Voortgangs rapportage Augustus 2011 - Augustus 2013
Inhoudsopgave Inleiding 02 Doelstelling 03 Werkwijze 03 Bestuur en adviescommissie
05
Activiteiten en verwachte resultaten
07
Resultaten 2011 - 2013
08
Biobased infrastructuur regio Zuid-Holland
10
Netwerkfunctie Kenniscentrum
11
Communicatie en marketing
12
Lessons learned 14 Samenwerkingspartners 15
01 | Kenniscentrum Plantenstoffen
Inleiding Voor u ligt de voortgangsrapportage van het Kenniscentrum Plantenstoffen over de periode augustus 2011 - augustus 2013. Dit document geeft een overzicht van de activiteiten en behaalde resultaten van het Kenniscentrum in de afgelopen twee jaar. De doelstellingen, het activiteitenplan, de deliverables en resultaten van de stichting zijn stuk voor stuk verwoord zoals beschreven in het oorspronkelijke projectplan.
02 | Kenniscentrum Plantenstoffen
Doelstelling De doelstelling van het Kenniscentrum is het creëren van een doorbraak in de commerciële benutting van plantenstoffen. Daarbij gaat het zowel om stoffen uit reststromen van traditionele teelten voor Food & Fun, als om stoffen afkomstig uit specifieke teelten voor nieuwe markten zoals de farmacie en cosmetica. De benutting van plantenstoffen moet leiden tot nieuwe, uitgebreidere verdienmodellen gebaseerd op een duurzamere productie.
Werkwijze Het Kenniscentrum Plantenstoffen helpt bij het initiëren en versnellen van projecten door partijen met elkaar te verbinden. Ook stimuleert de stichting de ontwikkeling van projectplannen met het organiseren van de noodzakelijke financiering, kennisdeling en eventuele infrastructurele voorzieningen. Het Kenniscentrum werkt voornamelijk vraag gestuurd. In welke markten is vraag naar natuurlijke grondstoffen en hoe kan de tuinbouwsector daar als leverancier van plantenstoffen aan voldoen? Het kenniscentrum heeft een uitgesproken precompetitief karakter waarmee zij het gehele tuinbouwcluster dient. Volgens een zelf ontwikkelde tenderprocedure kunnen consortia projectaanvragen indienen. De adviescommissie van het Kenniscentrum beoordeelt deze projectaanvragen met name op hun aansluiting op de markt en de mate van toewijding van de aanvragers. Bij positieve resultaten initieert en organiseert het Kenniscentrum vervolgtrajecten waarbij
03 | Kenniscentrum Plantenstoffen
het betreffende product verder wordt ontwikkeld. Daarbij is het Kenniscentrum tevens verantwoordelijk voor het ontwikkelen van de keten en het organiseren van de financiering.
Het kenniscentrum is lid van de volgende organisaties: • Stuurgroep ‘Innovatie en Demonstratie Centrum Duin & Bollenstreek’ • Stuurgroep ‘Projectgroep Biobased Westland’ • ‘Dutch BIorefinery Cluster’ • HollandBIO
04 | Kenniscentrum Plantenstoffen
Bestuur en adviescommissie Het Kenniscentrum Plantenstoffen wordt gevormd door twee organen. Het bestuur, dat de te voeren strategie bepaalt en programma’s en projecten in een breder kader toetst, bestaat per september 2013 uit de volgende personen: Herman de Boon (voorzitter)
Voormalig voorzitter
raad van bestuur Cebeco groep
Nel van Dijk (penningmeester)
Ondernemer
Tom de Bruin
Ondernemer
Jan van Aartrijk KAVB Bert Pinxterhuis
WUR-PPO Lisse
Anker Sørensen Peter Klinkhamer
Keygene
Universiteit Leiden
05 | Kenniscentrum Plantenstoffen
De adviescommissie van het Kenniscentrum heeft een ondersteunende rol ten aanzien van het bestuur. Zij adviseert het bestuur bij de strategiebepaling en beoordeelt de projecten die middels de tenderprocedure bij het Kenniscentrum zijn ingediend. De volgende personen vormen de adviescommissie: Rob Verpoorte Universiteit Leiden Nettie Buitelaar
Leiden BioScience Park
Arno Vermeulen Anne Mensink Elke van der Stolk Willem Ravensberg
06 | Kenniscentrum Plantenstoffen
Activiteiten en verwachte resultaten Om haar doelstelling te bereiken voert het Kenniscentrum Plantenstoffen een doelgerichte, weloverwogen serie activiteiten uit. Die activiteiten zijn: • Het initiëren van projecten waarin ondernemers en kennisinstellingen samenwerken aan innovaties door te assisteren in de besturing, uitvoering en financiering. • Het signaleren, inventariseren en volgen van relevante ontwikkelingen in de markt, technologie en kenniswereld zodat daarop kan worden voortgebouwd bij innovaties. • Het verzorgen van marktcommunicatie door het organiseren van conferenties en congressen en door deelname en vertegenwoordiging bij belangrijke nationale en internationale conferenties. • Actief lobbyen voor een soepelere wetgeving, zodat de benutting van werkzame plantenstoffen en de verwerking, teelt en veredeling van gewassen voor dit doel makkelijker wordt.
