Voor de beste start in het leven

Voor de beste start in het leven

Borstvoedingsgids since 1984

Opgesteld door Philips AVENT

2

Moeders helpen bij borstvoeding

Hoe deze gids te gebruiken De hoeveelheid informatie die over aanstaande moeders en moeders die net zijn bevallen wordt uitgereikt, kan zo overweldigend zijn, dat het verwarrend wordt. Deze gids is gebaseerd op de meest recente gegevens die beschikbaar zijn op dit gebied. De informatie is keurig gerangschikt en van tabjes voorzien zodat u deze bij bezoeken aan of gesprekken met moeders kunt gebruiken om ze te helpen vragen over of problemen tijdens het geven van borstvoeding te bespreken. De gids is zo ontworpen dat één kant zichtbaar is voor de moeders (de pagina’s zonder inzetje linksboven in de hoek), terwijl de andere kant zichtbaar is voor u (de pagina’s met inzetje linksboven in de hoek). De pagina’s met de inzetjes geven meer gedetailleerde informatie en wetenschappelijke verwijzingen.

Schep een klimaat waarin de moeder zich op haar gemak voelt, zodat er sprake kan zijn van open communicatie. Handige communicatietips: • Neem de tijd en toon belangstelling • Voorkom het uitspreken van oordelen • Stel open vragen om de moeder de situatie te laten uitleggen en haar gevoelens te uiten

Deze gids is niet bedoeld om in de plaats te komen van medisch advies. Als er zich symptomen voordoen die om een medische behandeling vragen, moet u de moeder aanraden een arts te raadplegen.

Inhoudsopgave • Introductie; ondersteuning van geslaagde borstvoeding • Voordelen van borstvoeding • Anatomie van de borst • Aanleggen • Borstvoedingshoudingen • Melkproductie • De eerste voeding • Moedermelk • Voeding van de moeder • Weer aan het werk • Moedermelk bewaren • Vast voedsel introduceren • Nuttige websites • Observeren van het borstvoeden • Moeders helpen bij borstvoeding • Veelgestelde vragen

3


Over de auteurs Elaine Gurr BA (Hons) HV RM* IBCLC Elaine is in 2008 bij Philips AVENT in dienst getreden als Manager Applicatie onderzoek, nadat ze meer dan 20 jaar als hoofdverpleegkundige, verloskundige, lactatiekundige IBCLC† en ‘health visitor’** had gewerkt. Elaine heeft zich gespecialiseerd in neonatale zorg en heeft als hoofdverpleegkundige van een intensive care-afdeling gewerkt in drie belangrijke opleidingsziekenhuizen. Voor de afdeling verloskunde van het Princess Alexandra Hospital wist ze de erkenning ‘Baby Friendly Hospital’ binnen te halen en voor Addenbrooke’s Hospital ontwikkelde ze het borstvoedingsbeleid. Als Neonatal Community Service Sister*** heeft Elaine ook een ondersteuningsnetwerk voor borstvoedende moeders opgezet. Deze ondersteuningsgroep werd geleid door plaatselijke moeders en de opleiding werd verzorgd door lokale lactatiekundigen aangesloten bij het IBCLC.

Vera van Haaren Lactatiekundige IBCLC “Als gezondheidsprofessional weet ik hoe belangrijk het is om aanstaande ouders te ondersteunen bij alle facetten rond de borstvoeding. Eerlijke voorlichting en adequate ondersteuning brengt ouders tot het maken van een keuze die bij hen past. Goede begeleiding rond de borstvoeding is van doorslaggevende betekenis voor het welslagen. De borstvoedingsgids is samengesteld als communicatiemiddel waarbij u de ouders kunt aanmoedigen te starten met borstvoeding geven en dit ook vol te houden. Ik heb de oorspronkelijke Engelse uitgave gelezen en Philips AVENT advies gegeven bij de ‘vertaling’ van de inhoud naar de ‘Nederlandse’ situatie. Gebaseerd op de laatste inzichten en internationale criteria zal deze gids u een goede ondersteuning kunnen bieden in uw dagelijkse werk met aanstaande ouders die borstvoeding (denken te gaan) geven.”

Elaines functie bij Philips AVENT stelt haar in staat de stem van de gebruiker te zijn binnen onderzoeksprojecten en haar expertise te leveren tijdens het ontwikkelen van nieuwe producten, vooral op het gebied van borstverzorging.

Elaine Gurr BA (Hons) HV RM IBCLC

Vera van Haaren IBCLC *

RM = registered midwife = gediplomeerd verloskundige Een ‘health visitor’ of HV geeft advies aan de moeder en houdt de ontwikkeling van de baby in de gaten door te wegen en te meten. *** Een Community Service Nurse of Sister werkt voor een lokale eerstelijnsgezondheidsorganisatie. Deze organisaties hebben soms gespecialiseerde verpleegkundigen in dienst, bijvoorbeeld voor zuigelingenzorg. † Lid van de International Board of Certified Lactation Consultants, de internationale beroepsorganisatie van lactatiekundigen. **


Borstvoeding Moeders helpen om langer borstvoeding te geven

5


Ondersteuning van geslaagde borstvoeding Hoewel veel moeders van goede wil zijn en echt van plan zijn hun baby borstvoeding te geven, hebben velen problemen om er enige routine in te ontwikkelen. Daardoor stoppen er velen voordat ze hun kind, zoals de Wereldgezondheidsorganisatie aanbeveelt, ten minste zes maanden uitsluitend borstvoeding hebben gegeven.1,2 Deze gids is samengesteld om u te helpen aanstaande moeders en moeders die pas bevallen zijn, te informeren over de voordelen van borstvoeding en ze ondersteuning te bieden wanneer ze beginnen met borstvoeding en ze te helpen langer borstvoeding te blijven geven. In de tabel staan de tien stappen van de richtlijn die de Wereldgezondheidszorg WHO en Unicef hebben opgesteld om het geven van borstvoeding te stimuleren.1,3

De WHO en UNICEF ontwikkelden de “Tien vuistregels voor het welslagen van de borstvoeding”. Alle instellingen voor moeder- en kindzorg dienen er zorg voor te dragen: STAP 1

dat zij een borstvoedingsbeleid op papier hebben, dat standaard bekend wordt gemaakt aan alle betrokken medewerkers

STAP 2

dat alle betrokken medewerkers de vaardigheden aanleren, die noodzakelijk zijn voor het uitvoeren van dat beleid

STAP 3

dat alle zwangere vrouwen worden voorgelicht over de voordelen en de praktijk van borstvoeding geven

STAP 4

dat moeders binnen een uur na de geboorte van hun kind worden geholpen met borstvoeding geven

STAP 5

dat aan vrouwen wordt uitgelegd hoe ze hun baby moeten aanleggen en hoe zij de melkproductie in stand kunnen houden, zelfs als de baby van de moeder moet worden gescheiden

STAP 6

dat pasgeborenen geen andere voeding dan borstvoeding krijgen, noch extra vocht, tenzij op medische indicatie

STAP 7

dat moeder en kind dag en nacht bij elkaar op een kamer mogen blijven

STAP 8

dat borstvoeding op verzoek wordt nagestreefd

STAP 9

dat aan pasgeborenen die borstvoeding krijgen geen speen of fopspeen wordt gegeven

STAP 10

dat zij contacten onderhouden met andere instellingen en disciplines over de begeleiding van borstvoeding en dat zij de ouders verwijzen naar borstvoedingorganisaties3


Verwijzingen: 1. Postpartum Care of the Mother and Newborn: a practical guide. Report of a technical Working Group, World Health Organization, HWO/RHT/MSM/98.3. www.zorgvoorborstvoeding.nl 2. Ahluwalia IB e.a., Pediatrics 2005; 116; 1408-1412. www.zorgvoorborstvoeding.nl 3. Unicef: Ten steps to successful breastfeeding, in het Engels te vinden op www.unicef.org/newsline/tenstps.htm In het Nederlands: www.zorgvoorborstvoeding.nl

Introductie; ondersteuning van geslaagde borstvoeding

6


Voordelen van borstvoeding Gezondheidsvoordelen voor je baby

Gezondheidsvoordelen voor moeders Door borstvoeding krijgt de baarmoeder sneller de normale grootte terug en is er minder bloedverlies.

