Wat zijn de drijfveren van de Nederlandse ondernemer? Een onderzoek naar de vooren nadelen van ondernemen
Onderzoek van GfK november 2015
Inleiding Het aantal ondernemers blijft groeien. In 2015 heeft Nederland zelfs het recordaantal van bijna 1,8 miljoen bedrijven bereikt. Niet voor niets wordt er dan ook gezegd dat het MKB de motor van de Nederlandse economie is. Maar ook ZZP’ers nemen in economisch belang toe: de grote toename van het aantal ondernemers de afgelopen jaren is vooral aan hen toe te schrijven. Delta Lloyd wil ondernemers graag helpen om hun financiële koers te bepalen. Dat kan alleen als we ook echt weten wat ondernemers in Nederland bezighoudt. We vroegen ons daarom af: Wat zijn de belangrijkste drijfveren van ondernemers? Welke obstakels zien zij op het ondernemerspad? En hoe kunnen mogelijke zorgen worden geminimaliseerd? Onderzoeksbureau GfK heeft hiertoe in opdracht van Delta Lloyd in 2015 een onderzoek uitgevoerd met de titel ‘Wat zijn de drijfveren van de Nederlandse ondernemer’. Deze compacte rapportage bevat vier onderwerpen 1. De kenmerken van de ondernemer. Welke ondernemerstypen werken er in Nederland? 2. De drijfveren van ondernemers. Wat beweegt mensen om te gaan ondernemen? 3. De zorgen van ondernemers. Wat zijn de onzekerheden van ondernemers? 4. Rol van verzekeringen. Wat hebben ondernemers wel en niet verzekerd?
Korte samenvatting De belangrijkste conclusies van dit onderzoek zijn: - De behoefte aan vrijheid en onafhankelijkheid is de belangrijkste reden om te starten met een eigen bedrijf. - Een derde van de Nederlandse ondernemers doet dit parttime met of zonder baan ernaast. - Het vrijheidsgevoel van ondernemers komt het meest tot uiting door het kunnen indelen van de eigen tijd en het zelf kunnen nemen van beslissingen. - Voor 8 op de 10 ondernemers komt het werkelijke gevoel van vrijheid overeen met het beeld dat zij hierover hadden voor de start van hun bedrijf. - Het gevoel van vrijheid wordt door ondernemers gewaardeerd met het rapportcijfer 8. - Ondernemers maken zich vooral zorgen over voldoende werk op de lange termijn (62%) het wegvallen van de voordelen voor ondernemers (60%) en hun inkomen (59%). - Verzekeren heeft voor 70% van de ondernemers die aangeven voldoende verzekerd te zijn een positief effect op hun vrijheidsgevoel. - Schadeverzekering(en) en iets voor een oudedagsvoorziening/pensioen is door meer dan 60% van de ondernemers geregeld.
2
1. Kenmerken van ondernemers Hoeveel uur werkt een ondernemer gemiddeld per week? Wat is de meest gebruikte werkplek? Hoe lang is hij al ondernemer? En doet hij het fulltime of parttime?
Bijna een kwart kiest voor parttime ondernemerschap MKB’ers werken vaak meer dan 40 uur Voor 8 op de 10 ondernemers is hun huidige onderneming de eerste onderneming. Driekwart van de ondernemers is al 5 jaar of langer ondernemer. Gemiddeld werken ondernemers 35,4 uur per week. Ondernemers met meer werknemers werken meer uren (41-50) per week dan ZZP’ers (33 uur gemiddeld). Kijkend naar alle ondervraagden werkt bijna een derde van de ondernemers toch meer dan 40 uur; een kwart 30 tot 40 uur en de rest minder dan 30 uur per week. Dit verschil in uren per week komt ook doordat niet alle Nederlandse
ondernemers fulltime ondernemen. Zo is 1 op de 10 ondernemers daarnaast ook in loondienst. En bijna een kwart (23%) kiest zelf bewust voor parttime ondernemerschap, dus minder dan 40 uur werken, zonder een baan ernaast.
Thuiswerkplek het populairst Het type ondernemer bepaalt sterk wat voor werkplek wordt gebruikt. Zo werkt 73% van de starters - iemand die korter dan 3 jaar onderneemt, en 66% van de ZZP’ers vanuit huis. Heb je personeel of werk je langer als ondernemer, dan is volgens het onderzoek de kans groot dat je kiest voor een apart kantoor aan huis of voor werkplekken buitenshuis. Voor alle ondernemers geldt: een ruime meerderheid werkt thuis (57%), 1 op 6 heeft een kantoor of praktijk aan huis, 15% werkt op het kantoor van de opdrachtgever, 18% werkt vanuit een gehuurd of gekocht bedrijfspand. Tot slot is er een kleine groep ondernemers die gebruikmaakt van flexplekken (4%), denk aan: cafés of speciale ondernemersplekken zoals Seats2Meet of Spaces.
