Draaiboek grondverwerving en onteigening infraproject stationsgebied Driebergen-Zeist

MEMO

AAN

ProRail B.V., de gemeente Utrechtse Heuvelrug en de gemeente Zeist

VAN

advocaten TELEFOON FAX E-MAIL

*DATUM ONS KENMERK

H.X. Botter, E.W.J. de Groot +31 88 253 5960 +31 88 253 5934 [email protected]

8 september 2014 252629.hxb

KOPIE AAN

Draaiboek grondverwerving en onteigening infraproject stationsgebied Driebergen-Zeist

ONDERWERP

Inleiding 1.

ProRail, de gemeente Zeist en de gemeente Utrechtse Heuvelrug zijn voornemens om de omgeving rondom het station Driebergen-Zeist te herontwikkelen. Er zullen in dit verband onder meer een extra spoor, een spoorwegonderdoorgang, een busstation, fietspaden en enkele nieuwe weggedeelten worden aangelegd (hierna: het project).

2.

Om het hierboven omschreven project te kunnen realiseren, zijn allereerst enkele gronden permanent benodigd (hierna: de permanent voor het project benodigde gronden). Dit type gronden kan worden onderscheiden van gronden die slechts gedurende een bepaalde periode in bezit hoeven te zijn. Het is thans nog onduidelijk waar deze tijdelijk benodigde gronden (denk aan: werkterreinen) zullen worden geprojecteerd en – in het verlengde daarvan – wat het totale grondbeslag van het project zal zijn.

3.

Deze duidelijkheid bestaat al wel voor wat betreft de permanent benodigde gronden. Een substantieel deel daarvan is ook al verworven. Ter illustratie hiervan verwijzen wij graag naar het als bijlage 1 opgenomen document getiteld ‘overzicht schema stand van zaken grondverwerving’. De komende tijd zal worden getracht om ook de overige (permanent voor het project benodigde) gronden in eigendom te verkrijgen. Het is echter niet uit te sluiten dat met bepaalde grondeigenaren geen overeenstemming kan worden bereikt over aankoop van hun percelen. In voorkomend geval zullen de desbetreffende gronden moeten worden onteigend. De gedachte was aanvankelijk dat ProRail in dat kader één zogenoemd titel IIA onteigeningsverzoek zou indienen met betrekking tot alle voor het project benodigde gronden. ProRail, de gemeente Zeist en de gemeente Utrechtse Heuvelrug hebben – tijdens een bespreking van 28 augustus 2013 – deze constructie toegelicht ten overstaan van (ambtenaren van) de Corporate Dienst van Rijkswaterstaat (hierna: de CD). Deze instantie bleef echter bij haar standpunt dat ProRail slechts (succesvol) een onteigeningsverzoek kan indienen met betrekking tot de gronden waarop spoorse voorzieningen komen.1 De

1

Overigens is van belang dat de ambtenaren van de CD nooit bereid zijn om eventuele (in het vooroverleg geuite)

standpunten op schrift te stellen. Om die reden is er ook geen door het CD geaccordeerd gespreksverslag. Er is wel een memo d.d. 1 oktober 2013 van M. Wolswijk beschikbaar (EDMS nummer: 3432189) waarin op het bewuste gesprek wordt ingegaan.

AKD:#6857057v1

DATUM ONS KENMERK PAGINA

8 september 2014 252629.hxb 2 van 13

ontwikkeling die op overige percelen plaatsvindt, dient naar het oordeel van de CD primair de belangen van de gemeenten Utrechtse Heuvelrug en Zeist. Daaraan verbindt de CD de conclusie dat deze gemeenten (en dus niet ProRail) de meest gerede partijen zijn om ter zake de administratieve onteigeningsprocedure te starten. Er zullen derhalve – uitgaande van de hierboven weergegeven visie van de CD - meerdere onteigeningsverzoeken moeten worden ingediend door diverse rechtspersonen. Daar staat tegenover dat er wel sprake is van één project. Dit betekent dat de handelingen van de diverse betrokken partijen goed op elkaar dienen te worden afgestemd. 4.

Tegen die achtergrond zijn wij gevraagd om aan te geven welke stappen er achtereenvolgens moeten worden gezet (en door wie) om uiteindelijk alle voor het project permanent benodigde gronden in eigendom te verkrijgen. In dit kader merken wij op dat er ter zake vier verschillende fasen kunnen worden onderscheiden. Hieronder zullen wij – per fase – aangeven wie, wat, op welk moment moet doen. Draaiboek grondverwerving en onteigening Planologische fase verantwoordelijk)

(maart

2014

t/m

december

2014,

omgevingspartijen

primair

5.

