tekst & foto’s: Rijk van Vulpen
Heimen Vliek is coördinator voor monstername in de regio Putten-Ermelo en Flevoland en is zelf ook geregeld op pad voor deze werkzaamheden.
Drachtmeting middels melkmonster Boer&ZO
16
“
In de praktijk is gebleken dat de dieren die drachtig getest zijn, dit in de praktijk ook daadwerkelijk zijn. De test voldoet dus goed
◄ Egbert Henniphof is directeur van de VVB Veluwe-IJsselstreek
Melkmonsteren wordt al vele decennia gedaan om betrouwbare melklijsten van het melkvee te kunnen samenstellen. Voor de melklijsten wordt er getest op het percentage eiwit en vet, maar ook worden o.a. het celgetal en ureumgehalte vastgesteld. Alleen de verwerking van melkmonsters is door de jaren heen gemoderniseerd, maar inhoudelijk is hierbij nauwelijks verschil met het verleden. Toch is op dit gebied inmiddels een noviteit. Het overblijfsel van het melkmonster kan op verzoek van de melkveehouder aan een aanvullend onderzoek onderworpen worden, daaruit kan dan met grote zekerheid bepaald worden of de betreffende koe al dan niet drachtig is. De meest gangbare manier om dracht vast te stellen was tot heden een handmatig onderzoek, al dan niet door de veearts uitgevoerd. Ten opzichte van de veearts is dit veel gemakkelijker, men hoeft geen koeien te separeren en minstens zo belangrijk, minder stress voor het te onderzoeken dier. De ontdekking om dracht te bepalen aan de hand van bepaalde eiwitten in het melkmonster is een vinding van de Belgische firma Idexx en wordt sinds 1 maart als eerste aan melkveehouders in Nederland aangeboden door de Vereniging Veehouderijbelangen ‘Veluwe-IJsselstreek’, met de hoofdvestiging te Nunspeet. De betrouwbaarheid bedraagt 99% bij constatering gust en 98% bij constatering drachtig. “In 2005 ontstond de VVB ‘Veluwe-IJsselstreek’ na een fusie van VVB West Veluwe en VVB IJsselstreek. De directeur van West Veluwe vertrok en uit praktisch oogpunt was een samengaan wenselijk, zeker ook omdat beide VVB’s qua werkgebied nogal wat overlap vertoonden”, vertelt directeur Egbert Henniphof. Samen met Heimen Vliek, coördinator voor monstername regio Putten-Ermelo en Flevoland, licht hij één en ander toe. “Inmiddels zijn we in haast alle provincies actief”, vervolgt Egbert. Naast Nunspeet, heeft de VVB inmiddels enkele gedecentraliseerde vestigingen, maar het testen van de melkmonsters gebeurt wel centraal in het Nunspeetse laboratorium. “Binnen onze VVB hebben we inmiddels zo’n 1100 melkcontrolebedrijven. In 2005 begonnen we met 52.000 koeien en inmiddels is dit aantal uitgegroeid tot 84.000. Het streven is het aantal leden op peil te houden,
”
daardoor valt er nog wel een forse stijging van het aantal koeien te verwachten. Vorig jaar hebben rond de 30 nieuwe leden zich nog bij ons aangesloten.” Heimen: “Naast het leveren van melkcontrole gegevens, kunnen we ook de I&R verzorgen of zelfs de hele administratie uit handen nemen. Met de controlegegevens kan de veehouder waar nodig de voeding aanpassen en gebruiken als belangrijke informatie voor zijn fokkerij. Tevens is het celgetal van belang om het gebruik van