Te vroeg geboren baby Moedermelk is lichter verteerbaar dan kunstvoeding. Door borstvoeding duurt het verblijf in het ziekenhuis korter.

Minder risico op: • Borstkanker voor de menopauze • Baarmoeder- en eierstokkanker • Osteoporose

Gezondheidsvoordelen: • Minder risico op necrotiserende enterocolitis (ernstige darmaandoening bij te vroeg geboren baby’s) • Bescherming tegen infectie

Andere voordelen

Voldragen baby Gemakkelijker en lichter verteerbaar. Minder risico op: • Acute otitis media (middenoorontsteking) • Gastroenteritis (maag-darmontsteking)

• Diabetes (type 1 en • Obesitas

Deze gids is niet bedoeld om in de plaats te komen van medisch advies. Als je symptomen hebt die om medische behandeling vragen, raden we je aan een arts te raadplegen. Aarzel niet om een lactatiekundige (IBCLC) te raadplegen bij problemen met de borstvoeding of vragen over borstvoeding.

Voordelen van borstvoeding

2)

• • • • •

Bevordert de hechting tussen moeder en kind Goedkoper dan kunstvoeding Kleinere kans op volgende zwangerschap tijdens de borstvoedingsperiode Handig, hygiënisch en altijd beschikbaar op de juiste temperatuur Het ’s nachts voeden is veel eenvoudiger en dat geldt ook voor voeden onderweg • Borstvoeding kost ongeveer 500 calorieën per dag en kan helpen om het zwangerschapsvet sneller kwijt te raken

7


De voordelen van borstvoeding uitleggen Moedermelk is de optimale voeding voor pasgeboren baby’s omdat het essentiële aminozuren en langketige meervouding onverzadigde vetzuren bevat, die de neurologische ontwikkeling stimuleren. Het bevat ook immuunglobulinen en lymfocyten die de immuniteit bevorderen.1 Immunologische steun Tijdens de borstvoedingsperiode heeft de baby dezelfde immuniteit voor pathogenen waartegen de moeder weerstand heeft opgebouwd. Met name de immunologische ondersteuning van immuunglobinen (Ig) A en B en T-lymfocyten is gunstig voor de pasgeboren baby, omdat het immuunsysteem van de baby nog onvolgroeid is. Het effect van IgA bestaat waarschijnlijk uit het voorkomen van bacteriële infectie in het maagdarmkanaal1. Bij premature baby’s wordt het risico op necrotiserende enterocolitis of NEC (het afsterven van darmweefsel) verminderd.2 De symptomen zijn opgezette buik, bloed in de ontlasting, intolerantie voor voedsel (braken),

lusteloosheid en wisselende lichaamstemperatuur. NEC is een ernstige aandoening die dodelijk kan zijn. Het sterftecijfer ligt op ongeveer 25%.3 Voordelen op de langere termijn Zowel premature als volgroeide baby’s blijven ook verder in hun leven baat hebben bij borstvoeding. Inmiddels zijn er gezondheidsvoordelen aangetoond ten aanzien van:*2 • Acute otitis media (middenoorontsteking) • Gastroenteritis en andere infecties van het maagdarmstelsel • Diabetes (type 1 en 2) • Obesitas

Daarnaast stimuleert borstvoeding de contractie van de uterus. Naast gezondheidsvoordelen heeft het geven van borstvoeding ook andere voordelen: borstvoeding is gratis, het stimuleert de hechting tussen moeder en kind en geeft moeders extra zelfvertrouwen en trots in een emotioneel verwarrende tijd.

*

Voordelen voor de moeder Het is ook aangetoond dat borstvoeding voordelen heeft voor de moeder, waaronder vermindering van:2,4,5 • Borstkanker voor de menopauze • Baarmoeder- en eierstokkanker • Osteoporose†


Er dient te worden opgemerkt dat ten aanzien van het voordeel van borstvoeding op astma de gegevens tegenstrijdig zijn. Verschillende studies hebben een bescheiden voordeel aangetoond, vooral bij kinderen onder 10 jaar. Andere studies hebben geen voordeel aangetoond. † Heupfracturen bij vrouwen boven 65 Verwijzingen: 1. Postpartum Care of the Mother and Newborn: a practical guide. Report of a technical Working Group, World Health Organization, HWO/RHT/MSM/98.3. www.zorgvoorborstvoeding.nl 2. Ip S e.a. Breastfeeding and Maternal and Infant Health Outcomes in Developed Countries. Evidence Report/Technology Assessment No. 153 (opgesteld door Tufts New England Medical Center Evidence-based Practice Center, onder contract 29002-0022). AHRQ Publication No. 07-E007. Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality, april 2007. 3. www.nlm.nih.gov/MEDLINEPLUS/ency/article/001148.htm #Symptoms, accessed September 2008. 4. Rosenblatt K.A., Thomas DB. Int J Epidemiol 1993;22(2):1992-197. 5. Cumming R.G., Klineberg RJ. Int J Epidemiol 1993;22(4):684-691.

Voordelen van borstvo borstvoeding

8


Veranderingen in de borst tijdens de zwangerschap Borstweefsel in het begin van de zwangerschap

Borstweefsel aan het einde van de zwangerschap Oxytocine De myopitheliale (contractiele) cellen rond de alveoli trekken samen onder invloed van de oxytocine en daardoor stroomt melk in de melkkanalen

Melkklierlob (de hele melkklier bestaat uit 9-15 lobben) Lob met een cluster alveoli (blaasjes) met daarin melkproducerende cellen Melkkanaal (ductus lactiferus)

Prolactine De daling van het progesteronniveau en het zuigen van de baby stimuleren samen de aanmaak van prolactine, waardoor de melkklieren gestimuleerd worden melk te produceren

Melkkanaal (ductus lactiferus) Transporteert melk van lobben naar tepel

Melkuitgang (uiteinde van melkkanaal/ductus lactiferus)

Tepel Tepelhof (areola)

Deel van de borst dat de baby in de mond neemt als hij goed toehapt


Anatomie van de borst

9


Veranderingen in de borst tijdens de zwangerschap De twee doorsneden laten de ontwikkelingen zien die plaatsvinden in de borsten tijdens de zwangerschap als voorbereiding op de lactogenese. Week 5 – 9: • Borsten worden groter • Vergroting en toename van pigmentatie van tepelhof Tweede helft van zwangerschap: • Groei van het aantal melkklierlobben • Afname van vet en bindweefsel • Opbouw van colloïde in de tepelhof Vroeg in het eerste trimester: • Uitbreidend glandulair epitheel zorgt voor vertakking van de melkkanalen • De hoeveelheid vet en bindweefsel neemt verder af

Laatste dagen voor bevalling: • Toename van de bloedcirculatie in de borst • Alveoli en melkkanalen vullen zich met colostrum Veranderingen in de borst na de bevalling: • Daling van de oestrogeen- en progesteronniveaus zorgen ervoor dat prolactine meer effect heeft op de melkproducerende cellen in de borst • Borstvoeding stimuleert de afgifte van meer prolactine Veranderingen in de borst tijdens en na lactatie: • Direct na de bevalling worden de borsten groter door de aanmaak en ophoping van colostrum • 3 - 7 dagen na de bevalling beginnen de alveoli melk af te geven • Borstvoeding stimuleert afgifte van meer prolactine

Tweede trimester: • Het alveolair epitheel verandert in secretoir epitheel • Vertakking van de alveoli zorgt voor vergroting van de borst • Colloïde hoopt zich op in de alveoli Derde trimester: • Differentiatie van de melkproducerende cellen en synthese van de melk Deze gids is niet bedoeld om in de plaats te komen van medisch advies. Als er zich symptomen voordoen die om een medische behandeling vragen, moet u de moeder aanraden een arts te raadplegen.