De resultaten die het Kenniscentrum met deze activiteiten binnen vier jaar bereikt wil hebben, zijn: • Drie jaarlijkse scans van de belangrijkste ontwikkelingen in de markt, technologie en kenniswereld voor toepassing, analyse, extractie en verwerking van plantenstoffen. Deze scans identificeren reststromen, potentiële commercieel interessante plantenstoffen en marktkansen op basis waarvan consortia en product-marktcombinaties worden ontwikkeld. De scans vormen de basis voor alle activiteiten van het Kenniscentrum. • Tien nieuwe ketencoalities voor innovatieprojecten met omstreeks 15 ondersteunende R&D-activiteiten (totaal budget € 10 mln.) • Vier jaarlijkse conferenties, marktplaatsen en beurzen • Vier kenniscongressen • Vertegenwoordiging op tien nationale en internationale congressen en beurzen • Een helder overzicht van blokkades in de wet- en regelgeving, maatregelen voor de oplossing daarvan en initiatieven voor wet- en regelgeving die bijdragen aan versnelde innovatie.
07 | Kenniscentrum Plantenstoffen
Resultaten 2011 – 2013 Tot dusver heeft het Kenniscentrum de volgende rapporten gerealiseerd: • Businessplan Kenniscentrum Plantenstoffen: SWOT-analyse van markten en de tuinbouwsectorinventarisatie van stengelreststromen • Marktonderzoek naar de voedingssupplementenmarkt in Nederland • Marktonderzoek naar gebruik van Capsacine uit hete peper-reststromen • Inventarisatie van de mogelijkheden van plantenstoffen in de veevoederindustrie • Inventarisatie van de vollegrondsgroentes- en sierteeltreststromen • Inventarisatie bollenreststromen • Mogelijkheden van Hyacintenbloemen voor de geurstoffenmarkt • Businessplan ‘Nationale extractenbibliotheek van Plantenstoffen’
De volgende coalities zijn tot dusver gevormd: • Biobased dozen van tomatenstengelvezels In samenwerking met een consortium van de WUR, het Kenniscentrum Papier en Karton, Biobased Westland, The Greenery en Smurfitt Kappa heeft het Kenniscentrum een technologische haalbaarheidsstudie uitgevoerd naar het gebruik van stengelvezels in kartonnen dozen. Uit de analyse is gebleken dat tomatenstengelvezels geschikt zijn om kartonnen dozen van te vervaardigen. Op het Jaarevenement is deze biobased doos officieel onthuld. Het consortium diende met ondersteuning van het Kenniscentrum een vervolgsubsidieaanvraag in bij de Provincie Zuid-Holland en kreeg de subsidie toegekend. Met het geld zal het verpakkingsconcept verder worden uitgewerkt tot een commercieel product.
Totale projectkosten: € 1.014.597 met +/- € 400.000 private bijdrage.
• Nationale extractenbibliotheek van plantenstoffen Om plantenstoffen daadwerkelijk in hoogwaardige markten te laten toepassen, heeft het Kenniscentrum Plantenstoffen samen met de Universiteit Leiden een plan ontwikkeld om een bibliotheek op te zetten van plantenextracten uit commerciële teelten van sierplanten, bollen, bomen, groentes en potplanten. De extracten worden afgestemd op de eisen van de afnemers(bijv. Farma, Cosmetica en Agrochemie) en kunnen vervolgens gescreend worden op de aanwezigheid van bioactieve stoffen. Zo ontwikkelt de tuinbouwsector nieuwe productmarktcombinaties voor potentiële toepassingsmarkten waarin ook
08 | Kenniscentrum Plantenstoffen
tuinbouwpartijen projectpartners zijn. De subsidieaanvraag (EFRO/PZH) voor de extractenbibliotheek is in augustus 2013 gehonoreerd en de uitvoering is inmiddels gestart. Totale projectkosten: € 1.586.080. Financiering: privaat € 470.725, publiek € 437.678 en EFRO € 677.677.
