Vraagstelling en achtergrond

LOB in de steigers

Naam opdrachtgever

Jan Schoeren

Versie: 1.2 Bestandsnaam: LOB projectplan Datum opgesteld: 24-3-2016 Voor akkoord: Datum: 29-3-2016

Contactgegevens Naam projectleider Contactgegevens Projectcode

Thijs de Corte

Inhoudsopgave Vraagstelling en achtergrond .......................................................................................................... 3 Aanleiding voor de start van het project ......................................................................................... 3 Visie en doelstelling ......................................................................................................................... 4 Op te leveren resultaat/resultaten .................................................................................................. 5 Afbakening ...................................................................................................................................... 5 Programma van Eisen ..................................................................................................................... 6 Risicoanalyse ................................................................................................................................. 11 Randvoorwaarden voor de uitvoering van het project .................................................................. 12 Fasering en planning van tussenresultaten ................................................................................... 13 Projectbeheersing .......................................................................................................................... 14 Tijd ................................................................................................................................................. 14 Kwaliteit ........................................................................................................................................ 14 Organisatie .................................................................................................................................... 14 Geld ............................................................................................................................................... 15 Informatie ...................................................................................................................................... 16 Gedetailleerde activiteitenplanning .............................................................................................. 17 Bijlage 1 Loopbaancompetenties en kerntaken ............................................................................ 18 Bijlage 2 Varianten praktijknabij LOB in de leerwegen van het vmbo ........................................... 19 Bijlage 3 mogelijke taakverdelingen binnen LOB proces ............................................................... 24 Bijlage 4 Voorbeeld LOB-kalender ................................................................................................. 25 Bijlage 5 Checklist huidige LOB activiteiten ................................................................................... 28 Bijlage 6 Verdieping van de categorisering LOB activiteiten ......................................................... 31 Bijlage 7 Leerroutes met lessuggesties en ideeën voor opdrachten .............................................. 33 Bijlage 8 Kaders voor de begeleidingsactiviteiten ......................................................................... 35 Bijlage 9 Reflectiemodel LOB gebaseerd op Spiraalmodel van Korthagen .................................... 37 Bijlage 10 Checklist invulling LOB als vak ...................................................................................... 44 Bijlage 11 Knelpunten, succesfactoren en aanbevelingen vanuit praktijk ..................................... 54 Begrippenlijst LOB vanuit SLO ....................................................................................................... 58

Vraagstelling en achtergrond Het Ministerie van Onderwijs heeft vastgesteld dat binnen het voortgezet onderwijs elke vmbo moet beschikken over een doorlopende leerlijn betreffende loopbaan oriëntatie begeleiding (LOB). Daarnaast moet dit door elke leerling worden vastgelegd in een loopbaandossier. In een loopbaandossier is opgenomen welke activiteiten zijn uitgevoerd die hebben bijgedragen tot het ontwikkelen van de ‘loopbaancompetenties’: kwaliteitenreflectie, motievenreflectie, werkexploratie, loopbaansturing en netwerken (Kuijpers, 2012). In het loopbaandossier wordt beschreven bij een aantal uitgevoerde activiteiten: de beoogde doelen, de resultaten, de evaluatie en een conclusie en welke vervolgactiviteiten zijn gepland op basis van de opgedane ervaringen en de daarbij horende conclusies. Op dit moment volgen leerlingen in klas 1 en 2 de vakken Praktische Sector Oriëntatie (PSO) en Praktisch werken (PW). Bij PSO wordt een eigen ontwikkelde lessencyclus gebruikt om leerlingen bewust voor een profiel binnen onze school te kiezen. De opdrachtenbundel die bij PSO hoort, is de verslaglegging voor de onderbouwing van de profielkeuze. Bij PW gaat de leerling in klas 1 elke profiel verkennen. In klas 2 gaan ze zich verdiepen in twee profielen, waarna ze rond maart/april hun definitieve keuze bekend moeten maken. Ouders worden voornamelijk op de hoogte gebracht door informatieavonden. In klas 3 en 4 werken leren de leerlingen de verschillende aspecten van het profiel kennen binnen de praktische uren o.a. door het lopen van twee stages van twee weken. Leerlingen kiezen eind klas 4 voor een vervolgopleiding. Hiervoor kunnen ze in gesprek gaan met hun mentor. Mentoren hebben hiervoor geen opleiding gehad. Van deze gesprekken volgt geen verslaglegging. De mentor en leerling vullen halverwege klas 4 een digitaal doorstroomportfolio in zodat de vervolgopleiding op de hoogte is van de belangrijkste kenmerken van de leerling. Indien een mentor een leerling niet genoeg kan ondersteunen in de keuze van een vervolgopleiding, dan kan de leerling worden aangemeld voor gesprekken met een doorstroomcoach. Op het Commanderij College worden verschillende activiteiten georganiseerd, maar deze voldoen samen nog niet aan nieuwe wettelijke eisen van een LOB programma. Aanleiding voor de start van het project Vanaf schooljaar 2016-2017 is verplicht om een LOB programma te verzorgen dat aan bovenstaande wettelijke eisen voldoet. In 2009 heeft de VO-raad geconcludeerd dat er een algemene consensus was over het gegeven dat LOB onvoldoende tot zijn recht komt op scholen, dat de loopbaan van leerlingen te weinig centraal staat en dat het belang van goede LOB op toekomstige (studie)loopbanen van de leerlingen onvoldoende erkend was. Het implementatietraject heeft vertraging opgelopen doordat de hiermee gepaard gaande vernieuwing van de beroepsgerichte vakken op het Commanderij College vertraging heeft opgelopen. Daarom is gekozen om een projectleider aan te wijzen speciaal voor de implementatie van het LOB programma.

Visie en doelstelling Leerlingen moeten worden voorbereid op een steeds veranderende maatschappelijke werkelijkheid. Onderwijs binnen het Commanderij College is gericht op het stimuleren van de talenten van leerlingen. Dit gebeurt door vakinhoudelijke kennis, toekomstgerichte vaardigheden en lob vaardigheden samen te laten komen binnen een waarborgingskader van het sociaal emotioneel welzijn van de leerling.

Figuur 1 Doel van LOB is leerlingen in staat stellen (kennis, inzichten, vaardigheden, attituden) om zelfstandig een keuzeproces te doorlopen dat leidt tot verantwoorde keuzes tijdens en na de schoolloopbaan. Het Commanderij College is wettelijk verplicht dit mogelijk maken door tijd, organisatie en begeleiding. Het Commanderij College moet er op toezien dat leerlingen informatie hebben ingewonnen over vervolgopleidingen. Daarnaast moet het Commanderij College er voor zorgdragen dat leerlingen zijn nagegaan in hoeverre zij capaciteiten en interesses op het gebied van studiehouding en vaardigheden bezitten voor vervolgopleidingen en beroepskeuzes (zie bijlage 1). Dit moeten door de leerlingen worden vastgelegd in een loopbaandossier. In dit loopbaandossier moeten de leerlingen beschrijven bij een aantal activiteiten wat hun beoogde doelen zijn, de resultaten, de evaluatie en conclusie, welke vervolgactiviteiten zijn gepland op basis van de opgedane ervaringen en de daarbij horende conclusies. Kuiijpers (2006) stelt dat binnen een goede leerbaangerichte leeromgeving aan drie voorwaarden moet worden voldaan: o Een praktijknabije, krachtige leeromgeving. Dit is een leeromgeving waarbij het leren gestuurd wordt door echte praktijkproblemen met een echte opdrachtgever/probleemeigenaar o Een dialogische” leeromgeving (dialoog met zichzelf en met anderen) De gedachten en gevoelens van de deelnemer over ervaringen en keuzes in zijn studie staan centraal in de gesprekken. Het vertrouwen tussen deelnemer en de studiecoach is daarbij vanzelfsprekend van groot belang o Een “vraaggerichte” leeromgeving De deelnemer krijgt medezeggenschap in zijn leerproces doordat hem keuzemogelijkheden geboden worden.

Binnen dit proces zijn drie partijen continue bezig om tot een zo goed mogelijk resultaat te komen: • • •

Kind Ouder(s) School

Figuur 2 Alle partijen zullen hun verantwoordelijkheid moeten nemen om tot een prestatie te komen. Deze wederzijdse verantwoordelijkheid moet worden gewaarborgd binnen het LOB proces. Dit komt binnen dit plan naar voren in het programma van eisen. Het Commanderij College heeft ervoor gekozen om LOB in klas 1 en 2 als vak weg te zetten in de lessentabel. In klas 3 en 4 zal het een geïntegreerd zijn in het sectorale beroepsgerichte programma (zie bijlage 2). Op te leveren resultaat/resultaten Het projectresultaat voor einde schooljaar 2015-2106: • Procesplan betreffende LOB activiteiten 2016-2017 • Opzet eerste versie activiteitenkalender voor leerjaren 1 t/m 4 2016-2017 • Opzet voor de leeromgeving waarbinnen LOB lessen zullen plaatsvinden in 20162017 • Keuze voor een lesmethode loopbaan oriëntatie begeleiding startend in 2016-2017 • Invoering loopbaandossier voor alle leerjaren in 2016-2017 • Scholingstraject voor mentoren tot loopbaancoach startend in 2016-2017 Afbakening Deze projectgroep gaat niet zich niet richten op de activiteiten inzake loopbaan oriëntatiebegeleiding voor het lopende schooljaar 2015-2016. Deze projectgroep stelt kaders waarop LOB in 2016-2017 kan voortbouwen. Eventuele taken die hieruit voortvloeien kunnen door leden van de projectgroep als accenttaak op zich worden genomen. Acquisitie voor taken binnen en buiten de organisatie behoort ook tot de mogelijkheid. Daarnaast houdt de projectgroep zich niet bezig met het invullen van het praktisch werk. Hiervan ligt de verantwoordelijkheid bij de betreffende vakgroepen. Zij worden hierbij aangestuurd door Marcel Schevers.

Programma van Eisen Bij de invoering van een procesplan moet rekening worden gehouden met: • •

• • • • •

Eenduidige verspreiding van informatie via 1 centraal punt à Thijs de Corte? Per stap in het proces wordt beschreven: o Wie alle betrokkenen zijn in de voorbereiding, uitvoering, evaluatie en bijstelling (leerling, ouders, mentor, decaan, lob coördinator, vakdocent, teamleiders, directeur onderwijs, bureau bedrijfsvoering, oop, externen etc.) o Wat de taken en verantwoordelijkheden zijn. Een mogelijke verdeling staat in bijlage 3. o Wanneer vinden de voorbereidingen, activiteiten, evaluatie en bijstelling plaats o Hoe worden de voorbereidingen, activiteiten en evaluatie uitgevoerd Er moet een nieuwe decaan worden aangesteld. Henriette Harks heeft hiervoor een profielschets. Acquisitie binnen en buiten de organisatie is mogelijk. Keuze van LOB binnen lessentabel voor basis, kader en mavo. Zie bijlage 1. Invulling LOB proces circulaire spinnenweb Afstemming met het havo/vwo moet plaatsvinden à Vivian Fernandez-Buch en Frans Quaedvlieg Het procesplan wordt weggezet en bijgesteld binnen het achtbaan model:

Figuur 3 Bij de opzet van een activiteitenkalender moet rekening worden gehouden met: Ten eerste wordt er een inventarisatie en evaluatie gemaakt van huidige activiteiten. § Maatschappelijke stage § Reguliere stages § Praktisch werken à Gemert en Laarbeek? § Beroepenmarkt § Excursies naar MBO’s § VSV traject § Voorlichtingsavonden Zie bijlage 4 voor een voorbeeld LOB-kalender en een LOB programma. Een checklist voor de huidige LOB activiteiten is terug te vinden in bijlage 5 • Activiteitenkalender geeft een duidelijk en continue proces weer voor leerjaar 1 t/m 4. •

In de activiteitenkalender zijn ook de keuzemomenten opgenomen per leerjaar per niveau. In de activiteitenkalender zijn ook andere belangrijke momenten voor de leerling opgenomen. De activiteiten zijn erop gericht om leerlingen praktijknabije ervaringen op te doen. De leerling krijgt zoveel mogelijk levensechte taken, binnen en buiten school, en komt veelvuldig in contact met beroepsbeoefenaars en met docenten en studenten in vervolgopleidingen. De activiteiten zijn georganiseerd vanuit het belang voor de leerling en onder te verdelen in vier fasen: introductie, oriëntatie, verkenning en verdieping. Hierbij is van belang dat de ontwikkeling van loopbaancompetenties wordt gestimuleerd in een leeromgeving die praktijknabije en vraaggestuurd is en waarin reflectie plaatsvindt op de opgedane ervaringen door met leerlingen in dialoog te hebben over die ervaringen.

• • •

•

Fasen in het LOB proces

Leeractiviteiten

Loopbaanvragen

Ervaringen

Reflectiepartners

Dialoog/ reflectie

Om welke fase in de loopbaan- oriëntatie gaat het?

Welke leeractiviteiten worden ingezet?

Op welke loopbaanvragen wordt de nadruk gelegd?

Welke inzichten levert de leeractiviteit op

Wie helpen de leerling bij het opdoen van ervaringen en/of voeren van een dialoog

Hoe komt de interne en/of externe dialoog tot stand

2. Ontwikkelen van opleidingsbeelden

Introductie Leerjaar 1 • Oriëntatie Leerjaar 2 • Verkennende Leerjaar 3 de relatie tussen opleidingsbeelden en beroepsbeelden. In In dit hoofdstuk gaan we in op paragraaf komen vanuit een meer theoretisch perspectief de uitgangspunten voor goede • twee Verdiepende LOB-programma's aan de orde Leerjaar 4 en we sluiten af met enkele opmerkingen over de noodzakelijke samenwerking vmbo-scholen en roc's. Tabel tussen 1 •

2.1 Relatie opleidingsbeelden Voor een verdere uitdiepingen zieberoepsbeelden bijlage 6. Enkele uitgewerkte voorbeeld van vmbo’s Leerlingen ontwikkelen opleidingsbeelden en beroepsbeelden door het verwerven van zijn te vinden op http://www.slo.nl/downloads/2010/mbo-opleidingsbeeldeninformatie, het opdoen van ervaringen en het betekenis geven aan die informatie en ervaringen. ontwikkelen.pdf/ Beroepsbeelden zijn binnen het vmbo belangrijk voor het kiezen van een vervolgopleiding. Op • De activiteiten moeten zowel het beroepsbeeld als opleidingsbeeld voor de een open dag van een roc wordt bijvoorbeeld veel aandacht besteed aan het toekomstige leerlingen duidelijk maken. Een leerling moet dus weten dat een beroep bij hem past beroep. Als de leerling kiest voor een beroep dan komt daar min of meer automatisch de keus en dat de opleiding die daarop voorbereidt ook past. De activiteiten binnen LOB voor de opleiding uit voort. Met het beroepsbeeld (1) wordt ook een deel van het kunnen dus worden ingedeeld in drie gebieden, zoals uitgebeeld in onderstaand opleidingsbeeld (2) duidelijk, want het beroep vormt immers een belangrijk deel van de inhoud figuur. Voorbeelden van opdrachten om het beroepsen opleidingsbeeld te van de opleiding. Deze overlap is terug te zien in de hier afgebeelde cirkels. ontwikkelen zijn opgenomen in bijlage 7

Beroepsbeeld 1

Opleidingsbeeld 2

3

Figuur 4 Het lijkt erop alsof de verdere vorming van het opleidingsbeeld in LOB-trajecten minder expliciete aandacht krijgt. LOB-activiteiten zijn over het algemeen vooral gericht op de ontwikkeling van een beroepsbeeld en minder expliciet op het opleidingsbeeld. Als een leerling eenmaal weet welk beroep hij/zij wil gaan doen, zijn vaak afstand, denominatie en wat bekenden over die opleiding of dat roc zeggen, doorslaggevende factoren voor de opleiding. Toch is het van belang om ook na te gaan of een deelnemer voldoende opleidingsbeeld ontwikkeld heeft voor het maken van een gedegen keus voor een opleiding.

De uitdaging waar scholen voor staan is leerlingen via een samenhangend en doorlopend programma LOB die competenties aan te leren waardoor zij leren te onderzoeken, leren keuzes te maken en leren sturing te geven aan hun loopbaan. Daarmee is het doel van een programma voor LOB gedefinieerd, namelijk het ontwikkelen van loopbaancompetenties (zie tabel 1).

•

Loopbaancompetenties zijn competenties die de leerling gedurende zijn hele loopbaan, dus ook na school in zijn of haar arbeidzame leven, kan gebruiken en nodig heeft om tot gefundeerde keuzes te komen. In deze visie staat niet de (eenmalige) geïnformeerde keuze maar het keuzeproces, het leren kiezen centraal.

Bij het creëren van een goed beroepsbeeld en opleidingsbeeld staan vijf

Tabel 1 Loopbaancompetenties en huncentraal: betekenis loopbaancompetenties Loopbaancompetenties

Betekenis

Capaciteitenreflectie

De leerling leert zichzelf kennen, onderzoekt wat zijn capaciteiten zijn en krijgt zicht op zijn eigen wensen en (on)mogelijkheden.

Motievenreflectie

De leerling onderzoekt wat zijn interesses en motieven zijn en ontdekt wat 1 hij belangrijk vindt in het leven.

Werkexploratie:

De leerling onderzoekt wat voor beroepsen opleidingsmogelijkheden er zijn en ontdekt wat hem wel en niet interesseert en waarom.

Loopbaansturing

De leerling ontdekt wat hij (nog) nodig heeft aan kennis, houding en vaardigheden om zijn doelen te realiseren en oefent daarop invloed uit; hij maakt keuzes en verantwoord keuzes.

Netwerken

De leerling ontdekt dat anderen van betekenis kunnen zijn voor zijn toekomst: hij legt contacten en onderhoud contacten.

Tabel 2

1

•

•

• • • •

Waar hij genoemd wordt, bedoelen wij ook zij.

Bij de invulling en uitvoering van de activiteiten moet het eigen maken van actieve houding door alle betrokkenen centraal staan. Bij de activiteiten is het belangrijk dat 7 ouders, leerling en school in gesprek zijn. Reflecteren binnen het LOB proces is van cruciaal belang. Reflecteren wordt zowel doel als middel. Leerlingen leren het door te doen. Hiervoor moet aandacht zijn binnen de activiteiten. In bijlage 8 staan voorbeelden van reflecterende activiteiten binnen vier verschillende fases: introductie, oriëntatie, verkenning en verdieping. In bijlage 9 staat een voorbeeld van een reflectiemethode.. Leerling krijgt de mogelijkheid om zichzelf in een breed persoonlijk perspectief te plaatsen waarbij de leerling keuzemogelijkheden krijgt geboden Plaatsbepaling binnen pto/pta moet worden bepaald Periodieke gesprekken met leerlingen en ouders moeten mogelijk worden maken. Per activiteit moeten de afspraken uitgeschreven worden betreffende het circulaire spinnenweb (Van den Akker, 2003):

Figuur 5 In bijlage 10 is een checklist gemaakt voor de draden waarbij ze zijn gekoppeld aan de uitgangspunten voor LOB.

Bij de keuze voor een lesmethode LOB moet rekening worden gehouden met: • • • •

• • • •

• • •

Aansluiting met visie op LOB binnen Commanderij College: stimuleren van talent Aansluiting met de methoden van de praktijkvakken in de bovenbouw Gebruik makend van een praktijknabije leeromgeving Reflecteren binnen het LOB proces is van cruciaal belang. Reflecteren wordt zowel doel als middel. Leerlingen leren het door te doen. Hiervoor moet aandacht zijn binnen de lesmethode. Aansluiting bij de behoefte van het onderwijsniveau: basis/kader versus mavo Verwerking van vaardigheden in de methode zoals bijvoorbeeld de 21th century skills en werkvaardigheden Het gestelde financiële kader Nieuwe digitale leeromgeving/laptop per leerling o Schooljaar 2016-2017 in klas 3 basis en kader o Schooljaar 2017-2018 in klas 1, 2, 3 en 4 alle niveaus Ervaringen van anderen scholen moeten worden meegenomen. Er zullen andere scholen moeten worden bezocht. Een checklist voor de beoordeling LOB methodes is opgenomen in bijlage 11. Bij de lesmethode moet ook een invulling worden gegeven aan de leeromgeving met behulp van het circulaire spinnenwebmodel

Figuur 6 Bij de invoering van het digitaal loopbaandossier moet rekening gehouden worden met: • Koppeling aan magister en advies/afstemming met ELO werkgroep: o Single sign on accepteren is voldoende • Koppeling aan doorstroomportfolio naar het MBO • Toegankelijkheid voor alle betrokkenen: o Leerling o ouder o mentor • Duidelijke afspraken over de inhoud o ervaringen centraal of competenties? o Plusdocumenten • Leerling is eigenaar en hoofdverantwoordelijke voor de inhoud van het loopbaandossier. Uit het dossier moet blijken dat de leerling loopbaancompetent is. • Wettelijke eis1 dat leerlingen activiteiten met beoogde doelen, resultaten, de evaluatie en welke vervolgactiviteiten zijn gepland bijhouden. Hierbinnen moet de loopbaanontwikkeling van de leerling tot uitdrukking worden gebracht t.a.v. 1

Navragen bij Monique Verheijen of deze eisen nog zijn veranderend

kwaliteitenreflectie, motievenreflectie, werkexploratie, loopbaansturing en netwerken (Kuijpers, 2012). Dit kan worden verwerkt in twee kerntaken (zie bijlage 1): o Kerntaak 1 Leerling benoemt zijn eigen ontwikkeling en gebruikt middelen en wegen om daarbij passende leerdoelen te bereiken o Kerntaak 2 Leerling stuurt de eigen loopbaan Het is de bedoeling dat leerlingen nadenken over zichzelf en zicht oriënteren op arbeid, vervolgonderwijs en een beroep. • Alle betrokkenen zullen de benodigde scholing/voorlichting krijgen betreffende de invoering en invulling van het digitaal loopbaandossier. • Loopbaandossier moet een gefundeerde basis kunnen vormen voor de gesprekken tussen mentor, leerling en ouders. • Afstemming met het havo/vwo. Bij het scholingstraject voor mentoren moet rekening worden gehouden met: •

• •

•

•

Aansluiting met visie op LOB binnen Commanderij College: stimuleer talent. Hierin moet ook een keuze worden gemaakt t.a.v. het onderwijzend personeel. o De mentor is verantwoordelijke per klas per leerjaar o Een loopbaancoach is verantwoordelijk voor vaste groep: § Bijvoorbeeld 10 leerlingen worden in klas 1 en 2 door dezelfde docent begeleid en in klas 3 en 4 door dezelfde docent § Bijvoorbeeld 10 leerlingen worden in klas 1 t/m 4 door dezelfde docent begeleid o Koppeling aan visie “stimuleer talent” Aansluiting met gekozen lesmethode Verschil in ondersteuningsbehoefte voor mentoren/loopbaancoach o Differentiatie is bijvoorbeeld mogelijk m.b.t. instroomniveau op het gebied van vakkennis, vaardigheden en attitude (zie ook bijlage 9) o Koppelen aan visie “stimuleer talent”. o Prioritering voor klas 1, 2 en 3 voor schooljaar 2016-2017 Teamleiders hebben ongeveer €13000 gereserveerd in het boekjaar 2016 voor het LOB scholingstraject. De projectgroep LOB mag deze gelden inzetten voor het realiseren van het scholingstraject in 2016. Ervaringen van andere scholen moeten worden meegenomen. Er zullen andere scholen moeten worden bezocht.