Anatomie van de borst

10


Aanleggen Goed aanleggen is belangrijk

1 Het hoofd en het lichaam van je

3 Raak mond, lippen en kin van je

baby moeten in één lijn liggen

baby aan met je tepel om het aanleggen te stimuleren

2 Houd je baby dicht tegen je

lichaam. Bij zittend voeden moet je baby loodrecht liggen ten opzichte van jouw lichaam

4 Zorg dat het hoofd van je baby

richting borst wijst met zijn neus ter hoogte van de tepel


Aanleggen

5 Je baby zal met zijn hoofd

achterover en de mond wijd open op zoek gaan naar de tepel 6 Richt de tepel op de bovenkant

van de mond van je baby. De onderlip moet onder de tepel naar buiten krullen

7 Breng je baby naar de borst en

niet de borst naar de baby 8 Je baby maakt eerst een aantal

korte zuigbewegingen om de toeschietreflex te stimuleren. Zodra de melk begint te stromen, gaat je baby rustiger zuigen

11


Aanleggen Indien mogelijk, moet het kind direct na de geboorte aan de moeder worden gegeven. Huid-op-huid contact met de moeder stimuleert het instinct van haar baby om op zoek te gaan naar de borst en om binnen een uur na de bevalling uit zichzelf uit de borst te gaan drinken.1 Hechting met de baby Huid-op-huid contact en zo snel mogelijk de borst geven wordt in verband gebracht met een optimale binding van moeder en kind. Moeders die snel na de bevalling beginnen met het geven van borstvoeding, hebben ook minder problemen met de borstvoeding.1 Ook blijkt dit bij te dragen aan een vermindering van het aantal gevallen van postpartum depressie.2 Zelfs huid-op-huid contact dat niet langer duurt dan 15 tot 20 minuten in het eerste uur na de bevalling, blijkt al een gunstig effect te hebben. Een spontane zuigreflex kan 45 minuten tot 2 uur op zich laten wachten, maar met huid-op-huid contact kan eerder worden begonnen.1

Aangeleerd, niet aangeboren Borstvoeding geven is iets dat moeders moeten aanleren door het andere moeders te zien doen en door te oefenen. Het is belangrijk dat toekomstige moeders wordt geleerd hun kind aan te leggen en ze te helpen zelfvertrouwen op te bouwen bij het geven van borstvoeding. Stappen voor het goed aanleggen 1 – 4 1. Het hoofd en het lichaam van de baby moeten in één lijn liggen 2. De moeder moet haar baby tegen zich aan houden met zijn buik tegen de hare 3. Het hoofd van de baby moet richting borst wijzen en zijn neus moet zich ter hoogte van de tepel bevinden 4. De moeder moet in een gemakkelijke houding gaan zitten of liggen die voor haar en haar baby gemakkelijk een tijd zijn vol te houden 5. De baby zal met zijn hoofd achterover en de mond wijd open op zoek gaan naar de tepel 6. Dan moet de moeder haar baby naar de borst brengen en niet de borst naar haar baby. Ze moet daarbij de tepel richten op de bovenlip van haar baby. De onderlip moet de onderkant van de tepel niet raken


Aanleggen

7. De baby neemt de tepel, de areola (tepelhof) en, afhankelijk van de omvang van de areola, een deel van het omliggende weefsel in de mond. In de praktijk moet meer van de areola zichtbaar blijven bij de neus van de baby dan bij zijn kin, want dat geeft aan dat de baby onder de juiste hoek is aangelegd 8. Zodra de baby heeft toegehapt, maakt hij een aantal korte zuigbewegingen om de toeschietreflex te stimuleren en zodra de melk begint te stromen gaat de baby rustiger zuigen Als de baby niet goed is aangelegd, wordt de borst niet goed leeggezogen en kan de tepel beschadigd raken. Tepelkloven ontstaan als de tepel te ver naar voren ligt in de mond van de baby en niet achter in de mond ter hoogte van het zachte gehemelte. Als foutief aanleggen niet wordt gecorrigeerd, leidt dat tot pijnlijke tepels en stuwing. Door de pijn van de beschadigde tepels en de stuwing zal de moeder ook eerder geneigd zijn te stoppen met de borstvoeding.1 Verwijzingen: 1. Postpartum Care of the Mother and Newborn: a practical guide, Report of a Technical Working Group, World Health Organization, WHO/RHT/MSM/98.3, available at: www.who.int/making_pregnancy_safer/documents/who_rht_msm_983/en/index.html, accessed September 2008. 2. Akman I et al. J Paediatr Child Health 2008;44(6):369–373. 3. Breastfeeding, available at www.dh.gov.uk/prod_consum_dh/groups/dh_digitalassets/@ dh/@en/documents/digitalasset/dh_4135412.pdf, accessed September 2008. 4. UNICEF, breastfeeding your baby, available at: www.babyfriendly.org.uk/page. asp?page=115&category=1, accessed September 2008.

12


Borstvoedingshoudingen Borstvoedingshoudingen

Madonnahouding Deze houding is handig als je tijdens het voeden één hand vrij wilt houden.

Baker- of rugbyhouding Deze houding is handig als je grote borsten hebt, een keizersnede hebt gehad, of wanneer je baby klein is.

Doorgeschoven madonnahouding Dit is een goede houding om mee te starten en als je problemen hebt met borstvoeding geven.

Probeer verschillende houdingen om zo te ontdekken welke houding je het prettigst vindt tijdens het voeden. Deze gids is niet bedoeld om in de plaats te komen van medisch advies. Als je symptomen hebt die om medische behandeling vragen, raden we je aan een arts te raadplegen. Aarzel niet om een lactatiekundige (IBCLC) te raadplegen bij problemen met de borstvoeding of vragen over borstvoeding.

Borstvoedingshoudingen

Liggend voeden op de zij Deze houding is vooral handig voor de nachtvoedingen en als je je niet lekker voelt.

13


Borstvoedingshoudingen Madonnahouding Dit is de traditionele borstvoedingshouding en de vaakst gebruikte onder borstvoedende moeders. De baby wordt ondersteund door de arm aan de zijde van de borst waaruit de baby drinkt. Hoewel dit handig is voor moeders die een hand vrij willen houden, kan deze houding minder geschikt zijn voor moeders en baby’s die nog niet gewend zijn aan borstvoeding. Bij deze houding is het lastiger om het hoofd van de baby goed te positioneren.1 De baby heeft namelijk minder ruimte om zijn hoofd naar achteren te kantelen en zijn mond wijd te openen. Doorgeschoven bakerhouding Deze houding wordt ook wel de Engelse houding genoemd. Het is een goede houding om in het begin te gebruiken of als de moeder problemen heeft met het aanleggen van haar baby. Deze houding geeft de baby meer manoeuvreerruimte en maakt het voor de moeder gemakkelijker haar baby naar de borst te brengen.1 De baby wordt ondersteund door de arm

aan de tegenovergestelde zijde van de borst waaruit de baby drinkt. De baby ligt op zijn zij met het gezicht naar de moeder toe. De achterkant van zijn nek en zijn schouders worden ondersteund, zodat zijn hoofd vrij naar achteren kan kantelen om toe te happen. De andere hand (aan de zijde van de borst waaruit gedronken wordt) kan gebruikt worden om de tepel te sturen en de borst te ondersteunen. Bakerhouding Bij deze houding ondersteunt de moeder haar baby door hem onder haar arm te houden. Deze houding is erg geschikt voor moeders met grote borsten, moeders die een keizersnede hebben gehad en bij kleinere baby’s. De baby kan zijn hoofd gemakkelijk naar achteren kantelen en daardoor gemakkelijker toehappen in de eerste dagen na de bevalling. Let erop dat de moeder haar baby goed vasthoudt om te voorkomen dat haar baby de borst benadert met zijn kin of borst.1 Liggend Deze houding is vooral handig voor nachtvoedingen en als de moeder zich niet lekker voelt.1 Moeder en kind liggen beide en het gezicht van de baby is naar de moeder gericht. De bovenliggende hand van de moeder ondersteunt haar baby.