Te beginnen met de planologische fase. Om het project te kunnen uitvoeren, zal eerst een zogenoemde planologische grondslag moeten worden gecreëerd. De gemeenten Zeist en Utrechtse Heuvelrug (hierna samen: de omgevingspartijen) maken in dit verband al de nodige voortgang.

6.

De gemeenteraden van Zeist en Utrechtse Heuvelrug hebben namelijk op respectievelijk 4 maart 2014 en 3 maart 2014 – ieder afzonderlijk - een bestemmingsplan vastgesteld getiteld ‘Stationsgebied Driebergen-Zeist’ (hierna samen: de bestemmingsplannen). Deze besluiten zijn eind maart 2014 gepubliceerd. Dit betekent echter niet dat de planologische fase ook alsdan eindigt. Belanghebbenden kunnen namelijk gedurende zes weken tegen de besluiten tot vaststelling van de bestemmingsplannen in beroep gaan bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (hierna: de Afdeling).

7.

Van deze beroepsmogelijkheid is gebruik gemaakt. De omgevingspartijen hebben elkaar en ProRail van de beroepen op de hoogte gebracht. Het verweer wordt gezamenlijk voorbereid, waarbij de raden zich laten vertegenwoordigen door een advocaat, die ook mede namens ProRail optreedt.

8.

De Afdeling streeft ernaar – nu het project onder de Crisis- en Herstelwet valt – binnen zes maanden na het einde van de beroepstermijn uitspraak te doen. De praktijk wijst uit dat de Afdeling dit vaak niet haalt. Dit brengt met zich dat naar verwachting vanaf december 2014 2

AKD:#6857057v1



duidelijk wordt of de bestemmingsplannen rechtens onaantastbaar zijn geworden. Grondverwervingsfase (juni 2014 t/m december 2014, ProRail primair verantwoordelijk) 9.

Simultaan aan de hiervoor behandelde planologische fase, loopt de grondverwervingsfase. Alvorens deze laatste fase kan aanvangen, zal eerst duidelijk moeten worden welke oppervlakten er exact moeten worden aangekocht. Dit wordt doorgaans vastgesteld aan de hand van zogenoemde grondplantekeningen. Naar wij hebben begrepen, zullen de grondplantekeningen voor het project, in overleg met beide gemeenten, in juli / augustus 2014 (onder leiding van van ProRail) gereed worden gemaakt. - Welke partij is verantwoordelijk voor de minnelijke verwerving?

10.

De vraag rijst vervolgens wie er aan de hand van deze tekeningen minnelijke verwervingspogingen moet gaan doen. In dit kader stellen wij voorop dat in theorie elke partij de onderhandelingen zou kunnen voeren. Van belang is echter dat – als men de mogelijkheid open wil houden om op een later moment te gaan onteigenen – de minnelijke verwervingspogingen (ter voorkoming van onteigening) moeten worden gedaan door ‘de meest gerede partij’. Daarover is de afgelopen tijd veel gezegd en geschreven. Voor nu berusten partijen in de navolgende onderverdeling die volgens de CD moet worden gehanteerd: A. ProRail is de meest gerede partij om verwervingspogingen te doen met betrekking tot percelen die benodigd zijn voor de aanleg van spoorwegwerken; B. De gemeente Utrechtse Heuvelrug is de meest gerede partij om verwervingspogingen te doen met betrekking tot (binnen haar gemeentegrenzen gelegen) percelen die benodigd zijn voor de aanleg van wegen en fietspaden; C. De gemeente Zeist is de meest gerede partij om verwervingspogingen te doen met betrekking tot (binnen haar gemeentegrenzen gelegen) percelen die benodigd zijn voor de aanleg van wegen en fietspaden;

11.

Indien er strikt zou worden vastgehouden aan deze afbakening, dan zouden op enig moment in totaal drie verschillende partijen percelen aan het verwerven zijn ten behoeve van het project. Zulks wordt visueel inzichtelijk gemaakt door de als bijlage 2 aan dit draaiboek gehechte ‘Overzichtstekening projectgebied Gemeente Zeist / Gemeente Utrechtse Heuvelrug en ProRail’. Het doen van verwervingspogingen op de basis van de uit de voornoemde overzichtstekening voortvloeiende onderverdeling lijkt ons niet wenselijk. Wij zouden ons kunnen voorstellen dat ProRail alle verwervingspogingen voor haar rekening 3

AKD:#6857057v1



neemt.2 Daarvoor bestaat een aantal redenen. Wij noemen er twee. Allereerst beschikt ProRail over veel kennis en expertise op het gebied van grondverwerving. Daarnaast verdient het de voorkeur dat grondeigenaren slechts worden geconfronteerd met één verwerver die bovendien consequente grondprijzen hanteert. 12.