droogzetpenicilline te verantwoorden.” Vanaf dag 35 Melkcontrole vindt één keer in de drie, vier, vijf of zes weken plaats. Veelal door een ‘monsternemer’ van de VVB, maar kan ook door de veehouder zelf gedaan worden. Dit is afhankelijk van de gekozen lidmaatschapsvorm. De prijzen voor monstername worden bepaald door de gekozen frequentie, het aantal dieren en het al dan niet zelf nemen van melkmonsters. Sinds 1 maart kan een veehouder aangeven welke dieren hij tevens getest wil hebben op dracht. De kosten voor deze aanvullende test bedragen € 3,75 per monster. Na de reguliere tests van het monster, worden de monsters er tussenuit gehaald die ook voor de drachtmeting beoordeeld moeten worden. Deze monsters worden vervolgens afgeleverd bij het VLG (Veterinair Laboratorium Gelderland) in Epe. Via de mail krijgt de veehouder binnen enkele dagen het resultaat thuis. Dit luidt dan ‘Open’ (gust), ‘Pregnant’ (drachtig) of eventueel ‘Recheck’ (hertest). Voor een enkeling waren die Engelse benamingen niet helemaal duidelijk en werd een keer de vraag gesteld wat het betekende nu zijn koe ‘pregnant’ bleek te zijn… De test is betrouwbaar vanaf de 35e dag na inseminatie, mits dit tenminste 60 dagen na het afkalven is. Bij vroeger testen, zou een dier drachtig getest kunnen worden door resten die nog in het lichaam aanwezig zijn van voor het afkalven. De 2% waarbij dracht geconstateerd wordt, maar dit toch niet het geval blijkt te zijn, kan worden veroorzaakt door het feit dat een koe die haar embryo heeft verloren, nog wel de geteste eiwitten in de melk kan hebben. In eerste instantie was het overigens de bedoeling zelf de tests te gaan uitvoeren, maar dicht bij huis werd een alternatief gevonden. “We stonden al op het punt de apparatuur te kopen, toen een vertegenwoordiger van deze apparatuur ons op VLG attendeerde. ‘Gaan jullie daar eerst maar eens praten’, zei hij. Toen we in Epe binnenstapten, voelde het meteen goed”, zo vertelt Heimen. 1,4 Miljoen Ondanks dat deze drachtmeting nog maar sinds kort wordt aangeboden aan de leden, blijkt er al aanzienlijke belang-
17
Boer&ZO
Sinds 2005 heeft EIJVA bv. de losse verhuur als bedrijfstak toegevoegd. Met de vele soorten en maten van machines kunnen zij de machines leveren voor het uitvoeren van (bijna)
kraan met een bereik van 18,70 m! Allen uitgerust met GPS. Ook voor minishovels, kranen, trilplaten en stampers kunt u bij EIJVA terecht.
Geen eigen mogelijkheden om de machine te transporteren? Dan verzorgt EIJVA het transport.
LOSSE VERHUUR BIJ EIJVA BV alle werkzaamheden. Zo zijn er rupsdumpers te huur voor de extremere omstandigheden zoals dijkwerkzaamheden en moeilijk begaanbaar terrein. Ook bij de maisoogst worden deze ingezet. De rupsdumpers kunnen 8m3 grond/ zand vervoeren en met opbouw tot wel 27m3. Voor grondwerkzaamheden zijn er in de losse verhuur rupskranen van 1 ton tot en met 30 ton en een longreach
Boer&ZO
De verhuur is tevens uitgebreid met een elektrische zeef. Te gebruiken voor het uitzeven van biomassa, puin en compost. Doordat deze zeef elektrisch draait, is deze extra zuinig in het verbruik.