Borstvoedingshoudingen

Voeden in bed Het is wel belangrijk moeders die liggend voeden erop te wijzen dat ze tijdens de voeding niet in slaap moeten vallen. Als de baby bij de ouders in bed slaapt, moet men maatregelen nemen om het risico op ongelukken te voorkomen. Zie ook www.veiligslapen.info. Baby’s moeten niet bij de ouders slapen als één of beide ouders: • Rookt (ook al doen ze dat niet in bed) • Alcohol heeft gedronken • Een medicijn of drug heeft genomen • Een aandoening heeft, waardoor de alertheid voor de aanwezigheid in bed van de baby afneemt • Zodanig vermoeid is dat het moeilijk is te reageren op signalen van de baby Het is ook belangrijk dat de baby niet onder de dekens terechtkomt of met zijn hoofd onder of in een kussen belandt. Baby’s drinken op hun zij. Wanneer een baby niet drinkt, moet hij op zijn rug te slapen worden gelegd. Leg een baby nooit op zijn buik of zij te slapen.2

Verwijzingen: 1. UNICEF, breastfeeding your baby, available at www.babyfriendly.org.uk/page. asp?page=115&category=1, accessed September 2008. 2. UNICEF and FSID issue revies bed sharing leaflet, available at www.babyfriendly.org. uk/items/item_detail.asp?item=54, accessed September 2008.

14


Melkproductie

Hypothalamus Hypofyse

• Colostrum wordt al tijdens de zwangerschap geproduceerd om direct na de geboorte beschikbaar te zijn voor je baby • In de dagen na de geboorte komt de melkproductie op gang door een combinatie van de zuigreflex van je baby en de hormonale veranderingen in jouw lichaam na de geboorte van de placenta • Borstvoeding werkt volgens het principe van vraag en aanbod. Als er colostrum of melk uit de borst verdwijnt, wordt er meer geproduceerd om de colostrum of melk die eruit is gegaan aan te vullen. Dus hoe meer je baby drinkt, hoe meer melk er door de borsten geproduceerd wordt

borst

• Naarmate je baby groeit zal zijn behoefte aan melk toenemen. Door een of meerdere dagen langer en vaker te voeden wanneer je baby erom vraagt, zorg je ervoor dat het prolactine-niveau stijgt, waardoor je melkproductie toeneemt

uterus

• De hormonen die zorgen voor de melkproductie en melkafgifte, oxytocine en prolactine, zijn ook van invloed op je baarmoeder. Daarom kun je het samentrekken van je baarmoeder voelen, over het algemeen is dit iets van de eerste dagen. Deze hormonen kunnen geactiveerd worden door aan je baby te denken. Daarom kunnen je borsten ook gaan lekken wanneer je niet aan het voeden bent Deze gids is niet bedoeld om in de plaats te komen van medisch advies. Als je symptomen hebt die om medische behandeling vragen, raden we je aan een arts te raadplegen. Aarzel niet om een lactatiekundige (IBCLC) te raadplegen bij problemen met de borstvoeding of vragen over borstvoeding.

oxytocine prolactine Meer informatie: www.borstvoeding.com/kindjeaandeborst/melkproductie/melkproductie-hoe-werkt-het.html#meer nl.wikipedia.org/wiki/Borstvoeding#Melkproductie www.zorgvoorborstvoeding.nl

Melkproductie

15


Lactatie op gang brengen: lactogenese Enkele dagen na de bevalling komt de lactatie op gang door een combinatie van het zuiggedrag van de baby en de hormoonveranderingen na het vrijkomen van de placenta uit de baarmoeder. Twee hormonen zijn actief tijdens borstvoeding: 1. Oxytocine: In reactie op het zuigen van de baby wordt door de hypothalamus oxytocine afgegeven. Oxytocine doet de spiercellen rond de alveoli samentrekken, waardoor melk door de tepel naar de baby stroomt. Oxytocine stimuleert uteruscontractie, waardoor de uterus terugkeert tot de omvang van voor de zwangerschap en vermindert daardoor het risico op bloedingen. Het samentrekken van de uterus kan in de eerste periode van de borstvoeding gevoelig/pijnlijk zijn. Die pijn lijkt op menstruatiepijn. Moeders moeten gerustgesteld worden en verteld worden dat dit iets is van de eerste periode en vanzelf over gaat. Indien nodig, kan de moeder voor de voeding een gewone pijnstiller innemen.

Tekenen van een actieve oxytocinerespons zijn onder andere: • Prikkeling of knijpend gevoel in de borst (niet alle moeders ervaren dit in dezelfde mate) • Het lekken van melk uit de borst wanneer de baby huilt of aan de baby wordt gedacht • Het lekken van melk uit de andere borst tijdens het voeden • Melk dat uit de borst blijft sijpelen nadat de baby heeft losgelaten • Het rustige zuigen en slikken van de baby • De napijn die duidt op uteruscontractie 2. Prolactine: Het op gang brengen en houden van een goede melkproductie is afhankelijk van meerdere factoren, waaronder het hormoon prolactine, dat afgegeven wordt door het voorste deel van de hypofyse als reactie op het zuigen van de baby. Regelmatig doeltreffend zuigen is nodig om een goed prolactineniveau te behouden en daarmee een goede melktoevoer.


Melkproductie

Het prolactineniveau bereikt zijn hoogste punt ongeveer 45 minuten nadat de baby is begonnen te zuigen.1 Moeders die roken zullen een lager prolactineniveau hebben, wat kan leiden tot een lagere melkproductie.2

Wasbare borstcompressen

Wegwerpborstkompressen voor ’s nachts

Wegwerpborstkompressen voor overdag

Verwijzingen: 1. Kent J. J Midwifery Women’s Health 2007;52(6):564–570. 2. Amir LH, Donath SM. Birth 2002;29(2):112–123.


16

De eerste voeding • Baby’s die goed drinken binnen de eerste twee uur na de geboorte zullen waarschijnlijk snel een borstvoedingsroutine ontwikkelen • Op het moment dat je baby geboren wordt, is er een transparante gelige vloeistof beschikbaar die colostrum wordt genoemd • Colostrum is erg rijk aan voedingsstoffen, bevat veel eiwit en antistoffen • De geproduceerde hoeveelheid wisselt per moeder, maar is normaal gesproken voldoende voor je pasgeboren baby • Colostrum helpt ook om de spijsvertering bij je baby op gang te brengen

Dag 1

Dag 3

Dag 10

Grootte van een babymaag Deze gids is niet bedoeld om in de plaats te komen van medisch advies. Als je symptomen hebt die om medische behandeling vragen, raden we je aan een arts te raadplegen. Aarzel niet om een lactatiekundige (IBCLC) te raadplegen bij problemen met de borstvoeding of vragen over borstvoeding.

De eerste voeding


17

De eerste voeding Het colostrum dat aanvankelijk wordt afgescheiden bevat hoge concentraties proteïnen (voornamelijk het voor de afweer belangrijke immuunglobuline, lysozyme en lactoferrine), relatief hoge concentraties natrium en chloride en lage concentraties caseïne, lactose, kalium, citraat, calcium en fosfaat.1 De hoeveelheid colostrum is klein, maar het zit vol voedingsstoffen. Het werkt laxerend waardoor de baby sneller zijn meconium kwijtraakt.2 Kleine maagjes Vlak na de geboorte is de maag van de baby niet veel groter dan een knikker en gaat er niet veel meer dan een theelepel melk in. Dat is ook ongeveer de hoeveelheid die de borsten produceren bij de eerste voeding. Deze eerste melk heet colostrum en wordt heel gemakkelijk verteerd. Het is daarom logisch dat de baby vaak wil drinken om deze kleine hoeveelheden binnen te krijgen.