De constructie waarin ProRail de aanbiedingsbrieven (op haar eigen briefpapier) verzendt, is overigens alleen mogelijk indien aan een voorwaarde wordt voldaan. Deze voorwaarde behelst dat ProRail telkens expliciet aangeeft dat het bewuste aanbod mede namens de gemeente Utrechtse Heuvelrug dan wel de gemeente Zeist wordt gedaan.3 De twee betrokken burgemeesters moeten in dit kader een volmacht aan ProRail verlenen om namens hun gemeenten de onderhandelingen te voeren (zie bijlage 3).4 - Welke stappen moet de verwervende partij zetten?

13.

Nu duidelijk is wie de verwerving (in onze ogen) het beste zou kunnen oppakken, rijst de vraag welke stappen ProRail (en de omgevingspartijen) ter zake moet zetten.

14.

In dit kader wijzen wij op het feit dat er eerst zal moeten worden onderzocht wie de eigenaren zijn van de nog benodigde percelen alsmede welke (rechts)personen kunnen worden gekwalificeerd als derde belanghebbende. Dit kan onder meer worden nagegaan door middel van raadpleging van de openbare registers. In aanvulling daarop, moet aan de eigenaren worden gevraagd of zij nog (niet uit het kadaster kenbare) derde belanghebbenden kennen (denk aan: huurders, pachters en leidingbeheerders).

15.

Dit laatste is van belang, omdat – als men uiteindelijk wil gaan onteigenen – er niet alleen moet zijn onderhandeld met de grondeigenaren (ter voorkoming van onteigening), doch tevens met de derde belanghebbenden. In dit kader moet ProRail concreet aan elke grondeigenaar en elke derde belanghebbende (die schade lijdt) bij aangetekende brief een schadeloosstelling aanbieden. Wij zouden ons kunnen voorstellen dat er in ieder geval tot oktober 2014 wordt getracht om minnelijke overeenstemmingen te bereiken.

16.

ProRail verzendt – zoals gebruikelijk – eerst zogenoemde ‘start verwervingsbrieven’ waarin nog geen formeel aanbod wordt gedaan. De inhoud van een dergelijk brief blijkt uit het als bijlage 4 aangehechte document ‘format start verwervingsbrief’. In de start verwervingsbrief zal tevens worden gewezen op het feit dat de grondeigenaren zich kunnen laten bijstaan 2

Zie bijvoorbeeld het KB van 25 februari 2012, Stcrt. 2012, 4845 (provincie Zuid-Holland): bij meerdere partijen die

minnelijk overleg voeren ter voorkoming van onteigening, moet worden onderzocht of er coördinatie kan plaatsvinden. 3

Zie KB van 12 oktober 2012, Stcrt. 2012, nr. 22926 (Apeldoorn).

4

Zie artikel 171 Gemeentewet juncto Algemeen Mandaatbesluit 2014, versie januari (Utrechtse Heuvelrug) en

Mandaatregeling 2006 (Zeist).

4

AKD:#6857057v1



door een deskundige en dat de ter zake gemaakte kosten zullen worden vergoed. In dit kader zal – zo volgt ook uit de voornoemde brief - aansluiting worden gezocht bij de (in de Staatscourant gepubliceerde) ‘Publicatie Regelgeving vergoeding van kosten van deskundige bijstand bij minnelijke grondverwerving’ (zie bijlage 5). 17.

De hiervoor omschreven brief zal niet eerder worden verzonden dan nadat de Stuurgroep een definitieve ‘go’ heeft gegeven met betrekking tot het aanvangen van de minnelijke verwervingsfase en de beide colleges en raden geïnformeerd zijn over de aankomende verwervingspogingen en de mogelijk te voeren onteigeningsprocedures.

18.

Het is goed voorstelbaar dat de in deze fase gedane verwervingspogingen al snel vruchteloos lijken te zijn. In voorkomend geval adviseren wij de betrokken medewerkers van ProRail om tijdig te starten met het voorbereiden van de documenten voor het kunnen doorlopen van administratiefrechtelijke onteigeningsprocedures. De (voorbereiding van de) administratieve onteigeningsfase (juni 2014 t/m januari 2016, ProRail primair verantwoordelijk)

19.