Figuur 7

Risicoanalyse Risico Te weinig tijd om samen naar leveranciers te zoeken en deze te bekijken Te veel leveranciers gaan bekijken Niet de goede leveranciers bekijken Verdeeldheid binnen projectgroep Uitblijven van een goedkeuring door directie Verkeerde of onvolledige informatie richting projectgroep Afstemming met meerdere partijen intern en extern Geen actieve bijdragen van collega’s, leerlingen en ouders Onduidelijke of onvolledige communicatie vanuit projectgroep naar anderen betrokkenen Tabel 3

Maatregel Naar mogelijkheden kijken in het rooster en binnen de studiedagen. 22 april (meivakantie) is mijlpaal waarop mogelijke leveranciers bekend zijn. Navragen bij andere scholen bijv. Varendonck College Bevoegdheden bepalen inzake informeren, meedenken en beslissen

Verantwoordelijk Thijs Loopbaandossier: Carlijn Lesmethode: Anita Scholing: Thijs Thijs Thijs Thijs en Peter

Checken Concreet blijven in wie, wat, waar, waarom, wanneer en hoe Bevoegdheden bepalen inzake informeren, meedenken en beslissen Binnen het invoeren en uitvoeren van nieuwe activiteiten input meenemen door vragenlijsten, info avonden, gesprekslunches Communicatiestrategie bepalen

Iedereen

Thijs Ralph

Thijs en Peter

In bijlage 11 staat een opsomming knelpunten, succesfactoren en aanbevelingen m.b.t. het keuzeproces die is samengesteld vanuit interviews met vier decanen.

Randvoorwaarden voor de uitvoering van het project Benoem de afspraken waaronder projectteam en opdrachtgever samenwerken. Het gaat hier om: • Opdrachtgever bepaalt financieel kader, binnen dit kader heeft het projectteam de bevoegdheid om te beslissingen te nemen in het bovengenoemde programma van eisen. • Projectteam bepaalt welke leveranciers worden bekeken. Opdrachtgever kan wel suggesties doen. Er zullen meerdere leveranciers bekeken worden. Mogelijke partijen zijn: o Dedecaan.net o Qompas o Dubbelklik o Tumult o Blik op talent o Loymans en de Rooy o www.talenteon.nl o opleidingenberoep.nl o SLO voor gesprekstechnieken Via wikiwijs.nl kunnen methoden worden vergeleken. • Projectteam bepaalt vooraf hoeveel tijd er wordt besteed aan het project. Dit wordt meegenomen in de normjaartaak van 2015-2016. Aanpassingen achteraf zijn mogelijk. De inschatting is gemaakt op 3 uur en 6 uur per week tot en met het einde van het schooljaar. Persoon Carlijn van Gaal Ralph v/d Putten Thijs de Corte

Aantal uren 50 50 150

Tabel 4 •

• • •

Projectteam krijgt de tijd om samen leveranciers te bekijken. Dit kan plaatsvinden onder teamvergaderingen, studiedagen en incidenteel onder lestijd. Leden van het projectteam worden hiervoor uitgeroosterd. Thijs de Corte geeft dit aan bij teamleiders en sluit dit zelf direct kort met Erik Kanters. 17 Juni moeten de leveranciers bekend zijn van het loopbaandossier, de lesmethode en scholing voor het schooljaar 2016-2017. 17 Juni moet de eerste opzet activiteitenkalender 2016-2017 bekend zijn. 15 Juli moet het procesplan LOB voor 2016-2017 zijn goedgekeurd door directie

Fasering en planning van tussenresultaten Fase

(Tussen)resultaten/ producten

Startdatum

Einddatum

1. Initiatieffase 2. Definitiefase 3. Ontwerpfase

Inlezen in project Vaststellen projectvoorstel Samenstellen projectteam en taakverdeling • De “ist” en “soll” situatie in kaart gebracht t.a.v. de processen en leeromgeving • Mogelijke leveranciers geselecteerd voor het loopbaandossier, lesmethode en scholing personeel.

15-2-2016 29-2-2016 9-3-2016

26-2-2016 7-3-2016 23-3-2016

23-3-2016

22-4-2016

9-5-2016

10-6-2016

13-6-2016

8-7-2016

4. Voorbereidingsfase

5. Realisatiefase

6. Implementatie/ nazorg/evaluatie

•

• •

•

• • Tabel 5

Keuze voor leveranciers van loopbaandossier, lesmethode en scholing personeel Aanstellen decaan Verandertraject beschreven om van “ist” naar “soll” te komen t.a.v. de processen en leeromgeving Docenten informeren betreffende keuzes en verandertrajecten Eerste scholing voor goede start nieuw schooljaar. Doorstartplan voor 20162017

Datum akkoord opdrachtgever

Projectbeheersing Tijd • •

2 wekelijkse update naar opdrachtgever op nader overeen te komen moment Duidelijke fasering en planning (tussen)resultaten op basis van goedgekeurd projectplan

Kwaliteit •

• • • •

Kwaliteit wordt beheerst doordat het projectteam uit meerdere leden bestaan die ieder vanuit hun ervaringen en expertise input geven in de beoordeling van de kwaliteit 2 wekelijkse update naar opdrachtgever op nader overeen te komen moment. Intervisie met betrokkenen binnen en buiten school door bijvoorbeeld schoolbezoeken Beoordelingslijsten bij het evalueren van de verschillende leveranciers Bestudering van relevante informatie vanuit SLO

Organisatie Organisatie betekent welke deskundigheid heb je nodig om het project uit te voeren met de beschreven kwaliteit en hoeveel capaciteit (werkuren) is er nodig om de gestelde deadlines te halen? Wie gaat wat doen? Wie Jan Schoeren

Functie opdrachtgever

Thijs de Corte

projectleider

Carlijn van Gaal

LOB Laarbeek

Verantwoordelijkheid -tijdige communicatie met projectleider - tijdig akkoord op tussenresultaten -tijdige oplevering tussenresultaten -beheren versies projectplan -ontwikkeling en invoering projectplan volgens achtbaan model -opstellen beoordelingslijsten scholing personeel - contact onderhouden met kartrekkersoverleg vernieuwing vmbo -afstemming met havo/vwo en pro -Afspraken maken voor veldonderzoek binnen Orion. -waarborging comptabiliteit en

Bevoegdheid -afkeuren van tussenresultaten -stellen financieel kader -inzetten teamleden voor presentaties leveranciers, vergaderingen en visitaties aan anderen scholen -uitnodigen leveranciers - keuzeproces voor scholingstraject

- keuzeproces voor loopbaandossier

Ralph v/d Putten

Decaan

Anita van Bussel

Projectleider VSV

Henriette Harks

Personeelszaken Lid beoordeling scholing personeel

Peter Francken

Teamleider Mavo Gemert

afstemming met Laarbeek -Leiden keuzetraject loopbaandossier -opzet activiteitenkalender 2016-2017 -input realiseren van collega’s, ouders en leerlingen door infomomenten, werklunches, online vragenlijsten -Leiden keuzetraject lesmethode -opstellen beoordelingslijsten scholing personeel -beoordelen mogelijke leveranciers van scholing. -maken profielschetsen t.a.v. LOB -contact onderhouden met andere orion scholen -Informeren teamleiders in locatiebreed overleg - contact met magister werkgroep -beoordelen mogelijke leveranciers van scholing

- keuzeproces voor activiteiten op kalender

- keuzeproces voor lesmethode - profielschetsen - uitzetten vacature

Tabel 6 Geld • • • • •

LOB lesmethode mag €30 per leerling per jaar kosten Loopbaandossier mag €5 per leerling per jaar kosten Vergoeding voor een lob coördinator is 100 uur per jaar Vergoeding voor een decaan is ?? uur per jaar Voor scholing LOB is door de teamleiders €13000 gereserveerd binnen de begroting van 2016.

Hiervoor moeten stelposten worden bepaald in overleg met Elise Swinkels

Informatie Thijs de Corte communiceert met Jan Schoeren over de invulling van het projectplan en de realisatie van de (tussen)resultaten. Deze communicatie zal plaatsvinden via de mail en binnen een tweewekelijks overleg. Tijdstip is nader te bepalen. Teamleden communiceren via de mail. Hiervoor wordt een mailgroep aangemaakt binnen office365. Thijs de Corte zal vergaderingen uitschrijven. Dit kunnen vergaderingen zijn met het gehele projectteam of met een gedeelte al naar gelang gewenst en mogelijk. Informatie opvragen bij leveranciers mag door elk betrokken teamlid worden gedaan. Een afspraak voor een demonstratie zal verlopen via Thijs de Corte. Zodoende kan gekeken worden naar de beschikbaarheid van mensen en het clusteren van meerdere leveranciers. Het projectplan wordt aangepast door Thijs de Corte. Dit wordt in samenspraak met opdrachtgever en teamleden gedaan.

Gedetailleerde activiteitenplanning

Figuur 8

HANDREIKINGSTUDIELOOPBAANBEGELEIDING DEROLVANDESTUDIECOACH

"EGELEIDING %RVARINGENKOPPELENAANPERSONENTBVNETWERKEN

+ERNTAAK 3TUURTDEEIGENLOOPBAAN

"EGELEIDING ,ERENZELFBEWUSTEKEUZESTEMAKENGEVOELENGEDACHTEIN BALANS ENAANZETTENTOTACTIE


+ERNTAAK "ENOEMTZIJNEIGENONTWIKKELINGENGEBRUIKTMIDDELENEN WEGENOMDAARBIJPASSENDELEERDOELENTEBEREIKEN

"EGELEIDING $ILEMMA´SINWERKVERBINDENMETMOTIEVEN EISENINWERK VERBINDENMETKWALITEITEN



3TUURTDEEIGENLOOPBAANENONDERNEEMT ACTIESDIEDAARBIJNODIGZIJN

2E¾ECTEERTOPEIGENKWALITEITENENMOTIEVEN /NDERZOEKTWELKWERKERISENWATBIJHEM PAST 3TUURTDEEIGENLOOPBAANENONDERNEEMT ACTIESDIEDAARBIJNODIGZIJN

"ENOEMTLEERDOELENVOORDEEIGENONTWIKKE LING )NVENTARISEERTGESCHIKTEMANIERENVANLEREN +IESTBIJDESITUATIEENBIJZICHZELFPASSENDE MANIERENVANLEREN 0LANTZIJNEIGENLEERPROCESENVOERTHETUIT %VALUEERTDEGEKOZENMANIERVANLEREN

2E¾ECTEERTOPEIGENKWALITEITENENMOTIEVEN /NDERZOEKTWELKWERKERISENWATBIJHEM PAST

"ENOEMTLEERDOELENVOORDEEIGENONTWIKKE LING 0LANTZIJNEIGENLEERPROCESENVOERTHETUIT %VALUEERTDEGEKOZENMANIERVANLEREN



"EGELEIDING 6ANINTERESSENAARMOTIEVEN

+IESTBIJDESITUATIEENBIJZICHZELFPASSENDE MANIERENVANLEREN %VALUEERTDEGEKOZENMANIERVANLEREN


"EGELEIDING 6IAEIGENSCHAPPENENKWALITEITENNAARINTERESSES


)NVENTARISEERTGESCHIKTEMANIERENVANLEREN +IESTBIJDESITUATIEENBIJZICHZELFPASSENDE MANIERENVANLEREN %VALUEERTDEGEKOZENMANIERVANLEREN



7ERKPROCESSEN

+ERNTAAK

7ELKECONTACTENHEB IK

(OEMAAKIKKEUZES (OEPLANIKMIJN TOEKOMST 7ELKEOPLEIDINGPAST BIJMIJ

7ATHEEFTDE ARBEIDSMARKTMIJTE BIEDEN 7ATHOUDTMIJN TOEKOMSTIGEWERKIN 0ASTHETWERKBIJMIJ

7ATWILIK 7ATDRIJFTMIJ 7ATPASTBIJMIJ

7IEBENIK 7ATKANIK

2ELFECTIEOPDEVRAGEN

.ETWERKEN :ICHTKRIJGENOPHETBELANG VANCONTACTENMETPERSONEN ENINSTELLINGEN

,OOPBAANSTURING :ICHTKRIJGENOPWATGELEERDIS ENNOGGELEERDMOETWORDEN OOKINRELATIETOTVERVOLGOPLEI DINGEN

7ERKEXPLORATIE :ICHTKRIJGENOPWERKEN BEROEPEN

-OTIEVENRE¾ECTIE :ICHTKRIJGENOPEIGEN DRIJFVEREN

#APACITEITENRE¾ECTIE :ICHTKRIJGENOPEIGEN MOGELIJKHEDENENINTERESSES

,OOPBAANCOMPETENTIES

Bijlage 1 Loopbaancompetenties en kerntaken

Bijlage 2 Varianten praktijknabij LOB in de leerwegen van het vmbo O-variant 'Traditionele' LOB

Variant 1 LOB via project(en)

Variant 2 LOB als apart 'vak'

Variant 3 (bb/kb/gl) LOB geïntegreerd in het sectorale, intrasectorale, of intersectorale beroepsgerichte e programma (voor tl als 7 vak)

Variant 4 (tl) LOB vanuit de vakken

Kenmerken programma

Een klassikale keuzebegeleiding aan de hand van een methode, vragenlijsten en testen, aangevuld met incidentele voorlichtingsactiviteiten. In de tl wordt dikwijls in het derde jaar een bezoek aan het nabijgelegen ROC gebracht.

Beperkt aantal incidentele beroepsoriënterende activiteiten rond bijvoorbeeld één of meerdere sectoren; al of niet gekoppeld aan het sectorwerkstuk.

Een samenhangend keuzeprogramma van opdrachten en activiteiten met een bepaalde ordening (bijvoorbeeld arbeidsgebieden, activiteitengebieden, beroepsgerichte programma's) gericht op het ontwikkelen van beroepsen opleidingsbeelden.

Leerlingen krijgen LOB in het kader van een bestaand beroepsgericht programma. Waar nodig/mogelijk kunnen leerlingen ter oriëntatie, keuzes maken voor programma-inhouden van andere beroepsgerichte programma's.

Een samenhangend programma voor praktijknabije LOB, vooral ingevuld door een deel van de sectorverplichte vakken en aangevuld met extra LOB -activiteiten. Onderdelen van het programma worden vastgelegd in het PTA.

Rol van de leerling

Alle leerlingen doorlopen hetzelfde programma.

Alle leerlingen doorlopen hetzelfde programma.

De leerling houdt vorderingen bij in een loopbaandossier en kan keuzes beargumenteren. Hij kiest onder begeleiding.

De leerling houdt vorderingen bij in een loopbaandossier en kan keuzes beargumenteren. Hij kiest onder begeleiding.

Alle leerlingen doorlopen hetzelfde programma, omdat onderdelen van het examenprogramma in het LOB-programma verwerkt zijn.

O-variant 'Traditionele' LOB



Variant 3 (bb/kb/gl) LOB geïntegreerd in het sectorale, intrasectorale, of intersectorale beroepsgerichte e programma (voor tl als 7 vak)


Rol van de (overige) 21 vakken

Niet van toepassing.

Algemene vaardigheden, bij de vakken aangeleerd, worden toegepast.

Daar waar mogelijk worden inhoudelijke verbanden met de vakken gelegd.

Overige vakken leveren via opdrachten (in methodes) een bijdrage aan de oriëntatie op alle sectoren.

Sectorverplichte vakken zijn leidend daar waar mogelijk leveren ook ander vakken een inhoudelijke bijdrage.

Rol van docent, mentor

De mentor voert in samenwerking met de decaan programmaonderdelen uit die het keuzeproces ondersteunen.

Een (wisselend) projectteam is verantwoordelijk voor de inhoud van de projecten en de begeleiding.

De mentor is verantwoordelijk voor de uitvoering van het programma en de begeleiding. Hij/zij heeft oog voor ervaringen die de leerling in andere vakken heeft opgedaan.

De docent van het beroepsgerichte programma, tevens mentor, is verantwoordelijk voor de LOB-activiteiten en de -begeleiding. Hij/zij heeft oog voor ervaringen die de leerling in andere vakken heeft opgedaan.

De docenten van de sectorverplichte vakken zijn als team verantwoordelijk voor het programma en de begeleiding.

Reflectie

De decaan ziet de leerling incidenteel en heeft een adviserende rol.

De mentor reflecteert met leerlingen op het project.

Reflectie is een belangrijk onderdeel. De mentor kent de leerling en gaat met de leerling op zoek naar wat hij nodig heeft. "Wat heb je nodig?"

De docent van het beroepsgerichte programma begeleidt de leerling intensief en voert met hem de dialoog aan de hand van het loopbaandossier.

De begeleidende docent reflecteert met de leerling op de ervaringen en de resultaten.

22

Implicaties voor de organisatie O-variant 'Traditionele' LOB



Variant 3 (bb/kb/gl) LOB geïntegreerd in het sectorale-, intrasectorale, of intersectorale beroepsgerichte e programma (voor tl als 7 vak)


Implicaties voor het programma

De aanschaf van een methode.

Ontwikkelen van diverse beroepsoriënterende projecten.

Ontwikkelen van een breed programma met volop keuzemogelijkheden voor leerlingen.

Gebruik maken van mogelijkheden in de globaal beschreven examenprogramma's.

Ontwikkelen van een programma in relatie tot de examenprogramma's van de sectorverplichte vakken. Kansen benutten in de geglobaliseerde examenprogramma's.

Implicaties voor de overige vakken/docenten


Docenten overige vakken zijn zich bewust van LOBaspecten in hun onderwijs en voegen eventueel LOBopdrachten toe. Zij dragen bij aan de reflectie van de leerling.

Docenten overige vakken zijn zich bewust van LOBaspecten in hun onderwijs en voegen eventueel LOBopdrachten toe. Zij dragen bij aan de reflectie van de leerling.

Overige vakken integreren daar waar mogelijk.

Implicaties voor de begeleidende docent (mentor, (loopbaan)coach)

De mentor voert uit. De decaan ondersteunt.

Docenten van de betrokken vakken integreren algemene kennis en vaardigheden, daarbij kan ook gedacht worden aan onderhoudsvaardigheden rekenen en taal. Een (wisselend) projectteam is verantwoordelijk voor de inhoud en de uitvoering van projecten. De mentor maakt deel uit van het projectteam.

Stevige begeleidende rol voor de mentor. De mentor is op hoofdlijnen bekend met beroepsoriënterende inhouden bij de overige vakken. Hij/zij heeft kennis van maatschappelijke

Eén docent, de docent van het beroepsgerichte programma, tevens mentor is verantwoordelijk voor de LOB-activiteiten en de -begeleiding. Hij/zij is op hoofdlijnen bekend met beroepsoriënterende

De docenten van de sectorverplichte vakken zijn als team verantwoordelijk voor de inhoud van het programma en de begeleiding. Leerlingen kiezen hun coach.

ontwikkelingen, ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en kennis van mbo-opleidingen.

inhouden bij de overige vakken. Hij/zij heeft kennis van maatschappelijke ontwikkelingen, ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en kennis van mbo-opleidingen.

23

Implicaties voor decaan

De decaan begeleidt het keuzeproces.

De decaan heeft een adviserende rol.

De decaan ontwikkelt het programma in samenwerking met de mentoren. Ondersteunt bij maatwerktrajecten. Bewaakt de kwaliteit van het uitgevoerde programma. Deelt met de docenten kennis over opleidingen en beroepen.

De decaan ontwikkelt het programma in samenwerking met de docenten van de beroepsgerichte programma's. Ondersteunt bij maatwerktrajecten. Bewaakt de kwaliteit van het uitgevoerde programma. Deelt met de docenten kennis over opleidingen en beroepen.

De decaan ontwikkelt in samenwerking met de begeleidende docenten, onder wie docenten van de sectorverplichte vakken, het programma. Bewaakt de kwaliteit van het uitgevoerde programma. Deelt met de docenten kennis over opleidingen en beroepen.

Implicaties voor reflectie


Mentor reserveert tijd voor reflectie in zijn les.

Reflectie of POPgesprekken structureel faciliteren in het rooster.

Reflectie structureel faciliteren in het rooster.

Implicaties voor leertijd

Tijdens mentoruren.

Geconcentreerd in een beperkt aantal dagen, weken of periodes van een x-aantal weken.

Structureel, ca. 2 uur per week en flexibel in verband met (individuele) buitenschoolse activiteiten.

Reflectie of POPgesprekken structureel integreren in het beroepsgerichte programma. LOB structureel geïntegreerd in het beroepsgerichte programma. Aanbod van keuzemodules als een band geprogrammeerd in het rooster.

24

Structureel, een lesdag per week. De sectorverplichte vakken staan uren af omdat in het LOB-programma de relatie is gelegd met de vakken.

Leerlingen krijgen zicht op drie sectoren (techniek, zorg en welzijn en economie): ze kunnen op het eind van het derde leerjaar binnen het programma technologie voor één van de drie sectoren kiezen. Leerlingen leren ICT-vaardigheden en algemene vaardigheden aan. Exameneenheden: 3e leerjaar: algemeen deel, gericht op oriëntatie op de drie sectoren. 4e leerjaar: sectorspecifiek deel (differentiatie naar eigen keuze). Leerlingen voeren met behulp van een website individuele en groepsopdrachten uit. Waar mogelijk zijn de opdrachten georganiseerd rondom een denkbeeldig bedrijf (bedrijfssimulaties), zoals domotica in de zorg, een supermarkt, een fietsenmaker. Het is de bedoeling dat de leerlingen de informatie zoveel mogelijk buiten de school, in bedrijven of maatschappelijke instellingen zoeken (door middel van gesprekken, observaties en onderzoeken op de werkplek).

Leerdoelen

Bron: www.slo.nl

Leeractiviteiten

Leerinhoud

Leerlingen oriënteren zich breed in de sectoren techniek, zorg & welzijn en economie.

Gedurende periodes van telkens één week tijdens het derde leerjaar en vervolgens in het eerste deel van het vierde leerjaar, voeren de leerlingen de volgende activiteiten uit: Opdrachten gericht op verheldering van het zelfbeeld. Werk- en observatieopdrachten in verschillende sectoren van een ROC en gesprekken met studenten en docenten ter plekke. Een week stage in een bedrijf of instelling van de sector waarnaar de belangstelling uitgaat. Doe- en meeloopdagen op een ROC. Voorbereiding en presentatie van het sectorwerkstuk in het verlengde van de stage en/of de sector waarnaar de belangstelling uitgaat. Volgen van lessen in de havo en voeren van gesprekken met havo 4-leerlingen (voor leerlingen met een havo-advies).

Via bezoeken aan ROC 's, een stageweek in een bedrijf of instelling naar keuze en, met behulp van het sectorwerkstuk, oriënteren leerlingen zich op sectoren, beroepen en opleidingen.

Leerlingen kunnen in december van het 3e leerjaar een eerste, en in mei van hetzelfde leerjaar een definitieve vakkenpakketkeuze maken en in januari van het vierde leerjaar een vervolgopleiding kiezen.

Leerlingen ontwikkelen zowel beroepsen opleidingsbeelden, als algemene vaardigheden zoals plannen en organiseren, keuzes maken, samenwerken en presenteren.

Het programma is leerlinggericht; het neemt ervaringen en keuzes van leerlingen als uitgangspunt.

Door De Werkplaats Kindergemeenschap Bilthoven ontwikkeld vanaf 2003.

Door SLO in samenwerking met scholen en andere ontwikkelpartners ontwikkeld vanaf 2002.

Dit programma kan ook in de TL aangeboden worden, met de vrijheid om (schooleigen) exameneenheden toe te voegen, passend bij de regionale of lokale arbeidsmarkt. Programma is leerstof- en leerlinggericht en richt zich op brede oriëntatie en (uitgestelde) sectorkeuze aan het eind van leerjaar 3 door middel van een bij het mbo aansluitende didaktiek.

LOB als op zichzelf staand programma

Geen samenhang van vakken

Leerlingen oriënteren zich op/via: Beroepen binnen de sector en interviewen een beroepsbeoefenaar. Sectorspecifieke beroepsactiviteiten. Bedrijven in de nabijheid van de school binnen de sector. Mbo-opleidingen in relatie tot de sector. Een realistische opdracht met een voor de sector kenmerkend beroep en kenmerkende beroepsactiviteit. Leerlingen reflecteren op diverse manieren en gaan na of de sector bij hen past.

Via realistische opdrachten waarin een beroepscontext centraal staat, oriënteren leerlingen zich zowel binnen- als buiten school op beroepen en opleidingen.

Leerlingen ontwikkelen een beeld van de drie sectoren en kunnen aan het eind van klas 3 een bewuste sectoren vakkenpakketkeuze maken. Het uiteindelijk doel is dat leerlingen een opleidingskeuze kunnen maken die bij hen past.