De eerste voeding

De eerste 24 uur Na de eerste voeding, die meestal al binnen een uur na de geboorte plaatsvindt, willen de meeste baby’s vier tot twaalf keer gevoed worden in de eerste 24 uur. De huidige richtlijn is baby’s naar vraag te voeden en daarom is het ook van belang dat de baby dichtbij de moeder is tijdens de eerste dagen na de geboorte. Daarom wordt ‘rooming-in’ (moeder en kind dag en nacht bij elkaar laten zijn) ook aanbevolen, vooral de eerste tijd. Zo kan de moeder hongersignalen van haar baby herkennen en reageren wanneer haar baby signalen geeft dat hij wil drinken. Slaperige baby’s zullen niet uit zichzelf om een voeding vragen en moeten misschien wel gestimuleerd worden om toe te happen om ervoor te zorgen dat ze genoeg drinken.

Verwijzingen: 1. Kent J. J Midwifery Women’s Health 2007;52(6):564–570. 2. Postpartum Care of the Mother and Newborn: a practical guide, Report of a Technical Working Group, World Health Organization, WHO/RHT/MSM/98.3, available at www.who.int/making_pregnancy_safer/documents/who_rht_msm_983/en/ index.html, accessed September 2008.

18


Van colostrum naar moedermelk • Na een paar dagen komt de volledige melkproductie op gang als reactie op het frequente zuigen. Het colostrum zal overgaan in overgangsmelk. De maag van je baby is gegroeid en heeft nu ongeveer de omvang van een pingpongbal en een capaciteit van 22 – 27 ml. Na een week zal de maag van je baby ongeveer even groot zijn als een ei en produceert de moeder meer dan 50 ml per voeding (dat is iets meer dan 10 theelepels). Er wordt dan gesproken van 'rijpe moedermelk' • De hoeveelheid neemt toe en de melk bevat meer vet en suiker om je baby te doen groeien • De melkproductie wordt bepaald door de hoeveelheid die in de voorgaande dagen gedronken is

• Na 6 maanden verandert de samenstelling van de melk weer, als je baby geleidelijk overschakelt op vast voedsel en daarnaast nog borstvoeding krijgt

De eerste dagen kan je kind je soms wel 7 tot 10% afvallen, dit is normaal. Rond twee weken zal je kind je weer terug zijn op het geboortegewicht.

Vitamine K of fylochinon is nodig voor een goede bloedstolling en mogelijk ook voor de aanmaak van botten. Pasgeboren kinderen krijgen na de geboorte extra vitamine K. Baby’s die borstvoeding krijgen, hebben de eerste periode vitamine K-druppels nodig volgens advies.

• Het is normaal dat de borsten een of twee dagen voordat de melkproductie op gang komt zwaar, warm en onplezierig aanvoelen. Voed je baby zo vaak als nodig is. Regelmatig voeden kan helpen om pijnlijke stuwing te voorkomen. Ook kan het prettig zijn om ruim voor het voeden warme kompressen te gebruiken, dit vergemakkelijkt het toeschieten van de melk. Het aanbrengen van koude kompressen na de voeding kan voor verlichting zorgen en de zwelling doen afnemen

Vitamine D is nodig om calcium uit de voeding in het lichaam op te nemen en speelt daarom een belangrijke rol bij de groei en het behoud van stevige botten en tanden.

• De eerste 6 maanden heeft een baby die borstvoeding krijgt, geen bijvoeding nodig, ook geen water. Als het warm is, zal je baby vaker gevoed willen worden om zijn dorst te lessen

Een tekort aan vitamine D kan botontkalking of spierzwakte, en bij kinderen rachitis (Engelse ziekte) veroorzaken. Voor jonge kinderen geldt er daarom het advies om een supplement te gebruiken. Zo krijgen ze zeker voldoende vitamine D binnen.

Zonlicht is de belangrijkste bron van vitamine D. Het lichaam kan in de huid vitamine D zelf aanmaken, onder invloed van de ultraviolette straling uit zonlicht. Vitamine D zit ook in eten, zowel van nature als toegevoegd.


Moedermelk

19


Moedermelk De tweede fase van de lactogenese is de start van de afgifte van grotere hoeveelheden moedermelk. De afgifte van moedermelk komt op gang door toename van prolactine, insuline en cortisol in het lichaam van de moeder en daling van het progesteronniveau na de geboorte van de placenta.1 Melkhoeveelheid De hoeveelheid melk neemt toe en de samenstelling verandert drastisch: • Toename van het lipidegehalte en een hogere concentratie caseïne, lactose, kalium, citraat, calcium en fosfaat • Lagere concentratie proteïne, natrium en chloride De samenstelling van moedermelk is variabel en past zich aan de ontwikkeling van het kind aan.1

Veranderingen in moedermelk na 6 maanden Bij de geleidelijke overgang naar vast voedsel, neemt de concentratie glucose, citraat, fosfaat en calcium af en neemt de concentratie vet, lactose, proteïne en natrium toe. De hoeveelheid borstweefsel blijft tijdens de eerste 6 maanden lactatie constant, maar neemt aanzienlijk af tussen de zesde en negende maand, terwijl de afname in melkproductie gering is. Na 15 maanden lactatie zijn de borsten weer even groot als voor de conceptie.1 Borstvoedende moeders moet verteld worden dat het normaal is dat er schommelingen optreden in de melkhoeveelheid per voeding en de voedingsfrequentie en de spreiding van de voedingen over de dag en de nacht bij gezonde borstgevoede baby’s.1 De linker en de rechter borst kunnen verschillend produceren.


De borst soepel drinken Hoewel een baby niet de hele borst zal leegdrinken omdat er altijd melk achterblijft, voelt de moeder wel altijd duidelijk verschil tussen haar borst voor en na de voeding. Het geven van een volledige/effectieve voeding wordt aanbevolen om complicaties zoals verstopte melkkanalen en mastitis2 te voorkomen en de melk– productie te vergroten.3 Voeden op verzoek Als de baby normaal groeit, hoeft de moeder geen voorgeschreven borstvoedingspatroon te volgen. Ze hoeft alleen te reageren op de signalen van haar baby om de juiste voedingsfrequentie te vinden. De eerste periode zal dit minimaal 8 keer per dag zijn.

Verwijzingen: 1. Kent J. J Midwifery Women’s Health 2007;52(6):564–570. 2. Postpartum Care of the Mother and Newborn: a practical guide, Report of a Technical Working Group, World Health Organization, WHO/RHT/MSM/98.3, available at www.who.int/making_pregnancy_safer/documents/who_rht_msm_983/ en/index.html, accessed September 2008. 3. Biagioli F. Am Fam Physician 2003;68(11):2201–2208,2215–2217.

Moedermelk


20

Voeding van de moeder Melkproductie vraagt energie • Blijf gevarieerd en gezond eten, zoals je ook deed toen je zwanger was • Probeer iets meer te eten en te drinken dan je normaal zou doen om je energieniveau op peil te houden. Moedermelk produceren om de baby te voeden vraagt veel energie (ongeveer 500 calorieën per dag) Ook als je te weinig zou eten, blijft jouw lichaam nog steeds moedermelk van goede kwaliteit produceren, maar jij zal je futloos gaan voelen en het zal langer duren voordat je lichaam herstelt van de bevalling Je moet wellicht wat meer eten, afhankelijk van hoe actief je bent • Probeer één of twee energierijke tussendoortjes te nemen naast de reguliere maaltijden, bijvoorbeeld een broodje ham of kipfilet, een broodje kaas of gedroogde vruchten en noten (eet geen pinda’s als pinda-allergie in de familie voorkomt), yoghurt, een bakje muesli met halfvolle melk of zelfgemaakte soep • Misschien heb je een ijzersupplement nodig om de vermoeidheid te verdrijven. Rood vlees bevat veel ijzer. Je kunt ook met ijzer verrijkte graanontbijten, een hardgekookt ei en bladgroenten eten om meer ijzer binnen te krijgen. Vitamine C helpt het lichaam het ijzer op te nemen. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine C zijn o.a. aardappelen, citrusvruchten en bladgroenten


Voeding van de moeder

Probeer zo gezond mogelijk te eten om zo veel mogelijk vitaminen en mineralen binnen te krijgen Wanneer een moeder eet volgens de schijf van vijf, dan zijn er weinig problemen te verwachten met voedingsmiddelen waarvan bekend is dat ze ook in de moedermelk terechtkomen. • Eet alles met mate en laat ze weg als je denkt dat ze een probleem zijn voor jouw baby • Soms kan overgevoeligheid voor koemelk op koliek lijkende symptomen veroorzaken. Het volgen van een koemelkvrij dieet heeft voor een moeder echter alleen nut wanneer er een bewezen allergie bij haar kindje is.Volg daarom ook alleen op advies van een arts een koemelkvrij dieet en dan onder begeleiding van een diëtist om ervoor te zorgen dat je menu gevarieerd en gebalanceerd blijft en dat je alle noodzakelijke voedingsstoffen binnenkrijgt

Drink thee, koffie, cola en andere frisdranken met te veel cafeïne met mate.