Hiervoor is niet voor niets het woord ‘onteigeningsprocedures’ (meervoud) gebruikt. De CD meent namelijk dat er meerdere onteigeningsverzoeken moeten worden ingediend. Dit heeft te maken met het feit dat het project zowel op het grondgebied van de gemeente Zeist als op het grondgebied van de gemeente Utrechtse Heuvelrug zal worden uitgevoerd. Daarnaast zijn sommige onderdelen van het project primair in het belang van ProRail, terwijl andere aspecten eerder een gemeentelijk belang lijken te dienen. Indachtig het voorgaande, meent de CD dat de navolgende drie onteigeningsverzoeken moeten worden ingediend: A. Een door ProRail in te dienen verzoek tot aanwijzing ter onteigening op basis van titel IIa van percelen welke benodigd zijn voor de aanleg van spoorwegwerken (hierna: onteigeningsverzoek 1) B. Een door de gemeente Utrechtse Heuvelrug in te dienen verzoek om de (binnen die gemeente gelegen) percelen welke benodigd zijn voor de aanleg van wegen / fietspaden krachtens titel IIa ter onteigening aan te wijzen. In dit kader zal het college van burgemeester en wethouders (hierna: het college) een onteigeningsverzoek moeten indienen bij de Kroon.5 (hierna: onteigeningsverzoek 2) C. Een door de gemeente Zeist in te dienen verzoek om de (binnen die gemeente gelegen) percelen welke benodigd zijn voor de aanleg van wegen / fietspaden krachtens 5

Zie notitie van 14 januari 2014 van de CD, p. 2.

5

AKD:#6857057v1



titel IIa ter onteigening aan te wijzen. Ook hier zal het college een onteigeningsverzoek moeten indienen bij de Kroon.6 (hierna: onteigeningsverzoek 3) 20.

Naar wij hebben begrepen, zullen de medewerkers van ProRail in november 2014 reeds beginnen met het voorbereiden van onteigeningsverzoeken 1 t/m 3. De bevoegde bestuursorganen van de betrokken gemeenten zijn evenwel – voor de goede orde verantwoordelijk voor het ondertekenen van de documenten die ProRail voor hen opstelt.

21.

De onteigeningsverzoeken 1 t/m 3 moeten uiteindelijk voldoen aan de eisen die de Onteigeningswet en de CD daaraan stellen.7 Dit zijn strenge en niet altijd even heldere eisen. Om die reden adviseren wij om – voorafgaand aan het indienen van het onteigeningsverzoek - de desbetreffende concept onteigeningsstukken te laten toetsen door de CD. Vervolgens kunnen eventuele opmerkingen van de ambtenaren van de CD nog worden verwerkt. Een dergelijke ‘voortoets’ door de CD geeft geen garantie voor positieve besluiten door de Kroon, maar het vergroot uiteraard wel de kansen dienaangaande.

22.

Het ligt naar ons oordeel in de rede dat de onteigeningsstukken in mei / juni 2015 definitief kunnen zijn (in de zin dat deze akkoord zijn bevonden door de CD). Nadat de Stuurgroep ter zake haar fiat heeft gegeven, kunnen de betrokken ambtenaren van de gemeenten een collegevoorstel in de ‘routing’ brengen. De ervaring leert dat het college vervolgens binnen circa drie weken een besluit kan nemen. Dat gezegd hebbend, kunnen in juni 2015 alle benodigde documenten zijn ondertekend. Alsdan kunnen de onteigeningsverzoeken 1 t/m 3 worden ingediend.

23.

De CD stelt vervolgens ontwerp Koninklijke Besluiten (KB’s) op die tezamen met de onteigeningsstukken gedurende zes weken ter inzage worden gelegd (t/m eind augustus 2015). Doorgaans vindt er drie weken na het einde van de terinzagelegging van een ontwerp KB een hoorzitting plaats. In het onderhavige geval zullen er – zoals hiervoor al bleek - wellicht drie ontwerp KB’s moeten worden opgesteld en ter inzage dienen te worden gelegd. Dit zou in theorie kunnen leiden tot evenzoveel hoorzittingen. Wij zouden ons echter kunnen voorstellen dat er wordt getracht om de CD te bewegen om één gezamenlijke hoorzitting te plannen.

24.

Tijdens deze hoorzitting kunnen belanghebbenden hun zienswijzen ten aanzien van de voorgestane onteigening toelichten. Het verdient naar ons oordeel de voorkeur dat vertegenwoordigers van zowel ProRail als van de gemeenten Zeist en Utrechtse Heuvelrug 6

Zie notitie van 14 januari 2014 van de CD, p. 2.

7

De CD heeft – zoals bekend – een eigen interpretatie gegeven aan de gedetailleerdheid van de stukken die op basis

van artikel 63 Ow (bij titel IIA) aan het onteigeningsverzoek moeten worden gehecht. Eén en ander is niet te herleiden tot de Ow, maar volgt uit de diverse Leidraden die de CD heeft opgesteld.