Leerlingen ontwikkelen zowel beroepsen opleidingsbeelden als kennis en vaardigheden van sectorverplichte vakken en van Nederlands. Het programma is ontwikkeld voor leerjaar 3.

Het programma is leerstof- en leerlinggericht en richt zich op een brede beroepsen opleidingsoriëntatie.

Is door SLO ontwikkeld in samenwerking met Scholingsboulevard Enschede, 2008.

LOB vormgegeven vanuit de sectorverplichte vakken met integratie van Nederlands

1/3

Leerlingen verwerven vanuit een voor de sector typerend beroep en een kenmerkende beroepsactiviteit, kennis en vaardigheden van verschillenden vakken in samenhang. Leerlingen reflecteren op hun ervaring met anderen en gaan na of de sector bij hen past.

Eindtermen van vakprogramma's zijn het leidend principe in realistische opdrachten waar steeds één beroep centraal staat.

Leerlingen ontwikkelen zowel beroepsen opleidingsbeelden als kennis en vaardigheden van sectorverplichte- en avovakken. Voor leerjaar 4 ontwikkelen de scholen een programma gericht op opleidingsbeelden. Leerlingen realiseren eindtermen van de betrokken (sectorverplichte) vakken en ontwikkelen een zodanig beeld van de vier sectoren, dat zij een bewuste keuze voor een vervolgopleiding kunnen maken.

Het programma is leerstof- en leerlinggericht en richt zich vooral op beroepsoriëntatie.

Is door SLO in samenwerking met respectievelijk OSG Schoonoord te Zeist en Corlaer College Nijkerk ontwikkeld en uitgevoerd, 2011.

LOB vormgegeven vanuit de sectorverplichte vakken met integratie van avo-vakken

Wel samenhang van vakken, integratie van vakken

Varianten van programma's praktijknabije LOB voor tl en gl

LOB via het programma technologie

Typering

Visie

Mate van samenhang Varianten

Er kan aan de hand van een digitale methode gewerkt worden. Er is een keuze tussen twee uitgevers en twee leveranciers van leermiddelen.

De leerlingen werken individueel en in kleine groepjes.

Leerlingen werken vooral binnenschools, onder meer met simulaties en op werkplekken. Op enkele scholen vindt een deel van de activiteiten plaats bij bedrijven en/of maatschappelijke instellingen. Er zijn adviezen voor lokaalinrichting en inventaris (voorbeelden hiervan zijn beschikbaar via de website).

Zowel het intersectoraal programma in leerjaar 3 als het sectoraal programma in leerjaar 4 kent een omvang van vier lesuren van 50 minuten per week. In de TL gaat het in principe om hetzelfde aantal uren. In de praktijk is het de vraag of scholen dit aantal ook beschikbaar stellen.

Bronnen en materialen

Groeperingsvorm

Leeromgeving

Leertijd

Bron: www.slo.nl

Eén docent voert het programma uit.

De leerlingen doorlopen dit programma in het derde leerjaar grotendeels tijdens vier projectweken. In het vierde leerjaar besteden de leerlingen gedurende ongeveer vijftien weken gemiddeld een uur per week aan het LOB-programma, naast het sectorwerkstuk.

De leerlingen werken afhankelijk van het doel en de aard van de leeractiviteit individueel of in groepjes van twee, drie of vier. De lessen worden uitgevoerd op een leerplein of in klaslokalen. De leerlingen bezoeken ROC 's, de Onderwijsbeurs (waar mbo-sectoren zich presenteren) en, in het kader van hun stage, bedrijven en instellingen.

De leermiddelen bestaan uit door de mentoren ontwikkelde opdrachten en materialen, die door de leerlingen zijn te benaderen via de elektronische leeromgeving (met een link naar Decaannet.nl).

De mentoren van de derde en vierde klassen zijn als team verantwoordelijk voor de ontwikkeling en uitvoering van het programma. Elke mentor voert twee keer per jaar een POP-gesprek met een leerling. Daarbij is ook een ouder aanwezig is.



Dit programma kan ook in de TL aangeboden worden, met de vrijheid om (schooleigen) exameneenheden toe te voegen, passend bij de regionale of lokale arbeidsmarkt.



Voor de uitvoering van het LOB-programma is vijf uur per week gereserveerd. Elke module vraagt gemiddeld tien lesuren.

De leerlingen werken, afhankelijk van het doel en de aard van de lesactiviteit, in groepjes van twee of drie. Individueel werk komt ook voor. De lessen vinden overwegend binnen de school plaats en, indien nodig, in vaklokalen. Iedere module voorziet ook in activiteiten buiten de school.

Docenten van de betrokken vakken begeleiden de leerlingen. In de praktijk betekent dit dat docenten soms ook verantwoordelijk zijn voor onderdelen die niet tot hun deskundigheidsgebied behoren. Eén van de betrokken docenten is tevens de mentor van de leerlingen. Hij heeft de taak op de cruciale keuzemomenten reflectiegesprekken met leerlingen te voeren. De leermiddelen voor leerjaar 3, bestaan uit door SLO en de school ontwikkelde modulen (leerlingmateriaal) voor de sectoren techniek, economie en zorg en welzijn. Het materiaal bestaat uit opdrachten met werkbladen.



2/3

De uren voor LOB worden in dagdelen van drie uur geroosterd. Iedere opdracht kost circa vijftien uur in de uitvoering.

Docenten van de betrokken vakken begeleiden de leerlingen als team. In de praktijk betekent dit dat docenten soms ook verantwoordelijk zijn voor onderdelen die niet tot hun deskundigheidsgebied behoren. Eén van de betrokken docenten is tevens mentor van de leerlingen. Hij heeft de taak op de cruciale keuzemomenten reflectiegesprekken met leerlingen te voeren. Het materiaal voor leerjaar 3 bestaat uit door SLO en de school ontwikkelde instructieboekjes voor leerlingen met daarin de centrale opdracht, werkbladen ten behoeve van reflectie, een nauwkeurig uitgewerkte en in opbrengsten omschreven studiewijzer, een overzicht van de belangrijkste vaktaken en beoordelingswijze en -criteria per taak. De leerlingen werken, afhankelijk van het doel en de aard van de lesactiviteit, in groepjes van twee of drie. Individueel werk komt ook voor. De lesactiviteiten zijn voornamelijk binnenschools en zijn niet afhankelijk van één lokaal. Soms zijn speciale voorzieningen zoals computers gewenst.






Docentenrollen


Bron: www.slo.nl

Extra informatie

Nadelen

Voordelen

Toetsing


Schoolportret

Er ligt een voorbeeldprogramma, maar relaties met vervolgopleidingen en bedrijven zullen door elke school zelf gelegd moeten worden.

LOB is een vast onderdeel van het curriculum, maar kost relatief weinig tijd. Meerdere docenten zijn betrokken bij de organisatie en uitvoering van het programma. Kennis en ervaring kunnen gemakkelijk worden gedeeld. Er is een directe relatie met het mentoraat, dat de algehele begeleiding van de leerling ten goede komt.

Het programma is ontwikkelingsgericht. Leerlingen maken verslagen van uitgevoerde activiteiten. Deze vormen, samen met de voortgang in leerresultaten, de input voor de POP-gesprekken met de mentor. Het sectorwerkstuk moet daarnaast naar behoren worden afgerond.



Dit programma kan ook in de TL aangeboden worden, met de vrijheid om (schooleigen) exameneenheden toe te voegen, passend bij de regionale of lokale arbeidsmarkt. Toetsing vindt plaats in het kader van het programma Technologie. Dit is (vanaf 2010) een regulier examenprogramma met een schooldeel en een centraal examen in de vorm van een centraal schriftelijk- en praktisch examen (CSPE). In de TL kan technologie als zevende vak vermeld worden op het diploma. Leerlingen kunnen dan gewoon meedoen met het CE. Er is tevens een landelijk certificaat voor leerlingen die niet meedoen aan het CSPE technologie, maar wel het SE hebben gevolgd/afgerond. Vast onderdeel van het curriculum. Kant-en-klaar examenprogramma met mogelijkheden voor schooleigen invulling. Er is inmiddels een groot aantal (>100) scholen en docenten dat ervaring heeft opgedaan met het programma technologie op vmbo GL (het aantal scholen voor TL dat het programma in de bovenbouw aanbiedt groeit). Oorspronkelijk niet als LOB-programma bedoeld. Technologie is een aangelegenheid van slechts één docent die het programma uitvoert. Relatie met mentoraat is niet helder. Oriëntatie op sector Groen is niet aanwezig. Reflectiegesprekken ontbreken. Onduidelijk is of leerlingen zich oriënteren op opleidingen. Leerlingen komen weinig in aanraking met beroepsen opleidingspraktijk. http://www.platformtechnologie.nl/




Voor de overige sectoren zijn ook modulen ontwikkeld. Deze kunt u opvragen via: [email protected].

Meer modules zijn beschikbaar via: secretariaat vmbo-mbo.

3/3

Voorbeeldopdracht groene sector

LOB structureel geïntegreerd in de vakken. Meerdere docenten zijn betrokken bij de organisatie en vormgeving van het programma. Kennis en ervaring kunnen worden gedeeld. Docenten worden eigenaar van het programma. Er is een directe relatie met het mentoraat dat de algehele begeleiding van de leerling ten goede komt. Leerlingen oriënteren zich zowel op beroeps- als opleidingsbeelden. De leuzevrijheid voor leerlingen is beperkt. Het programma is overwegend binnenschools georiënteerd.

Leerlingen maken diverse producten, waarvan de onderdelen betrekking hebben op verschillende vakken. Deze resultaten worden in cijfers op vakniveau uitgedrukt. Tevens brengen leerlingen met behulp van een competentiemeter hun ontwikkeling op het gebied van loopbaancompetenties in beeld. Over deze ontwikkeling gaat de mentor met de leerling in gesprek.



Voorbeeldopdracht zorg & welzijn

LOB structureel in het curriculum. Meerdere docenten zijn betrokken bij de organisatie en vormgeving van het programma. Kennis en ervaring kunnen worden gedeeld. Docenten worden eigenaar van het programma. Er is een directe relatie met het mentoraat, dat de algehele begeleiding van de leerling ten goede komt. Leerlingen oriënteren zich zowel op beroeps- als opleidingsbeelden. De keuzevrijheid voor leerlingen is beperkt.

De mentor beoordeelt en bespreekt de ontwikkeling van leerlingen aan de hand van de loopbaancompetenties in een gesprek samen met de leerling. De deelopdrachten die voor Nederlands in de modules zijn opgenomen, worden beoordeeld door de vakdocenten en tellen mee voor dat vak.





Wat doet de LOB coördinator of decaan ?

Wat doet de LOBdocent/mentor/loopbaanbegeleider?

Wat doet de vakdocent?

27

Wat doen de ouders?

De docent in de rol van mentor of loopbaanbegeleider: ziet het nut en de waarde in van LOB; voert het LOB-programma uit; laat leerlingen talenten en mogelijkheden ontdekken; stimuleert leerlingen de beroepspraktijk te ontdekken; stimuleert leerlingen de opleidingspraktijk te ontdekken; begeleidt leerlingen bij loopbaanvragen; reflecteert met leerlingen op hun ervaringen en hanteert daarbij verschillende werkvormen; voert met leerlingen (individueel) loopbaanreflectiegesprekken; organiseert groepsgesprekken waarin de leerlingen vertellen over opgedane ervaringen; ondersteunt leerlingen bij het gebruik van een portfolio; kent zijn leerlingen; assisteert bij buitenschoolse activiteiten zoals excursies, stages en proefstudeeractiviteiten; evalueert en actualiseert het LOB-programma met collega's (ontwikkelen en bijstellen); kent het mbo en heeft zicht op mogelijkheden in het mbo; is op de hoogte van de aansluitingsproblematiek; stimuleert de naadloze aansluiting op het mbo.

De vakdocent: ziet het nut en de waarde in van LOB; legt vanuit zijn vak een relatie met beroepen en opleidingen: de echte beroepspraktijk; ontwikkelt voor zijn vak opdrachten waarin leerlingen in contact komen met de beroepsen opleidingspraktijk; reflecteert met leerlingen op hun ervaringen en hanteert daarbij verschillende werkvormen; evalueert en actualiseert de LOB-activiteiten in het eigen vakprogramma (ontwikkelen en bijstellen); deelt zijn ervaringen met collega's.

De ouder(s)/verzorger(s): stimuleren hun zoon/dochter informatiebijeenkomsten en open dagen te bezoeken; bezoeken ouderavonden over het keuzeproces; nemen deel aan docenten leerlinggesprekken voor de belangrijke keuzemomenten in de schoolloopbaan; praten met hun zoon/dochter over zijn interesse, mogelijkheden, capaciteiten en ambities; stimuleren zoon/dochter zich te oriënteren en een keuze te maken voor een passende vervolgopleiding.

Activiteiten gericht op: • uitvoering • begeleiding • evaluatie

Activiteiten gericht op: • begeleiding

Kortom: geeft leiding aan de uitvoering van het LOB-programma en is eindverantwoordelijk.

De LOB coördinator of decaan: ontwikkelt visie, stelt een LOB-beleidsplan op en zorgt voor draagvlak in de school; kent de aansluitingsproblematiek: basisonderwijs – vmbo en vmbo – mbo; evalueert en actualiseert het LOB-leerplan met betrokkenen (ontwikkelen en bijstellen); ondersteunt en instrueert docenten/mentoren bij de uitvoering van het LOB-leerplan; overlegt met directie over de inhoud en de voortgang van het LOB-leerplan; overlegt met directie over scholingsprogramma's voor collega's; ondersteunt leerlingen met opleidingsvragen en verwijst, zo nodig, leerlingen door naar externe loopbaanadviseurs; coördineert buitenschoolse activiteiten zoals excursies, stages en bezoeken aan vervolgopleidingen; coördineert de warme overdracht tussen mentoren en vervolgopleidingen; analyseert, evalueert en rapporteert de doorstroom van (oud) leerlingen naar het vervolgonderwijs; onderhoudt externe contacten; onderhoudt de eigen expertise; geeft voorlichting aan leerlingen en ouders.

Activiteiten gericht op: • uitvoering • begeleiding • evaluatie

Activiteiten gericht op: • leerplanontwikkeling • coördinatie • professionalisering • ondersteuning

Programma praktijknabije LOB voor bb en kb. Wat zijn de taken?

Bijlage 3 mogelijke taakverdelingen binnen LOB proces

Bijlage 4 Voorbeeld LOB-kalender LOB-kalender: activiteiten die van belang zijn voor loopbaanoriëntatie en studiekeuze KLAS 3 Sept. Okt.

Internationale uitwisseling Oriëntatiemiddag POP gesprek

Nov. Dec. Jan.

Infomarkt

Febr.

Open dagen ROC

Mrt.

Meeloopdage n ROC

Apr.

Internationale uitwisseling

MENTORLESSEN (2 lesuren per week)

en

Voorlopige sectorkeuze MAATSCHAPPELIJKE STAGE

Oriëntatiemiddag POP gesprek Definitieve sectorkeuze

LOBMETHODE Oriëntatiemiddag SECTORPOP gesprek WERKSTUK (A)

Mei Juni Juli

"KEUZE-

KLAS 4

DOSSIER"

Sept. Okt.

Meeloopdage n ROC

Nov. Dec. Jan. Feb.

SECTORWERKSTUK ( B, C, D)

Presentatie sectorwerkstu k

Mrt. Apr. Mei Juni Juli Afbeelding 3 Kalender LOB De tijd nemen: een ingeroosterd dagdeel met allerlei activiteiten Door voor LOB een vast dagdeel in te roosteren (3 à 4 lesuren), wordt het mogelijk om allerlei activiteiten binnen en buiten de school af te wisselen. Op Het Noordik in Vriezenveen hebben de leerlingen van de theoretische leerweg een dagdeel per week LOB onder 'aansturing' van een vaste docent die zelf voor een groot deel verantwoordelijk is voor de invulling van het programma. Er wordt gewerkt met een LOB-methode, er zijn excursies naar bedrijven en instellingen.

14

23

Programma praktijknabije LOB voor bb en kb. Wat doet de school?

De school stelt zich ten doel dat: •

•

evaluatie

•

sectorkeuzes.

evalueert het LOB-programma en de

reflectiegesprekken;

organiseert individuele

•

presenteren.

keuzeproces onder de aandacht.

gebeurtenissen in het kader van het

organiseert ouderavonden waarop

gesprekken;

organiseert docent – leerling - ouder

leerlingen resultaten van LOB-activiteiten

•

•

kind(eren)' over ervaringen en

brengt het belang van 'praten met

van ouders;

brengt het keuzeproces onder de aandacht

gastspreker);

gesprekken; •

rolmodel, coach, stagebegeleider,

organiseert docent – leerling - ouder

•

betrekt ouders bij LOB-activiteiten (als

aandacht van ouders.

•

De school:

•

•

opleidingenoriëntatie;.

beroepenoriëntatie en eventueel

op zelfexploratie, sectorkeuze,

heeft een leerplan voor leerjaar 3, gericht

betrekt ouders bij LOB-activiteiten;

De school:

evalueert het LOB-programma.



•

opgenomen in leerjaar 3;

waarin LOB-activiteiten structureel zijn

heeft een jaarplanning met een rooster

•

•

•

•

sectororiëntatie;

gericht op zelfexploratie en

heeft een LOB-leerplan voor leerjaar 2,

•

De school:

en mogelijkheden.

brengt het belang van LOB onder de

De school:

ouderparticipatie

•

inschrijvingen van leerjaar 1.

evalueert het LOB-programma en

op zelfexploratie;

heeft een LOB-leerplan voor leerjaar 1 gericht


leerjaar 1;

heeft een jaarplanning met een rooster waarin LOB-activiteiten structureel zijn

•

•

De school:

LOB-activiteiten structureel zijn opgenomen in

Activiteiten gericht op:

•

•

•

heeft een jaarplanning met een rooster waarin

De school:

realisatie

•

Wat wil ik?

-


Wat kan ik?

-

verbinden met de eigen wensen, waarden

De leerling leert de ervaringen te

Wie ben ik?

-

werkvelden van de (verschillende) sector(en) en de voor- en nadelen ontdekt.

welke sector bij hem/haar past.

beroepscontexten en antwoord kan geven op

praktijkervaringen opdoet. In verschillende

de leerling betekenisvolle

vragen als

opdoet in de vier sectoren en kan vertellen

•

De school stelt zich ten doel dat:

Opleidingskeuze

voor een opleidingsdomein in het mbo.

keuze kan maken voor een opleiding of

door ervaringen met opleidingen een

verschillende sectoren met beroepen en

de leerling door kennis en ervaring in de

inschrijvingen voor de vervolgopleiding.

evalueert het LOB-programma en de



opleidingsoriëntatie;

op zelfexploratie, beroepsoriëntatie en

heeft een leerplan voor leerjaar 4 gericht


waarin LOB-activiteiten structureel zijn

heeft een jaarplanning met een rooster

informeert ouders en leerlingen

toekomstmogelijkheden;

doorstroommogelijkheden.

presenteren.

leerlingen resultaten van LOB-activiteiten

organiseert ouderavonden waarop

objectief over de

informeert ouders en leerlingen gesprekken;

•

objectief over de

organiseert docent-, leerling-ouder

ervaring te spreken;

open dagen te bezoeken en over de

wijst op het belang samen met het kind de

informeert ouders en leerlingen

werkwijze op de opleiding; •

•

objectief over de inhoud en de

•

•

met de toeleverende school.

evalueert de resultaten van leerlingen

De ontvangende school:

•

gastspreker); informeert ouders over vervolgopleidingen;

•

behaalt.

gemotiveerd een startkwalificatie

de leerling geïnformeerd en

De ontvangende school:

•

dat:

De ontvangende school stelt zich ten doel

arbeidsmarkt of vervolgopleiding

Diplomering voor- en toeleiding naar de

Mbo

rolmodel, coach, stagebegeleider,

betrekt ouders bij LOB-activiteiten (als

•

•

De school:

•

•

•

•

De school:

•


Opleidingsoriëntatie

Beroepenoriëntatie (Opleidingenoriëntatie) de leerling - op neutrale wijze - ervaringen

Beroepenoriëntatie

(Sectororiëntatie bij intersectoraal)

Sectororiëntatie

Zelfexploratie

Vmbo leerjaar 4

Bovenbouw

Zelfexploratie

Vmbo leerjaar 3

Zelfexploratie

en mogelijkheden al of niet gekoppeld aan

de leerling krijgt zicht op zijn eigen talenten


Doel

Sectorkeuze/vakkenpakket

Zelfexploratie

Accent op

Vmbo leerjaar 2

Vmbo leerjaar 1

Onderbouw/bovenbouw Leerjaar Belangrijke keuzemomenten

Onderbouw

netwerken (Wie heb ik daarbij nodig?). Met hoofd, hart en handen ervaren en doorlopen leerlingen het keuzeproces. Een steeds weer terugkerend element is reflectie op (praktijk)ervaringen en gebeurtenissen in het leven van de leerling.

Centraal in het LOB-proces staat het ontwikkelen van loopbaancompetenties: capaciteitenreflectie (Wat kan ik?), motievenreflectie (Wat wil ik?), werkexploratie (Hoe kan mijn werk eruit zien? Waar voel ik me op mijn plaats?), loopbaansturing (Hoe maak ik de juiste keuzes?) en

Het doel van LOB is dat leerlingen leren kiezen en het keuzeproces leren doorgronden om zo voorbereid te zijn op een leven waarin steeds weer keuzes voor opleiding en arbeid gemaakt moeten worden.

Visie

Bijlage 1 Programma praktijknabije LOB voor bb en kb.

Wat doet de school?

25

Wat doet de leerling?

Programma praktijknabije LOB voor bb en kb. Wat doet de leerling?

droomt over zijn toekomst;

•

ervaren en voelen

•

en concluderen

reflecteren, analyseren

HOOFD:

invoelen en voorstellen

•

•

•

bij.

houdt zijn ontwikkeling in een portfolio

en ambities;

spreekt met anderen over zijn wensen

zichzelf;

onderzoekt de mogelijkheden voor

toekomstdromen;

praat met anderen over zijn

voelt wie hij is en wat hij kan;

•

HANDEN:

•

•

De leerling:


HART:

Zelfexploratie

Accent op

•

Vmbo leerjaar 1

Onderbouw/bovenbouw Leerjaar Belangrijke keuzemomenten

•

•

•

•

•

houdt zijn ontwikkeling in een portfolio bij.

mogelijkheden en maakt een sectorkeuze;

verbindt de ervaring met zijn eigen wensen en

sectoren;

medeleerlingen) over zijn ervaringen in de

praat met anderen (volwassenen en

bedenkt hoe het is om in de sectoren te werken;

ervaart de vier sectoren 'aan den lijve';

trekt een conclusie; houdt zijn ontwikkeling in een portfolio bij.

