Voorbeelden van oefeningen Duits

Didactiek van het vreemdetalenonderwijs

Voorbeelden van oefeningen Duits

Erik Kwakernaak

u i t g e v e r ij coutinho bussum 2009

c

Deze voorbeelden van oefeningen – Duits horen bij Didactiek van het vreemdetalenonderwijs van Erik Kwakernaak

© 2009 Uitgeverij Coutinho b.v. Alle rechten voorbehouden. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro). Uitgeverij Coutinho Postbus 333 1400 AH Bussum [email protected] www.coutinho.nl Noot van de uitgever Wij hebben alle moeite gedaan om rechthebbenden van copyright te achterhalen. Personen of instanties die aanspraak maken op bepaalde rechten, wordt vriendelijk verzocht contact op te nemen met de uitgever. ISBN 978 90 469 0137 3 NUR 842/846 u i t g e v e r ij coutinho

c

Voorbeelden van oefeningen – Duits In dit document staan voorbeelden uit leergangen van oefeningstypes zoals genoemd in Didactiek van het vreemdetalenonderwijs. Er is een beperkte keuze gemaakt voor een aantal illustratieve voorbeelden uit een beperkt aantal leergangen. Korte commentaren, die aansluiten bij de beschrijvingen in Didactiek van het vreemdetalenonderwijs, zijn toegevoegd. In de inhoudsopgave hieronder staan de hoofdstukken en paragrafen waarbij voorbeelden uit leergangen worden gegeven. Doe het volgende om sneller bij de voorbeelden te komen:  Zoek in de inhoudsopgave de paragraaf waarbij je voorbeelden wilt zien.  Klik op de paragraaf. Je komt dan op de betreffende pagina terecht.

Inhoud

8

Leesvaardigheid 8.3.3 8.3.4 8.3.4 8.3.4 8.3.4 8.3.5

9

5

Weergeven, 2 Open opgaventypes: inhoudsvragen beantwoorden, gatenzinnen aanvullen (zie boek p. 153) Samenvatten, a Een gemanipuleerde samenvatting reconstrueren, 4 Goede samenvatting kiezen (zie boek p. 157) Samenvatten, a Een gemanipuleerde samenvatting reconstrueren, 7 Gehusselde samenvatting in goede volgorde zetten (zie boek p. 157) Samenvatten, b Structureeroefeningen, 2 Verbanden tussen tekstdelen leggen (zie boek p. 159) Samenvatten, b Structureeroefeningen, 5 Kopjes verzinnen (zie boek p. 160) Interpreteren (zie boek p. 162)

Luistervaardigheid 9.3.4 9.3.4 9.3.4 9.3.4 9.3.4 9.3.4

u i t g e v e r ij coutinho

Samenvatten, a Een gemanipuleerde samenvatting reconstrueren, 1 Inhoudsvragen beantwoorden, gatenzinnen aanvullen (zie boek p. 180) Samenvatten, a Een gemanipuleerde samenvatting reconstrueren, 3 Samenvatting met fouten corrigeren (zie boek p. 180) Samenvatten, a Een gemanipuleerde samenvatting reconstrueren, 7 Gehusselde samenvatting in goede volgorde zetten (zie boek p. 181) Samenvatten, b Structureeroefeningen, 3 ‘Kopjes’ toewijzen (zie boek p. 181) Samenvatten, b Structureeroefeningen, 6 Gaten vullen (‘pieptoets’) (zie boek p.182) Samenvatten, c Samenvatten (zie boek p. 182)

c

5 7

11 13 15 17

17 18 21 22 23 24

Voorbeelden van oefeningen – Duits bij Didactiek van het vreemdetalenonderwijs – 3/69

10

11

12

13

14

15

16

Schrijfvaardigheid

26

10.3.5 Schrijfopdrachten, 1 Open schrijfopdrachten (zie boek p. 207) 10.3.5 Schrijfopdrachten, 2 Geleide schrijfopdrachten (zie boek p. 207)