6

AKD:#6857057v1



alsdan aanwezig zijn. In de praktijk worden de verzoekers tot onteigening in de gelegenheid gesteld om schriftelijk verweer te voeren tegen de ingediende zienswijze(n). In dit kader zou AKD – desgewenst - een ondersteunende rol kunnen vervullen. 25.

Na de hoorzitting wordt door de ambtenaren van de CD verder gewerkt aan de definitieve KB’s. Het is uiteindelijk de Kroon die formeel beslist of de voor het project benodigde percelen ter onteigening zullen worden aangewezen. Deze beslissing moet de Kroon uiterlijk in februari 2016 (zes maanden na het einde van de terinzagelegging van de onteigeningsstukken) hebben genomen. Alsdan komt er een einde aan de administratieve onteigeningsprocedure. Gerechtelijke onteigeningsprocedure verantwoordelijk)

(februari

2016

t/m

april

2016,

AKD

primair

26.

Er kan vervolgens nog niet meteen worden gestart met de gerechtelijke onteigeningsprocedure (afgezien van eventuele voorlopige descentes). De onderhandelingsplicht geldt namelijk niet alleen voor de periode tot aan het KB, maar ook voor het tijdvak tussen het KB en het uitbrengen van de dagvaarding.8 Dit betekent concreet dat ProRail (al dan niet mede namens de omgevingspartijen) nieuwe aanbiedingsbrieven moet verzenden aan de eigenaren en derde belanghebbenden met wie nog geen overeenstemming is bereikt. Deze finale aanbiedingen kunnen worden gedaan direct na het verschijnen van de KB’s (derhalve omstreeks februari 2016).

27.

Indien ook deze pogingen vruchteloos zijn, dan rest ProRail / de omgevingspartijen niets anders dan tot de gerechtelijke onteigening van de nog benodigde percelen over te gaan. Hiertoe dienen de in het KB genoemde eigenaren van deze percelen te worden gedagvaard.9

28.

AKD zal ervoor zorgdragen dat alle eigenaren van de voor het project nog benodigde percelen zo snel mogelijk in rechte worden betrokken. Dit zal omstreeks februari 2016 geschieden. De vraag kan rijzen namens wie de onteigeningsdagvaardingen moeten worden uitgebracht. In dit kader is – ook hier weer – bepalend wie ‘de meest gerede partij’ is om tot dagvaarding over te gaan. Dit betekent dus dat per perceel moet worden bezien of ProRail, de gemeente Utrechtse Heuvelrug of de gemeente Zeist als eisende partij moet optreden.

29.

Voor wat betreft de gemeente Zeist en de gemeente Utrechtse Heuvelrug geldt dat zij – voorafgaand aan de namens deze rechtspersonen uit te brengen dagvaardingen – zogenoemde procesbesluiten moeten nemen. Dit is een besluit van het college krachtens artikel 160, eerste lid, onder f, Gemeentewet inhoudende dat er tot dagvaarding zal worden 8

HR 8 april 1998, NJ 1999, 24 (Van den Boogert / Rotterdam).

9

Zie artikel 18 Ow.

7

AKD:#6857057v1



overgegaan. Desgewenst kan AKD voorbeeld procesbesluiten aanleveren. 30.

Naast de procesbesluiten, heeft AKD nog enkele andere stukken nodig om tot dagvaarding over te kunnen gaan: -

Een lijst van de te onteigenen onroerende zaken; Een kadastraal bericht van de te onteigenen percelen; Een hypothecair bericht van de te onteigenen percelen; Een grondplantekening met daarop de te onteigenen percelen; Een overzichtstekening van het project alsmede een zakelijke omschrijving daarvan; Gegevens uit de Gemeentelijke Basisregistratie van de grondeigenaren; De meest recente aanbiedingsbrieven; Het taxatierapport dat aan het aanbod ten grondslag ligt.

Daarnaast moeten op grond van artikel 23 Ow de navolgende bescheiden bij de griffie van de Rechtbank Midden-Nederland worden gedeponeerd: - Een afschrift van de Staatscourant met daarin het relevante KB; - Een verklaring van de burgemeester inhoudende dat de uitgewerkte plannen met de daarbij behorende kaarten en grondplantekeningen binnen zijn gemeente ter inzage zijn gelegd. 31.