•

zijn mogelijkheden en wensen;

legt verbanden tussen zijn ervaringen en

ervaringen;

geeft met anderen betekenis aan. zijn

betreffende werkvelden te werken;

stelt zich voor hoe het is om in de

lijve' en verkent daarin de voor- en nadelen;

werkvelden binnen de sector(en) 'aan den

ervaart en onderzoekt de verschillende

•

•

•

•

•

De leerling:

•

•

•

•

•

Opleidingskeuze

houdt zijn ontwikkeling in een portfolio bij.

wensen;

leggen tussen zijn mogelijkheden en zijn

trekt een conclusie door verbanden te

spreekt met anderen over zijn ervaringen;

schat in of de opleiding bij hem past;

door middel van een proefstudietraject;

opleidingen en ervaart enkele opleidingen

kijkt rond in verschillende mbo-

De leerling:

Opleidingsoriëntatie

Beroepenoriëntatie (Opleidingenoriëntatie) De leerling:

Beroepenoriëntatie

(Sectororiëntatie bij intersectoraal)

Zelfexploratie

Bovenbouw Vmbo leerjaar 4

Zelfexploratie

Vmbo leerjaar 3

Sectororiëntatie

Sectorkeuze/vakkenpakket Zelfexploratie

Onderbouw Vmbo leerjaar 2

•

•

•

•

behaalt zijn startkwalificatie.

studeren;

onderzoekt of hij/zij verder wil

opleidingskeuze;

verkent werkvelden binnen zijn

beroepsopleiding;

leert en loopt stage binnen zijn

De mbo-deelnemer:

arbeidsmarkt of vervolgopleiding

Diplomering voor- en toeleiding naar de

Mbo

Visie Het doel van LOB is dat leerlingen leren kiezen en het keuzeproces leren doorgronden om zo voorbereid te zijn op een leven waarin steeds weer keuzes voor opleiding en arbeid gemaakt moeten worden. Centraal in het LOB-proces staat het ontwikkelen van loopbaancompetenties: capaciteitenreflectie (Wat kan ik?), motievenreflectie (Wat wil ik?), werkexploratie (Hoe kan mijn werk eruit zien? Waar voel ik me op mijn plaats?), loopbaansturing (Hoe maak ik de juiste keuzes?) en netwerken (Wie heb ik daarbij nodig?). Met hoofd, hart en handen ervaren en doorlopen leerlingen het keuzeproces. Een steeds weer terugkerend element is reflectie op (praktijk)ervaringen en gebeurtenissen in het leven van de leerling.

Bijlage 5 Checklist huidige LOB activiteiten

Visie en uitgangspunten 1

Is er draagvlak voor LOB?

2

Is er een schoolbrede visie op LOB?

3

Is de visie vertaald in een doorlopend programma? Ondersteunt de visie alle uitgangspunten van praktijknabije LOB: a. ervaringsgericht b. praktijknabij

4

c. vraaggestuurd d. reflectief e. ontwikkelen van loopbaancompetenties

Leerdoelen Wordt er gewerkt aan capaciteitenreflectie (Wat kan ik het best?)? Wordt er gewerkt aan motievenreflectie (Waar ga en sta ik voor?)? Is er sprake van werkexploratie (Waar ben ik het best op mijn plek?)?

5 6 7 8

Is er sprake van loopbaansturing (Hoe bereik ik mijn doel?)?

9

Is er sprake van netwerken (Wie heb ik nodig om mijn doel te bereiken?)?

31

Nee, dit moet nog gebeuren

Nee, dit is nog in ontwikkeling

Zie voor de verklaring van de begrippen de LOBbegrippenlijst.

Ja, dit is bijna gerealiseerd

Stel u zelf bij het invullen van de checklist steeds de vragen: Waaruit blijkt dat? Hoe hebben we dat gerealiseerd? Waar zien we dat?

Ja, wij hebben dit gerealiseerd

Checklist LOB

Leerinhouden

10

Zijn de LOB-leerinhouden van alle leerjaren gericht op zelfexploratie?

11

Zijn de leerinhouden van leerjaar 2 vooral gericht op sectororiëntatie (op alle vier sectoren: GN, ZW, TN, EC)? Zijn de LOB-leerinhouden in de bovenbouw gericht op werkexploratie? Zijn de leerinhouden van leerjaar 3 gericht op beroepen en beroepsdilemma's?

12 13

Zijn de leerinhouden van leerjaar 4 gericht op vervolgopleidingsmogelijkheden?

14

Leeractiviteiten

15

Zijn de leeractiviteiten gebaseerd op concrete praktijkervaringen?

16

Zijn er voor leerlingen keuzemogelijkheden?

17

Is er sprake van reflectie in de opdrachten door middel van dialoog?

18

Brengen de leeractiviteiten de leerling in contact met beroepsbeoefenaren?

19

Bevatten de leeractiviteiten beroepsdilemma's?

20

Vormen de leeractiviteiten de basis voor reflectieve loopbaangesprekken?

Docentrollen Heeft de school een LOB-coördinator of decaan aangesteld? Heeft de LOB-coördinator of decaan taken en verantwoordelijkheden?

21 22 23

Heeft de school LOB-docenten of loopbaanbegeleiders aangesteld?

24

Hebben de LOB-docenten of loopbaanbegeleiders taken en verantwoordelijkheden?

32







Checklist LOB

Bronnen en materialen 25

Zijn docenten of loopbaanbegeleiders in staat reflectieve loopbaangesprekken te voeren?

26

Zijn de gebruikte leermiddelen in overeenstemming met de visie?

27

Bereikt men met de gebruikte leermiddelen de beoogde leerdoelen?

28

Ondersteunen de gebruikte leermiddelen de dialoog?

29

Zijn er voor de leerlingen keuzemogelijkheden?

Leeromgeving 30

Is de leeromgeving praktijknabij?

31

Is de leeromgeving dialogisch?

32

Is de leeromgeving gericht op vraagsturing?

Tijd 33

Is er structureel tijd ingeroosterd voor LOB-activiteiten?

34

Is er structureel tijd gepland voor loopbaanreflectie?

35

Hebben LOB-docenten voldoende tijd voor het voorbereiden en begeleiden van LOB-activiteiten?

Toetsing Hanteert de school duidelijke richtlijnen voor de beoordeling?

36

Wat wordt beoordeeld?

37

Hoe wordt beoordeeld?

38

Hoe wordt beoordeeld? Zijn er schoolbreed afspraken hoe de vorderingen van de leerlingen worden vastgelegd?

39

33







Checklist LOB

deelnemer. Een activiteit is altijd een onderdeel in een groter proces. Op hoofdlijnen kan dit proces getypeerd worden in vier fasen: introductie, oriëntatie, verkenning en verdieping (Van Lanschot 6 Hubrecht en anderen, Voor de ontwikkeling opleidingsbeelden is deze Bijlage Verdieping van 2008). de categorisering LOBvan activiteiten fasering als volgt in te vullen: Introductie: de leerling oriënteert zich op het LOB-proces dat voor hem ligt, zodat hij dat traject met een bepaalde focus start. Het gaat bijvoorbeeld om de vraag wat de leerling al weet over zijn kwaliteiten, behoeften en motivatie in relatie tot het beroepsbeeld. Oriëntatie: de leerling vormt zich een breed beeld van de inhoud van meerdere sectoren. Voor de basis- en kaderberoepsgerichte leerwegen vindt dit plaats tijdens de praktische sectororiëntatie in het tweede leerjaar. Door leerlingen in de gemengde en theoretische leerweg wordt aan het eind van het derde jaar een sector gekozen (hoewel hier vaak van afgeweken kan worden door intersectorale programma's of met behulp van vrije ruimte) Verkenning: de leerling krijgt een beeld van enkele opleidingen die passen binnen zijn interesse en beroepsbeelden. Op deze manier krijgt de leerling zicht op wat hij in het vervolg van het LOB-traject wil uitdiepen. Verdieping: de leerling doet ervaring op in de praktijk van een opleiding en maakt uiteindelijk zijn opleidingskeuze. Overigens wil dit niet zeggen dat iedere leerling zich volgens deze lijn ontwikkelt. Wanneer leerlingen in de verkennende fase een nieuwe keuze voor een opleiding of beroep maken, dan begint er opnieuw een oriënterende fase. Daarnaast kan ook het tempo per leerling verschillen en de fasen zijn bovendien niet altijd goed van elkaar te onderscheiden. De fasering is daarom meer te beschouwen als een houvast voor de onderwijsinstelling om de leerling te kunnen begeleiden in zijn ontwikkeling. e

2 kolom: leeractiviteiten Het opdoen van ervaringen is nodig voor leerlingen om te ervaren wat wel en niet bij ze past. De school speelt een belangrijke rol door leeractiviteiten aan te bieden die het opdoen van ervaringen stimuleren. Door het verzamelen van informatie en het opdoen van diverse ervaringen krijgt de leerling gaandeweg een beeld van het beroep en de vervolgopleiding(en). De leeractiviteiten kunnen ook buitenschools plaatsvinden en zelfs ook zonder dat de school er bij betrokken is. Suggesties voor leeractiviteiten per fase worden onder andere gedaan in de SLO-publicatie 'Leerroutes voor LOB'. e

3 kolom: loopbaanvragen 2 Om sturing te kunnen geven aan de eigen loopbaan worden drie competenties genoemd die voor leerlingen van belang zijn om te ontwikkelen (Meijers, Kuijpers & Bakker, 2006). Loopbaanreflectie (motievenreflectie en kwaliteitenreflectie): het onderzoeken van welke motieven en kwaliteiten van belang zijn voor de ontwikkeling in de loopbaan. Loopbaanvorming (werkexploratie en loopbaansturing): het onderzoeken van eisen en waarden in het werk, het maken van weloverwogen keuzes rondom werken en leren, het onderzoeken van consequenties van mogelijkheden en daadwerkelijk actie ondernemen gericht op het realiseren van de eigen loopbaan. Netwerken: contacten opbouwen en onderhouden op de arbeidsmarkt gericht op de loopbaanontwikkeling.

2

In sommige LOB-publicaties wordt uitgegaan van de vijf loopbaancompetenties. Uit het onderzoek van

Meijers en anderen, blijkt echter dat een aantal van die competenties in de praktijk moeilijk te onderscheiden zijn bij leerlingen. Om die reden zijn ze hier samengevoegd tot drie.

9

Bij deze competenties passen verschillende vragen en het is van belang dat leerlingen antwoorden zoeken op die zogenoemde loopbaanvragen. Het formuleren van vragen kan bijvoorbeeld helpen om het gesprek tussen leerling en begeleider te focussen. Ook kunnen leeractiviteiten gepland worden aan de hand van de loopbaanvragen. In de derde kolom van het overzicht zijn de loopbaanvragen toegespitst op de ontwikkeling van opleidingsbeelden. Deze loopbaanvragen zijn niet één op één te koppelen aan een bepaalde fase, of een bepaalde activiteit, maar er kunnen wel accenten gelegd worden. e

4 kolom: ervaringen De leeractiviteiten leveren ervaringen op die de input vormen voor reflectie. Als leerlingen een praktijkopdracht doen in de zorg waarbij ze bijvoorbeeld koffie moeten schenken voor reumapatiënten, dan zullen sommige leerlingen daarover veel kunnen vertellen. Het opdoen van echte ervaringen met het beroep in een praktijksituatie (of -simulatie) geeft hen de mogelijkheid zich een beter beeld te vormen van wat hen te wachten staat. Dit geldt ook voor echte ervaringen in de beroepsopleiding; een aantal lessen op het mbo volgen, daar een opdracht uitvoeren onder begeleiding van mbo-studenten en het ondergaan van een competentiegerichte beoordeling. Dergelijke ervaringen zullen de vmbo'ers een goed idee geven hoe het eraan toegaat op de vervolgopleiding. Ze kunnen aan de hand hiervan met hun mentor of een andere reflectiepartner bespreken of een beroep of een opleiding wel of niet bij hen past. Helaas wordt er nog te vaak vanuit gegaan dat het verwerken van informatie voldoet om een goede keuze te maken (Meijers, Kuijpers & Bakker, 2006). Voor de ontwikkeling van loopbaancompetenties is het van groot belang om daarnaast concrete ervaringen op te doen, die in principe voor elke individuele leerling verschillend zijn. e 5 kolom: reflectiepartners In de vijfde kolom worden mogelijke reflectiepartners genoemd. Dit kunnen verschillende personen zijn. Voor de begeleiding van het binnenschoolse LOB-proces kan gedacht worden aan mentoren, mbo-docenten, klasgenoten of deelnemers van het mbo. Daarnaast kunnen bijvoorbeeld ouders of vrienden ook een rol spelen bij het bespreken van de opgedane ervaringen. Belangrijk is wel dat leerlingen er alert op zijn dat ze zich niet direct laten beïnvloeden: leerlingen doen immers graag hetzelfde als hun peers en ouders geven goede raad, maar hebben soms weinig zicht op de complexe structuur van het mbo (Kenniscentrum Handel, 2004). e

6 kolom: dialoog/reflectie De dialoog met anderen helpt de deelnemer zin en betekenis te geven aan zijn ervaringen in het licht van de loopbaanvragen. Door over de ervaringen te praten kan hij op nieuwe gezichtspunten gebracht worden of hij kan ze koppelen aan andere ervaringen. In diverse onderzoeken wordt het belang van dialoog als hulpmiddel om ervaringen een plek te geven, benadrukt. Probleem is echter dat op school een echte loopbaandialoog vaak ontbreekt (Meijers, Kuijpers & Bakker, 2006). Er wordt wel tegen de leerling gepraat, maar weinig mét de leerling. Begeleidingsgesprekken zijn veelal gericht op het zorgen dat de leerling met zo min mogelijk problemen door de opleiding heen komt. Wat de leerling echt belangrijk vindt, lijkt vaak niet aan bod te komen, zo is de gedachte. In de publicatie 'Reflecteren op maat' (Fernandes & van Lanschot Hubrecht, 2008) worden suggesties gedaan voor het voeren van begeleidingsgesprekken in het kader van loopbaanoriëntatie.

10

/RIpNTATIE

,AATDELEERLINGEEN KEUZEMAKENUITOP DRACHTENWAARBIJHIJ ZICHVOORDEVERSCHIL LENDESECTORENEEN BEELDVORMTVANHET 2/#OFHET!/#EN VANDEPROFESSIONELE VORMGEVINGVANDE LEEROMGEVING

,ESACTIVITEIT

2OOD

'EEFEENOPDRACHT WAARBIJDELEERLING EENINVENTARISEREND ONDERZOEK DOETNAARDEINHOUD ENVORMGEVING"/, "", VANDEOPLEI DINGENVANHET2/# ENOF!/#

,ESACTIVITEIT

'EEFEENOPDRACHT WAARBIJDELEERLING ZICHVOORVERSCHIL LENDESECTORENEEN BEELDVORMTVANHET 2/#OFHET!/#EN VANDEPROFESSIONELE VORMGEVINGVANDE LEEROMGEVING

,ESACTIVITEIT

'ROEN

2ICHTDELEERSITUATIE ZOINDATELKELEERLING ZELFEENKEUZELEERT MAKENVOOREEN BE PAALDEOPLEIDINGEN OMEENINVENTARISE RENDONDERZOEKTE DOENNAARDEINHOUD ENVORMGEVING"/, "",

,ESACTIVITEIT

2ICHTDELEERSITUATIE ZOINDATELKELEERLING ZELFEENKEUZELEERT MAKENVOOREEN BEPAALDESECTOREN OMZICHEENBEELD TEVORMENVANHET 2/#OFHET!/#EN VANDEPROFESSIONELE VORMGEVINGVANDE LEEROMGEVING

,ESACTIVITEIT

7IT

-AAKGEBRUIKVANDIVERSEDIGITALETESTENLEERSTIJLEN KEUZESTIJLEN CAPACITEITEN INTERESSES INTERESSETESTVMBO MBO /NDERZOEKWATHETVERSCHILTUSSEN"",EN"/, 6ERZAMELVOORLICHTINGSMATERIAALVANOPLEIDINGEN 6ERGELIJKDIGITAAL OPEENAANTALASPECTENDRIEOPLEIDINGENMETELKAAR BIJVOORBEELDCOMPETENTIES NIVEAU TOELATINGSEISEN LENGTE TOEKOMSTMOGELIJKHEDEN "ESCHRIJFHET2/#!/#OPEENAANTALPUNTENLIGGING SFEER DEELNEMERS AANBOD KANTINE ETC 3CHRIJFEENSOLLICITATIEBRIEFWAARINJEJEVERVOLG KEUZEMOTIVEERT .EEMDEELAANSECTORDOEDAGENVANHETMBO

,AATDELEERLINGEEN KEUZEMAKENUITOP DRACHTENWAARBIJHIJ EENINVENTARISEREND ONDERZOEKDOETNAAR DEINHOUDENVORM GEVING"/, "", VANDEOPLEIDINGEN VANHET2/#ENOF !/#

,ESACTIVITEIT

)DEEpNVOOROPDRACHTEN

'EEFEENOPDRACHT WAARBIJDELEERLING VOORZIJNSECTOREEN INVENTARISEREND ONDERZOEK DOETNAARDEINHOUD ENVORMGEVING"/, "", VANDEOPLEI DINGENVANHET2/# ENOF!/#

,ESACTIVITEIT

)DEEpNVOOROPDRACHTEN "EZOEKOPENDAGENVAN2/#ENOF!/# "EZOEKVOORLICHTINGSMARKTEN

'EEFEENOPDRACHT WAARBIJDELEER LINGZICHVOORZIJN GEKOZENSECTOREEN BEELDVORMTVANHET 2/#OFHET!/#EN VANDEPROFESSIONELE VORMGEVINGVANDE LEEROMGEVING

,ESACTIVITEIT

"LAUW

$EINHOUDVANDEBEGELEIDINGISONTLEEDAAN+RACHTIGELOOPBAANGERICHTELEEROMGEVINGENINHETV MBO HOEWERKTHET -+UIJPERS &-EIJERSEN*"AKKER

0RATENOVERERVARINGEN 0RATENOVERINTERESSES ENAMBITIES 0RATENOVERMOTIEVEN 0RATENOVERDEBETEKENIS VANEENDIPLOMA (ELPENERVARINGENTE VERBINDENMETCAPA CITEITENENWENSEN

)NHOUDVAN DEBEGELEIDING

$OEL$ELEERLINGVORMT ZICH METGEBRUIKMAKING VANINTERNETOFDOORBE ZOEKENAAN2/#ENOF!/# EENBEELDVANDEINHOUD VANDEOPLEIDINGEN:IJ SPIEGELENHUNBEVINDINGEN AANDEEIGENCAPACITEITEN ENAMBITIESENKUNNENOP BASISDAARVANAANGEVEN WATZIJVERDERWILLEN VERKENNEN

0RATENOVERERVARINGEN 0RATENOVERDEZINVAN HETVOLGENVANEEN OPLEIDING .AGAANOFEENREALISTISCH OPLEIDINGSBEELDBESTAAT 0RATENOVERINTERESSESEN AMBITIES (ELPENERVARINGENTE VERBINDENMETEIGEN CAPACITEITENENWENSEN 6RAGENNAARLEERWENSEN

)NHOUDVANDE BEGELEIDING

$OEL$ELEERLINGENVORMT ZICHDOORHETBEZOEKENVAN OPENDAGENENVOORLICH TINGSMARKTENEENBEELD VANHET2/#ENOFHET!/#

)NTRODUCTIE

,/" SCENARIO´S

/NTWIKKELINGVANOPLEIDINGSBEELDEN

6ERDIEPING

6ERKENNING


0RATENOVERPRAKTIJK ERVARINGEN 0RATENOVERINTERESSESEN AMBITIES 0RATENOVERDILEMMA´S (ERKENNENENBENOEMEN VANEIGEN CAPACITEITEN .AGAANOFEENREALISTISCH ZELFBEELDBESTAAT (ELPENDESTAPELINGVAN ERVARINGENTEVERBINDEN METEENKEUZEVOOREEN OPLEIDING

$OEL$ELEERLINGGAATINDE PRAKTIJKERVARENWATDEOP LEIDINGVANHEMVRAAGT(IJ VOERTALSAANKOMENDMBO DEELNEMEREEN PRAKTIJK OPDRACHTEN UIT.ADEZE ERVARINGMAAKTDELEERLING ZIJNOPLEIDINGSKEUZE


0RATENOVERERVARINGEN (ERKENNENENBENOEMEN VANEIGEN CAPACITEITEN .AGAANOFEENREALISTISCH OPLEIDINGSBEELDBESTAAT 0RATENOVERINTERESSESEN AMBITIES (ELPENERVARINGENTE VERBINDENMETEIGEN CAPACITEITENENWENSEN 6RAGENNAARLEERWENSEN

$OEL$ELEERLINGVORMTZICH DOORINDIVERSEOPLEIDINGEN EENKIJKJETENEMENEENZO REALISTISCHMOGELIJKBEELD VANDEOPLEIDING .ADEZEERVARINGMAAKTDE LEERLINGDEBALANSOPWAT WILIKOPBASISVANMIJN ERVARINGENTOTNUTOE INHET VERVOLGVANHET,/" TRAJECT VERDERUITDIEPEN

,/" SCENARIO´S

,AATDELEERLING KIEZENMETWELKE MBO DEELNEMERS HIJGESPREKKENGAAT VOERENOMZICH ZODOENDEEENREALIS TISCHBEELDTEVORMEN VANUITEENLOPENDE OPLEIDINGEN

,ESACTIVITEIT

2OOD

'EEFEENOPDRACHT WAARBIJDELEERLING METMBO DEELNE MERSGESPREKKEN GAATVOERENOM ZICHZODOENDEEEN REALISTISCHBEELDTE VORMENVANVERSCHIL LENDEOPLEIDINGENEN DEMAATSCHAPPELIJKE BETEKENISDAARVAN

,ESACTIVITEIT

'ROEN

2ICHTDELEERSITUATIE ZOINDATELKELEERLING ZELFEENKEUZELEERT MAKENVOOREEN BE PAALDEOPLEIDINGEN OMGESPREKKENTE VOERENMETMBO DEELNEMERSZODATHIJ ZICHEENREALISTISCH BEELDKANVORMEN VANDEOPLEIDINGSMO GELIJKHEDEN

,ESACTIVITEIT

7IT

,AATDELEERLING KIEZENMETWELKE MBO DEELNEMERHIJ AANEENVERDIEPENDE OPDRACHTWILWERKEN

,ESACTIVITEIT

'EEFEENOPDRACHT WAARBIJDEVMBO LEERLINGSAMENMET EENMBO DEELNEMER GEDURENDEEENBE PAALDEPERIODEWERKT AANEENVERDIEPENDE OPDRACHT

,ESACTIVITEIT

2ICHTDELEERSITUATIE ZOINDATELKELEERLING ZELFEENKEUZELEERT MAKENVOOREEN PRESTATIEWAARBIJ HIJEENVERDIEPENDE ACTIVITEITINHETMBO UITVOERT

,ESACTIVITEIT

)DEEpNVOOROPDRACHTEN "ETREKMBO DEELNEMERSALSBUDDY BIJDEOPZET UITVOERINGENPRESENTATIEVANHET SECTORWERKSTUKOPHETVMBO 0ARTICIPEERINMBO PROJECTENWAARINVMBO LEERLINGENMETMBODEELNEMERSSAMENWERKEN INBIJVOORKEURLEVENSECHTEPROJECTEN 6OLGEENAANTALMIDDAGENONDERWIJSOPHETMBOONDERWERPENENLESSENDIENENOP ELKAARAFGESTEMDTEWORDEN ,AATDEVMBO LEERLINGEENDAGMETEENMBO DEELNEMERMEELOPENWANNEERDEZESTAGELOOPT

'EEFEENOPDRACHT WAARBIJDEVMBO LEERLINGEENMODULE OFOPDRACHTUITVOERT VOORDEOPLEIDINGVAN ZIJNKEUZE

,ESACTIVITEIT

)DEEpNVOOROPDRACHTEN )NTERVIEWMBO DEELNEMERSINVERSCHILLENDEOPLEIDINGEN7ATWASDEMOEILIJKSTE MEESTINTERESSANTE MEESTUITDAGENDEOPDRACHT7ATHEBJEDAARVOORNODIGGEHAD -AAKEENFOTO GELUID ½LM REPORTAGEOVERDEOPLEIDINGSWEEKVANEENMBO DEELNEMER 'AMETDEMBO DEELNEMEREENDAGMEEOPSTAGEENSCHRIJFEENVERSLAG ,OOPEENDAGJEMEEMETEENMBO DEELNEMERENMAAKEENVERSLAG 3CHRIJFEENSOLLICITATIEBRIEFWAARINJEJEVERVOLG KEUZEMOTIVEERT -AAKEENOVERZICHTVANCOMPETENTIESDIEHORENBIJDEOPLEIDINGWAARJEINTERESSENAARUITGAAT "EKIJKDIVERSEBEROEPEN½LMS7ATWASDEMEESTINTERESSANTEBEROEPEN½LM /RGANISEEREENINFORMATIEMARKTOVEROPLEIDINGENENBEROEPENVOORENDOORVMBO LEERLINGEN ENMBO DEELNEMERS 0EER VOORLICHTINGVOORLICHTINGSACTIVITEITENDOORMBODEELNEMERSAANVMBO LEERLINGEN 7AARMOETDEKIEZENDEVMBO LEERLINGOPLETTEN