26 30

Gespreks- en spreekvaardigheid

33

11.3.1 11.3.3 11.3.5 11.3.5 11.3.5

33 35

Fasemodellen (zie boek p. 228) Deelvaardigheidsoefeningen, 3 Grammaticaoefeningen (zie boek p. 234) Spreekopdrachten en feedback, 1 Open spreekopdrachten, Discussie (zie boek p. 237) Spreekopdrachten en feedback, 1 Open spreekopdrachten, Presentatie (zie boek p. 238) Spreekopdrachten en feedback, 2 Geleide spreekopdrachten (zie boek p. 237)

36 39 44

Uitspraak en spelling

46

12.4.6 Spellingbewustmakingsoefeningen (zie boek p. 274) 12.4.7 Spellingoefeningen en schrijfoefeningen (zie boek p. 274)

46 48

Woordenschat

51

13.4.2 Woordraadoefeningen en contexthints (zie boek p. 306) 13.4.7 Opzoekoefeningen, Receptieve en productieve opzoekoefeningen (zie boek p. 319)

51 53

Grammatica

56

14.4.2 14.4.3 14.4.4 14.4.5

56 58 58 61

Analyseoefeningen (inductieoefeningen) (zie boek p. 356) Vormgerichte oefeningen (zie boek p. 359) Inhoudgerichte oefeningen (zie boek p. 366) Opzoekoefeningen (zie boek p. 367)

Kennis van land en volk

63

15.3.1 Zoeken (zie boek p. 384) 15.3.3 Verwerken, toepassen (zie boek p. 386)

63 63

Literatuur

66

16.3

66

Leeractiviteiten (zie boek p. 402)

Verantwoording


c

69


8 Leesvaardigheid 8.3.3 Weergeven, 2 Open opgaventypes: inhoudsvragen beantwoorden, gatenzinnen aanvullen Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Textbuch. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 100  I Lesen, Europa-Park Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch B. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 112-113  I Lesen, 27 Europa-Park

Na de voorbereidingsfase (Arbeitsbuch 27a) worden in 27b typische zoekvragen gesteld. De antwoorden daarop kunnen uit de tekst (een typische ‘gebruikstekst’) worden overgeschreven. De zoekvragen zijn grotendeels gesteld vanuit fictieve situaties waarin een informatiebehoefte gecreëerd wordt. In 27c wordt tenslotte aan woordenschat gewerkt.


c



c


8.3.4 Samenvatten, a Een gemanipuleerde samenvatting reconstrueren, 4 Goede samenvatting kiezen Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Textbuch. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 64  I Lesen, Was uns das Essen wirklich kostet Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch B. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 20-21  I Lesen, 27 Essen in unserer Welt

Na de juiste beantwoording van de vijf tweekeuzevragen ontstaat een samenvatting van de tekst.


c


8.3.4 Samenvatten, a Een gemanipuleerde samenvatting reconstrueren, 7 Gehusselde samenvatting in goede volgorde zetten Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 2. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 38-39  14 Auf verschiedenen Planeten?  Frauen und Männer im Vergleich

Onder 1 worden vijf korte deelsamenvattingen gegeven, die in de juiste volgorde gezet moeten worden. Vraag 2 maakt de leerlingen attent op een globale tweedeling in de opbouw van de tekst. Vraag 3 gaat meer gedetailleerd in op één onderdeel van de tekst. Nadat de leerling onder 4 positie gekozen heeft, wordt nog op een aantal woorden gefocust. De concentrische benadering van de tekst (van globaal naar detail) is goed te herkennen.


c



c



c


8.3.4 Samenvatten, b Structureeroefeningen, 2 Verbanden tussen tekstdelen leggen Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Textbuch. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 52  I Lesen, Giselas und Marcos erste Reitstunde Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch A. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 109-110  I Lesen, 27 Reiterhof

