteit en bestemming.

NR

EN22

Totaalgewicht afval naar type en verwijderingsmethode.

DZ

EN23

Totaal aantal en volume van significante lozingen.

NR

EN24

Gewicht van getransporteerd, geïmporteerd, geëxporteerd of verwerkt afval dat als gevaarlijk geldt op grond van bijlage I, II, III en VIII van de Conventie van Bazel en het percentage afval dat internationaal is getransporteerd.

NR

Benaming, grootte, beschermingsstatus en biodiversiteitswaarde van wateren en gerelateerde habitats die significante gevolgen ondervinden van de waterafvoer en -afvloeiing van de verslaggevende organisatie.

NR

EN18

EN25

Initiatieven ter compensatie van de milieugevolgen van producten en diensten en de omvang van deze compensatie.

NR

EN27

Percentage producten dat is verkocht en waarvan de verpakking is ingezameld, naar categorie.

DZ

NR

LA7

Letsel-, beroepsziekte-, uitvaldagen- en verzuimcijfers en het aantal werkgerelateerde sterfgevallen per regio.

DZ

LA8

Opleidings-, trainings-, advies-, preventie- en risicobeheersingsprogramma’s ten behoeve van personeelsleden, hun families of omwonenden in verband met ernstige ziekten.

NR

LA9

Afspraken over arbo-onderwerpen vast-gelegd in formele overeenkomsten met vakbonden.

DZ

52

Gemiddeld aantal uren dat een werknemer per jaar besteedt aan opleidingen, onderverdeeld naar werknemerscategorie.

DZ

50

LA11

Programma’s voor competentiemanagement en levenslang leren die de blijvende inzet-baarheid van medewerkers garanderen en hen helpen bij het afronden van hun loopbaan.

DZ

50

LA12

Percentage medewerkers dat regelmatig wordt ingelicht omtrent prestatie- en loopbaanontwikkeling.

NR

NR

ASPECT: DIVERSITEIT EN KANSEN

DZ

LA13

Samenstelling van bestuurslichamen en onderverdeling van medewerkers per categorie, naar geslacht, leeftijds groep, het behoren tot een bepaalde maatschappelijke minderheid en andere indicatoren van diversiteit.

DZ

LA14

Verhouding tussen basissalarissen van mannen en vrouwen per medewerkerscategorie.

NR

17

ASPECT: ALGEMEEN EN30

16

Sociale - Prestatie-indicatoren voor mensenrechten

Totale uitgaven aan en investeringen in milieubescherming naar type.

NR

ASPECT: INVESTERINGS- EN INKOOPBELEID

Arbeidsomstandigheden en indicatoren voor volwaardig werk

HR1

Percentage van en totaal aantal aanmerkelijke investeringsovereenkomsten waarin clausules over mensenrechten zijn opgenomen of waar-van de naleving van de mensenrechten is getoetst.

DZ

16

HR2

Percentage belangrijke leveranciers en aannemers die getoetst zijn op naleving van de mensenrechten en op getroffen maatregelen.

DZ

17

ASPECT: WERKGELEGENHEID LA1

Totale personeelsbestand naar type werk, arbeidsovereenkomst en regio.

DZ

52

LA2

Totaal aantal en snelheid van personeels-verloop per leeftijdsgroep, geslacht en regio.

DZ

53

76

16

LA10

31

ASPECT: TRANSPORT Significante milieugevolgen van het transport van producten en andere goederen en materialen die worden gebruikt voor de activiteiten van de organisatie en het vervoer van personeelsleden.

Percentage van het totale personeelsbestand dat is vertegenwoordigd in formele gezamenlijke arbocommissies van werkgevers en werknemers die bijdragen aan de controle op en advies over arboprogramma’s.

16

ASPECT: NALEVING

EN29

LA6

ASPECT: OPLEIDING EN ONDERWIJS

EN26

Monetaire waarde van significante boetes en totaal aantal niet-monetaire sancties wegens het niet naleven van milieuwet- en - regelgeving.

52

19

ASPECT: PRODUCTEN EN DIENSTEN

EN28

Pag.




JV

= Jaarverslag

NR


Vermeld in Totaal aantal uren personeelstraining over beleid en procedures betreffende aspecten van mensenrechten die relevant zijn voor de activiteiten, met inbegrip van het percentage van het personeel dat de trainingen gevolgd heeft.

Vermeld in

Pag.