'EEFEENOPDRACHT WAARBIJDELEERLINGIN DEDOORHEMGEKOZEN SECTORMETMBO DEEL NEMERSGESPREKKEN GAATVOERENOMZICH EENREALISTISCHBEELD TEVORMENVANDE OPLEIDINGENBINNEN DESECTOR

,ESACTIVITEIT

"LAUW

Bijlage 7 Leerroutes met lessuggesties en ideeën voor opdrachten

$OEL/RIpNTATIEINDEWE

/RIpNTATIE

0RATENOVERERVARINGEN 0RATENOVERDEZINVAN HETWERKVOORDE MAATSCHAPPIJ 0RATENOVERDEBETEKENIS VANWERK 0RATENOVERINTERESSESEN AMBITIES (ELPENDEORIpNTERENDE ERVARINGENTEVERBINDEN METCAPACITEITENEN WENSEN


$EINHOUDVANDEBEGELEIDINGISONTLEEDAAN +RACHTIGELOOPBAANGERICHTELEEROMGEVINGENINHET V MBOHOEWERKTHET -+UIJPERS &-EIJERS EN*"AKKER

RELDVANARBEIDENBEROEP ,EERLINGENVORMENZICH DOORBEZOEKENAANBEDRIJ VENENMAATSCHAPPELIJKE INSTELLINGEN EENBEELDVAN DEWERKZAAMHEDEN FUNCTIESENOFROLLENVAN MENSEN :IJSPIEGELENHUNBEVIN DINGENAANDEEIGEN INTERESSESENKUNNENOP BASISDAARVANAANGEVEN WATZIJVERDERWILLEN VERKENNEN

)NHOUDVANDE BEGELEIDING

"EELDVORMENVANLEER LINGENOPBASISVANLEVENS VERHAALVANLEERLINGEN GESPREKMETOUDERSEN COLLEGA´S !ANDACHTHEBBENVOOR PRIVm SITUATIES 0RATENOVERINTERESSESEN AMBITIES .AGAANOFDELEERLINGEEN REALISTISCHZELFBEELDHEEFT

$OEL:ELFBEELDVERKENNEN $ELEERLINGVORMTZICH IN INDIRECTCONTACTMETDE WERELDVANARBEIDENBE ROEP EENEERSTEBEELDVAN DEEIGENINTERESSESEN MOGELIJKHEDEN

,/" SCENARIO´S

)NTRODUCTIE

,AATDELEERLINGEEN KEUZEMAKENUIT OPDRACHTENWAARBIJ DELEERLINGEENCRE ATIEF PRODUCTMAAKT OVERVERSCHILLENDE BEROEPSRICHTINGEN BIJVOORBEELDVIA INTERNETOFMETDE CAMERANAARBUITEN ENDITINVERBAND BRENGTMETZIJNEIGEN ERVARINGEN INTERESSES ENAMBITIES

,ESACTIVITEIT

2OOD

'EEFEENOPDRACHT WAARBIJDELEERLING EENCREATIEF PRODUCT MAAKTOVERDE KEUZESDIEVOLWASSE NENINZIJNOMGEVING BIJDEINVULLINGVAN HUNLEVENHEBBEN GEMAAKT$EUITKOM STENLEGTHIJNAAST ZIJNEIGENERVARINGEN INTERESSES

,ESACTIVITEIT

'ROEN

2ICHTDELEERSITU ATIEZOINDATELKE LEERLINGAFHANKELIJK VANZIJNERVARINGEN ENZELFBEELDZELFEEN KEUZELEERTTEMAKEN VOOREENBEPAALDE CREATIEVE OPDRACHT :ORGVOORVOLDOENDE VERSCHILLENDEPRES TATIES (ETKEUZEPROCESIS EVENBELANGRIJKALS HETPRODUCT

,ESACTIVITEIT

7IT

,AATDELEERLINGEEN KEUZEMAKENUITOP DRACHTENWAARBIJHIJ EENINVENTARISEREND ONDERZOEKDOETNAAR DEWERKZAAMHEDEN ENDEFUNCTIESVAN VERSCHILLENDEBE ROEPSBEOEFENAREN

,ESACTIVITEIT 'EEFEENOPDRACHT WAARBIJDELEERLING EENINVENTARISEREND ONDERZOEKDOETNAAR DEWERKZAAMHEDEN FUNCTIESENROLLENDIE MENSENINVERSCHIL LENDE MAATSCHAPPELIJKE SITUATIES INSTELLINGEN ENBEDRIJVENVERVUL LEN

,ESACTIVITEIT 2ICHTDELEERSITUATIE ZOINDATELKELEER LINGZELFEENKEUZE LEERTTEMAKENVOOR EENINVENTARISEREND ONDERZOEKNAARmmN OFMEERDEREBEROEPS SITUATIESWAARVOOR HIJEENBIJZONDERE INTERESSEHEEFT

,ESACTIVITEIT

)DEEpNVOOROPDRACHTEN 'AMETEENFOTOTOESTELOPPADENMAAKFOTO´SVANOFWELBEDRIJVENOFWELBEROEPENOFWELMENSEN 7ATISHETNUTVANDEBEDRIJVEN7ATISHETBELANGVANDEBEROEPEN7ATHOUDTMENSENBEZIG 2ICHTMETFOTO´SENEENTENTOONSTELLINGINENMAAKEENORDENINGSECTOREN LEVENTHEMA´S ARBEIDSGEBIEDEN 6ERKENVERSCHILLENDEBEROEPENVIAFAMILIEENVRIENDEN±7AARBENJENUZODRUKMEE² /NDERZOEKINEENVEELOMVATTENDEBEDRIJFSSITUATIEBIJVOORBEELDINEENRECREATIEPARK EEN ZORGINSTELLING EENGROOTKANTOOR WAARINVERSCHILLENDESECTORENVERTEGENWOORDIGDZIJN VERSCHILLENDEBEROEPEN#ARROUSEL /BSERVEERFUNCTIESENWERKZAAMHEDENINEENBEPAALDBEDRIJFENTREKCONCLUSIES 6ERGELIJKGELIJKWAARDIGEBEROEPENINVERSCHILLENDEWERKSETTINGSENTREKCONCLUSIES 6ERDIEPJEINDEWERELDVANVRIJWILLIGERS7ATDOENDIEENWATISHUNMOTIVATIE (OEERVARENMENSENDIEONBEZOLDIGDWERKDOENDEOVERHEERSENDEOPVATTINGINDESAMENLEVING OVERONBETAALDWERK "EZOEKDESITESVAN BRANCHEORGANISATIES-+" ENVERGELIJK

'EEFEENOPDRACHT WAARBIJDELEERLING EENINVENTARISEREND ONDERZOEKDOETNAAR WERKZAAMHEDENEN FUNCTIESVANBEROEPS BEOEFENARENENDAAR BIJEENVERGELIJKING MAAKTTUSSEN

OFWELVERSCHILLENDE BEROEPENINEEN BEPAALDESECTORBIJ VOORBEELDDESECTOR ECONOMIEINKOPER BOEKHOUDER

OFWELDEZELFDE BEROEPENINUITEENLO PENDEWERKSITUATIES BIJVOORBEELDDE SECRETARESSEINHET ZIEKENHUISENDE SECRETARESSEINEEN GARAGEBEDRIJF

,ESACTIVITEIT

)DEEpNVOOROPDRACHTEN -AAKGEBRUIKVANDIVERSEDIGITALETESTENLEERSTIJLEN KEUZESTIJLEN CAPACITEITEN INTERESSES 'EEFEENREDELIJKVOLLEDIGBEELDVANJEERVARINGENTOTNUTOEINEENAFGESCHERMDE WEBLOG $ENKAANHOBBY´S DIPLOMA´S TESTEN VRIJWILLIGERSWERK BAANTJES 6ERBEELDJETOEKOMSTDROOMOPCREATIEVEWIJZEBIJVOORBEELDVERHAAL GEDICHT POSTER FOTOREPORTAGE VIDEO ½LM -AAKEENRECLAMESPOTJEPOSTEROVERJEZELF$E"6±)+² )NTERVIEWJEOUDERSOVERJOU 3CHRIJFJE#6 4EKENJELEVENSPADMETBERGENENDALEN7ATZIJNJEHOOGTE ENDIEPTEPUNTENVANJELEVEN ENWELKEEIGENSCHAPPENHEBJENODIGGEHADOMUITDIEDIEPTEPUNTENTEKOMEN

'EEFEENOPDRACHT WAARBIJDELEERLING EENCREATIEF PRODUCT MAAKTOVERZICHZELF ENZICHDAARBIJ PLAATSTTEMIDDEN VANVERSCHILLENDEBE ROEPSRICHTINGENVAN DEGEKOZENSECTOR BIJVOORBEELDBINNEN TECHNIEK NIVEAU MONTEURBIJVOOR BEELDBINNEN:ORGEN WELZIJN NIVEAU APOTHEKERSASSISTENT ,AATDELEERLINGEEN RELATIELEGGENMET ZIJNEIGENERVARIN GEN INTERESSESEN AMBITIES

,ESACTIVITEIT

"LAUW

/NTWIKKELINGVANBEROEPSBEELDEN


6ERDIEPING

,AATDELEERLINGEEN KEUZEMAKENUIT OPDRACHTENWAARBIJ HIJMETBEPAALDE BEROEPSBEOEFENAREN GESPREKKENGAATVOE RENENZICHZODOENDE EENREALISTISCHBEELD KANVORMENVANDE WERKZAAMHEDEN

,ESACTIVITEIT

2OOD

'EEFEENOPDRACHT WAARBIJDELEER LINGMETBEPAALDE MENSENINBEPAALDE BEROEPS ENLEVENS SITUATIESGESPREK KENGAATVOERENEN ZICHZODOENDEEEN REALISTISCHBEELDKAN VORMENVANHUN WERKZAAMHEDEN TAKENENROLLEN

,ESACTIVITEIT

'ROEN

2ICHTDELEERSITUATIE ZOINDATELKELEERLING ZELFEENKEUZELEERTTE MAKENVOOREENPRES TATIEWAARBIJHIJEEN GESPREKGAATVOEREN METEENBEROEPSBE OEFENAARWAARINHIJ GEtNTERESSEERDIS

,ESACTIVITEIT

7IT

)DEEpNVOOROPDRACHTEN )NTERVIEWBEROEPSBEOEFENARENINVERSCHILLENDEWERKSETTINGSENTREKCONCLUSIES +IJKNAARDELEUKEENMINDERLEUKEASPECTENVANHETBEROEP7ATMOETJEKENNENENKUNNEN 7ATZIJNCARRInREMOGELIJKHEDEN WERKTIJDENENSALARIS -AAKEENPROMOTIEPOSTERVOOREENBEDRIJFOFINSTELLING -AAKEENPOSTEROVERJELEVENSTHEMA7AARMAAKJEJENOUALTIJKDDRUKOM 7ATRAAKTJE ATLIJDWEER 6ERZAMELPERSONEELSADVERTENTIESWAARJEINTERESSENAARUITGAAT 3TELEENVACATUREOPVOOREENBEROEPWAARJEINTERESSENAARUITGAAT 3CHRIJFEENSOLLICITATIEBRIEFWAARINJEJEVERVOLG KEUZEMOTIVEERT "EKIJKDIVERSEBEROEPEN½LMS .ODIGEENGASTSPREKERUIT -AAKEENSPELKWARTET MEMORY BINGO METDEKENNISDIEJEHEBTOVERVERSCHILLENDEBEROEPEN

'EEFEENOPDRACHT WAARBIJDELEERLING ZICHEENREALISTISCH BEELDKANVORMEN VANDEPOSITIEVEEN NEGATIEVEKANTENVAN DEDOORHEMGEKOZEN BEROEPENBINNENDE SECTOR

,ESACTIVITEIT

"LAUW

,ESACTIVITEIT ,ESACTIVITEIT ,ESACTIVITEIT $OEL$ELEERLINGGAATDIVERSE ,ESACTIVITEIT ,AATDELEERLINGEEN 'EEFEENOPDRACHT 2ICHTDELEERSITUATIE ASPECTENVANEENBEROEPAAN 'EEFEENOPDRACHT KEUZEMAKENUITOP WAARBIJDELEERLING ZOINDATELKELEERLING DENLIJVEERVAREN(IJVOERTALS WAARBIJDELEERLING DRACHTENWAARBIJHIJ EENBEROEPS SPECI ZELFEENKEUZELEERT ³BEROEPSBEOEFENAARÍNEEN EENBEROEPSSPECI½E EENBEROEPSSPECI½E ½EKETAAKUITVOERT TEMAKENVOOREEN KEACTIVITEITUITVOERT BEDRIJFOFINSTELLINGOFVOOR KEACTIVITEITUITVOERT BIJVOORKEURINEEN PRESTATIE WAARBIJ EENBEPAALDEBRANCHE WAAR INDEGEKOZENSECTOR BIJVOORKEURINEEN MAATSCHAPPELIJKE HIJINEENBEDRIJF BIJVOORKEURINEEN INHIJISGEtNTERESSEERD BEDRIJFOFINSTELLING SITUATIEOFINSTELLING OFINSTELLINGVAN BEDRIJFOFINSTELLING BEROEPSSPECI½EKEACTIVITEI OFINEENBEDRIJF ZIJNVOORKEUREEN TENUIT BEROEPSSPECI½EKE .ADEZEERVARINGMAAKTDE ACTIVITEITUITVOERT LEERLINGOPNIEUWDEBALANS OPWATBETEKENTDEZE ERVARINGVOORHETVERVOLG )DEEpNVOOROPDRACHTEN VANHET,/" TRAJECT "IEDDIVERSEVORMENVANSNUFFEL STAGESAANINDEMAATSCHAPPIJENOFHETBEDRIJFSLEVEN "IEDKEUZEOPDRACHTENAANWAARINLEERLINGENMAATSCHAPPIJSPECI½EKEACTIVITEITENKUNNEN )NHOUDVAN OEFENENZOALSBEGELEIDEN VERZORGEN ORGANISEREN ONDERHOUDENETC DEBEGELEIDING " IEDKEUZEOPDRACHTENBEDRIJFSSIMULATIESAANWAARINLEERLINGENBEROEPSSPECI½EKE 0RATENOVERPRAKTIJKERVA ACTIVITEITENKUNNENOEFENENZOALSONTWERPEN VERZORGEN ORGANISEREN ADMINISTREREN RINGEN VERSLAGLEGGING ETC 0RATENOVERDILEMMA´SIN "IJVOORBEELD+RUIPINDEHUIDVANDEVERKOOPMEDEWERKERVANHETREISBUREAU WERK +RUIPINDEHUIDVANDEELEKTRICIEN .AGAANOFEENREALISTISCH +RUIPINDEHUIDVANDEONDERWIJSASSISTENT BEROEPSBEELDBESTAAT (ERKENNENENBENOEMEN VANEIGEN CAPACITEITEN .AGAANOFEENREALISTISCH ZELFBEELDBESTAAT 0RATENOVERINTERESSESEN AMBITIES (ELPENDE³ECHTEÉRVARING ENTEVERBINDENMETEIGEN CAPACITEITENENWENSEN

0RATENOVERPRAKTIJKERVA RINGEN (ERKENNENENBENOEMEN VANEIGEN CAPACITEITEN 0RATENOVERDILEMMA´SIN WERK .AGAANOFEENREALISTISCH BEROEPSBEELDBESTAAT 0RATENOVERINTERESSESEN AMBITIES (ELPENERVARINGENTEVER BINDENMETEIGENCAPACI TEITENENWENSEN 6RAGENNAARLEERWENSEN

$OEL$ELEERLINGVORMTZICH DOORINBEPAALDESITUATIESOP ZOEKTEGAANNAARDEPOSI TIEVEENNEGATIEVEKANTEN VANEENBEROEPOFTAAK EEN ZOREALISTISCHMOGELIJKBEELD VANBEPAALDEBEROEPS ENOF LEVENSSITUATIES .ADEZEERVARINGMAAKTDE LEERLINGDEBALANSOPWATWIL IKOPBASISVANMIJNERVARING ENTOTNUTOE INHETVERVOLG VANHET,/" TRAJECTVERDER UITDIEPEN

6ERKENNING

,/" SCENARIO´S

/NDERZOEKENENERVARENVANDIVERSEASPEC TENVANEENBEROEP(IERVOERENLEERLINGEN BEROEPSSPECI½EKEACTIVITEITENUIT HETZIJECHT HETZIJGESIMULEERD ALS³BEROEPSBEOEFENAAR´ VOOREENBEDRIJFWAARINZIJGEtNTERESSEERDZIJN .ADEZEERVARINGMAKENLEERLINGENDEBALANS OP7ATBETEKENTDEZEERVARINGVOORHETVER VOLGVANHET,/" TRAJECT

6ERDIEPING

$EINHOUDVANDEBEGELEIDINGISONTLEENDAAN+UIJPERS - -EIJERS & EN"AKKER * +RACH TIGELOOPBAANGERICHTELEEROMGEVINGENINHETV MBOHOEWERKTHET$RIEBERGEN(0"/ 3UGGESTIESVOORRE¾ECTERENDEWERKVORMENZIJNTEVINDENINKATERNVANDEMAP6ERBINDEND LEREN0RAKTIJKNABIJE"EROEPSORIpNTATIEINDEGEMENGDEENTHEORETISCHELEERWEG 3,/ %NSCHEDE$ETITELVANKATERNIS"EWUSTLERENDOORRE¾ECTEREN

6ERKENNINGVANENKELEBEROEPENENWERK ZAAMHEDEN$ITONDERDEELISEROPGERICHT LEERLINGENEENREALISTISCHEINDRUKTEGEVEN VANBEROEPSSITUATIESENHENDEPOSITIEVEEN NEGATIEVEKANTENVANEENBEROEPTELATEN ONTDEKKEN.ADEZEERVARINGMAKENLEERLIN GENDEBALANSOPWATWILIKOPBASISVANMIJN ERVARINGENINHETVERVOLGVANHET,/" TRAJECT

6ERKENNING

+EUZEOPDRACHTENWAARINLEERLINGENBEROEPSSPECI ½EKEACTIVITEITENKUNNENOEFENENZOALSONTWERPEN VERZORGEN ORGANISEREN ADMINISTREREN OBSERVE REN ETC

"EKIJKHETFUNCTIEBOUWWERKENSELECTEEREEN AANTALFUNCTIESWAARJEGRAAGMEERVANWILTWE TEN

"EZOEKBEROEPSBEOEFENARENENNEEMINTERVIEWS AF OBSERVEER VERGELIJKENTREKCONCLUSIES

,OOPEENDAGOFMEERDEREMEEINEENBEDRIJF :ORGDATJEVERSCHILLENDEFUNCTIESKUNT±BELEVEN² "IJVOORBEELDLOOPMEEMETDESECRETARESSE MAAR OOKMETDE½NANCIEELMEDEWERKER

%ENALTERNATIEF6ERKENVERSCHILLENDEBEROEPENVIA FAMILIEENVRIENDEN

PRATENOVERPRAKTIJKERVARINGEN PRATENOVERDILEMMA´SINWERK NAGAANOFEENREALISTISCHBEROEPSBEELDBESTAAT HERKENNENENBENOEMENVANEIGEN CAPACITEI TEN NAGAANOFEENREALISTISCHZELFBEELDBESTAAT PRATENOVERINTERESSESENAMBITIES ONDERSTEUNENBIJRE¾ECTIEOPCAPACITEITEN HELPENDE³ECHTEÉRVARINGENTEVERBINDENMET EIGENCAPACITEITENENWENSEN VRAGENNAARLEERWENSEN

PRATENOVERPRAKTIJKERVARINGEN HERKENNENENBENOEMENVANEIGEN CAPACITEI TEN PRATENOVERDILEMMA´SINWERK NAGAANOFEENREALISTISCHBEROEPSBEELDBESTAAT PRATENOVERINTERESSESENAMBITIES ONDERSTEUNENBIJRE¾ECTIEOPCAPACITEITEN NAGAANOFEENREALISTISCHZELFBEELDBESTAAT HELPENERVARINGENTEVERBINDENMETEIGENCAPA CITEITENENWENSEN VRAGENNAARLEERWENSEN

PRATENOVERERVARINGEN PRATENOVERDEZINVANHETWERKVOORDEMAAT SCHAPPIJ PRATENOVERDEBETEKENISVANWERK PRATENOVERINTERESSESENAMBITIES ONDERSTEUNENBIJRE¾ECTIEOPCAPACITEITEN HELPENERVARINGENTEVERBINDENMETCAPACITEITEN ENWENSEN VRAGENNAARLEERWENSEN

/RIpNTATIEOPDEWERELDVANARBEIDENBEROEP ,EERLINGENVERBREDENHUNHORIZONENMAKEN KENNISMETBEDRIJVENENINSTELLINGENINDE BUURTVANDESCHOOL:IJSPIEGELENHUNERVA RINGENMETDEEIGENINTERESSESENKUNNEN OPBASISVANHUNINTERESSESAANGEVENWATZIJ VERDERWILLENVERKENNEN

/RIpNTATIE

/NDERZOEKINEENVEELOMVATTENDEBEDRIJFSSITUATIE VERSCHILLENDEBEROEPENBIJVOORBEELDINEENRECRE ATIEPARK EENZORGINSTELLING EENGROOTKANTOOR (ETVOORDEELVANDEZELESSUGGESTIEISDATINGROTE ORGANISATIESVERSCHILLENDESECTORENENWERKVELDEN VERENIGDZIJN WAARDOORLEERLINGENINKORTETIJDKEN NISKUNNENMAKENMETVEELBEROEPENENDAAROP KUNNENRE¾ECTEREN

BEELDVORMENVANLEERLINGENOPBASISVANLEVENS VERHAALVANLEERLINGEN GESPREKMETOUDERSEN COLLEGA´S AANDACHTHEBBENVOORPRIVm SITUATIES AANDACHTHEBBENVOORVERSCHILLENINLEERSTIJLEN NAGAANOFDELEERLINGEENREALISTISCHZELFBEELD HEEFT ONDERSTEUNENBIJRE¾ECTIEOPCAPACITEITEN BEELDVORMENVANLEERLINGENOPBASISVANINTE RESSE EN CAPACITEITENTESTEN PRATENOVERINTERESSESENAMBITIES

)NHOUDVANDEBEGELEIDING

:ELFBEELDVERKENNEN%ERSTEBEELDVANDEEIGEN -AAKEENRECLAMESPOTJEOVERJEZELF EENWEBSITE MOGELIJKHEDENENINTERESSESVERKENNENEN EENPOSTEROFEENDOCUMENTAIREWAARINJEJE RE¾ECTIEVANDEEIGENERVARINGENINRELATIETOT OUDERSINTERVIEWT

3CHRIJFJOUWLEVENSVERHAALWAARUITDUIDELIJK DEWERELDVANARBEIDENBEROEP WORDT¨ZIEDOEL

"EELDSAMENMETANDERENUITWATJEINJEZELF WAARDEERTENWELKEARBEIDS DROMENJIJHEBT

,ESSUGGESTIES

)NTRODUCTIE

$OEL

+ADERSVOORDEBEGELEIDINGSSTRUCTUUR

$E,/"LEERROUTE 4IJDSINDICATIEVOORDEBEGELEIDING

AANHETVERVOLGVANHETTRAJECT$ITLAATSTEVINDT INKLEINERGROEPSVERBANDPLAATSBUITENDEREGU LIERELESACTIVITEITENOMENHEEFTHETKARAKTERVAN EENVOORTGANGSGESPREK !FSTEMMINGOVERDEKEUZEVANDELEERLINGTUSSEN COACH LEERLINGENOUDERS WAARINEENDUIDELIJKEROL VOORDELEERLINGISWEGGELEGD /VERDRACHTVANDELEERLINGBIJWISSELINGVANCOACH