De kniptekst in het Arbeitsbuch oefening 27b wordt voorbereid door de leerlingen naar de plaatjes in het Textbuch te laten kijken. Hoewel de tekst verhalend van karakter is en daardoor een redelijk doorzichtige opbouw heeft, vonden de auteurs kennelijk toch dat de leerlingen dat voorbereidende steuntje nodig hebben.


c



c


8.3.4 Samenvatten, b Structureeroefeningen, 5 Kopjes verzinnen Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 2. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 10-11  11 Krimis gestern und heute  Mord und Totschlag

De vragen 1 en 2 maken de leerling attent op de globale opbouw van de tekst. De globale tweedeling wordt weggegeven, maar de leerling moet zelf kort benoemen (abstraheren) wat de inhoudelijke kernen zijn van de twee delen. De vragen 3 en 4 geven in feite nog eens in meerkeuzevorm de kernen van de eerste en de tweede helft weer, kennelijk als controle op – of (met terugwerkende kracht) ondersteuning bij – de vragen 1 en 2.


c



c


8.3.5 Interpreteren Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 2. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 40-41  Wer kümmert sich um die Kinder?  15 Kind oder Karriere?

De vragen 5 en 7 zijn typische interpretatievragen. Didactisch commentaar bij vraag 6: Dit is in naam een samenvattingsopdracht (‘Fasse diese Teile jeweils zusammen’), maar in feite kan de leerling, gezien de kortheid van het tekstgedeelte dat ‘samengevat’ moet worden, nauwelijks iets anders doen dan parafraseren – weergeven dus. Het gaat de auteurs kennelijk om de logische opbouw, die duidelijker wordt door de gegeven signaalwoorden (‘Aber’, ‘Grund dafür’, ‘Dem steht gegenüber’, ‘weil’). Ze hadden wellicht ook een oefening kunnen ontwerpen waarin de leerlingen die signaalwoorden zelf bedenken, dus zelf de tekstpassage duidelijker structureren.


c



c


9 Luistervaardigheid 9.3.4 Samenvatten, a Een gemanipuleerde samenvatting reconstrueren, 1 Inhoudsvragen beantwoorden, gatenzinnen aanvullen Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch A. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 105-106  22 Wie sagt man das auf Deutsch?

Bij 22a staan open inhoudsvragen. Omdat de leerlingen eerst de vragen moeten lezen, zullen ze vooral zoekend gaan luisteren. Onder b worden ze nogmaals zoekend aan het luisteren gezet, nu op zins- en woordniveau. Dat is niet de meest gebruikelijke manier van luisteren, maar attendeert de leerlingen op de aangegeven woorden en uitdrukkingen. Structurerend luisteren wordt in dit soort oefeningen niet getraind.


c


9.3.4 Samenvatten, a Een gemanipuleerde samenvatting reconstrueren, 3 Samenvatting met fouten corrigeren Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch B. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 109-110  23 Suche die Fehler!

Oefening 23a en b zijn een leesoefening ter voorbereiding van de luisteroefening: de leerlingen worden met de tekstsoort (informatieve radio-uitzending) en het onderwerp bekendgemaakt. De begripscontrole onder c is zo opgezet dat de leerlingen gedwongen worden naar de hele tekst te luisteren – ze moeten weliswaar naar fouten in de tekeningen zoeken, maar ze moeten toch de complete informatie van de tekst verwerken om die opdracht te kunnen doen. De tekeningen zijn samenvattingen in non-verbale vorm.


c



c



c


9.3.4 Samenvatten, a Een gemanipuleerde samenvatting reconstrueren, 7 Gehusselde samenvatting in goede volgorde zetten Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Textbuch. Groningen/ Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 26  G Hören Mord auf der Geburtstagsparty! Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch A. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 50  21 Mordrätsel

Bij 21a fungeert de strip in het Textbuch als voorbereiding en oriëntatie op de luistertekst. Bij b fungeren de tekeningen als non-verbale samenvattingen. Bij c dwingen de vragen de leerlingen om de hele informatie van de luistertekst te verwerken.