18
stelling voor te bestaan. Heimen: “Vanaf februari hebben we hiermee proefgedraaid en is er best veel animo voor. Al een kwart van de leden maakt hiervan gebruik. Uit onderzoek onder de gebruikers is gebleken dat 88% tevreden is. Verbeterpunt is nog dat de uitslag in het Nederlands gebracht kan worden. Verder is in de praktijk gebleken dat de dieren die drachtig getest zijn, dit ook daadwerkelijk zijn. De test voldoet dus goed en des te meer er over gesproken wordt, des te meer belangstelling er voor komt vanuit de leden.” De test geeft alleen uitsluitsel over al dan niet drachtig zijn. Bij de dieren die niet drachtig zijn, is middels d e
test niet te herleiden wat daarvan de medische oorzaak is. Daarvoor blijft onderzoek van het betreffende dier nodig, zoals dat altijd al gebruikelijk was. Niet alle VVB’s hebben zelf de mogelijkheid om melkmonsters te testen. Doordat enkele laboratoria over willen gaan op grotere melkmonsters, willen deze tevens overgaan op het uitschrijven van een hogere rekening voor de VVB’s. Een aantal daarvan, o.a. VVB Silvolde, Rouveen en Losser met zo’n 300.000 monsters per jaar, heeft hun heil elders gezocht en zij zijn ook bij de VVB ‘VeluweIJsselstreek’ terechtgekomen. Men was eigenlijk berekend op zo’n 750.000 melkmonsters per jaar, maar met de tests voor diverse anderen erbij, is dit aantal inmiddels opgelopen naar ruim 1,4 miljoen. Daarnaast worden er nog zo’n 250.000 monsters van schapen en geiten verwerkt. In het laboratorium in Nunspeet staat apparatuur die van zo’n 800 monsters per uur de waarden bepaald. De rekken met 90 buisjes met melkmonsters gaan vanuit de koeling in een bad waar ze opgewarmd worden tot 40 graden en worden vervolgens in het apparaat gezet. Daar gaat eerst een roerstaafje het buisje in om de melk goed te mengen. Daarna gaat het roerstaafje naar het volgende monster en gaan in het voorgaande monster twee pipetten die een kleine hoeveelheid melk opzui-
19
Boer&ZO
MEER DAN 40 JAAR
nd!
la o v e l F n a v drijf e b w u o b t é H
nieuwbouw renovatie en onderhoud bewaringen opslagloodsen stallen woningen
biddinghuizen tel. 0321 - 33 16 49 www.hedibouw.nl
“
Binnen onze VVB hebben we zo’n 1100 melkcontrolebedrijven. In 2005 begonnen we met 52.000 koeien en inmiddels is dit aantal uitgegroeid tot 84.000.
”
gen. Binnen enkele seconden verschijnen vervolgens de geconstateerde waarden op het computerscherm, waarmee de test van het betreffende monster is afgerond. Alle buisjes zijn (uiteraard) voorzien van het diernummer waarvan de melk afkomstig is. De buisjes die ook voor een drachttest gebruikt worden, worden handmatig uit de rekjes genomen om vervolgens naar het lab in Epe te worden vervoerd. Vorig jaar was in België al met deze testmethode gewerkt en het was pas eind 2013 dat men in Nederland van het bestaan van de test hoorde. Heimen: “We wisten toen nog niet dat een dergelijke test zo makkelijk zou zijn. In november kwamen we er pas achter dat dit met een extern apparaat kon. In eerste instantie dachten we dat dit met de apparaten moest waarmee ook de gewone melkmonsters worden getest.”
Alvorens twee pipetjes een deel van het melkmonster opzuigen wordt het monster geroerd
Alie Busweiler is één van de laboratoriummedewerkers
Voor monstername bij robotmelken zijn speciale units beschikbaar
Met het aanbieden van de nieuwe drachtmeting kan de VVB ‘Veluwe-IJsselstreek’ gerust vooruitstrevend genoemd worden. Dat ze op meer fronten aan de weg timmeren blijkt o.a. uit het organiseren van de fokveedag in Putten. Hieraan kunnen leden van de vereniging meedoen, maar door de samenwerking met het Groenhorst College uit Barneveld, eveneens de leerlingen van die school. Wie zelf thuis geen geschikte koe had, kon voor de keuring gebruikmaken van een ‘leasekoe’. Door deze samenwerking waren er afgelopen maart extra veel opgaven. Niet alleen een mooie sportieve krachtmeting, maar vooral ook een visitekaartje en ideale gelegenheid om te netwerken!
Stefan van ‘t Oosten voorziet de gereinigde buisjes van een druppel conserveringsmiddel
▲ Binnen enkele seconden verschijnen alle gemeten waarden op het computerscherm
21
Boer&ZO