• Praktijknetwerk Schoon Tomatenloof Het consortium van tuinders, bedrijven, het ApI institute, Syntens en LTO heeft met ondersteuning van het Kenniscentrum in de regio Limburg een aanvraag ingediend voor het ontwikkelen van een procedure om schoon tomatenloof (vrij van touwtjes, clipjes, etc.) aan te kunnen leveren aan afnemende toepassingsmarkten zoals papier en karton. Deze aanvraag is gehonoreerd.
Totale projectkosten: € 57.300
Haalbaarheidsstudies Gestart in 2012 • Gebruik van klasse 3-groentevezels in voedingsmiddelen
Consortium: Provalor, Heinz en tuinders
• Paprika-reststroom (stengel, bladeren en vruchten) als toepassing in de natte feed sector
Consortium: Feed Innovation Services, Duynie en van Ruijven Paprikateler
• Digitalisteelt in de kas
Consortium: Tuinbouw Emmen, Bhoeringer Mannheim, Cropeye, TNO en Su-Biomedicine
Bovenstaande projecten zitten in de afrondende fase en worden eind 2013 opgeleverd. Op basis van de technologische en economische resultaten zal het Kenniscentrum in overleg met de betrokken partijen de wenselijkheid en financiering van een vervolgtraject bepalen. Gestart zomer 2013 • Natuurlijke Indigokleurstofproductie in de kas
Consortium: WUR, Jeanologia, Prisna
• Vanilleteelt in de kas
Consortium: Fytagoras, Givaudan, Koppert Cress, Futarom en FresQ
• Natuurlijke kleurstof vanuit sierteelt reststromen
Consortium: Feyecon, Floraholland en LongBloom
• Geurstoffen uit orchideeënbloemen voor de ontwikkeling van lokstofdispensers ter bestrijding van fruitvliegen Consortium: Naturalis, Hogeschool Leiden, Pherobank, Prisna, Wubben Orchideeën en Hortus Leiden
• Cost-effective collection based prospecting for biobased fungicides Consortium: Naturalis, Hogeschool Leiden, Fytagoras, Pembroek, Curesupport, UU en UL
09 | Kenniscentrum Plantenstoffen
Biobased infrastructuur regio Zuid-Holland Het Kenniscentrum Plantenstoffen is in het najaar van 2013 samen met Royal Haskoning, Provincie Zuid-Holland en Biobased Westland onder voorbehoud gestart met een business analyse van de tuinbouwreststromen in de regio Zuid-Holland. De vraag is of deze reststromen met één raffinagetechnologie om te zetten zijn in chemische building blocks (C3, C4, C5, etc.) waarvoor momenteel al een markt is. Het uitgangspunt is dat de huidige tuinbouwreststromen te kleinschalig en heterogeen zijn om afzonderlijke business cases voor te ontwikkelen. Deze toepassing is een alternatief als mocht blijken dat de huidige laagwaardige toepassingen zoals voor verpakkingsmaterialen dusdanig veel inspanning kosten dat levensvatbare business cases niet rond te krijgen zijn. De huidige analyse moet leiden tot een business plan met een duidelijk gedefinieerde technologie en markt inclusief benodigde investeringen en partijen. De resultaten kunnen bovendien gebruikt worden voor het ontwikkelen van een visie en strategie omtrent het Biobased Park Westland en de andere twee greenports (Duin- en Bollenstreek en Boskoop). 10 | Kenniscentrum Plantenstoffen
Netwerkfunctie Kenniscentrum Het Kenniscentrum werkt continu aan het versterken van het netwerk van alle disciplines, markten, regio’s, overheden en organisaties die van belang zijn voor de ontwikkeling van biobased producten door de tuinbouwsector. Dat netwerk is in kaart gebracht in een database van 750 contacten. De netwerkfunctie van het Kenniscentrum uit zich in diverse activiteiten: • Op elkaar afstemmen van huidige biobased activiteiten in Nederland. Doel: een gezamenlijke visie ontwikkelen, programma’s initiëren (TKI’s) en als sector op de investeringsagenda’s komen • Inzicht krijgen in marktvraag naar (planten)stoffen en het aanbod hierin vanuit de tuinbouw • Vergaren van fundamentele kennis van plantenstoffen • Stakeholders informeren en enthousiasmeren • Projectpartners identificeren (kennis instellingen, service providers, R&D-bedrijven en telers)