$EBEGELEIDINGGAATSAMENOPMETDEONDERWIJSAC TIVITEIT

$EZESPELENZICH INDIENDATMOGELIJKIS TIJDENS $EBEGELEIDINGGAATSAMENOPMETDEONDERWIJS DEUITVOERINGVANDEACTIVITEITAF DOORMETLEERLIN ACTIVITEIT GENTEPRATENOVERHUNERVARINGEN (ALFUURPERGROEPVANMAXLEERLINGENINDIVI DUELETIJDINDIENNODIG $AARNARICHTDEBEGELEIDINGZICHOPWATDEZEER VARINGVOORDETOEKOMSTVANDELEERLINGBETEKENT 6IJFTIENMINUTENPERLEERLING /VERDRACHTAFHANKELIJKVANDESITUATIE ENOPWELKEWIJZEHIJINVULLINGWILENKANGEVEN

$AARNARICHTDEBEGELEIDINGZICHOPWATDEZEER VARINGVOORDELEERLINGBETEKENTENOPWELKEWIJZE HIJINVULLINGWILENKANGEVENAANHETVERVOLG TRAJECT$ITLAATSTEVINDTINKLEINERGROEPSVERBAND PLAATS BUITENDEREGULIERELESACTIVITEITENOM

+LASSIKAALENINGROEPJESDELENVANDEEERSTEVER KENNENDEERVARINGEN"IJVOORBEELD4OONEENFOTO VANDEPERSOONMETWIEJEGESPROKENHEBT±7ATIS JEBIJGEBLEVEN7ATHEEFTJEVERRAST´´

+LASSIKAALDELENVANDEEERSTEORIpNTERENDEERVARIN GEN WAARBIJGEBRUIKGEMAAKTWORDTVANDEKRACHT VANDEGROEP%RWORDENRE¾ECTIEVEWERKVORMEN GEBRUIKTDIEGEVARIEERDENAFWISSELENDZIJN

!ANDEHANDVANDEINTRODUCTIEOPDRACHTVINDTEEN 6IJFTIENMINUTENPERLEERLING KENNISMAKINGSGESPREKPLAATSTUSSENCOACH LEERLING ENOUDERSWAARINEENDUIDELIJKEROLVOORDELEERLING ISWEGGELEGD BIJVOORBEELDINDEVOORBEREIDINGENOF LEIDINGVANHETGESPREK

"EGELEIDINGSACTIVITEITEN

Bijlage 8 Kaders voor de begeleidingsactiviteiten

LINGSLIJNENVASTGELEGDWORDEN$EVORDERINGENKUNNENOOKGEBRUIKTWORDENALSINPUTVOORHETRE¾ECTIE GESPREK

"EGINSTADIA

7AARZITJEOPDEONTWIKKELING

%INDSTADIA

#APACITEITENRE¾ECTIE )KBEGININTEZIENHOE BELANGRIJKHETISTEWETEN WATMIJNSTERKEENZWAKKE KANTENZIJN

#APACITEITENRE¾ECTIE )KKENMIJNSTERKEEN ZWAKKEKANTENENKANDIE GEBRUIKENOMKEUZESTE MAKEN

-OTIEVENRE¾ECTIE )KBEGINTEONTDEKKEN WAARIKMOEITEVOORWIL DOEN

-OTIEVENRE¾ECTIE )KWEETWAARIKVOORWIL GAANENWAARIKMOEITE VOORWILDOEN

7ERKEXPLORATIE )KBEGINTEONTDEKKENWAT DEARBEIDSMARKTMIJTE BIEDENHEEFT

7ERKEXPLORATIE )KHEBERVARENWELKWERK BIJMIJPASTENWEETWAT HETINHOUDT

,OOPBAANSTURING )KBEGINTEONTDEKKENDAT IKBEPAALDEDINGENMOET LERENOMKEUZESTEMAKEN

,OOPBAANSTURING )KWEETWATIKNODIGHEB MOETKENNENENMOET KUNNEN OMMIJNLOOPBAAN RICHTINGTEGEVEN

.ETWERKEN )KBEGINHETBELANGVAN EENNETWERKINTEZIEN

.ETWERKEN )KHEBEENREDELIJKNET WERKENONDERHOUDDAT

5ITERAARDZIJNANDEREMODELLENOOKBRUIKBAAR)NDEZEPUBLICATIEISGEKOZENVOORDIT±OPEN²LIJNMODELOMDELEERLINGDEKANSTEGEVENNATEDENKENWAARHIJZIJDE MARKERINGVANDEVORDERINGENOPDELIJNPRECIESWILZETTEN(ETOPENMODELDAAGTDELEERLINGUITDECOMPETENTIESTEVOORZIENVANDEEIGENINTERPRETATIE)ETSWATEEN ZEERBELANGRIJKGEGEVENISTIJDENSDERE¾ECTIEGESPREKKEN

2E¾ECTERENOPMAAT %ENGESPREKTUSSENEENBEGELEIDERENEENLEERLINGMOETDELEERLINGAANZETTENTOTDENKEN-ETANDERE WOORDENGESPREKKENMETLEERLINGENMOETENERTOELEIDENDATLEERLINGENLERENOMTERE¾ECTEREN$IT GEBEURTDOORDENIEUWOPGEDANEERVARINGENTEVERBINDENMETDEERVARINGENDIELEERLINGENREEDSHEBBEN )NEENDERGELIJKGESPREKISHETBELANGRIJKOMTEWETENWELKEERVARINGEENLEERLINGOPGEDAANHEEFTENWAT Bijlage 9 Reflectiemodel LOB gebaseerd op Spiraalmodel van Korthagen DAARVANHETRESULTAATWAS MAARZEKEROOKWATDEACTIVITEITVOORHEMBETEKENT 4IP

/MUALSBEGELEIDERTEONDERSTEUNENINHETRE¾ECTIEPROCESMETDELEERLINGIS 'ESPREKKENKUNNENALLEENTOT ONDERSTAANDMODELONTWIKKELD(ETMODELISGEBASEERDOPHETRE¾ECTIEMODELVAN +ORTHAGEN DIEERVANUITGAATDATRE¾ECTIEVEBEGELEIDINGEENBEPAALDECYCLUS VERDIEPINGLEIDENALSHET ALSGESPREKS BASISHEEFT$ETEONDERSCHEIDENFASENZIJNDEVOLGENDE VERDERGAATDANEENVRAAG !7ATWAS!ANDEORDE$ITISDEFASEWAARINDELEERLINGZIJNERVARINGINBRENGT ANTWOORDGESPREK6ANUALS "7ATISHET"ELANGDAARVAN)NDEZEFASEWORDTSTILGESTAANBIJWATDEERVARINGVOOR BEGELEIDERWORDTGEVRAAGD DELEERLINGBETEKENT$ITISDEFASEWAARINVERDIEPINGWORDTAANGEBRACHTENWAARIN OMACTIEFTELUISTERENEN DENIEUWEERVARINGENWORDENVERBONDENMETDEOUDE BESTAANDEERVARINGEN #7ELKE#ONCLUSIETREKJE)NDEZEFASEMOETENDEERVARINGENTOTNIEUWE INZICHTEN VOORALDOORTEVRAGENOPDE LEIDEN$ITISOOKHETMOMENTWAAROPGERE¾ECTEERDKANWORDENOPDEONTWIKKELING ANTWOORDENDIEGEGEVEN VANCOMPETENTIESDIEBELANGRIJKZIJNVOORHETKEUZEPROCESZIEDELOOPBAANCOMPE WORDEN0ASDANISERSPRAKE TENTIESELDERSINDITVOUWBLAD VANEENECHTGESPREK$E $7ELKE$OELENSTELJE$ECONCLUSIESHEBBENGEVOLGENVOORDELEERDOELENVANDE VERMELDEFASENZIJNSLECHTS LEERLING$EZEWORDENNUGEFORMULEERDENVERBONDENAANTIJD PLAATS WERKVORMEN EENHULPMIDDELOMHET INHOUDVANmmNOFMEERDEREACTIVITEITEN GESPREKTELATEN±ROLLEN²EN 67ELKE6ORDERINGENMAAKJE7ELKEAFSPRAKENMAAKJE$ITISEENADMINISTRA HETISGEENKEURSLIJF TIEVE ACTIVITEITVANDELEERLINGWAARINHIJVORDERINGENVASTLEGTENAFSPRAKENMAAKT OVERNIEUWTEBEHALENDOELEN!ANGERADENWORDTELKGESPREKTEBEEpINDIGENMET HETVASTLEGGENVANVORDERINGENENHETMAKENVANAFSPRAKEN$EZEGEGEVENS KUNNENUITERAARDOOKDIENENALSINPUTBIJDESTARTVANHETGESPREK$EVORDERINGENENAFSPRAKENKUNNEN LEERLINGENBEWARENINEENPORTFOLIOOFEENBEGELEIDINGSMAP (ETMODELVERONDERSTELTEENVASTEVOLGORDE%CHTER HETSTARTPUNTDATUKIESTISAFHANKELIJKVANDEBEHOEFTE VANDELEERLING3OMMIGELEERLINGENHEBBENTOTAALGEENBEHOEFTEAANFASE!BIJDESTARTVANEENGESPREK ZIJVERTELLENLIEVERDIRECTWATZEVANDEERVARINGVONDEN5KUNTDANBETERSTARTENMETFASE#!NDERE LEERLINGENKOMENHETBESTETOTHUNRECHTALSZEEERSTHETEINDDOELMOGENBEPALENOMVERVOLGENSINSTAPJES TERUGTEREDENERENWATERDANGEDAANMOETWORDENOMDATEINDDOELTEBEREIKEN"IJDEZELEERLINGENISHET VERSTANDIGOMTEBEGINNENMETFASE$%NZOZOUDENALLEFASENKUNNENDIENENALSSTARTFASE

#YCLISCHEGESPREKSMETHODIEK $ 7ELKE$OELENSTELJE

7ATSPREKENWEAFOVERJELEERPUNTEN (OEZIETJOUWDOELVOORDEKOMENDEPERIODEERUIT (OEGAJEAANDATDOELWERKEN 7AARWILJEMOEITEVOORDOEN (OEGAJEDATCONCREETMAKEN

6 7ELKE6ORDERINGENMAAKJE

7ELKEAFSPRAKENMAAKJE 6OORHETVASTLEGGENVANVORDERINGENKUNNENDE

V

D

# 7ELKE#ONCLUSIETREKJE

7ATGINGGOEDENWATGINGMINDERGOED 7ANNEERMERKTEJEDATJEERGOED NIETGOEDINBENT 7ATGAJEMETDEZEERVARINGDOEN 7ATGAJEANDERSAANPAKKENEN HOEGAJEDATDOEN

C

A

B

" 7ATISHET"ELANGDAARVAN

! 7ATWAS!ANDEORDE

(OEBELANGRIJKWASDEOPDRACHTSTAGEVOORJOUWTOEKOMSTBEELD (OEDRAAGTDEZESITUATIEOPDRACHTBIJAANJOUWSUCCES 7ELKBELANGHEEFTDITBEROEPONDERWERPVOORDEMAATSCHAPPIJ 7ELKEKWALITEITEN HEBJIJGEBRUIKT 7ELKEHADJEMEERMOETENGEBRUIKEN

/PBASISVAN3PIRAALMODELVAN+ORTHAGEN

LEERLINGENDEONTWIKKELINGSLIJNENVOORLOOPBAANCOM PETENTIESGEBRUIKEN

(OEISHETGEGAAN 7ELKESITUATIEVONDJEHETLEUKST 6ONDJEHETWERKOPDRACHTPRAKTISCHGENOEG )KHEBGEHOORDDAT 7ATHEBJEPRECIESGEDAAN

2E¾ECTIEOPMAATVINDTPLAATSDOORBOVENSTAANDEGESPREKSMETHODIEKTEKOPPELENAANDEINDIVIDUELE LEERLINGDIEINDELEERROUTE,/"ZIJNEIGENONTWIKKELINGDOORMAAKT$ITBETEKENTNIETDATERALLEENINDIVI DUELEGESPREKKENMOGELIJKZIJN/OKINGROEPSGESPREKKENISREKENINGTEHOUDENMETHETINDIVIDU$E LEERROUTE,/" DIEOOKELDERSINDEZEMAPTOEGELICHTWORDT BESTAATUITVIERFASES

$EINTRODUCTIEFASE WAARINDELEERLINGZIJNZELFBEELDENZIJNMOGELIJKHEDENVERKENDINRELATIETOT DEWERELDVANARBEIDENBEROEP $EORIpNTATIEFASE WAARINDELEERLINGZICHBREEDORIpNTEERTOPARBEIDENBEROEPEN $EVERKENNINGSFASE WAARINDELEERLINGENKELEBEROEPENENWERKZAAMHEDENVERKENDINRELATIE TOTZIJNEIGENMOGELIJKHEDEN $EVERDIEPINGSFASE WAARINDELEERLINGDOORONDERZOEKENERVARINGDEEIGENSTERKEENZWAKKE PUNTENANALYSEERTENEENPLANMAAKTOMTOTVERDEREONTWIKKELINGTEKOMEN

"IJELKEFASEKANHETGESPREKSMODELTOEGEPASTWORDEN

6ERSCHILLENTUSSENLEERLINGEN

$EBENADERINGDIEBIJDEENELEERLINGGOEDWERKTKANBIJEENANDERELEERLINGWELEENSHELEMAALNIET AANSLAAN7ELLICHTKENTUHETVERSCHIJNSELDATGESPREKKENVASTLIEPENOFSTOKTEN/MTOTRE¾ECTIEENEEN GESPREKMETDELEERLINGTEKOMENISHETVANBELANGAANSLUITINGTEZOEKENBIJDIELEERLING OFMETANDERE WOORDENDATUEVENINDESCHOENENVANDELEERLINGKUNTSTAAN ZODATUWEETWATHEMBEWEEGTENDRIJFT 5ITGAANDEVANVERSCHILLENTUSSENLEERLINGENZIJNINDEFASERINGVANDE,/" LEERROUTEENKELEVOORBEELD VRAGENGEFORMULEERDDIEAANSLUITENBIJDRIEVERSCHILLENDEBEGELEIDINGSAANPAKKEN$EINDELINGIS GEBASEERDOPDEPRINCIPESVAN(UMAN$YNAMICS

$EGELEVRAGENZIJNVOORLEERLINGENDIEGERICHTZIJNOPHETEINDDOEL:IJHEBBENBEGELEIDING NODIGDIEEF½CIpNTIS STAPVOORSTAPOFmmNVOORmmNOFPUNTVOORPUNT DEBELANGRIJKSTEZAKEN AFHANDELTENDIEGAATOVERDEINHOUD$EZELEERLINGISGEtNTERESSEERDINWELKERICHTINGEENTAAK OPDRACHTOPLEIDINGETCOPMOET $EBLAUWEVRAGENZIJNVOORLEERLINGENDIEGRAAGCONTACTMAKENMETANDEREN:IJHEBBEN BEGELEIDINGNODIGDIESTARTMETUITWISSELINGVANPERSOONLIJKEGEGEVENS0ASALSEREENBANDIS METDEBEGELEIDERKANDEZELEERLINGLEREN$EZELEERLINGISGEtNTERESSEERDINHETRELATIONELEEN WILDITBEREIKENMIDDELSCOMMUNICATIE $ERODEVRAGENZIJNVOORLEERLINGENDIEPRAKTISCHINGESTELDZIJN$EZELEERLINGENZIJNGEBAATBIJ BEGELEIDINGDIESTARTBIJHETFUNCTIONELEENBIJDEPRAKTIJK:IJZIJNGEtNTERESSEERDINHOEDE DINGENWERKEN

$EVRAGENZIJNVOORALBEDOELDALSVOORBEELDOMDEDIALOOGMETDELEERLINGOPGANGTEBRENGENOVERDE LOOPBAANENLOOPBAANKEUZES TIJDENSENNABINNEN ENBUITENSCHOOLSE,/" ACTIVITEITEN ININDIVIDUELE EN GROEPSGESPREKKENENNAARAANLEIDINGVANBIJVOORBEELDSTAGES)NDITVOUWBLADISTEVENSEENINSTRUMENT OPGENOMENWAARMEELEERLINGENKUNNENRE¾ECTERENOPHUNEIGENLOOPBAANONTWIKKELING DITKUNNEN REGISTRERENENGROEIKUNNENVOLGEN

7ERKWIJZE 3TAP

,AATLEERLINGENAANHETBEGINVANHETTRAJECTDEVOORBEELDVRAGENLEZENENVRAAGAANTEGEVEN BIJWELKETYPEVRAGENDELEERLINGZICHHETMEESTOPZIJNGEMAKVOELT,AATDELEERLINGENIN GELIJKGESTEMDEGROEPENVANVIERHUNKEUZEMOTIVEREN$EZETIJDSINVESTERINGBETAALTZICHZEKER TERUG$ELEERLINGENWETENHOEZEZICHMOETENVOORBEREIDENENUALSBEGELEIDERWEETWELKE VOORKEURSAANPAKVANBEGELEIDINGUBIJELKEINDIVIDUELELEERLINGKUNTGEBRUIKEN

3TAP

'EEFAANHETBEGINVANHETTRAJECTEENTOELICHTINGOPHETGESPREKSMODELENDELOOPBAANCOM PETENTIESELDERSINDITVOUWBLAD 6RAAGAANDELEERLINGZICHVOORTEBEREIDENOPHETGESPREK METBEHULPVANDEZETWEEINSTRUMENTENWAARVANUKOPIEpNGEMAAKTHEBT%ENGOEDEVOORBE REIDINGZORGTERVOORDATHETVRIJBLIJVENDEKARAKTERVANHETBEGELEIDINGSGESPREKVERDWIJNT

3TAP "EPAALSAMENMETDELEERLING VANTEVORENWELKEONDERWERPENBESPROKENMOETENWORDEN :ORGERVOORDATDESTARTVANHETGESPREKAANSLUITBIJDELEERLING $EVOORBEELDVRAGENMOETUZIENALSOEFENMATERIAAL(ETIDEEISDATUDOORVEELVULDIGMETDEVOORBEELD VRAGENTEOEFENENSTEEDSMAKKELIJKERENVANZELFSPREKENDERDEJUISTEVRAGENWEETTESTELLENOMEENECHT GESPREKOPMAATTEHEBBENMETDELEERLING