3
2. Drijfveren van ondernemers Waarom start je eigenlijk als ondernemer, oftewel: welke redenen hebben ondernemers over de streep getrokken? En wat houden deze drijfveren dan precies in?
Ondernemen biedt vrijheid De behoefte aan vrijheid en onafhankelijkheid is de meest genoemde reden om als ondernemer te gaan werken, blijkt uit het onderzoek. Respondenten mochten meerdere redenen noemen. Bijna de helft (44%) noemt ‘vrijheid/onafhankelijkheid’ als drijfveer voor het ondernemerschap. De andere drijfveren uit de Top 3 zijn: betere privéwerk balans (30%) en ‘ik raakte mijn baan in loondienst kwijt’ (20%). Met name ZZP’ers zijn vaker als ondernemer gaan werken omdat ze hun baan kwijtraakten (24%) of een betere werk-privé combinatie wilden (34%). Als het gaat om de belangrijkste reden om te kiezen voor ondernemerschap (de respondenten mochten hier slechts één drijfveer noemen), dan scoort ook ‘vrijheid/onafhankelijkheid’ het hoogst. Bijna 1 op de 3 ondernemers (30%) ziet deze drijfveer als de belangrijkste.
Aspecten die bijdragen aan vrijheidsgevoel Wat is dat vrijheidsgevoel eigenlijk? Anders gesteld: wat draagt nou bij aan het gevoel van vrijheid dat zo met ondernemerschap verweven blijkt te zijn? Het antwoord: ‘het kunnen indelen van de eigen tijd’ is met 83% veruit het vaakst genoemde aspect dat bijdraagt aan het vrijheidsgevoel van ondernemers. Op een 2e en 3e plek staan respectievelijk: ‘alle beslissingen zelf kunnen nemen’ (77%) en ‘geen baas hebben’ (56%). Voor ruim een derde van de ondervraagden biedt ook een ‘betere werkprivé balans’ extra gevoel van vrijheid. Dit laatste aspect is voor ZZP’ers echter wel belangrijker dan bij ondernemers met personeel.
Ondernemers waarderen het gevoel van vrijheid met een 8 Ook interessant: voor 8 op de 10 ondernemers komt het huidige vrijheidsgevoel overeen met het oorspronkelijke beeld. Voor wie dat niet het geval is, blijkt dat het vrijheidsgevoel voor 55% negatiever en voor 45% positiever is dan gedacht bij de start van zijn of haar onderneming. Voor de hele groep ondernemers resulteert het gevoel van vrijheid dankzij het ondernemerschap in een rapportcijfer van gemiddeld een 8.
Redenen om als ondernemer te gaan werken 0% 25% 50% 75% ik zocht vrijheid / ik wilde onafhankelijk zijn / ik wilde ongebonden zijn
44%
ik wilde werk en privé beter combineren (eigen tijden bepalen)
ik raakte mijn baan in loondienst kwijt
als zelfstandig ondernemer werken leverde me financieel meer op
30% 20% 17%
ik wilde mezelf ontplooien
ik kon geen geschikte baan in loondienst vinden
16%
ik had het niet naar mijn zin bij het bedrijf waar ik werkte
11%
ik wilde andere ervaringen opdoen
11%
het bedrijf waar ik werkte werd gereorganiseerd
11%
anders, namelijk
10%
15%
4
3. De zorgen van ondernemers Hoewel ondernemen duidelijk vrijheid biedt, brengt ondernemerschap toch ook zorgen met zich mee, blijkt uit de onderzoeksresultaten. Met welke zorgen en onzekerheden heeft de ondernemer vooral te maken?
Overall winnen de voordelen van ondernemerschap het van de nadelen (zie kader). Zes op de 10 ondernemers (61%) zijn namelijk zeker van plan dit de komende drie jaar te blijven. Voor 23% geldt vervolgens dat zij ook door willen gaan mits de omzet voldoende is.