NR

SO5

Standpunten betreffende publiek beleid en deelname aan de ontwikkeling ervan, evenals lobbyen.

NR

SO6

Totale waarde van financiële en in-natura-bijdragen aan politieke partijen, politici en gerelateerde instellingen per land.

NVT

ASPECT: VERBOD OP DISCRIMINATIE HR4

NR

SO7

Activiteiten waarvan is vastgesteld dat daarbij een aanzienlijk risico zou kunnen gelden voor het recht op de uitoefening van de vrijheid van vereniging en collectieve arbeidsonder-handelingen, alsmede de maatregelen die zijn getroffen ter ondersteuning van deze rechten.

SO8

Activiteiten waarvan is vastgesteld dat er een aanzienlijk risico is van gevallen van kinderarbeid, alsmede de maatregelen die zijn getroffen gericht op de uitbanning van kinderarbeid.

DZ

Activiteiten waarvan is vastgesteld dat er een aanzienlijk risico is van gevallen van gedwongen of verplichte arbeid, alsmede de maatregelen die zijn getroffen gericht op de uitbanning van gedwongen of verplichte arbeid.

DZ

NR

Levensduurstadia waarin de gevolgen van producten en diensten voor gezondheid en veiligheid worden beoordeeld met het oog op verbetering en het percentage van belangrijke producten dienstencategorieën die aan dergelijke procedures onderhevig zijn.

NR

PR2

Totaal aantal gevallen van niet-naleving van regelgeving en vrijwillige codes betreffende gevolgen voor gezondheid en veiligheid van producten en diensten gedurende de levens-duur, naar type resultaat.

NR

66

Percentage van het beveiligingspersoneel dat training heeft gevolgd in het beleid of de procedures van de organisatie betreffende aspecten van de mensenrechten die relevant zijn voor de activiteiten.

ASPECT: ETIKETTERING VAN PRODUCTEN EN DIENSTEN

NVT

Totaal aantal gevallen van overtreding van de rechten van de inheemse bevolking, alsmede de getroffen maatregelen.

NVT

Sociale - Maatschappelijke prestatie-indicatoren

PR3

Type informatie over producten en diensten dat verplicht wordt gesteld door procedures en het percentage van belangrijke producten en diensten die onderhevig zijn aan dergelijke informatie-eisen.

NR

PR4

Totaal aantal gevallen van niet-naleving van regelgeving en vrijwillige codes betreffende informatie over en etikettering van producten en diensten, naar type resultaat.

NR

PR5

Beleid ten aanzien van klanttevredenheid, met inbegrip van resultaten van onderzoeken naar de klant tevredenheid.

NR

ASPECT: GEMEENSCHAP SO1

Monetaire waarde van significante boetes en totaal aantal niet-monetaire sancties wegens het niet naleven van weten -regelgeving.

PR1

ASPECT: RECHTEN VAN DE INHEEMSE BEVOLKING HR9

64

ASPECT: GEZONDHEID EN VEILIGHEID VAN CONSUMENTEN

66

ASPECT: VEILIGHEIDSBELEID HR8

DZ

Sociale - Prestatieindicatoren voor productverantwoordelijkheid

ASPECT: GEDWONGEN EN VERPLICHTE ARBEID HR7

Totaal aantal rechtszaken vanwege concurrentie belemmerend gedrag, anti-kartel-, en monopolistische praktijken, alsmede de resultaten van deze rechtszaken. ASPECT: NALEVING

NR

ASPECT: KINDERARBEID HR6

Pag.

ASPECT: CONCURRENTIEBELEMMEREND GEDRAG

Totaal aantal gevallen van discriminatie en de getroffen maatregelen. ASPECT: VRIJHEID VAN VERENIGING EN COLLECTIEVE ARBEIDSONDERHANDELINGEN

HR5




HR3

NVT

Aard, reikwijdte en effectiviteit van alle programma’s en methoden die de effecten van de activiteiten op gemeenschappen bepalen en beheren, waaronder vestiging, activiteiten en vertrek.

NR

ASPECT: MARKETINGCOMMUNICATIE PR6

Programma’s voor de naleving van wetten, standaarden en vrijwillige codes met betrekking tot marketing communicatie, waaronder reclame, promotie en sponsoring.

DZ

PR7

Totaal aantal gevallen van niet-naleving van regelgeving en vrijwillige codes betreffende marketingcommunicatie, waaronder reclame, promotie en sponsoring, naar type resultaat.