)NTRODUCTIE

/RIpNTATIE 6ERKENNING 6ERDIEPING

7ATISJOUWTOEKOMSTPERSPECTIEF 7ATDOEJEDAARNUALAAN 7AAROMBENJETOTDIEKEUSGEKOMEN 7AAROMDENKJEDATJEINBEROEP8 OPJEPLAATSBENT

7ANNEERBETREKJEJEOUDERSINJE KEUZEPROCES

7ATMAAKTEDEZEOPDRACHTSPANNEND

(OEVERLIEPDESAMENWERKING

(EBJEVOORJEGEVOELVOLDOENDEKUN NENBIJDRAGEN

7ATLIJKTJOULEUKOMTEDOEN

(EBJEALEENBEELDVANJETOEKOMSTIGE BAAN

"IJWELKEBAANVOELJIJJETHUIS%N WAAROM

(EEFTJOUWKEUZETEMAKENMETDE BEROEPENVANJOUWOUDERSBROERS ZUSSENETC

6ERTELEENSINWELKESITUATIEJIJGE BRUIKMAAKTEVANJOUWSTERKEPUNTEN 7ATBETEKENDEDATVOORJOU

(OEZIEJEJOUWBIJDRAGEAANDEMAAT SCHAPPIJ

"ESCHRIJFEENSJOUWIDEALEBAANEN WERKOMGEVING

6ERTELEENSOVEREENSUCCESVOLLEERVA RING

7ATMOESTJEBEREIKEN

7ATBETEKENTDEZEERVARINGVOORJOU

7AAROMVINDJEDATJEERGOEDINBENT

+UNJEUITLEGGENWAAROMJEDENKTDAT DITBEROEPDEZEOPLEIDINGWELNIETBIJ JEPAST

7ATDENKJEDATDITWERKOFDEZE OPLEIDINGINHOUDT

7ATWILJEPRECIESWETENOVERDIT BEROEPOFDEZEOPLEIDING

7ATWASJELEUKSTEERVARINGEN WAAROM

7ATDEEDDATMETJOU

+UNJEAANGEVENWAARJEGOEDINBENT

7ATTREKTJOUZOAANINBEROEP8

7ATMAAKTDATBEDRIJF8JOUZOUKIE ZEN

7AARBENJEHETBESTEIN

%NHOEHEBJEDATLATENZIEN

(EBJEJEOVERDITBEROEPGOEDGEtNFOR MEERD/FHEBJEDAARBIJHULPVANMIJ NODIG

(OENUTTIGWASDESTAGEOPDRACHT VOORJOU

7ASHETPRAKTISCHGENOEG

7AARHEBJEJEINFORMATIEGEZOCHT%N VONDJEDATVOLDOENDE

7AARMOETWERKVOORJOUAANVOL DOEN

7ANNEERBENJETEVREDENMETJEZELF )NWELKESITUATIEWASDAT

6ERTELEENSOVEREENMINDERSUCCES VOLLEERVARING

(OEKWAMDAT

7ATMOESTJEBEREIKEN

7ATHEEFTHETMEESTEINDRUKOPJE GEMAAKT

7ELKESITUATIEHEEFTHETMEESTE INDRUKOPJEGEMAAKT

7ATISHETNUTVANDITWERKVOORDE MAATSCHAPPIJ

(OEBELANGRIJKISDITVOORJOU

(EBJEOOKMETANDERENOVERDEZE ERVARINGGESPROKEN

7AARGAJEDEKOMENDETIJDAANWER KEN

(OEBEPAALJEOFJEDANNOGSTEEDSAAN JETOEKOMSTDROOMWERKT

7ANNEERWASJEMINDERTEVREDENMET JEZELF

7ATHEBJETOENGEDAAN

7ATDEEDDATMETJOUENDEANDEREN

(OEVOELDEJIJJETOENJEDAAROPAAN GESPROKENWERD %NWATHEBJEMET DIEFEEDBACKGEDAAN

(OEBELANGRIJKISHETDATJEEENBIJ DRAGEAANDEMAATSCHAPPIJLEVERTMET JEWERK

/VERWELKEEIGENSCHAPPENBENJIJ TEVREDEN%NOVERWELKEBENJEMINDER TEVREDEN

7ATGAJEDAARAANDOEN

7ATVINDENJEOUDERSVANJOUWKEUZE

)NWELKESITUATIEMERKTEJEDATJEER NIETUITKWAM

(OEKWAMDAT%NWATHEBJETOEN GEDAAN

7ATBETEKENDEDEZEERVARINGVOOR JOU

(OEBELANGRIJKISSAMENWERKENVOOR JOU(OEISDATINJEDROOMBEROEP

$ENKJEDATJEDROOMBEROEPGEBRUIK MAAKTVANALJEGOEDEEIGENSCHAPPEN

7ELKEEIGENSCHAPPENMOETJENOG ONTWIKKELEN)NWELKESITUATIEGAJE DATDOEN%NWAARGAJEDANOPLETTEN

(EBJEVOLDOENDERONDGESNUFFELDBIJ BEDRIJF8OMEENIDEETEKRIJGENVAN WATDAARGEBEURT7ATBETEKENTDIT VOORJOUWBEELDVANBEROEP8

(OEHEBJEJEERVARINGENMETANDEREN GEDEELD

7IEWARENDAARBIJBETROKKENEN WAAROM

"ESCHRIJFEENSEENERVARINGWAARBIJ JEAFMOESTWIJKENVANJEPLANNEN (OEGINGDAT7ATHEBJEAANJEZELF GEMERKT

7ATGAJEDEVOLGENDEKEERANDERS DOEN

(OEGAJEDATAANPAKKENENWIEGAAT JOUDAARFEEDBACKOPGEVEN

(OEHEBJEJEVOORBEREIDOP¨

(OEHEBJEJEDOELBEPAALD

(OEMOEILIJKWASHETVOORJOUOPEEN PLANNINGTEMAKENENJEEROOKAANTE HOUDEN7ATHEBJEDAARVOORGEDAAN GELATEN

(OEVONDJEHETOMAFENTOEOOKAL LEENTEWERKEN

3OMSISOVERLEGNIETMOGELIJK(OEGA JEJEDAAROPVOORBEREIDEN

(OEWEETJEOFJEMETJEACTIVITEITEN NOGBEZIGBENTMETJETOEKOMST DROOM

(OEGAJEOMMETDEVOORTDURENDE TIJDSDRUKINBEDRIJF8

7ATBETEKENTHETVOORJOUALSEEN MANAGERZONDERVORMVANOVERLEGEEN BESLISSINGNEEMTDIENIETGOEDISVOOR IEDEREEN

(OEMOEILIJKISHETVOORJEOMZONDER TEVEELVOORBEREIDINGAANIETSTEBE GINNEN

7ATHEBJENODIGOMJEGOEDVOORTE BEREIDENOPEENOPDRACHT%NWAT GEBEURTERALSBEDRIJF8JEDATNIETKAN BIEDEN

(ET(OEVANBEGELEIDENVANUITMANIERENBEKEKEN

6OORTOELICHTINGOPDEZEDRIEVERSCHILLENDEBEGELEIDINGSAANPAKKENZIEACHTERZIJDEVANDITVOUWBLAD

"EGELEIDENGERICHTOPFUNCTIONALITEITENTOEPASBAARHEIDVANUITDEHANDEN )KVINDHETBELANGRIJKDATLEERLINGENWERKENAANREALISTISCHETAKENTAKENDIEECHTZOUDENKUNNEN ,EERLINGENMOETENDAARVOORVEELINFORMATIEZOEKEN WANTJUISTINDEPRAKTIJKVINDJEGOEDEVOORBEELDEN)K VRAAGLEERLINGENALTIJDNAARDEONDERLINGEVERBANDENENCONSEQUENTIES)KBENERNAMELIJKVANOVERTUIGD DATALLESMETALLESTEMAKENHEEFT-ETANDEREWOORDENIKKANDENKENENDOENINGEHELEN)KWEETPRECIES WATDECONSEQUENTIEISVANEENBEPAALDEACTIE)KWENSMIJNLEERLINGENDITOOKTOE)KHOUERVANOMMET MIJNLEERLINGENUITGEBREIDINTEGAANOPDEINFORMATIEDIEZEHEBBENGEZOCHT)KHOORGRAAGALLEINSEN OUTSVOORMIJISGEENDETAILOVERBODIG)KWEETVANUITERVARINGDATDETIJDALTIJDSNELLERGAATDANIKZOU WILLEN)KVRAAGMIJNLEERLINGENDANOOKMEESTALOFZEHETGAANREDDENINDETIJD%RISOOKZOVEELUITTE ZOEKEN-IJNHOUDINGNAARDELEERLINGISVRIENDELIJKENRUSTIG*EKUNTMIJNGEDACHTENNIET±LEZEN²ENIKHEB TIJDNODIGOMDETOTMIJGEKOMENINFORMATIETEVERWERKEN-ETMIJNLEERLINGENBENIKGERICHTOPDOEN -IJNVRAGENAANHENHEBBENDAARDANOOKMEESTALMEETEMAKEN)KBENALLEENGEtNTERESSEERDINDE BELEVINGSWERELDVANDELEERLINGALSDITTEMAKENHEEFTMETDEOPDRACHTENDIEZEMOETENMAKEN%IGENLIJK BENIKMEERGEtNTERESSEERDINWATZEWILLENGAANDOEN)KBENVRIJPRECIESENDATVERWACHTIKOOKVANMIJN LEERLINGEN:EMOETENZICHAANDEOPDRACHTHOUDENENDEZEZOCOMPLEETMOGELIJKUITVOEREN)KHEBEREEN HEKELAANALSEENLEERLINGNIETGOEDNADENKTOVERWATJEMETDEUITKOMSTVANEENOPDRACHTKUNTDOEN )MMERS JEDOETTOCHNIETZOMAARIETS7ATIKOOKERGBELANGRIJKVINDISEENDATDELEERLINGZICHHOUDTAAN GEMAAKTEAFSPRAKEN$AARHAMERIKALTIJDOP WANTEENAFSPRAAKNIETNAKOMENGEEFTMIJAANDATDIE PERSOONONBETROUWBAARIS$ATINZICHTWILIKMIJNLEERLINGENOOKLEREN

(ANDENDEBEGELEIDERDIEGERICHTISOPDEPRAKTIJKENTOEPASSING +ENMERKEN %ENRUSTIGEUITSTRALING 'ERICHTOPDOENENDEPRAKTIJK 'ERICHTOPHETMAKENVANUITVOERBAREPLANNEN (OUDING %ENRUSTIGEMANIERVANPRATENMETVEELDETAILSENCONTEXT "ELANGSTELLINGVOORDEOPDRACHTINCOMBINATIEMETDELEERLING 'EDRAG 6ERBINDTVOORGAANDETAKENMETACTUELETAKEN 6EELVRAGENOPTAAKNIVEAUBETREFFENDEDEONDERLINGESAMENWERKING !FSPRAKENMAKENENNAKOMEN 6EELGESTELDEVRAGENOPMERKINGEN 7ATHEBJEGEDAAN 7ELKEINFORMATIEHEBJEGEZOCHT (OEHEBJEDESELECTIEVANDEINFORMATIEGEDAAN +ONJEVOLDOENDEINFORMATIEVINDEN 6ONDJEDEOPDRACHTPRAKTISCHGENOEG +UNJEHIERWATMEEINDEPRAKTIJK 7ELKEOPLOSSINGENHEBJEBEDACHTVOOR (EBBENJULLIEBIJHETSAMENWERKENDETAKENVERDEELD 6INDJIJDATJEEENGOEDEBIJDRAGEHEBTGELEVERDAANDETAKEN (EBJEGENOEGTIJDGEHAD

"EGELEIDENGERICHTOPINHOUDENSTRUCTUURVANUITHETHOOFD )KBENERGGEtNTERESSEERDINWATLEERLINGENWILLENBEREIKEN-IJNSTARTVRAGENGAANDANOOKMEESTALOVERDE RICHTINGDIEEENLEERLINGMETZIJNWERKOFOPLEIDINGOPWIL)KBENGEtNTERESSEERDINDEMOTIEVENVANEEN LEERLING)KWILBIJVOORBEELDGRAAGWETENWAAROMZEBEPAALDESTAPPENHEBBENGEZET%ENGOEDGESPREK OVERDEINHOUDISVOORMIJBELANGRIJK)KPRAATNIETOVERKOETJESENKALFJES MAARJUISTOVERWATEENLEERLING KANENDENKT-IJNHOUDINGENGEZICHTSUITDRUKKINGZIJNNEUTRAAL*EKUNTBIJMIJNIETMAKKELIJK±LEZEN²WAT IKDENKOFVOEL-IJNSPRAAKGEBRUIKISPRECIES)KHOUDEROOKBIJLEERLINGENVANDATZEDEZAKENNAUWKEURIG KUNNENUITLEGGENDUSDEJUISTEWOORDENVOORDEJUISTESITUATIE!LSEERSTEWILIKWETENWATHUNBEDOELING WASMETBIJVOORBEELDHETPROJECTDATZEGESCHREVENHEBBEN6EELUITWIJDENOVERDETAILSVINDIKNIETNODIG (ETGAATMIJEROMDATLEERLINGENHETBELANGRIJKSTE DEESSENTIE GOEDKUNNENVERWOORDEN-IJNLESSENHEB IKHETLIEFSTRUSTIGVANUITMIJNEIGENBEHOEFTEWEETIKHOEBELANGRIJKHETISOMEVENINSTILTEENALLEENTE KUNNENNADENKEN)KWAARDEERLEERLINGENDIEONAFHANKELIJKVANANDERENHUNPADWETENTEKIEZEN)KVIND HETBELANGRIJKDATZEEERSTZELFNADENKEN VOORDATZEANDERENBETREKKENBIJHUNDENKEN)KBENEERDER GERICHTOPIEMANDSINHOUDOFDUIDELIJKEROPHOEIEMANDDENKTENWAARIEMANDHEENWILDANINDEHELE PERSOONLIJKEWERELDVANIEMAND)KVINDHETMIJNMISSIEOMLEERLINGENTELATENNADENKENOVERWAARZEOVER BIJVOORBEELDJAARWILLENZIJN ZODATZENUALDEJUISTESTAPPENKUNNENNEMENOMDAAROOKTEKOMEN

(OOFDDEBEGELEIDERDIEGERICHTISOPSTRUCTUURENVISIE +ENMERKEN %ENNEUTRALEUITSTRALING 'ERICHTOPWAARHETMETHETPROJECTOPLEIDINGETCHEENMOETRICHTING 'ERICHTOPSTRUCTUUR (OUDING 7ELOVERDACHTEMANIERVANPRATENENEENPRECIEZEWOORDKEUS "ELANGSTELLINGVOORWAARIEMANDMETZIJNHAARTALENTHEENWIL 'EDRAG 6EELWAAROMVRAGEN 6RAGENOVERPLANNINGENSTRUCTUUR 'ERICHTOPDEINHOUD 6EELGESTELDEVRAGENOPMERKINGEN 7ATWILDEJEBEREIKEN (EBJEJEDOELGEHAALD 7AAROMHEBJE 7ATWASJEGEDACHTEACHTER +UNJEAANGEVENWELKBELANGJEMETDEZEOPDRACHTHEBTGEDIEND +UNJEKORTVERTELLENWAARHETOVERGAAT 6ERTELIETSOVERHOEJEDEOPDRACHTHEBTAANGEPAKT (OEZIETDEPLANNINGERUIT 7ATISHETBELANGRIJKSTEWATJEWILDEOVERBRENGEN (OEPASTDEZEOPDRACHTBIJWATJIJWILTBEREIKENINDEZEOPLEIDINGTOEKOMSTETC

"EGELEIDENGERICHTOPINLEVINGSVERMOGENENCONTACTVANUITHETHART )KBENDEBEGELEIDERDIEDELEERLINGNAARZIJNOFHAARGEVOELOFGEDACHTEZALVRAGEN)KBENGERICHTOPZIJNOF HAARBELEVINGSWERELD)KBENDAAROMGEtNTERESSEERDINWATDELEERLINGVOELDEOFWATHETMETHEMHAAR DEEDTOEN-IJNUITDRUKKINGSVORMENZIJNLEVENDIGENMETVEELGEBARENOMMIJNBEDOELINGENTE ONDERSTEUNEN!LSIKIETSNIET LEUKVIND DANKUNJEDATALSHETWAREVANMIJNGEZICHTLEZEN-IJNHOUDING ISEROPGERICHTZOVEELMOGELIJKOPENTESTAANVOORDELEERLINGENZIJNHAARWERELD ZODATIKHETBESTEUITDIT MENSHALENKAN!LSIKKIJKNAARDEPRODUCTENDANWILIKGRAAGDATDEZEORIGINEELZIJNQUAINHOUDENQUA VORM)KWILGRAAGDATLEERLINGENVERDERDENKENDANHUNNEUSLANGIS)KGAGRAAGDEUITDAGINGMETEEN LEERLINGAANOMEENNIEUWEWEGINTESLAANOFTEARGUMENTERENOVERDEGEDACHTEWERELDVANDELEERLING !LSHETMETEENLEERLINGNIETGOEDGAATKANIKMEDATVRESELIJKAANTREKKEN:ELFSZOERGDATIKDEPIJNOFHET VERDRIETVANDELEERLINGINMIJNEIGENLICHAAMVOEL)NMIJNLESSENVINDIKHETBELANGRIJKDATDESFEERGOEDIS )KMAAKDAARVOORMETALMIJNLEERLINGENPERSOONLIJKCONTACT)KVINDHETOOK½JNALSLEERLINGENMETMIJ PERSOONLIJKCONTACTMAKENDOORBIJVOORBEELDIETSUITHUNPRIVmLEVENTEVERTELLENOFMEBINNENTELATENIN HUNGEDACHTENWERELD)NMIJNLESSENPROBEERIKMEESTALDINGENTEDOENDIEVOORIEDEREENLEUKZIJN)KHEB DIRECTINDEGATENWANNEERERINDEGROEPIETSNIETLEKKERLOOPT)KZALDANOOKDEEERSTEZIJNDIEALVRAGEND OPONDERZOEKGAATNAARHETWAAROMVANDIEBELADENSFEER#OMMUNICATIEISVOORMIJTROUWENSHEELERG BELANGRIJK)KDENKGRAAGHARDOPVOORMEZELFOFMETANDERENZODATIKMIJNIDEpENVORMENKAN

(ARTDEBEGELEIDERDIEGERICHTISOPINLEVINGENCONTACT +ENMERKEN ,EVENDIGINHOUDINGENSPRAAK #REATIEF 6ERBINDENVANDEJUISTETAKENBIJDEJUISTELEERLINGOFVERBINDINGVANDEJUISTELEERLINGMETEEN ANDERELEERLING (OUDING %XPRESSIEFKUNTHETGEZICHT±LEZEN² /PENENGEtNTERESSEERDINDEANDERZIJNHAARPERSOONLIJKE BELEVINGSWERELD 'EDRAG (ARDOPDENKENDPRATEN -OGELIJKHEDENZOEKENDIENIETALTIJDBINNENDEREGELSHOEVENPASSEN 6ORMENINHOUDZIJNEVENBELANGRIJK 6EELGESTELDEVRAGENOPMERKINGEN (OEGAATHETMETJE 6ONDJEHETEENLEUKEOPDRACHT 6ONDJEHETEENPRETTIGESAMENWERKING )KVINDHETERMOOILELIJKUITZIEN (EBJEMETPLEZIERGEWERKTDEAFGELOPENPERIODE 7ELKDEELVONDJEHETLEUKSTESPANNENDSUITDAGENDSETC (EBJEMETLEUKEMENSENGEWERKT (OEVOELDEJEJETOEN7ATDEEDHETMETJETOEN 7ELKELEZERHEBJEVOOROGENGEHADBIJHETSCHRIJVENVANJEOPDRACHT /VERWELKEPUNTENINJEWERKBENJEHETMEESTTEVREDEN

Bijlage 10 Checklist invulling LOB als vak

Bijlage 2 Checklist invulling LOB als vak

Leerplanaspect

Aandachtspunten

Leerdoelen

Doel van het LOB-programma is dat leerlingen loopbaancompetenties ontwikkelen. Leren reflecteren Leren kiezen Leren netwerken Beroepsbeelden ontwikkelen Opleidingsbeelden ontwikkelen Doel van het LOB-programma is dat leerlingen beroepsen opleidingsbeelden ontwikkelen. Doel van het programma is dat leerlingen begeleid worden bij het maken van een keuze voor een vervolgopleiding. In het LOB-programma worden verbanden gelegd tussen LOBdoelen en doelen voor andere vakken.

Inhoud

Het programma bevat onderwijsactiviteiten die bijdragen aan het ontwikkelen van loopbaancompetenties: In het LOB-programma is ruimte voor vraagsturing. Het LOB-programma bevat onderwijsactiviteiten die tegelijkertijd aan LOB-doelen en aan doelen voor andere vakken werken. Het LOB-programma bevat activiteiten waarvoor vmbo en vervolgonderwijs samen verantwoordelijk zijn (bijvoorbeeld maken van het sectorwerkstuk).

25

Huidig ja/nee

Gewenst ja/nee

Actiepunt

Leerplanaspect

Aandachtspunten

Leeractiviteiten

Er zijn leeractiviteiten die bijdragen aan het bereiken van de LOBdoelen: In LOB-lessen In het kader van andere vakken Met gecombineerde doelen (LOB en vak) Binnen en buiten school In veelvuldig contact met beroepsen opleidingspraktijk Er zijn ingeroosterde begeleidingsen reflectiemomenten. Er wordt een groot scala aan werkvormen ingezet. Leerlingen hebben keuzemogelijkheden voor verschillende leeractiviteiten. Leerlingen hebben contact met docenten en studenten van vervolgopleidingen.

Lesmaterialen en bronnen

Er wordt gebruik gemaakt van een LOB-methode. Er wordt gebruik gemaakt van ander bestaand LOB-materiaal (ook digitaal / online). Er wordt materiaal gebruikt met gecombineerde doelen (zowel LOB als vak). Het lesmateriaal biedt ruimte voor differentiatie. Het lesmateriaal biedt ruimte voor eigen inbreng van leerlingen.

26

Huidig ja/nee

Gewenst ja/nee

Actiepunt

Leerplanaspect

Aandachtspunten

Groeperingsvormen

Er wordt zowel klassikaal gewerkt als individueel en in groepjes of tweetallen. Ook bij begeleiding / reflectie wordt soms individueel gewerkt en soms in groepjes.

Er zijn uren ingeroosterd voor LOB.

Tijd

Er zijn uren ingeroosterd voor begeleiding / reflectie. Er is een kalender of jaaroverzicht van LOB-activiteiten en overige activiteiten.

Locaties

LOB-activiteiten vinden zowel binnen als buiten school plaats. De leerlingen maken kennis met diverse beroepsomgevingen. De leerlingen maken kennis met gebouwen en leeromgevingen van vervolgopleidingen. De leerlingen ervaren (als dat relevant is) hoe het is om naar een school in een andere plaats te reizen.

27

Huidig ja/nee

Gewenst ja/nee

Actiepunt

Leerplanaspect

Aandachtspunten

Rollen

De mentor heeft een coachende rol, er is sprake van een echte dialoog met de leerling. De mentor heeft een centrale rol in het LOB-proces. Rollen en taken m.b.t. LOB zijn vastgelegd in de school en voor alle betrokkenen duidelijk. Er is afstemming tussen de taken van mentor decaan andere docenten afdelingsleider De rol van ouders in het LOBproces is omschreven en wordt met de ouders gecommuniceerd. Er worden beroepsbeoefenaren ingeschakeld; er worden afspraken met hen gemaakt over hun rol. Er worden docenten en medewerkers van vervolgopleidingen ingeschakeld. Er zijn afspraken over hun rollen. Er worden leerlingen / studenten van vervolgopleidingen ingeschakeld. Er zijn afspraken over hun rol en taken.

28

Huidig ja/nee

Gewenst ja/nee

Actiepunt

Leerplanaspect

Aandachtspunten

Evaluatie

Leerlingen weten wat er van hen verwacht wordt in het kader van LOB en worden hierop aangesproken. Leerlingen worden beoordeeld op het uitvoeren van LOB-activiteiten. Leerlingen worden beoordeeld op producten van LOB-activiteiten (bijvoorbeeld verslagen). Leerlingen voeren reflectieopdrachten uit en communiceren daarover met de mentor. LOB is opgenomen in het PTA.

29

Huidig ja/nee

Gewenst ja/nee

Actiepunt

voor LOB als vak LOB-methodes onder de loep een checklist voor het beoordelen van methodes voor LOB in het vmbo

Bijlage 11 Werkblad keuze leermiddelen voor LOB als vak

31

Aandachtsgebieden

Vragen

Toelichting op de vraag

Samenstelling

Uit welke onderdelen bestaat de methode?

Voorbeeld van onderdelen: werkboek cd-romelektronische leeromgeving portfolio materiaal voor ouders

Visie

Wat is de achterliggende visie van de methode op LOB?

Voorbeelden van visies op LOB: LOB richt zich op de ontwikkeling van loopbaancompetenties. LOB richt zich vooral op de keuze voor een vervolgopleiding.

Uitgangspunten

Wat zijn de uitgangspunten van de methode?

Voorbeelden van uitgangspunten van de methode: De leerling kan zelfstandig met de methode werken, op iedere tijd en plaats. De methode kan aangepast worden aan de wensen van de school.

Onderwijsdoelen

Welke accenten worden in de methode gelegd?

Voorbeelden van onderwerpen waar in de methode het accent op kan liggen: ontwikkelen van loopbaancompetenties; ontwikkelen van beroepsen opleidingsbeelden; maken van een keuze voor een vervolgopleiding.

Ruimte voor antwoorden

Beoordeling

LOB-methodes onder de loep een checklist voor het beoordelen van methodes voor LOB in het vmbo

Aandachtsgebieden

Vragen


Inhouden

Hoe zijn de inhouden in de methode geordend?

Voorbeelden van ordeningen: Zelfbeeld beroepsbeelden opleidingsbeelden. Loopbaanportfolio is sturend.

Komen de inhouden die u als school belangrijk vindt aan bod in de methode?

Leeractiviteiten

32

Welke plek heeft kennis in de methode?

Voorbeelden van de mogelijke rol van de kennisaspecten: Er wordt een breed overzicht aangeboden van sectoren en beroepen. Leerlingen worden gestimuleerd om veel kennis te verwerven over beroepen en opleidingen. Kennis staat ten dienste aan het proces van competentieontwikkeling.

Op welke wijze wordt er in de methode rekening gehouden met verschillen tussen leerlingen?

Voorbeelden: Na een brede oriëntatie voor iedereen is er veel ruimte voor een individuele leerroute, met eigen activiteiten. Leerlingen kunnen een keuze maken uit opdrachten. Voorbeelden van leeractiviteiten: Open opdrachten Invuloefeningen Creatieve opdrachten Buitenschoolse opdrachten Reflectie-opdrachten

Wat voor soort leeractiviteiten zijn gekoppeld aan de inhouden?


Beoordeling


Aandachtsgebieden

Vragen

Leeractiviteiten

Is er ruimte voor een eigen invulling van de leeractiviteiten door leerlingen?

Tijd

Op welke wijze ondersteunt ICT de leeractiviteiten?

Voorbeelden van ICTondersteuning: De methode is voor een (groot) deel digitaal. De methode is webbased. Leerlingen werken met een digitaal portfolio. Leerlingen moeten veel dingen via internet opzoeken.

Hoeveel leerjaren beslaat de methode?

Voorbeeld: Eén methode voor klas 1 t/m 4 Een methode voor klas 3 en 4 Voorbeeld: De methode gaat uit van 2 lesuren per week. De methode kan flexibel ingezet worden, de school kan zelf bepalen hoe men ermee werkt.

Hoeveel tijd kost het werken met de methode?

Docent

33


Welke rol heeft de docent in het LOBproces?

Voorbeelden van de rol van een docent: Docent is coach bij het proces van competentieontwikkeling. Docent stuurt en begeleidt het keuzeproces.

Welke rol heeft de docent tijdens de leeractiviteiten?

Voorbeelden van de rol van een docent: procesbegeleider coach


Beoordeling


Aandachtsgebieden

34

Vragen


Hoe wordt de docent ondersteund?

Voorbeelden van ondersteuning voor een docent: Er worden alternatieve leeractiviteiten beschreven. Er worden handreikingen gedaan voor begeleiding en reflectie. Er is een volgsysteem bij het digitale portfolio.

Bronnen

Naar welke bronnen wordt verwezen?

Groeperingsvormen

Welke groeperingsvormen worden ingezet?

Locatie

Welke eisen worden aan de locatie gesteld?

Voortgang

Hoe wordt de voortgang gevolgd?

Toetsing

(Hoe) wordt de leerling beoordeeld?

Voorbeelden van bronnen: Websites Boeken Informatiemateriaal van branches, bedrijven en instellingen Informatiemateriaal van scholen en opleidingen Beroepsbeoefenaren Medewerkers en studenten van vervolgopleidingen. Voorbeelden van groeperingsvormen: Klassikaal In groepjes Individueel Voorbeelden van eisen aan de locatie: Er moet een internetaansluiting zijn voor elke deelnemer. Het moet mogelijk zijn om in groepjes te werken. Voorbeelden van manieren waarop de voortgang gevolgd kan worden: Reflectieformulieren Portfolio Volgsysteem (digitaal) Er wordt afgetekend wat de leerling heeft gedaan. De competentieontwikkeling wordt beoordeeld.


Beoordeling


Aandachtsgebieden

Vragen

Toelichting op de vraag Er zijn toetsen voor kennis en vaardigheden.

Kosten

35

Wat zijn de kosten voor het aanschaffen en gebruiken van de methode?

Voorbeelden van kosten: Kosten per leerling Jaarlijkse kosten voor bijvoorbeeld werkboeken Kosten voor additioneel materiaal Kosten voor buitenschoolse activiteiten.