c


9.3.4 Samenvatten, b Structureeroefeningen, 3 ‘Kopjes’ toewijzen Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Textbuch. Groningen/ Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 50  G Hören Sportschlagzeilen Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch A. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 108  24 Sportschlagzeilen

Opdracht 24a dwingt de leerlingen tot een (eenvoudige) vorm van structureren. Door opdracht b wordt zoekend luisteren geoefend.


c


Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 4. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 16  D Alkohol von allen Seiten

Hier fungeren de vragen van de interviewer als een soort ‘kopjes’, die aan de verschillende fragmenten van de luistertekst moeten worden toegewezen.

9.3.4 Samenvatten, b Structureeroefeningen, 6 Gaten vullen (‘pieptoets’) Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 3. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 32  3 Das Prinzip Aldi

In de opdrachten 1a en b wordt de leerling gevraagd gegevens uit de tekst af te leiden die in het algemeen bekend zijn voordat de tekst beluisterd wordt. 1c en d zijn globale vragen naar de hoofdpunten van de tekst. Daardoor is de leerling goed voorbereid om de eigenlijke pieptoets (opdracht 2) te gaan doen, die meer gedetailleerd luisteren vereist.


c


9.3.4 Samenvatten, c Samenvatten Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 1. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 15  D Andere Länder, andere Sitten, 15 Beobachtungen: typisch deutsch?

In opdracht 1 moeten de leerlingen titels (‘kopjes’) toewijzen aan de verschillende teksten. In opdracht 2 worden ze in de richting van het hoofdthema gestuurd (de verschillen tussen de landen van herkomst van de sprekers en Duitsland); vervolgens moeten ze samenvattende notities maken. Als het goed is hebben ze daar voldoende training in gehad en krijgen ze ook nu feedback op hun notities van de docent. u i t g e v e r ij coutinho

c



c


10 Schrijfvaardigheid 10.3.5 Schrijfopdrachten, 1 Open schrijfopdrachten Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 1. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 49  26 Einen Text schreiben

Deze schrijfopdracht is typisch bedacht als schrijfvaardigheidsaanhangsel aan een hoofdstuk en niet als onderdeel in een schrijfvaardigheidsleerlijn. De tekstsoort en de opbouw worden in het midden gelaten; de aanwijzing dat er ‘informative Elemente’ en ‘deine Meinung’ in moeten staan, is wel heel algemeen. Het zal moeilijk worden om de leerling zinnige feedback te geven over tekstsoort, inhoud, publiekgerichtheid en opbouw van zijn ‘Text’. Op deze punten zal vrijwel alles geaccepteerd moeten worden, aangezien er vrijwel niets gedaan is om de leerling een richting te geven en er dus nauwelijks criteria zijn. Het zal dus wel moeten blijven bij feedback (en beoordeling) op spelling-, grammatica- en woordfouten.


c


Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 3. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 45-46, 48  18 Mehr versprochen als geboten, Hotelbewertungen  20 Das Hotel nebenan

De tekst Hotelbewertungen wordt eerst in oefening 18 opdracht 1 als leestekst behandeld, in de opdrachten 1 en 2 wordt de stap naar schrijfvaardigheid gemaakt. Opdracht 2 is in principe een stijlanalyseoefening (vgl. paragraaf 10.3.2 Analyseoefeningen, 1 Woordgebruik- en stijlanalyseoefening), maar hij blijft erg globaal. Opdracht 3 is een stijloefening (vgl. paragraaf 10.3.3 Deelvaardigheidsoefeningen, 4 Stijloefeningen); daarbij kunnen de leerlingen intuïtief aan de slag met direct-agressieve stijlelementen, maar de bewuste analyse zal in de klas moeten gebeuren; de leergang geeft geen indicaties en geen hulp. De schrijfopdracht in oefening 20 is licht geleid door de gegeven punten: ‘Lage, Personal, Zimmer, Frühstück’, maar het is de vraag of het fantasie-element gunstig is voor het leereffect. Het kan alle kanten, dus ook de absurde kant, opgaan; sommige leerlingen vinden dat leuk en motiverend, maar veel andere zullen aandacht en tijd moeten besteden aan het verzinnen van details die je bij een werkelijk hotelverblijf niet hoeft te bedenken. Die aandacht en tijd worden niet aan Duitse taalvaardigheid besteed. Dat er taalkundige aandachtspunten gegeven worden is op zich prima, maar ze zijn erg algemeen en lijken wat betreft de Steigerungsstufen niet erg zinvol; ook in de gegeven ‘Hotelbewertungen’ komen ze weinig voor.