NR

ASPECT: CORRUPTIE SO2

Percentage van en totaal aantal bedrijfseen-heden geanalyseerd op corruptiegerelateerde risico’s.

NR

SO3

Percentage van het personeel dat training in anticorruptiebeleid en -procedures van de organisatie heeft gevolgd.

NR

SO4

Maatregelen die zijn getroffen naar aanleiding van gevallen van corruptie.

NVT

69

ASPECT: PRIVACY VAN KLANTEN PR8

ASPECT: PUBLIEK BELEID

Totaal aantal gegronde klachten over inbreuken op de privacy van klanten en het kwijtraken van klantgegevens.

NR

ASPECT: NALEVING PR9


Monetaire waarde van significante boetes wegens het niet-naleven van weten -regelgeving betreffende de levering en het gebruik van producten en diensten.

NR

77


Assurancerapport Aan:

de Aandeelhouders, de Raad van Commissarissen en de Raad van

Bestuur van Heijmans N.V.

Opdracht Wij hebben het duurzaamheidsverslag 2011 van Heijmans N.V. te Rosmalen beoordeeld. Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van het duurzaamheidsverslag in overeenstemming met Sustainability Reporting Guidelines (G3) van Global Reporting Initiative, de handreiking maatschappelijke verslaggeving van de Raad voor de Jaarverslaggeving en het verslaggevingsbeleid van Heijmans N.V. zoals opgenomen in het duurzaamheidsverslag 2011. Onze opdracht is gericht op het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid dat: • de informatie in het duurzaamheidsverslag 2011 in alle van materieel belang zijnde opzichten een juiste en toereikende weergave is van het beleid, de bedrijfsvoering en de prestaties gedurende 2011; • het duurzaamheidsverslag 2011 van Heijmans N.V. in overeenstemming is met het door Heijmans N.V. onderkende toepassingsniveau B+ van Global Reporting Initiative. De in het duurzaamheidsverslag opgenomen toekomstgerichte informatie maakt geen onderdeel uit van onze opdracht. De werkzaamheden die worden verricht bij het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid zijn gericht op het vaststellen van de plausibiliteit van informatie en zijn geringer in diepgang dan die bij een assurance-opdracht gericht op het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid. Verwijzingen in het verslag (naar heijmans.nl, externe websites en overige documenten) en de in het duurzaamheidsverslag opgenomen toekomstgerichte informatie maken geen deel uit van onze opdracht.

Werkzaamheden Wij hebben onze werkzaamheden verricht in overeenstemming met Nederlands recht waar¬onder Standaard 3410 ‘Assurance standaard inzake maatschappelijke verslagen’. Hierin staan onder meer eisen voor de onafhankelijkheid van de assurance-teamleden. Als toetsingscriteria hebben wij gehanteerd de ‘Sustainability Reporting Guidelines’ (G3) van Global Reporting Initiative, de handreiking maatschappelijke verslaggeving van de Raad voor de Jaarverslaggeving en het verslaggevingsbeleid van Heijmans N.V., waarvan een samenvatting is gegeven op de pagina 73 van duurzaamheidsverslag 2011. Wij zijn van mening dat deze criteria toereikend zijn voor het doel van onze assurance-opdracht. Wij hebben de door ons noodzakelijk geachte werkzaamheden verricht om een deugdelijke grondslag voor onze conclusie te verkrijgen. Onze belangrijkste werkzaamheden voor het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid waren:

78



• het beoordelen van de aanvaardbaarheid van de gehanteerde grondslagen voor verslaggeving en de consistente toepassing ervan, alsmede van belangrijke schattingen en berekeningen, die bij het opmaken van het duurzaamheidsverslag 2011 zijn toegepast; • het verkrijgen van inzicht in de branche, de organisatie en haar meest relevante maatschappelijke issues; • het verkrijgen van inzicht in de opzet en het bestaan van de gebruikte systemen en gehanteerde methoden voor het verzamelen en verwerken van de gerapporteerde informatie, inclusief het consolidatieproces; • het beoordelen van de plausibiliteit van de informatie in het duurzaamheidsverslag 2011 van Heijmans N.V. door middel van het uitvoeren van werkzaamheden met betrekking tot de onderbouwing van de informatie in het verslag voornamelijk door een combinatie van cijferanalyses en het inwinnen van inlichtingen. Daarbij zijn onder meer interviews gehouden met verantwoordelijke functionarissen en zijn relevante bedrijfs-documenten opgevraagd en externe bronnen geraadpleegd; • het beoordelen van het algehele beeld van het duurzaamheidsverslag 2011 aan de hand van bovengenoemde criteria.