Beoordeling

Bijlage 11 Knelpunten, succesfactoren en aanbevelingen vanuit praktijk Om vanuit de schoolpraktijk meer zicht te krijgen op de knelpunten en de succesfactoren in het keuzeproces is ten behoeve van dit project een viertal decanen geïnterviewd. Centraal in de interviews stond de volgende definitie van het keuzeproces: "Het keuzeproces is het proces van de leerling waarbij hij na een brede praktijknabije oriëntatie op sectoren en opleidingen en zonder gehinderd te worden door 'andere belangen' een vervolgkeuze kan maken. In dit proces vindt reflectie plaats door - zonder de leerling te beïnvloeden - de ervaringen van de leerling te verbinden met zijn talenten en interesses." De vetgedrukte kenmerken in de bovenstaande definitie vormden de leidraad in de gesprekken met de decanen. In de hierna volgende paragraaf lichten we elk van de in de definitie gemarkeerde kenmerken toe en doen we per kenmerk verslag van enkele knelpunten en succesfactoren uit de scholen. Ieder kenmerk sluiten we af met een aanbeveling. Het keuzeproces Het keuzeproces kenmerken we als een proces van de leerling, waarbij de leerling vrij van eigen vooroordelen en niet beïnvloed door voorkeuren, meningen of belangen van anderen een vervolgkeuze kan maken. Het keuzeproces bestaat zowel uit een inhoudelijke component als een begeleidingscomponent. Knelpunten uit de scholen •

Wij bieden alleen datgene aan wat we zelf in huis hebben.

•

Beroepsgerichte docenten promoten tijdens de PSO-lessen de eigen afdeling, daardoor krijgt PSO een wervend karakter.

•

Docenten zijn zich nog te weinig bewust van het belang van LOB. (Beroepsgerichte) vakdocenten leggen de prioriteit bij de inhoud van hun vak en kunnen de leerlingen daardoor moeilijk objectief begeleiden.

•

Er is te weinig/geen expertise in huis om in de onderbouw alle vier de sectoren te bedienen. Het programma is aanbodgericht waardoor niet of nauwelijks rekening gehouden kan worden met de leervragen van de leerling.

• •

Leerlingen hebben vaak een verkeerd beeld van een sector op basis van een vooroordeel. Succesfactoren uit de scholen • •

Wij zoeken de samenwerking met scholen en/of bedrijven en instellingen in de buurt, om leerlingen ook die oriëntatie te geven die we zelf niet kunnen bieden. Wij organiseren speeddatebijeenkomsten met beroepsbeoefenaren, daardoor krijgen leerlingen een breder beeld van de arbeidsmogelijkheden.

•

Niet de beroepsgerichte docent maar de vakdocent is bij ons de loopbaanbegeleider en de spil van het LOB-programma.

•

De mentor heeft een goede relatie met de leerling en zijn ouders en er is structureel overleg tussen mentoren onderling en tussen mentoren en decanen.

Aanbeveling •

Borg het keuzeproces als proces van de leerling en ontwikkel hierin beleid.

•

Geef leerlingen in de onderbouw een realistisch beeld van alle vier de sectoren.

•

Creëer in het programma momenten waarop rekening gehouden kan worden met de leervragen van de leerling (medezeggenschap van leerlingen). Selecteer de begeleiders van het keuzeproces zorgvuldig, bepaal vooraf de competenties waarover een loopbaanbegeleider zou moeten beschikken (zie daarvoor: De beroepsgerichte vakdocent als loopbaanbegeleider: De veranderende rol van de beroepsgerichte vakdocent in het vmbo (SLO, 2011).

•

•

Organiseer professionaliseringsactiviteiten voor docenten.

Praktijknabije oriëntatie Het kenmerk van een praktijknabije oriëntatie is dat leerlingen ervaringen opdoen aan de hand van realistische opdrachten in de echte beroepsen opleidingspraktijk of, indien dit niet mogelijk is, in een gesimuleerde praktijksituatie. Het doel is dat leerlingen realistische beroepsen opleidingsbeelden ontwikkelen. Knelpunten uit de scholen • •

De PSO-activiteiten zijn vooral binnenschoolse activiteiten, leerlingen komen niet in contact met de echte beroepspraktijk. Docenten vinden het lastig (geen contacten en geen tijd) om buitenschoolse activiteiten te organiseren.

•

Jonge leerlingen vinden buitenschoolse ervaringen 'eng'.

•

Het programma van de onderbouw sluit onvoldoende aan op het programma van de bovenbouw.

•

Georganiseerde buitenschoolse activiteiten van bijvoorbeeld brancheverenigingen en excursies zijn vaak te passief.

•

Er is te weinig tijd in het curriculum om praktijknabije activiteiten te organiseren.

Succesfactoren uit de scholen •

Wij laten de leerlingen zoveel mogelijk buitenschoolse activiteiten uitvoeren. De ervaringen die leerlingen opdoen, werken motiverend en overstijgen het school- en afdelingsbelang. Hiervoor is structureel tijd ingepland.

•

De mentor is verplicht twee vervolgopleidingen per jaar te bezoeken, zodat hij zicht krijgt op de vervolgmogelijkheden.

Aanbeveling •

Begin klein en veilig, sluit aan bij de ervaring van de leerling met werk (oppassen, pony verzorgen, krantenwijk) en sluit aan bij de ontwikkeling van de leerling.

•

Ook kleine, op vaardigheden gerichte, buitenschoolse opdrachten ondersteunen leerlingen bij het ontwikkelen van beroepsbeelden. Bijvoorbeeld: vergelijk het werk van een kassamedewerker in een drietal winkels (in drie sectoren). Andere vaardigheden die ingezet kunnen worden: observeren, interviewen, onderzoeken. •

Breng leerlingen in contact met beroepsdilemma's. Hierdoor kunnen leerlingen realistische beroepsbeelden ontwikkelen en ontdekken zij waar ze zich voor in willen spannen. Een beroepsdilemma is een discussie (innerlijke strijd) die voortkomt uit dilemma's/kwesties die spelen in het werkveld of de sector. Bijvoorbeeld een zorgdilemma: Ik loop achter op mijn tijdschema, ga ik mevrouw Jansen wel of niet de steunkousen aantrekken? Ga ik wel of niet biologische groenten verkopen? Kies ik voor meer personeel in het kinderdagverblijf of voor een veilige speelomgeving?

•

Investeer in een structurele samenwerking met bedrijven en instellingen in de omgeving van de school. Onderzoek wat de leerling voor het bedrijf of de instelling kan betekenen: wat kan hij doen, welke bijdrage kan hij leveren?

Reflectie Tijdens het reflectiemoment gaat de leerling in dialoog met zijn loopbaanbegeleider over zijn ervaringen. In dit gesprek blikt hij terug en kijkt vooruit om te ontdekken waar hij moeite voor wil doen. Knelpunten uit de scholen •

Niet alle docenten zijn geschikt om reflectieve gesprekken te voeren.

•

Reflectie en dialoog zijn niet structureel opgenomen in het programma.

•

Mentoren komen nauwelijks toe aan reflectie en dialoog, ze hebben te veel leerlingen die ze moeten volgen.

•

Het ontbreekt mentoren aan kennis en kunde om loopbaanreflectiegespreken te voeren.

"Als praktijknabije oriëntatie niet gevolgd wordt door reflectie en dialoog, dan kun je die activiteiten net zo goed niet doen." Succesfactoren uit de scholen •

Bij ons zijn alle mentoren geschoold in het voeren van reflectieve loopbaangesprekken en zijn daarmee loopbaanbegeleiders geworden.

•

Leerlingen schrijven een persoonlijk levensverhaal dat input levert voor de reflectiegesprekken.

•

Loopbaanreflectiegesprekken met leerlingen zijn structureel ingeroosterd.

Aanbeveling • •

Zorg voor een professionaliseringstraject van docenten op het gebied van effectieve en efficiënte reflectieve werkvormen. Ontwikkel visie en beleid ten aanzien van de begeleiding.

•

Zorg voor een variatie aan reflectieve werkvormen (zie daarvoor: Bewust leren door reflecteren. SLO, 2006).

•

In de bovenbouw veranderen de rollen en taken van de beroepsgerichte vakdocent. De traditionele vakdocent was vooral 'vakgericht' terwijl deze bij integratie van LOB meer 'leerlinggericht' zal worden. De veranderende rol van de beroepsgerichte vakdocent in het vmbo vraagt om aanvullende competenties die een plaats kunnen krijgen in het personeelsbeleid van de school (Van Hilten, 2010).

Tot slot van deze bijlage merken we op dat uit de interviews gebleken is dat veel bovengenoemde kenmerken erg afhankelijk zijn van de eigen, vaak totaal verschillende, omstandigheden waar scholen mee te maken hebben. Wat bij de ene school makkelijk te realiseren is, blijkt bij een andere school totaal niet mogelijk.

Begrippenlijst LOB vanuit SLO

Tot de algemene vaardigheden behoren onder andere communiceren, samenwerken, informatie verwerken, verwerken, presenteren en experimenteren. Deze zijn beschreven in de kerndoelen van de onderbouw en in de preambule die voorafgaat aan de examenprogramma's van het vmbo.

Arbeidsoriënterende stage

Kortlopende kennismaking met de beroepspraktijk.

X

X

Voorbeelden: • communiceren; • samenwerken; • informatie verwerven en verwerken; • presenteren; • experimenteren.

X

Meer informatie over soorten stages en stage mogelijkheden is te vinden op:

Mbo

Vmbo bovenbouw

Algemene (basis) vaardigheden (of vakoverstijgende vaardigheden)

Toelichting

Vmbo onderbouw

Betekenis en functie

Afkorting

Naam

rijksoverheid stage info punt kom in het leerbedrijf Arbeidsidentiteit

De mate waarin de leerling kan aangeven wat arbeid betekent voor zijn eigen leven en wat hij met arbeid kan betekenen voor anderen.

Assessment

Beoordeling die bedoeld is voor selectie en kwalificatie. Een assessment kan verschillende vormen hebben.

Bedrijfsbezoek

Excursie naar een bedrijf, ter oriëntatie en om leerlingen kennis te laten maken met (de verschillende functies binnen) het bedrijf.

X

X

X

X

Toelichting

X

X

X

Beroepsbeelden

Beelden van de praktijktaken en benodigde kennis, houding en vaardigheden van beroepen en van de context waarin beroepen worden uitgevoerd.

X

X

X

Beroepsdilemma

Een beroepsdilemma is een discussie (innerlijke strijd) voortkomend uit dilemma's/kwesties die spelen in concrete werksituaties, of situaties in het werkveld of de sector.

X

X

X

Beroepsidentiteit

De mate waarin de leerling zichzelf identificeert met een bepaalde beroepsbeoefenaar en zichzelf in staat om dit beroep uit te voeren.

37 Bedrijfssimulaties

Beroepsinteressetest (beroepskeuzetest)

38

BIT

Onderzoek naar persoonlijkheid en werkinteresse.

X

X

Mbo

Opdrachten die sterk lijken op opdrachten die in het werkveld uitgevoerd worden en waardoor leerlingen actief en samen met anderen kennis, attituden en vaardigheden ontwikkelen.

Afkorting

Vmbo bovenbouw


X

Vmbo onderbouw

Naam

X

Een beroepsdilemma kan gaan over wat er gedaan moet worden, hoe het gebeurt en waarom het zo gebeurt, bezien vanuit verschillende tegengestelde standpunten. De waarden van de tegenstelling dienen verkend te worden, de argumenten pro of contra.worden verzameld en een standpunt ingenomen.

X

Meer informatie: www.123test.nl

Beroepspraktijkvorming

Praktijknabije opdrachten in de context van een beroep en/of werkveld. BPV

X

X

Beroepspraktijkvorming/stage bij een bedrijf, instelling of organisatie.

Toelichting Mbo

Vmbo bovenbouw

Beroepsoriënterende opdrachten


Vmbo onderbouw

Afkorting

Naam

X

Meer informatie: site kenniscentra

Beroepsvaardigheden

Vaardigheden die kenmerkend zijn voor een bepaald beroep.

X

X

Zoals: plannen; onderzoeken; ontwerpen; meten; produceren; installeren; monteren; testen; organiseren; verzorgen; begeleiden.

Buddystage

Beroepsoriënterende werkervaring onder begeleiding van een buddy (meestal een mbo niveau 4 deelnemer).

X

X

Zie ook: Draaiboek buddystage (2009) www.slo.nl/LOB

Coach

Docent / persoon die het beste uit de leerling weet te halen, de leerling op de juiste momenten kan stimuleren en motiveren.

X

X

X

X

X

Competentiegericht onderwijs

CGO

X

Onderwijs waarin kennis, vaardigheden en houding als een geheel in aan de praktijk ontleende situaties aangeboden wordt. X

X

Decaan (1)

Studieadviseur, ondersteunt leerlingen bij het kiezen van een vervolgstudie en/of beroepsopleiding,

X

X

Decaan (2)

Studieadviseur en curriculair leider aangaande het LOB-programma

Naam


Toelichting

Proces om elke leerling op een passende, uitdagende en perspectiefrijke plek in het onderwijs en op de arbeidsmarkt te krijgen.

X

X

X

Dialogische leeromgeving

Leeromgeving waarbij de leerling, in dialoog met zichzelf en met anderen, vragen leert stellen zoals: • Wie ben ik? • Wat kan ik? • Wat wil ik? • Wat drijft mij? • Wat past bij mij?

X

X

X

Doorlopende leerlijn LOB

Een beredeneerde opbouw van tussendoelen en inhouden leidend naar een einddoel.

X

X

X

Ervaringsgericht leren

Aan de praktijk ontleende activiteiten die gericht zijn op het opdoen van concrete ervaringen.

X

X

X

Terugkoppeling (eenrichtingverkeer) van de docent naar de leerling over het product en het proces.

X

X

X

Persoon van buiten de school, bijvoorbeeld een beroepsbeoefenaar, die lessen verzorgt.

X

X

X

Feedback

Gastlessen

40

FB

Mbo

Determinatie

39

Afkorting

Vmbo bovenbouw

Het vermogen van de leerling om in bepaalde (beroeps) situaties adequaat gedrag te vertonen.

Vmbo onderbouw

Competenties

Meer informatie is te vinden op: bedrijf voor de klas

Keuzebegeleidingslessen

Lessen gericht op de begeleiding van het keuzeproces van de leerling.

X

Krachtige loopbaangerichte leeromgeving

Praktijknabije leeromgeving, waarbij de leerling vraaggestuurd ervaringen opdoet en hierover kan reflecteren met andere(n) (volwassenen).

X

Kwalificatiedossier

KD

Een kwalificatiedossier beschrijft voor een een mbo-opleiding voor een specifiek beroep of beroepsgroep de kwalificatie-eisen: • de inhoud van het beroep; • de benodigde competenties voor een beginnende beroepsbeoefenaar; • de benodigde kennis en vaardigheden voor een beginnende beroepsbeoefenaar.

Leerplein

Leeromgeving die bestaat uit kenmerkende praktijksituaties.

Leerwerktraject

Een combinatie van werken en leren in de basisberoepsgerichte leerweg van het vmbo.

Toelichting

Mbo

Vmbo bovenbouw


Vmbo onderbouw

Afkorting

Naam

X

X

De kwalificatiedossiers van het mbo zijn te vinden op: mbo-2010

X

X

X

X

Meer informatie over soorten stages en stage mogelijkheden: stages-in-het-vmbo stageinfopunt

Leven lang leren

LLL

Activiteiten die gedurende het hele leven ontplooid worden om kennis, vaardigheden en competenties vanuit een persoonlijk, burgerlijk/sociaal en/of werkgelegenheids-perspectief te verbeteren.

X

Bron: Ministerie van OCW www.rijksoverheid.nl/ministeries/ocw

LOB-coördinator

Functionaris die in de school LOBactiviteiten coördineert, bewaakt en deze afstemt met het curriculum.

Loopbaanbegeleider Loopbaancoach

Functionaris die de individuele leerling begeleidt, volgt en helpt in zijn ontwikkeling en met het keuzeproces.

X

Loopbaancompetenties

Vijf competenties die de leerling, gedurende zijn hele leerloopbaan, maar ook daarna, in zijn arbeids- en levensloopbaan kan gebruiken om tot goede keuzes te komen: • Kwaliteitenreflectie: Wat kan ik het best? • Motievenreflectie: Waar ga en sta ik voor? • Werkexploratie: Waar ben ik het meest op mijn plek? • Loopbaansturing: hoe bereik ik mijn doel? • Netwerken: Wie kan mij helpen mijn doel te bereiken?

X

42

Toelichting

Mbo

Vmbo bovenbouw

41


Vmbo onderbouw

Naam

Afkorting

kominhetleerbedrijf

X

X

Ook wel LOB-docent genoemd.

X

Meijers, F., Kuijpers, M., & Bakker, J. (2006). Over leerloopbanen en loopbaanleren. Loopbaancompetenties in het (v)mbo. Driebergen: Het Platform Beroepsonderwijs.

Loopbaandialoog (loopbaanreflectiegesprek)

Open gesprek tussen loopbaanbegeleider (of mentor) en leerling waarin de loopbaanbegeleider de leerling helpt verbanden te leggen tussen ervaringen binnen- en buiten school, terug te blikken en vooruit te kijken.

Loopbaanleren

LBL

Het leerproces waarin studenten gaandeweg zelfsturend worden wat betreft hun (studie)loopbaan.

Loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB)

LOB

Het doel van LOB is dat leerlingen leren kiezen en het keuzeproces leren doorgronden, om zo voorbereid te zijn op een leven waarin steeds weer keuzes voor opleiding en arbeid gemaakt moeten worden. Centraal in het LOB-proces staat het ontwikkelen van loopbaancompetenties.

Meeting Point

Schakel tussen school, buurt, organisaties en bedrijven.

Mentor

Begeleider van een groep leerlingen in het groeps-, leer- en keuzeproces.

Naam


Mbo X

X

X

X

Meer informatie is te vinden op: maatschappelijkestage

X

X

X

Toelichting

X

Ontwikkelingsgericht onderwijs

Onderwijs dat is gericht op de ontwikkeling en vorming van de leerling en de persoonlijke identiteit van de leerling.

X

X

X

Opleidingsbeeld

Beeld van de leeromgeving, de inhoud en inrichting van onderwijs in het vervolgonderwijs.

X

X

X

Oriëntatie op leren en werken

Examendomein in de examenprogramma's van alle avovakken. Soms als vak op het lesrooster als Oriëntatie op studie en beroep (OSB).

Mbo

X

Afkorting

Lessen gericht op het begeleiden van studievaardigheden, sociale vaardigheden en beroepsoriëntatie.

X

Meer informatie is te vinden op: www.examenblad.nl

Persoonlijk Activiteitenplan

PAP

Plan waarbij de deelnemer op de korte termijn aangeeft welke activiteiten hij wil ondernemen om zijn doelen te bereiken.

Persoonlijk Ontwikkelingsplan

POP

Plan waarbij de deelnemer zijn persoonlijke en professionele ontwikkeling voor de lange termijn kan plannen.

X

X

Portfolio

pf

Registratie van verworven kennis, vaardigheden en competenties.

X

X

Lokaal voor onderwijs in praktijkvakken waarin praktijksimulaties mogelijk zijn of praktische vaardigheden geoefend kunnen worden.

X

X

Praktijklokaal

44

Ook wel dienstencentrum genoemd. Diverse vmbo-scholen en ROC ‘s hebben een dienstencentrum.

X

Mentorlessen

43

Loopbaanleren en – begeleiden in het hbo (Kuijpers en Meijers, 2008).

X

Vmbo bovenbouw

Een vanuit het onderwijs georganiseerde bijdrage van de leerling aan de samenleving door vrijwilligerswerk.

X

Toelichting

Vmbo onderbouw

Maatschappelijke stage

Vmbo bovenbouw


Vmbo onderbouw

Afkorting

Naam

X

Vaak in de vorm van een verzameling bewijzen.

Praktijknabij

De mogelijkheid om ervaringen in de praktijk op te doen met realistische opdrachten.

Toelichting

Mbo

Vmbo bovenbouw


Vmbo onderbouw

Afkorting

Naam

X

Indien het realiseren van de echte praktijksituatie niet mogelijk is, kan deze gesimuleerd worden. Meer informatie is te vinden op de sites: sapfabriek en maasleerfabrieken

Praktische sectororiëntatie

PSO

Actieve, motiverende, onderwijsvorm, die leerlingen in de onderbouw van het vmbo de mogelijkheid biedt om kennis te maken en ervaring op te doen met de vier sectoren.

Proeve van bekwaamheid

PvB

Eindopdracht waarin een leerling in de praktijk laat zien dat hij de competenties van een beginnend beroepsbeoefenaar beheerst.

X

X

PSO-modulen

Lessen van een bepaalde omvang die deel uitmaken van een programma

X

Realistische beroepsactiviteiten

Activiteiten die in een beroepssituatie worden uitgevoerd.

X

X

X

Reflectie

Proces waarbij de leerling terugkijkt op zijn eigen handelen, betekenis geeft aan zijn opgedane ervaringen en vooruitblikt wat hij met de ervaringen gaat doen.

X

X

X

Sectorbeelden

Beelden van de werkzaamheden in een sector en van de context waarin de werkzaamheden uitgevoerd worden.

X

Naam 45


Sectororiëntatie

SO

Snuffelstage

Brede oriëntatie van leerlingen op de sectoren economie, groen, techniek en zorg en welzijn.

X

X

Kortlopende kennismaking met de beroepspraktijk.

Toelichting

Mbo

Vmbo bovenbouw

X

Vmbo onderbouw

Docent die de lessen en organisatie rondom praktische sectororiëntatie verzorgt.

Afkorting

PSO-docent

X

Meer informatie over soorten stages en stagemogelijkheden zijn te vinden op: rijksoverheid stageinfopunt kominhetleerbedrijf

Sociale vaardigheden

SOVA

Vaardigheden gericht op het menselijk contact, de sociale omgang met anderen.

X

Voorbeelden: • contacten leggen; • een gesprek beginnen; • omgaan met kritiek; • opkomen voor jezelf; • omgaan met gevoelens; • omgaan met pesten.

Sollicitatieproject

Project om leerlingen te laten oefenen in het solliciteren. Achtereenvolgens komen de vacaturekeuze, het schrijven van een sollicitatiebrief en het sollicitatiegesprek in een realistische context aan de orde.

X

Speed dating

Werkvorm om leerlingen door middel van korte gesprekken snel in contact te brengen met beroepsbeoefenaren (bijvoorbeeld in verband met een stage of bedrijfsbezoek).

X

46

Veelal in samenwerking met plaatselijke werkgevers, bijvoorbeeld via: • Rotary; • verenigingen van werkgevers; • ondernemersverenigingen; • de Kamer van Koophandel. X

Studieadviseur

Functionaris die de individuele leerling adviseert tijdens zijn/haar studieloopbaan.

Studieloopbaanbegeleider

Degene die de leerlingen begeleidt bij het leer- en loopbaanproces gedurende de schoolloopbaan.

Toelatingstest

Test met als doel te kijken of een leerling tot een opleiding kan worden toegelaten.

Vakkenintegratie

X

Vmbo Carrousel

Beroepsoriënterende excursies, waarbij leerlingen in groepjes meerdere bedrijven of instellingen bezoeken.

X

Voortgangsgesprek

Gesprek over de vorderingen van een leerling met de focus op schoolresultaten.

Vraaggestuurd onderwijs

47

Mbo X

X X

WPS

Toelichting

X

Inhoudelijke afstemming en samenwerking tussen vakken of tussen vakken en beroepsgerichte programma's

Werkplekkenstructuur (werkpleksimulatie)

VI

Vmbo bovenbouw


Vmbo onderbouw

Afkorting

Naam

X

Meer informatie is te vinden op: vmbocarrousel

X

X

Onderwijs waarbij rekening gehouden wordt met de leervragen van de leerling.

X

X

Leeromgeving waarbij leerlingen rouleren langs werkveldopstellingen.

X

Meer informatie is te vinden op de site: http://www.Leraar24.nl

Vraagstelling en achtergrond

Recommend Documents