Graag zouden wij ProRail / de omgevingspartijen willen verzoeken om de bovengenoemde documenten uiterlijk januari 2016 aan ons te doen toekomen. Indien wij daarover beschikken, kunnen wij de grondeigenaren dagvaarden. In dit kader zal een vervroegde uitspraak over de onteigening worden gevorderd. ‘Vervroegd’ wil zeggen dat het onherroepelijke onteigeningsvonnis in de openbare registers kan worden ingeschreven (zie hierna), voordat over de schadeloosstelling uitspraak is gedaan.10 Hierdoor wordt tijdwinst geboekt. Wij zullen de dagvaardingen daarom ook aldus insteken.

32.

De hamvraag is natuurlijk op welk moment de gerechtelijke onteigeningsprocedures zijn afgerond en ProRail / de omgevingspartijen over de eigendom beschikken van de voor het project benodigde percelen. Om deze vraag te kunnen beantwoorden, zullen wij hieronder kort de procedure schetsen die volgt nadat de grondeigenaren zijn gedagvaard tegen (een woensdag in) februari 2016 (lees: de roldatum). Deze procedure verloopt als volgt.

33.

De grondeigenaren moeten binnen twee weken na deze roldatum een reactie geven op de dagvaarding. Dit kunnen de grondeigenaren doen door middel van het laten indienen van een conclusie van antwoord. Op het moment dat er in dit processtuk een beroep wordt 10

Zie Artikel 54f e.v. Ow.

8

AKD:#6857057v1



gedaan op artikel 38 Ow11 dan wel dat pleidooi wordt gevraagd, bestaat er voor de rechter geen wettelijke termijn waarbinnen hij uitspraak moet doen.12 34.

Het voorgaande is echter eerder uitzondering, dan regel. In de meeste gevallen voeren grondeigenaren immers geen verweer tegen de onteigeningsvordering, doch concluderen zij slechts dat de aangeboden schadeloosstelling ongenoegzaam is.13 In voorkomend geval zal de Rechtbank Midden-Nederland uiterlijk een maand na de eerste roldatum uitspraak moeten doen over de rechtmatigheid van de onteigening.14

35.

Deze uitspraak kan allereerst (in theorie) luiden: ‘niet-ontvankelijkheid van de vordering tot onteigening’. Dit is het geval indien er formele gebreken zijn en/of het onteigeningsverweer slaagt. ProRail / de omgevingspartijen kunnen tegen een dergelijk vonnis hoger beroep instellen bij het Gerechtshof. Een dergelijke gang van zaken is echter uitzonderlijk.

36.

Normaliter wordt de vordering tot onteigening namelijk toegewezen. In haar vonnis stelt de rechtbank alsdan allereerst een voorschot op de schadeloosstelling vast (doorgaans 90% van het laatste aanbod). Voorts worden – meestal in datzelfde vonnis - (één of drie) deskundigen en een rechter-commissaris benoemd alsmede een datum voor de descente vastgesteld.15 Deze descente vindt – mede afhankelijk van de agenda’s van deskundigen – in de regel zes weken later plaats.

37.

De grondeigenaren kunnen alleen tegen de toewijzing van de onteigeningsvordering (en dus niet tegen de descente of tegen de benoeming van deskundigen) cassatie instellen bij de Hoge Raad. Hiervoor hebben zij twee weken de tijd.16 Door een dergelijk cassatieberoep, dat meestal circa een jaar in beslag neemt, loopt het project flinke vertraging op. Er kan gedurende deze periode namelijk geen eigendomsoverdracht plaatsvinden.

38.

De reden hiervoor is dat één van de vereisten voor het kunnen inschrijven van het vonnis (waardoor de eigendom van het perceel overgaat op ProRail / de omgevingspartijen17) is dat er sprake moet zijn van (i) een onherroepelijk onteigeningsvonnis. De overige vereisten voor inschrijving van het vonnis zijn in casu:

11

Dit artikel bepaalt dat eigenaren – onder omstandigheden – een vordering kunnen instellen inhoudende dat de

onteigenaar hun hele perceel moet onteigenen. 12

Den Drijver-Van Rijckevorsel & Van Engen, Onteigening, Deventer: Kluwer 2003, p. 50.

13

Sluysmans, De vitaliteit van het schadeloosstellingsrecht in onteigeningszaken, 2011, p. 33.

14

Zie artikel 24 Ow.

15

Zie artikel 54j, eerste lid, Ow.

16

Zie artikel 52, lid 2 en 3, Ow.

17

Zie artikel 54n, tweede lid, Ow juncto artikel 59, derde lid, Ow.

9

AKD:#6857057v1



(ii) onherroepelijke bestemmingsplannen18; (iii) het betalen van het in het vonnis genoemde voorschot op de schadeloosstelling; (iv) een proces-verbaal van de descente; 39.