11 | Kenniscentrum Plantenstoffen
Communicatie en marketing Middels communicatie en marketing zorgt het Kenniscentrum Plantenstoffen voor herkenbaarheid en het creëren van draagvlak. Stakeholders worden met heldere en tijdige communicatie geënthousiasmeerd en op de hoogte gebracht van relevante resultaten. Concreet hebben de marketing- en communicatie-inspanningen van het Kenniscentrum de afgelopen twee jaar het volgende opgeleverd: Communicatiemiddelen • Corporate identity van het Kenniscentrum Plantenstoffen • Banners voor congressen • Communicatieplan • Website met nieuws, informatie en foto’s • Social media: Youtube-kanaal met videoverslagen, Twitter-account (@plantenstoffen) met 500 volgers en LinkedIn (65 deelnemers) • Nieuwsbrief (6 edities) • Database met ongeveer 800 contacten inclusief bedrijven (cross-sectoraal), kennisinstellingen,overheden, investeerders etc. Presentaties Het Kenniscentrum Plantenstoffen geeft regelmatig presentaties op bijeenkomsten, congressen en voorlichtingsdagen. Met deze presentaties draagt de stichting haar visie uit ten aanzien van de tuinbouwsector in de Biobased Economy en presenteert zij haar resultaten. Het Kenniscentrum was de afgelopen twee jaar aanwezig bij de volgende evenementen: Tuinbouw Meets Biobased Economy
Voorjaar 2012
Life Sciences Café – Leiden Bio Sciences Park
Voorjaar 2012
Plantumcommissie Sierteelt
Najaar
2012
Plantumcommissie Groenteteelt
Najaar
2012
Het Westland Event
Najaar
2012
LTO Glasgroentedag
Najaar
2012
Jaarvergadering Vereniging Innovatief Platteland
Najaar
2012
Jaarvergadering Telervereniging VaNature
Najaar
2012
Symposium Biobased Platform Provincie Zuid-Holland Voorjaar 2013 Opening Waddenkas pilotplant
Voorjaar 2013
Symposium MKB en Innovatie in Zuid-Holland
Zomer
2013
Probus – Boskoop
Zomer
2013
Studiereis Dutch Biorefenery Cluster Reims (Frankrijk) Zomer
2013
Copa-Cogeca-workshop in Brussel
2013
12 | Kenniscentrum Plantenstoffen
Najaar
Congressen en workshops Eigen congressen Het Kenniscentrum Plantenstoffen organiseert jaarlijks een eigen jaarevenement waarbij behalve de biobased-activiteiten van de Nederlandse tuinbouwsector en het Kenniscentrum ook de ontwikkelingen in de vraag naar plantenstoffen vanuit andere toepassingsmarkten worden belicht. In het programma van het jaarevenement 2013 was een investeerdersforum opgenomen waarmee ‘biobased starters’ en jonge bedrijven konden pitchen voor het verkrijgen van risicokapitaal. Het jaar ervoor, in 2012, organiseerde het Kenniscentrum een thematisch symposium over voedingssupplementen. Het volledige overzicht van eigen congressen: Jaarconferentie Kenniscentrum Plantenstoffen (200 deelnemers)
Winter
2012
Symposium Voedingssupplementen
Voorjaar 2012
(100 deelnemers)
Diverse workshops over kleurstoffen papieradditieven (i.s.m. DBC)
Doorlopend
Diverse workshops
2012/2013 Doorlopend 2013
over agrochemische toepassingen Bezochte congressen Het Kenniscentrum bezoekt congressen om haar (inter)nationale netwerk te vergroten en om op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen in de vraag naar inhoudsstoffen. De volgende congressen werden de afgelopen twee jaar bezocht. The EuropaBIO, Amsterdam
Voorjaar 2012
Essentials Oils, Lissabon
Najaar 2012
Genomics in Business, Amsterdam
Voorjaar 2013
13 | Kenniscentrum Plantenstoffen