Conclusie Op grond van onze beoordelingswerkzaamheden komen wij tot de conclusie dat ons niets gebleken is op basis waarvan wij zouden moeten concluderen dat: • het duurzaamheidsverslag 2011 van Heijmans N.V. niet in alle van materieel belang zijnde opzichten, een juiste en toereikende weergave is van het beleid, de bedrijfsvoering en de prestaties gedurende 2011, in overeenstemming met de richtlijnen van Global Reporting Initiative, de handreiking voor maatschappelijke verslaggeving van de Raad voor de Jaarverslaggeving en het beschreven verslaggevingsbeleid van Heijmans N.V.; • het duurzaamheidsverslag 2011 van Heijmans N.V. niet in overeenstemming is met het door Heijmans N.V. onderkende toepassingsniveau B+ van Global Reporting Initiative.

Zwolle, 29 februari 2012

Ernst & Young Accountants LLP

w.g. prof.dr. D.A. de Waard RA MA


79


Meer? Meer informatie over dit verslag? Contact: neem contact op met Robert Koolen, programmamanager duurzaamheid via [email protected] of [email protected] Jaarverslag website: kijk voor actuele informatie over dit jaarverslag op www.jaarverslag. heijmans.nl/duurzaamheid of download hier het verslag Website: kijk op www.heijmans.nl voor corporate informatie over het thema

Meediscussieren over dit verslag? Blog: Post uw mening of vraag op het Heijmans’ blog, www.overruimte.nl. Twitter: Tweet uw vraag aan @HeijmansNL. Facebook: plaats uw opmerkingen via www.facebook.com/HeijmansNL Webinar: U kunt ook mee discussiëren en uw vragen stellen via het duurzaamheid webinar dat Heijmans organiseert op 9 mei 2012.

80



Afkortingen

en begrippen ASC AVA BEC BIM CAO COR DLG EMVI EOR EPC FSC GPR GRI HDL HR HRM ID IF IP ISO IT KAM KPI MTCC NMA PEFC PPS RvB RvC SEC SIBIB SKOR VCA VBDO Wft WIA WKO ZZP

Arbo Service Centrum Algemene Vergadering van Aandeelhouders Bossche Energie Convenant Bouw Informatie Model Collectieve Arbeidsovereenkomst Centrale Ondernemingsraad Diens Landelijk Gebied Economisch Meest Voordelige Inschrijving Eurpese Ondernemingsraad Energie Prestatie Coëfficiënt Forest Stewardship Council Gemeentelijke Praktijk Ricktlijn Global Reporting Initiative Stichting Het Drentse Landschap Human Resources Human Resources Manager Gemiddelde verzuimduur Ongevallen Frequentie Ongevallenverzuim International Organization for Standardization Informatie Technologie Kwaliteit Arbeid Milieu Key performance indicators Malaysian Timber Certification Council Nederlandse Meldingsautoriteit Programme for the Endorsement of Forest Certification schemes Publieke Private Samenwerking Raad van Bestuur Raad van Commessarissen Smart Energy Collective Stichting Beoordeling Integriteit Bouwnijverheid Stichting Kunst in Openbare Ruimte Veiligheid gezondheid en milieu Checklist Aannemers Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling Wet op het financieel toezicht Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen Warmte en koude oplag Zelfstandigen Zonder Personeel

Smart Grid Een Smart Grid is een digitaal elektrisch grid dat informatie van het gebruikersgedrag, van zowel leveranciers als consument, vezameld, verspreid en gebruikt om betrouwbaarheid, duurzaamheid en kosten te optimaliseren.


81


Colofon Het duurzaamheidverslag 2011 van Heijmans N.V. is in digitale en interactieve vorm te vinden op www.jaarverslagheijmans.nl en als pdf op de website, www.heijmans.nl Publicatiedatum 1 maart 2012 This annual report is also published in the English language. In case of textual contradictions between the Dutch and the English version, the first shall prevail. Realisatie: Digideon Fotografie: Reinout van den Bergh

Duurzaamheid duurt het langst

Recommend Documents