Grootste zorg is voldoende werk op de lange termijn
Voor- en nadelen van ondernemerschap Pluspunten - Flexibiliteit en eigen tijd kunnen indelen - Vrijheid, inspirerend, goede werk-privé balans - Niet afhankelijk van anderen - Eigen ontwikkeling controleren - Meer werken = meer beloning - Eigen beslissingen kunnen nemen - Plezier in het werk
De grootste zorgen maken ondernemers zich over ‘het op lange termijn aan voldoende werk komen’ (62%) en ‘het (mogelijk) wegvallen van voordelen’ (59%) zoals zelfstandigenaftrek. Andere belangrijke thema’s waarover ondernemers zich zorgen maken: inkomen in algemene zin, het pensioen en het risico op arbeidsongeschiktheid. Over het algemeen blijken ZZP’ers en de meer ervaren ondernemers zich minder zorgen te maken dan starters. Hoewel de crisis nu wel zo’n beetje ten einde lijkt, geeft de helft van de ondernemers aan dat dit het ondernemen de afgelopen jaren bemoeilijkt heeft. Voor 29% had dit bovendien een negatief effect op de mate van vrijheid die zij door het ondernemen ervaren.
Minpunten - Administratieve werkzaamheden, alles zelf moeten regelen - Afhankelijkheid van opdrachten - Meer uren draaien dan soms gewenst - Niet kunnen verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid - Onzekerheid van het inkomen, risico op (even) geen werk - Veel tijd aan marketing moeten besteden - 1 dag niet werken = geen inkomen
Het minst zorgen maken ondernemers zich over ‘het afstemmen van zakelijke financiën met hun privé financiën’. Ook blijken ‘wanbetalers’ en ‘de verhoging van de AOW-leeftijd’ geen thema’s te zijn waar ondernemers in Nederland nou wakker van liggen. Als ondernemer maak ik me zorgen over:
0% 20% 40% 60% 80% 100%
op de lange termijn aan voldoende werk komen
12%
wegvallen van voordelen voor ondernemers (bijvoorbeeld de zelfstandigenaftrek) mijn inkomen
13%
mijn pensioen
12%
het risico om arbeidsongeschikt te raken
om op korte termijn aan voldoende werk te komen
de financiële gezondheid van mijn bedrijf de waarde van mijn spaargeld en beleggingen
administratieve belasting voor mezelf en mijn bedrijf
39%
21%
46% 40% 42%
9%
36%
11%
62% 59% 58% 52% 51% 47%
34%
42%
10%
31%
41%
9%
32%
41%
8%
50%
veel zorgen
enige zorgen
5
4. Rol van verzekeringen Wat is de rol van verzekeren op het vrijheidsgevoel van ondernemers? Welke verzekeringen hebben ze al geregeld? En vinden ondernemers ook dat ze voldoende verzekerd zijn?
Verzekeren heeft positief effect op vrijheidsgevoel 8 op de 10 ondernemers hebben het gevoel voldoende verzekerd te zijn. Van de starters geeft echter maar liefst 40% aan dit gevoel niet te hebben. Wel geldt: ben je als ondernemer voldoende verzekerd, dan heeft dit voor 70% een positief effect op het gevoel van vrijheid.
Wat wel of niet geregeld? Schadeverzekering(en) en iets voor een oudedagsvoorziening/pensioen is door meer dan 60% van de ondernemers geregeld. ZZP’ers en starters
hebben minder vaak een oudedagsvoorziening en arbeidsongeschiktheid- of schadeverzekeringen geregeld dan ondernemers met meer dan één werknemer of de meer ervaren ondernemers. Een nabestaanden- en arbeidsongeschiktheids verzekering is door minder ondernemers afgesloten: door 39% en 23% respectievelijk. De helft van de ondernemers geeft aan privé en zakelijke schadeverzekeringen volledig gescheiden te hebben geregeld.
Informatie over verzekeringen en pensioenen Verzekeringsadviseurs of financiële adviseurs zijn de belangrijkste informatiebron om informatie over verzekeringen en pensioen te vergaren. Het zakelijke netwerk is de vaakst genoemde bron als het gaat om informatie inwinnen over ondernemen.
Verzekeren verhoogt je vrijheidsgevoel, zegt 70% van de ondernemers. Wat hebben je mede-ondernemers al geregeld?
62%
39%
Pensioen
Nabestaandenverzekering
64%
23%
Schadeverzekering(en)
Arbeidsongeschiktheidsverzekering
6
Verantwoording
Het onderzoek is online uitgevoerd via het Online GfK Bedrijvenpanel. De steekproef is disproportioneel uitgezet naar bedrijfsgrootteklasse. Hierdoor zijn de onderliggende aantallen per bedrijfsgrootteklassen voldoende groot om statistische uitspraken te doen. Om tevens uitspraken te kunnen doen voor ondernemers tot 100 werknemers in Nederland is de netto steekproef herwogen volgens cijfers van het CBS. In totaal vulden 502 ondernemers de vragenlijst volledig in met de volgende verdeling qua bedrijfsgrootte: ZZP (n= 201), bedrijf met 2 – 4 medewerkers (n =100), 5 – 9 medewerkers (n= 100), 10-19 medewerkers (n = 51) en 10-99 medewerkers (n= 50).