c



c



c


10.3.5 Schrijfopdrachten, 2 Geleide schrijfopdrachten Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch A. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 98  10 Mein Hobbywochenende

In 10a wordt de schrijfopdracht voorbereid. Opdracht 4, waarnaar onder b verwezen wordt, is een luisteroefening waarin een Duits meisje haar weekend beschrijft. In c wordt onderlinge feedback door de leerlingen georganiseerd.


c


Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 1. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 14  14 Deutsch lernen

Jammer dat er voor deze schrijfopdracht geen relevantere en mogelijk meer motiverende tekstsoort gezocht is. Een ‘Aufsatz’ zonder lezerspubliek zal de leerling buiten school nooit meer hoeven schrijven. Goed dat er flink wat structuur gegeven wordt, alleen is de vraag of de leerlingen de hele opbouw cadeau hadden moeten krijgen. De inhoudspunten hadden bijvoorbeeld in een door elkaar gehusselde volgorde gegeven kunnen worden met de opdracht: zet ze zelf in een logische volgorde.


c


Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 4. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 34  12 Eine E-Mail

Een gesimuleerde opdracht uit de schoolwereld. Hopelijk schrijven leerlingen hun e-mails aan de leraar Duits ook in werkelijkheid in het Duits. De taalkundige instructie ‘Verwende wenigstens drei Mal ein Reflexivpronomen oder Gegenseitigkeit’ (?) stelt de leerlingen voor een onnatuurlijke taak, vergelijkbaar met de situatie waarin de Duitse buurman op de camping zegt: ‘Na, ich unterhalte mich gerne mit Ihnen über das Wetter, aber nur wenn Sie mindestens drei Mal ein Reflexivpronomen verwenden.’


c


11 Gespreks- en spreekvaardigheid 11.3.1 Fasemodellen Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Textbuch. Groningen/ Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 18  Redemittel

De Redemittel zijn in feite voorbeelddialogen of brokstukken daarvan, die reproduceerd en gevarieerd moeten worden. Het is de bedoeling dat de leerlingen zelf de gecursiveerde zinselementen vervangen door andere, naar eigen keuze. Deze methodiek wordt in Neue Kontakte door de hele leergang, tot en met de bovenbouw havo/vwo, volgehouden.


c


Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 1. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 13-14  13 Redemittel

In de bovenbouw hebben de Redemittel net als in de onderbouw de vorm van een voorbeelddialoog. Een gevarieerde versie daarvan wordt vervolgens als geleide spreekopdracht (in trefwoorden of telegramstijl in het Nederlands) gegeven; wel worden de leerlingen nu geacht ‘etwas mehr zu sagen als vorgegeben’.


c


11.3.3 Deelvaardigheidsoefeningen, 3 Grammaticaoefeningen Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch A. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 46-47  14 Partnerarbeit

Een sterk gestuurde mondelinge, dialogische grammaticaoefening.

Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch B. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 84  33 Gespräch

Een sterk gestuurde mondelinge, dialogische grammaticaoefening om de hij/hem-vervangingsproef in te oefenen. Overigens zullen de leerlingen op deze vervangingsproef nog heel lang heel vaak gewezen moeten worden, omdat de markering van de lijdendvoorwerpvorm van zelfstandignaamwoordgroepen in de natuurlijke verwervingsvolgorde van Nederlandstaligen pas heel laat komt.


c


11.3.5 Spreekopdrachten en feedback, 1 Open spreekopdrachten, Discussie Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 1. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 34-35  9 Redemittel  10 Pro und Contra  11 Eine Diskussion

Oefening 9 Redemittel en de notities in 10 Pro und Contra bereiden voor op de eigenlijke discussie in 11 Eine Diskussion, die in feite geen echte discussie is: iedereen geeft zijn of haar vooraf genoteerde mening; een dialoog is niet voorzien.


c



c


Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 2. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 43  18 Redemittel  19 Pro und Contra

Na de voorbeelddialoog in 18 Redemittel vindt de discussie in 19 Pro und Contra volgens opdracht 4 en 5 zonder sturing plaats.


c


11.3.5 Spreekopdrachten en feedback, 1 Open spreekopdrachten, Presentatie Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch B. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 120-122  39 Unser Urlaubsort

De leerlingen krijgen een duidelijke structuur voor de opbouw en de inhoud van de presentatie. De aanwijzingen, en daardoor ook de beoordelingscriteria, voor de presentatie zelf blijven nogal onspecifiek: er moet beeldmateriaal gebruikt worden, de presentatie moet goed te verstaan zijn, er moet goed Duits gesproken worden en het moet een ‘echte’ presentatie zijn die uitnodigt om deze vakantiebestemming te bezoeken. Maar wat is ‘goed Duits’, en wat is een ‘echte’ presentatie? Weten de leerlingen hoe ze de presentatie ‘echt’ uitnodigend moeten maken?


c



c



c



c


Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 3. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 28  Meine Tour durch Berlin

De kwaliteit van de presentatie moet door de medeleerlingen beoordeeld worden, maar die beoordeling zal waarschijnlijk erg globaal blijven, aangezien geen enkel criterium voor de kwaliteit van een presentatie gespecificeerd wordt. Denkbaar zijn criteria als ‘Haltung, Beweglichkeit, ‘(Blick-)Kontakt mit dem Publikum’, ‘Tempo’, ‘Stimme’, ‘Diktion’, ‘Markierung der Gliederung’.


c


11.3.5 Spreekopdrachten en feedback, 1 Geleide spreekopdrachten Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 3. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 37-38  10 Redemittel, Spielt folgendes Telefongespräch

Deze oefening is voorbereid door de behandeling van de in het gesprek genoemde internettekst van Audi met informatie over stages voor universiteitsstudenten. Het geleide rollenspel (afgedrukt als ‘klimrek’) laat ook de rollen van twee Duitse Audi-functionarissen door een leerling spelen. Denkbaar was geweest die rol weg te geven in het Duits om zo de situatie iets realistischer te krijgen. De inhoud van de dialoog is verregaand uitgeformuleerd en zal veel leerlingen aanzetten tot min of meer letterlijk vertalen. Er hadden openingen ter vrije invulling kunnen worden gegeven. Misschien had het gesprek als geheel iets realistischer gekund; zo had de Audi-functionaris bijvoorbeeld kunnen vragen naar leeftijd, schooltype en klas van de leerling, naar de beoogde vakantieperiode enzovoort, de leerling naar de aard van de vakantiebaantjes, het geëigende e-mailadres enzovoort.


c



c


12 Uitspraak en spelling 12.4.6 Spellingbewustmakingsoefeningen Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch A. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 11-12  5 Aussprechen  6 Nachsprechen  7 Aufschreiben

Gezien de titels van de oefeningen zou je denken dat dit uitspraakoefeningen zijn, maar in feite gaat het alleen om bewustmaking van spellingverschillen tussen het Duits en het Nederlands. De oefeningen 5 en 6 als geheel bereiden dan ook niet voor op het spreken, maar op het voorlezen en het schrijven. Dat blijkt duidelijk in 7. Daar wordt de uitspraak van Duits Hut gelijkgesteld met die van Nederlands hoed. Er wordt geen aandacht besteed aan het verschil tussen de korte Nederlandse en de lange Duitse klank in deze woorden. Dit bevordert een Nederlands-Duitse uitspraak van Hut alsof er Hutt stond.