21


Voeding van de moeder De productie van moedermelk betekent dat het aantal calorieën dat de moeder binnenkrijgt omhoog moet om het energieverlies door lactatie te compenseren. De calorietoename dient 10% te zijn, als de moeder weinig fysiek actief is, maar 20% of meer als de moeder matig tot erg actief is.1 Voedingsstoffen in moedermelk De melkproductie en de samenstelling (lactose-, vet- en proteïnegehalte) blijven grotendeels hetzelfde, ongeacht wat de moeder eet. Zelfs vasten, zoals tijdens de Ramadan2, heeft nauwelijks invloed. Toch moet het effect van cultuur, geloof en beperkingen op de voeding van vrouwen niet worden onderschat en moet duidelijk geadviseerd worden om gezond te eten.

Spijsvertering De voeding van de moeder kan ook van invloed zijn op de smaak van de moedermelk en de spijsvertering van de baby beïnvloeden. Als iets wat de moeder eet, niet goed valt bij de baby, dan merkt de moeder dat aan onrustig gedrag, winderigheid of diarree. De moeder kan haar voedingspatroon hier op aanpassen.

Vooral voor borstvoedende moeders is een gebalanceerd menu volgens de schijf van 5 belangrijk.


Verwijzingen: 1. Postpartum Care of the Mother and Newborn: a practical guide, Report of a Technical Working Group, World Health Organization, WHO/RHT/MSM/98.3, available at www.who.int/making_pregnancy_safer/documents/who_rht_msm_983/ en/index.html, accessed September 2008. 2. Kent J. J Midwifery Women’s Health 2007;52(6):564–570. 3. UNICEF, breastfeeding your baby, available at: www.babyfriendly.org.uk/page. asp?page=115&category=1, accessed September 2008.

Voeding van de moeder

22


Weer aan het werk Weer aan het werk gaan is geen reden om te stoppen met het geven van borstvoeding. Wel moet je een aantal zaken regelen. Als je kolft, kan iemand anders je baby jouw moedermelk geven terwijl je werkt De melk die je overdag op je werk afkolft, kan de volgende dag gebruikt worden om je baby te voeden (zie Moedermelk bewaren).

Begin twee weken voordat je weer aan het werk gaat met het opbouwen van je nieuwe voed- of kolfritme en begin een vooraadje melk aan te leggen. Veel moeders hebben extra melk in de ochtend. Deze melk kan worden gekolfd en opgeslagen in de weken voordat je weer aan het werk gaat. Dit biedt je extra flexibiliteit.


Weer aan het werk

23


Weer aan het werk Eén van de grootste obstakels voor het doorgaan met borstvoeding is dat moeders na het zwangerschapsverlof weer aan het werk gaan.1 De Nederlandse wet geeft moeders recht op zwangerschapsverlof en ouderschapsverlof. De werkgever is verplicht om aan een moeder die borstvoeding wil geven, een kolfruimte beschikbaar te stellen of de moeder in de gelegenheid te stellen haar baby thuis of elders borstvoeding te geven. De moeder mag 25% van de werktijd gebruiken om te kolven of te voeden. Dat betekent dat er afspraken gemaakt moeten worden, zeker wanneer de moeder in ploegendienst werkt. Vooruit plannen Een borstvoedingsplan kan problemen helpen voorkomen en ook helpen bij het opstellen van een handig kolfschema. De moeder moet hierbij nadenken over het volgende: • Of ze naar haar kind toe kan gaan om het zelf te voeden

• Of er een kolfruimte op haar werk beschikbaar is • Of ze kan kolven of voeden tijdens de reguliere pauzes of dat ze haar werk er echt voor moet onderbreken Het borstvoedingsplan moet flexibel genoeg zijn om rekening te kunnen houden met onverwachte factoren. Bovendien moet de moeder haar borstvoedingsplan bespreken met haar werkgever of leidinggevende. Bij dit gesprek moeten de kolf- of voedtijden, de beschikbaarheid van een kolfruimte en de duur van de kolf- en werktijden aan de orde komen.2 Kolven Kolven kan je zelf doen met de hand maar daarnaast bestaan ook veel verschillende soorten borstkolven, waaronder enkele elektrische kolven en handkolven. De laatste zijn goedkoop, makkelijk te gebruiken en draagbaar. De dubbele elektronische borstkolf kolft gelijktijdig uit beide borsten, wat tijd bespaart en de melkproductie verbetert.


Oefenen Het is verstandig dat de moeder twee weken voordat ze weer aan het werk gaat, thuis in alle rust start met het geplande voedingsschema. Als ze van plan is te gaan kolven, moet ze nu beginnen te oefenen, zodat ze de snelste en beste methode onder de knie heeft wanneer ze weer aan het werk gaat. De moeder moet ook routine opbouwen bij het schoonmaken en steriliseren van flessen en borstkolfonderdelen. Verder doet ze er verstandig aan om een voorraad melk op te bouwen. Meer melk produceren De moeder moet ook bewust worden gemaakt van het feit dat hoe meer melk er wordt afgekolfd en hoe meer de borst wordt geleegd, hoe meer melk wordt geproduceerd. Dat betekent dus dat de moeder de melk– productie kan vergroten door vaker haar borsten ‘leeg’ te kolven.

Verwijzingen: 1. Postpartum Care of the Mother and Newborn: a practical guide, Report of a Technical Working Group, World Health Organisation, WHO/RHT/MSM/98.3, available at www.who.int/making_pregnancy_safer/documents/who_rht_msm_983/ en/index.html, accessed September 2008. 2. Biagioli F. Am Fam Physician 2003;68(11):2201–2208, 2215–2217.

Weer aan het werk

24


Moedermelk bewaren • Je kunt met de hand of met een borstkolf moedermelk afkolven • In het begin zul je weinig extra melk over hebben om te bewaren • Als je blijft kolven, zal de hoeveelheid extra melk toenemen • Afgekolfde moedermelk kan, zeker wanneer het om ontdooide bevroren moedermelk gaat, wat vreemd ruiken en smaken. Dit is normaal en betekent niet dat het bedorven is • De samenstelling van de moedermelk verandert na verloop tijd om te voldoen aan de veranderende behoeften van je baby

Bewaartijd voor moedermelk Vers: • Kamertemperatuur: 5 - 10 uur • Tot 3 dagen in de koelkast (5 graden) • Tot 3 maanden in de vriezer (-18 graden/*** vriesvak) • 3 - 6 maanden in de diepvriezer (-24 graden/**** vriesvak)

Ontdooid: • Opgewarmd: 1 uur • Kamertemperatuur: 1 uur • Tot 24 uur in de koelkast

Bron: Breastfeading and Human Lactation - Riorden Wambach

In de praktijk zullen ziekenhuizen andere adviezen hanteren. De adviezen van de verschillende gezondheidscentra kunnen van elkaar afwijken. Deze gids is niet bedoeld om in de plaats te komen van medisch advies. Als je symptomen hebt die om medische behandeling vragen, raden we je aan een arts te raadplegen. Aarzel niet om een lactatiekundige (IBCLC) te raadplegen bij problemen met de borstvoeding of vragen over borstvoeding.