Om erachter te komen wanneer ProRail / de omgevingspartijen over de eigendom van de voor het project benodigde percelen zouden kunnen beschikken, zal moeten worden bepaald op welke moment er op zijn vroegst aan de voornoemde vier vereisten zal zijn voldaan. Wij zullen dit thans - per vereiste - nagaan.

40.

Te beginnen bij het eerste vereiste. Daaraan kan relatief snel worden voldaan. In dit kader is relevant dat het onteigeningsvonnis zes weken na de eerste roldatum al onherroepelijk kan zijn. De rechtbank doet immers – onder normale omstandigheden19 – binnen één maand uitspraak, waartegen de grondeigenaren vervolgens binnen twee weken cassatie kunnen instellen. Met betrekking tot het tweede vereiste heeft te gelden dat daar – omstreeks februari 2016 – ook aan voldaan zal zijn. De bestemmingsplannen zijn op dat moment namelijk hoogstwaarschijnlijk al enige tijd onherroepelijk. Het derde vereiste zal evenmin vertraging opleveren. ProRail / de omgevingspartijen kunnen immers snel na de uitspraak van de rechtbank het daarin genoemde voorschot op de schadeloosstelling voldoen. Het vierde vereiste (proces-verbaal van de descente) zorgt daarentegen wel voor oponthoud. De opneming zelf vindt namelijk doorgaans pas zes weken na de datum van de uitspraak plaats. Daarna duurt het nog ongeveer één week voordat het proces-verbaal van descente aan partijen wordt toegezonden.

41.

Het duurt dus – gelet op het voorgaande – het langst voordat aan het vierde vereiste is voldaan, te weten 11 weken na de datum waartegen wordt gedagvaard. Op dat moment is aan alle vereisten voor inschrijving voldaan. Dit brengt met zich dat ProRail / de omgevingspartijen – indien er moet worden onteigend – eerst omstreeks juli / augustus 2016 kunnen beschikken over de voor het project benodigde percelen. In het slechtste geval (lees: cassatie door de grondeigenaren) kan het meer dan een jaar langer duren voordat ProRail en de omgevingspartijen eigenaar worden van alle benodigde percelen.

18

Zie artikel 3.36b Wet op de ruimtelijke ordening.

19

Dat wil zeggen: indien er geen beroep wordt gedaan op artikel 38 Ow, noch om pleidooi wordt gevraagd.

10

AKD:#6857057v1



Samenvatting Hiervoor zijn diverse stappen genoemd die moeten worden gezet om uiteindelijk de permanent voor het project benodigde gronden in eigendom te verkrijgen. Wij zullen hieronder – in het kader van een managementsamenvatting – deze stappen puntsgewijs (en in chronologische volgorde) weergeven. - Allereerst zal er een planologische grondslag moeten worden gecreëerd voor het project. In dit kader hebben de gemeenteraden van de omgevingspartijen in maart 2014 de bestemmingsplannen Stationsgebied Driebergen-Zeist vastgesteld - Medio mei 2014 hebben de omgevingspartijen elkaar en ProRail op de hoogte gebracht dat er beroepen zijn ingesteld tegen de bestemmingsplannen. Het verweer wordt gezamenlijk voorbereid, waarbij de raden zich laten vertegenwoordigen door een advocaat, die ook mede namens ProRail optreedt. - Simultaan aan de hiervoor behandelde planologische fase, loopt de grondverwervingsfase. Alvorens deze laatste fase kan aanvangen, zal eerst duidelijk moeten worden welke oppervlakten exact voor het project benodigd zijn en derhalve moeten worden aangekocht. Deze oppervlakten worden doorgaans vastgesteld aan de hand van zogenoemde grondplantekeningen. Naar wij hebben begrepen, zullen deze tekeningen voor wat betreft de permanent voor het project benodigde gronden in juni / juli 2014 (onder leiding van ProRail en in overleg met beide gemeenten) gereed worden gemaakt. - Er moet in juni / juli 2014 onderzoek worden gedaan naar de vraag wie de eigenaren zijn van de permanent voor het project benodigde percelen alsmede wie ter zake derde belanghebbende zijn. Dit kan onder meer worden nagegaan door middel van raadpleging van de openbare registers. In aanvulling daarop, moet aan de eigenaren worden gevraagd of zij nog (niet uit het kadaster kenbare) derde belanghebbenden kennen (denk aan: huurders, pachters en leidingbeheerders). - ProRail verzendt in oktober 2014 zogenoemde ‘start verwervingsbrieven’ (waarin nog geen formeel aanbod wordt gedaan). De inhoud van een dergelijk brief blijkt uit het als bijlage 4 aangehechte document ‘format start verwervingsbrief’. In de start verwervingsbrief zal tevens worden gewezen op het feit dat de grondeigenaren zich kunnen laten bijstaan door een deskundige en dat de ter zake gemaakte kosten zullen worden vergoed. In dit kader zal – zo volgt ook uit de voornoemde brief - aansluiting worden gezocht bij de (in de Staatscourant gepubliceerde) ‘Publicatie Regelgeving vergoeding van kosten van deskundige bijstand bij minnelijke grondverwerving’ (zie bijlage 5).