Lessons learned Het Kenniscentrum Plantenstoffen heeft de afgelopen twee jaar veel geleerd van haar activiteiten en ervaringen. Een overzicht van de belangrijkste lessen: • De tuinbouwsector heeft beperkte reststromen met een zeer versnipperde samenstelling en beschikbaarheid. De totale biomassa haalt het niet bij die van akkerbouwgewassen zoals aardappelen en suikerbieten en verliest het daarom bij dezelfde inhoudsstoffen altijd op kostprijs. • De biomassastromen van de tuinbouw lenen zich wel voor specialty producten zoals de tomatenstengelvezeldoos. Imago (duurzaamheid) en marketing zijn daarbij belangrijke drivers. Cruciaal is dat de business cases zich in de nabije toekomst ook economische rendabiliteit aantonen. Mogelijk zijn daarvoor cascaderingsstrategieën nodig. • De biobased economy van de tuinbouw is nog sterk aanbodgedreven. • De tuinbouw heeft een sterke uitgangspositie voor het telen van planten voor hoogwaardige toepassingsmarkten. • De Nederlandse tuinbouwsector vertegenwoordigt een unieke collectie inhoudsstoffen. • Er is vraag naar natuurlijke grondstoffen vanuit diverse sectoren, maar bij vervangende stoffen is de kostprijs leidend en is de tuinbouwsector mogelijk een te dure leverancier. • Voor de tuinbouwsector liggen de grootste kansen bij de ontwikkeling van nieuwe, actieve stoffen waar een duidelijke vraag naar is (bijv. nieuwe antibiotica of gewasbeschermingsmiddelen) én bijteelten die naar de kas verplaatst worden zoals Digitalisteelt en de teelt van Vanille en Indigo. Plantenstoffen kunnen ook benut worden om extra waarde te creëren voor tuinbouwproducten, bijvoorbeeld door een bewezen gezondheidsbevorderende werking van een plantenstof te verwerken in een product. Al deze mogelijkheden vereisen wel aanzienlijke investeringen met hoge risico’s en lange terugverdientijden. Sowieso moeten plantenstoffen altijd gescreend worden op de gewenste werkingen om mogelijke toepassingen vast te stellen. Nauwe samenwerking tussen de tuinbouwsector en nieuwe markten, zoals in het geval van de extractenbibliotheek en het agrochemisch platform, is daarbij essentieel. • De meeste huidige biobased projecten zijn voor hun financiering afhankelijk van subsidies. Het aandeel private investeringen is beperkt.
14 | Kenniscentrum Plantenstoffen
Samenwerkingspartners Het kenniscentrum Plantenstoffen werkt bij al haar activiteiten nauw samen met de volgende partners: Marktpartijen
Kennis
Regionale & landelijke
Bhoeringer Mannheim
Hogeschool Leiden
organisaties en overheden
C4C
Hortus Leiden
Agriboard
Duynie
Kenniscentrum Papier en Karton
Biobase westland
Forfarmers
Naturalis
Dutch Biorefinery cluster
Futarom
Praktijkonderzoek Plant &
Foodvalley
Givaudan
Omgeving Lisse
Gemeente Lisse
Heinz
Universiteit Leiden
Gemeente Westland
Jeanologie
Universiteit Utrecht
HollandBio
Longbloom
Wageningen UR
IDC-Lisse
Pembroek
Immunovalley
Pherobank
Leiden Bioscience Park
Provalor
Service providers
Productschap Tuinbouw
Su-Biomedicine
Axon Lawyers
Provincie Drente
Van Drie Groep
Baseclear
Provincie Gelderland
Curesupport
Provincie Zuid-Holland
DLV Plant
Stichting Tuinbouw Emmen
Tuinbouw
Feed Innovation services
Bejo zaden
Feyecon
Enza zaden
Fytagoras
FresQ
Hemke Nutri Consult
Flora Holland
Keygene
Greenery
Pivot Park – screenings centre
Holland Biodiversity
Prisna
Koppert Cress
Swillion Business development
Koppert Biological systems
Specs
Lans
TNO
Leenen & Zonen
Vahl Feed and Health
LTO Noord
ZF-Farma
Marco van Noort veredeling Rijk Zwaan Syngenta Van Ruijven paprika Westland Peppers Wubben Orchideeen
15 | Kenniscentrum Plantenstoffen