Moedermelk bewaren

25


Moedermelk bewaren De Wereldgezondheidsorganisatie heeft richtlijnen opgesteld voor het bewaren van moedermelk.1 In de praktijk zullen gezondheidszorgprofessionals in Nederland strengere regels stellen. Zie hieronder de praktische richtlijnen. Dagelijkse porties moedermelk kunnen in schone kunststof of glazen flessen of bekers bewaard worden. Geheel of gedeeltelijk ontdooide melk mag niet meer opnieuw worden ingevroren. Als de moedermelk in dagporties wordt bewaard, kan iedere dag een portie worden ontdooid. Eenmaal ontdooid, is de melk 24 uur houdbaar in de koelkast.1

Bewaartijd voor moedermelk Vers: • Kamertemperatuur: 5 - 10 uur • Tot 3 dagen in de koelkast (5 graden) • Tot 3 maanden in de vriezer (-18 graden/*** vriesvak) • 3 - 6 maanden in de diepvriezer (-24 graden/**** vriesvak)

Ontdooid: • Opgewarmd: 1 uur • Kamertemperatuur: 1 uur • Tot 24 uur in de koelkast


Over het bewaren van moedermelk: • Afgekolfde moedermelk kan, zeker wanneer het om ontdooide bevroren moedermelk gaat, wat vreemd ruiken en smaken. Dit is normaal en betekent niet dat het bedorven is • De moeder moet deze informatie delen met degenen die haar baby voeden wanneer zij het zelf niet doet (bijvoorbeeld het personeel van de crèche)

NB: De samenstelling van de moedermelk verandert geleidelijk. Moeders moeten zich hiervan bewust zijn en geïnstrueerd worden de moedermelk daarom niet te lang te bewaren.

Verwijzing: 1. Biagioli F. Am Fam Physician 2003;68(11):2201–2208, 2215–2217.

Moedermelk bewaren

26


Vast voedsel introduceren • Het Voedingscentrum adviseert dat in de leeftijd van 4 tot 6 maanden, als kind en ouders er aan toe zijn, vaste voeding geïntroduceerd kan worden. Elk kind is uniek in zijn groei en ontwikkeling. Er is daarom geen universeel schema voor de introductie van vaste voeding • Zelfbereid voedsel is niet alleen beter, je kunt je kind op deze manier ook laten wennen aan verschillende smaken en substanties • Zout, suiker en honing mogen NIET worden toegevoegd. Vermijd ook vet en voorbewerkt en voorverpakt voedsel • Babyvoedsel kan een flauwe smaak hebben, maar dat komt omdat jij als volwassene gewend bent aan gekruid voedsel • Geef geen noten aan kinderen jonger dan vijf jaar om verstikking te voorkomen. Snijd om die reden ook voedsel dat glad en rond is, zoals druiven en kerstomaten, in stukjes • Geef geen schelpdieren te eten aan kinderen jonger dan één jaar • Ga naar het consultatiebureau voor advies als er in de familie voedselallergie voorkomt • Je kunt je baby borstvoeding blijven geven naast het vaste voedsel om het immuunsysteem van je baby te versterken. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseert door te gaan met het geven van borstvoeding tot twee jaar na de geboorte Deze gids is niet bedoeld om in de plaats te komen van medisch advies. Als je symptomen hebt die om medische behandeling vragen, raden we je aan een arts te raadplegen. Aarzel niet om een lactatiekundige (IBCLC) te raadplegen bij problemen met de borstvoeding of vragen over borstvoeding.

Vast voedsel introduceren

27


Vast voedsel introduceren Kinderen onder één jaar moeten geen zout, suiker of honing te eten krijgen. Er is ook voorzichtigheid geboden ten aanzien van noten, schelpdieren, vis en eieren, vanwege de kans op allergische reacties.

De caseïne-, alfa-lactalbumine-, immunoglobuline-, albumine- en lactoferrine-concentraties dragen bij aan de toename van het totale proteïnegehalte.2

Thuisbereid voedsel is het beste Geef het kind thuisbereid voedsel om het te laten wennen aan zo veel mogelijk verschillende smaken en substanties. Babyvoeding in potjes kan dit niet bieden. Melkproductie gaat door Ook in dit stadium blijven de borsten melk produceren. Als de moeder stopt met het geven van borstvoeding en kolven, kan er nog geruime tijd melk uit de borsten lekken. De melk die in dit stadium nog gevoed of gekolfd kan worden, bevat minder lactose en kalium, maar meer natrium, chloride en vet en het totale proteïnegehalte is ook hoger.

Hapjesset

Volwassenen vinden babyvoedsel vaak nogal flauw qua smaak, maar hun baby vindt dit echt geen probleem, de baby heeft namelijk nog geen referentiekader. Voeg dus nooit zout, suiker of honing toe.1 Deze gids is niet bedoeld om in de plaats te komen van medisch advies. Als er zich symptomen voordoen die om een medische behandeling vragen, moet u de moeder aanraden een arts te raadplegen.

Vast voedsel introduceren

Verwijzingen: 1. Infant feeding survey 2005, available at www.breastfeeding.nhs.uk/en/docs/ sacn_ifs_paper_2008.pdf, accessed September 2008. 2. Kent J. J Midwifery Women’s Health 2007;52(6):564–570.

28


Nuttige websites Nederland • www.borstvoeding.nl • www.zorgvoorborstvoeding.nl • www.nvlborstvoeding.nl • www.borstvoeding.com • nl.wikipedia.org/wiki/Borstvoeding • www.lalecheleague.nl • www.borstvoedingnatuurlijk.nl • www.babyopkomst.nl • www.voedingscentrum.nl Kolfinstructies, diverse ziekenhuizen, o.a. • www.erasmusmc.nl • www.mambaby.com België • www.wegwijsborstvoeding.be • www.kindengezin.be • www.vvoc.be • www.bvl-borstvoeding.be • www.lalecheleague.be • www.vlov.be


Nuttige websites

29


Observeren van het borstvoeden Naast problemen die borstvoedende moeders ondervinden als ze weer aan het werk gaan, zijn pijnlijke tepels, het idee niet genoeg melk te produceren en drinkproblemen bij hun baby redenen voor moeders om te stoppen met borstvoeding.1 Door de moeder tijdens het voeden te observeren, kan het probleem snel worden vastgesteld en gecorrigeerd. Stap 1 – Observeer de voeding Vraag de moeder toestemming om te mogen toekijken tijdens de voeding. Observeer, maar geef nog geen commentaar. Kijk naar de houding van de moeder. Zit ze goed? Houdt ze haar baby op de juiste manier vast? Doet de baby zijn mond helemaal wijd open? Slikt de baby hoorbaar? Houdt de moeder haar baby dicht tegen haar lichaam? Kijk goed naar de borst als de baby loslaat. Is de tepel misvormd?

Stap 2 – Geef advies, indien nodig Als er iets gecorrigeerd moet worden, leg dan uit aan de moeder wat er moet veranderen en waarom. Help haar om haar baby goed aan te leggen. Bied ondersteuning en spreek geen oordelen uit om het zelfvertrouwen van de moeder te ontwikkelen. Besteed niet alleen aandacht aan de fouten, maar benadruk vooral wat de moeder wel goed doet. Stap 3 – Observeer opnieuw Vraag de moeder opnieuw toestemming om te mogen toekijken tijdens de voeding. Controleer of ze de juiste aanlegtechniek toepast en haar houding goed is. Controleer of ze alles wat haar verteld is, heeft begrepen en corrigeer de laatste fouten.


Observeren van het borstvoeden

Borstverzorgingsset

Verwijzing: 1. Ahluwalia IB et al. Pediatrics 2005;116(6);1408–1412.

30


Platte of ingetrokken tepels Ongeveer 10% van de vrouwen heeft last van ingetrokken of niet-protractiele tepels. Dit kan het starten en volhouden van borstvoeding moeilijk maken voor moeder en kind. Ingetrokken tepels worden veroorzaakt door te korte melkkanalen die de tepel naar binnen trekken. Extra ondersteuning bij het aanleggen en het toehappen van de baby kan voldoende zijn om dit probleem te verhelpen. Het is belangrijk de moeder gerust te stellen door haar te vertellen dat de baby niet op de tepel zuigt, maar op de tepelhof. Het zuiggedrag van de baby zal de tepel vanzelf naar buiten trekken, als de baby maar voldoende borstweefsel in zijn mond neemt bij het toehappen.