11

AKD:#6857057v1



De hiervoor omschreven brief wordt definitieve ‘go’ heeft gegeven met verwervingsfase en de beide colleges de aankomende verwervingspogingen

niet eerder verzonden dan nadat de Stuurgroep een betrekking tot het aanvangen van de minnelijke en raden in september 2014 zijn geïnformeerd over en de mogelijk te voeren onteigeningsprocedures.

- Het zou een optie kunnen zijn om alle verwervingsbrieven te laten verzenden door ProRail (op haar eigen briefpapier). Een belangrijke voorwaarde is dan wel dat er telkens moet worden aangegeven (voor zover van toepassing) dat het desbetreffende aanbod mede wordt gedaan namens de gemeente Zeist dan wel de gemeente Utrechtse Heuvelrug. De burgemeesters van de voornoemde gemeenten verlenen uiterlijk in september 2014 een volmacht aan ProRail om deze onderhandelingen te voeren. De eerste aanbiedingsbrieven zouden in november 2014 kunnen worden verzonden. Het ligt naar ons oordeel in de rede om in ieder geval te onderhandelen tot en met februari 2015. - Het is goed mogelijk dat al snel blijkt dat met sommige rechthebbenden geen overeenstemming zal worden bereikt. De medewerkers van ProRail zullen alsdan omstreeks november / december 2014 beginnen met het opstellen van de onteigeningsverzoeken 1 t/m 3. In februari 2015 legt ProRail de onteigeningsstukken in conceptvorm voor aan de CD. Deze Dienst verricht vervolgens binnen één maand een soort ‘voortoets’. - In april 2015 verwerkt ProRail de opmerkingen van de CD. Het ligt naar ons oordeel in de rede dat de onteigeningsstukken in mei / juni 2015 definitief kunnen zijn (in de zin dat deze akkoord zijn bevonden door de CD). Nadat de Stuurgroep ter zake haar fiat heeft gegeven, kunnen de betrokken ambtenaren van de gemeenten een collegevoorstel in de ‘routing’ brengen. De ervaring leert dat het college vervolgens binnen circa drie weken een besluit kan nemen. Dat gezegd hebbend, kunnen in juni 2015 alle benodigde documenten zijn ondertekend. Alsdan kunnen de onteigeningsverzoeken 1 t/m 3 worden ingediend. - Vervolgens worden de onteigeningsstukken gedurende zes weken ter inzage gelegd. Zes maanden later, dus omstreeks maart 2016, zal de Kroon – als alles goed gaat – meerdere KB’s slaan. - Daarna moet ProRail nog eenmaal (al dan niet namens de omgevingspartijen) nieuwe aanbiedingsbrieven verzenden aan de eigenaren en de derde belanghebbenden met wie nog geen overeenstemming is bereikt. Deze pogingen kunnen worden gedaan in maart 2016. - In januari / februari 2016 zorgen de ambtenaren van de betrokken gemeenten ervoor dat de desbetreffende colleges van burgemeester en wethouders zogenoemde procesbesluiten nemen. Ook worden door ProRail en de omgevingspartijen de in punt 28 van dit memorandum genoemde documenten aan AKD toegezonden. 12

AKD:#6857057v1



- Vervolgens zorgt AKD ervoor dat de dagvaardingen in maart 2016 zullen worden betekend aan de (in de KB’s genoemde) grondeigenaren. Dit zal eerst geschieden nadat de Stuurgroep ter zake een ‘go’ heeft gegeven. De beide colleges en raden worden hiervan op de hoogte gebracht. - Eerst omstreeks juli / augustus 2016 kunnen ProRail / de omgevingspartijen – uitgaande van onteigening – beschikken over de eigendom van de permanent voor het project benodigde percelen. Als er cassatie wordt ingesteld, dan verkrijgen ProRail / de omgevingspartijen de voornoemde percelen één jaar later (dus juli 2017).

13

AKD:#6857057v1

Draaiboek grondverwerving en onteigening infraproject stationsgebied Driebergen-Zeist

Recommend Documents