c



c


12.4.7 Spellingoefeningen en schrijfoefeningen Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Textbuch. Groningen/ Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 71  A Hören, B Aussprechen Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch B. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 38-39  5 Aussprechen  6 Aufschreiben  7 Check-o-thek

Ook hier gaat het ondanks de titel van oefening 5 om spelling, voorlezen en schrijven. Het gaat er niet om, exact te luisteren naar Duitse klanken en die te imiteren om bij het spreken de juiste klanken te realiseren. De Check-o-thek bevat regels voor de spelling.


c



c



c


13 Woordenschat 13.4.2 Woordraadoefeningen en contexthints Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Textbuch. Groningen/ Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 15  H Lesen Mein Haustier Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch A. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 22  26 Wörter erkennen

Een woordraadoefening op een elementair beginnersniveau. De leerlingen zullen de betekenissen van de Duitse woorden vooral afleiden uit de foto’s en uit de gelijkenis van de Duitse woorden met de Nederlandse equivalenten.


c



c


13.4.7 Opzoekoefeningen, Receptieve en productieve opzoekoefeningen Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Textbuch. Groningen/ Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 53  J Wörterbuch Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch A. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 110-111  28 Wörterbuch, 29 Finde die Wörter

Een woordenboekopzoekoefening gericht op samengestelde woorden.


c



c



c


14 Grammatica 14.4.2 Analyseoefeningen (inductieoefeningen) Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch A. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 84-85  29 Mehrzahl  30 Ergänze

Er wordt telkens een inductiebasis gegeven. Eventueel hadden de leerlingen de meervoudsvormen ook zelf in het woordenboek op kunnen zoeken. Op geleid-inductieve wijze leiden de leerlingen zelf de regel af uit de inductiebasis (de gegeven voorbeelden). Riskant is wel dat gedaan wordt alsof deze meervoudsregels altijd gelden. Dat kan tot teleurstellingen leiden.


c


Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch B. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 43  12 Ferngesehen - gechattet

Hier moeten de leerlingen aan de inductiebasis (12a) nog iets doen (bij de Duitse werkwoorden Nederlandse vertalingen zoeken), waardoor hun aandacht extra gericht wordt op de voltooide deelwoorden en de Duits-Nederlandse contrasten en overeenkomsten. In 12e en 12f worden de leerlingen verwezen naar en aan de gang gezet met het grammaticaoverzicht (Spick-o-thek).


c


14.4.3 Vormgerichte oefeningen 14.4.4 Inhoudgerichte oefeningen Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch B. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 44-46  13 Beende die Sätze  14 Interview  15 Redemittel  16 Auf Deutsch  17 Gestern habe ich … Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Textbuch. Groningen/ Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 73  E Redemittel

Dit is een voorbeeld van een samenhangende serie oefeningen die variëren van vormgericht en sterk gestuurd tot inhoudgericht en geleid en open. Zo’n serie zie je niet vaak, en dat komt natuurlijk doordat er niet veel grammaticale structuren zijn zoals verleden deelwoorden, waarvoor je makkelijk situaties en contexten vindt waarin ze vaak op natuurlijke wijze voorkomen. Voor die andere structuren blijft het dan vaak bij sterk gestuurde oefeningen en komt het op het toeval aan of de leerlingen ze nodig hebben in andere situaties en contexten.


c



c



c


14.4.5 Opzoekoefeningen Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch A. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 83  27 Wörterbuch Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Textbuch. Groningen/ Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 41  J Wörterbuch

De leerlingen leren hoe ze via het woordenboek kunnen uitvinden wat de meervoudsvorm van een zelfstandig naamwoord is. Er zijn overigens ook woordenboeken die deze meervoudsvorming niet presenteren als een grammaticaal beregeld fenomeen, maar als een lexicale kwestie; ze geven gewoon bij elk zelfstandig naamwoord meteen de bijbehorende meervoudsvorm.


c



c


15 Kennis van land en volk 15.3.1 Zoeken 15.3.3 Verwerken, toepassen Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Arbeitsbuch B. Groningen/ Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 120-122  Praxis, 39 Unser Urlaubsort

Een taak met een uitgebreide, enigszins gestructureerde internetzoekopdracht. De informatie moet ook verwerkt worden.


c



c



c


16 Literatuur 16.3 Leeractiviteiten Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 2. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 54-55  2 Menschliche Haifische

Deze tekst met vragen wordt voorafgegaan door een korte literair-historische inleiding in de ‘sozialkritische Literatur’ van de Weimarer Republik, enige biografische gegevens van Bert Brecht en de tekst van ‘Die Moritat von Mackie Messer’ met vragen. De eerste twee vragen bij de tekst ‘Menschliche Haifische’ betreffen het primaire tekstbegrip (vraag 1) en tekstanalyse (vraag 2). De bladzijden 48-49 van Der Coach, waarnaar verwezen wordt, bevatten een overzicht van literaire begrippen; het antwoord op vraag 2 kan daar gevonden worden. Opdracht 3 is complex van aard: enerzijds wordt gevraagd om interpretatie, anderzijds wordt gevraagd naar de maatschappelijk-historische achtergrond.


c


Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 2. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 58  4 Schöne Jugend

Voorafgaand aan deze gedichttekst met opdrachten wordt een korte literair-historische inleiding in het expressionisme gegeven, dan het gedicht ‘Weltende’ van Jakob von Hoddis met twee vragen (niet afgedrukt). Deze dichter wordt kennelijk niet belangrijk genoeg geacht voor biografische gegevens, in tegenstelling tot Gottfried Benn. Overigens blijft meestal onduidelijk wat de leerlingen moeten met biografische gegevens van wel belangrijke schrijvers. De vragen bij het Benn-gedicht betreffen het primaire tekstbegrip (1), de lezersreactie (2), de interpretatie (3), tekstanalyse/literaire begrippen (4).


c


Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 2. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers, p. 59  5 Eindopdracht

In deze eindopdracht gaat het om de literair-historische achtergrond. De leerlingen moeten de kenmerken van het expressionisme uit de literair-historische inleidingen van het literatuurgedeelte van dit katern destilleren en die herkennen in het gedicht van Lichtenstein. Een verdergaande stap zou zijn dat ze, geconfronteerd met één of meer gedichten zonder verdere informatie, die zouden moeten plaatsen in één of meer passende literair-historische tijdperken of stromingen. Doordat de leerlingen zelf het gedicht van Lichtenstein van het internet moeten halen, leren ze en passant de Gutenberg-site kennen.


c


Verantwoording De voorbeelden in dit document komen uit: Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Zweibändige Ausgabe. Vijfde editie. Textbuch. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers. Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Zweibändige Ausgabe. Vijfde editie. Arbeitsbuch A. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers. Custers, C., et al. (2008). Neue Kontakte 1-2 vmbo t/havo/vwo. Zweibändige Ausgabe. Vijfde editie. Arbeitsbuch B. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff / Noordhoff Uitgevers. Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 1. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers. Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 2. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers. Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 3. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers. Groenewold, P., et al. (2008). Neue Kontakte vwo leerjaar 5. Katern 4. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff / Noordhoff Uitgevers.

Niet elk oefeningstype zoals genoemd in Didactiek van het vreemdetalenonderwijs komt voor in deze leergangen. Er is een beperkte keuze gemaakt voor een aantal illustratieve voorbeelden. Vaak is een kort commentaar toegevoegd.


c


Voorbeelden van oefeningen Duits

Recommend Documents