Niplette

Oplossing: • De Niplette™ is een eenvoudige en pijnloze oplossing voor ingetrokken tepels • De Niplette oefent zachte zuigkracht uit en trekt de tepel naar buiten in een soort vingerhoedje, waardoor de melkkanalen geleidelijk worden uitgerekt • De Niplette kan het beste voor of tijdens de eerste maanden van de zwangerschap gebruikt worden, voordat de tepels te gevoelig worden. Na de bevalling kan de Niplette kort voor iedere voeding gebruikt worden om de tepel naar buiten te trekken • Melk afkolven voor iedere voeding kan ook helpen om de tepel naar buiten te trekken

Borstkolf



31


Pijnlijke tepels/tepelkloven Pijnlijke tepels horen niet bij borstvoeding, maar zijn eerder een aanwijzing dat de baby niet goed toehapt tijdens het voeden.

• Als de tepels erg pijnlijk zijn, kunnen goed aangebrachte tepelbeschermers de tepels de tijd geven om te herstellen

Mogelijke oorzaak: De tepel wordt de mond in- en uitgetrokken wat wrijving veroorzaakt en tot pijn leidt. Oplossing: • Controleer de tepel op spruw en controleer ook of de baby een te korte tongriem heeft • Goed aanleggen moet aangeleerd worden • Zorg dat er frisse lucht rond de tepels kan circuleren • Indien nodig, kan de moeder de ene borst een paar dagen afkolven zodat deze kan herstellen • Gebruik een tepelcrème om de tepels te beschermen en kalmeren

Tepelcrème Deze gids is niet bedoeld om in de plaats te komen van medisch advies. Als er zich symptomen voordoen die om een medische behandeling vragen, moet u de moeder aanraden een arts te raadplegen.

Borstschelpset

2-in-1 thermokompressen

Tepelbeschermers

Borstkolf

32


Spruw Spruw is een schimmelinfectie die zich bij de moeder of de baby of bij beiden kan voordoen. Schimmel gedijt goed in warme, zoete omstandigheden, zoals bij borstvoeding het geval is. Spruw treedt vooral op na de eerste weken en kan ineens opduiken na een periode van probleemloos voeden. Spruw kan ontstaan na een antibioticakuur, omdat zo’n kuur de goede bacteriën doodt, waardoor de schimmel vrij spel heeft.

Oplossing: • Controleer de mond van de baby op symptomen van spruw • Borstvoeding kan gewoon doorgaan, maar moeder en baby kunnen een behandeling tegen schimmelinfectie nodig hebben • De moeder moet worden doorverwezen naar de huisarts

Symptomen kunnen zijn: • Pijnlijke tepels na een periode van probleemloos voeden • Tepels zijn roze, glanzen en zijn ook erg pijnlijk. Jeuk en een branderig gevoel zijn ook mogelijk


33


Verstopte melkkanalen Voelt meestal aan als een knobbeltje in de borst. Wordt vooral veroorzaakt door slechte afvoer van melk uit een deel van de borst of de hele borst. Oplossing: • Controleer de bh of deze wel de juiste maat heeft • Geen bh met beugels dragen • Voor de voeding een warm kompres aanbrengen op het betreffende gebied • Het gebied voor en tijdens de voeding masseren • Goed aanleggen moet aangeleerd worden • Borstvoedingstechniek controleren en corrigeren • Vroeg en vaak borstvoeding geven • Bij een verstopte melkkanaal zorgen dat de borst goed wordt ‘leeg’ gedronken. Eventueel kan een kolf gebruikt worden

2-in-1 thermokompressen 2-inermokom Deze gids is niet bedoeld om in de plaats te komen van medisch advies. Als er zich symptomen voordoen die om een medische behandeling vragen, moet u de moeder aanraden een arts te raadplegen.

Borstkolf

34


Stuwing Stuwing (uitzetting van het borstweefsel) wordt veroorzaakt door niet goed aanleggen of door borstvoedingen over te slaan. Het probleem treedt ook vaak op tijdens de lactogenese, de fase dat de melkproductie op gang komt. Symptomen: De borsten voelen hard, zwaar, warm, gezwollen en bobbelig aan. De baby kan problemen hebben de tepel te vinden als de tepelhof en de tepel gezwollen zijn. Oplossing: • Goed aanleggen moet aangeleerd worden • Vroeg en vaak borstvoeding geven • Voor de voeding een warm kompres aanbrengen • De borst(en) masseren • De rug van de moeder masseren • De borst(en) tussen de voedingen koelen • Melk afkolven voorafgaande aan de borstvoeding

Niet-lacterende borst

Gestuwde borst

Borstschelpset Deze gids is niet bedoeld om in de plaats te komen van medisch advies. Als er zich symptomen voordoen die om een medische behandeling vragen, moet u de moeder aanraden een arts te raadplegen.

2-in-1 thermokompressen

Borstkolf

35


Mastitis Mastitis is een ontsteking van het borstweefsel. Als deze ontsteking niet snel wordt behandeld, kan een infectie ontstaan. Mastitis kan ontstaan door onbehandelde stuwing, verstopte melkkanalen, pijnlijke tepels of tepelkloven en kan ook zonder aanwijsbare reden optreden. Symptomen: • De borst wordt rood, raakt ontstoken en voelt warm aan • Hoge temperatuur en koortsig • Pijn in het lichaam en toenemende vermoeidheid Oplossing: • Goed aanleggen moet aangeleverd worden • Borstvoedingstechniek controleren en corrigeren • Vroeg en vaak borstvoeding geven • Voor de voeding een warm kompres aanbrengen • Moeder naar huisarts verwijzen voor antibioticakuur als er sprake is van een acute situatie of als er binnen 12 - 24 uur geen verbetering optreedt • Bij acute mastitis zorgen dat beide borsten goed worden leeg gedronken. Eventueel kan een kolf gebruikt worden 2-in-1 thermokompressen Deze gids is niet bedoeld om in de plaats te komen van medisch advies. Als er zich symptomen voordoen die om een medische behandeling vragen, moet u de moeder aanraden een arts te raadplegen.

Borstkolf

36


Moeders die zich zorgen maken over onvoldoende melkaanbod Eén van de belangrijkste redenen die moeders geven om te stoppen met borstvoeding, is dat ze het idee hebben dat hun melkproductie te laag is. Dit geldt met name voor de periode voordat borstvoeding routine is geworden. Die periode duurt ongeveer 6 weken. In die periode kan flesvoeding de gewenning aan borstvoeding verstoren en voorkomen dat de borstvoeding wordt voortgezet.1

Oplossing: • Borstvoedingstechniek controleren en corrigeren • Zeer frequent de baby aanleggen: minimaal 8 keer per dag • Controleer de vloeistofinname van de moeder • Borstmassage • Vergroot het melkaanbod door uit beide borsten te kolven met een borstkolf

Onvoldoende melkaanbod is vaak niet meer dan een perceptie, omdat er geen fysiologische redenen zijn om afname van het aanbod te verwachten als de moeder regelmatig en doeltreffend borstvoeding geeft. Symptomen: • De moeder heeft geen fysiologische stuwing • De baby huilt veel • Het gewicht van de baby neemt onvoldoende toe

Borstkolf


Verwijzingen: 1. Postpartum Care of the Mother and Newborn: a practical guide, Report of a Technical Working Group, World Health Organization, WHO/RHT/MSM/98.3, available at www.who.int/making_pregnancy_safer/documents/who_rht_msm_983/en/ index.html, accessed September 2008.

37


Te veel melk Symptomen: • De melk komt gewoonlijk in een krachtige straal uit de borst aan het begin van de voeding en daarna neemt de stroomkracht af • Baby’s snakken naar adem en verslikken zich als moeders een dergelijk sterke toeschietreflex hebben en krijgen daardoor lucht binnen • De moeder kan last hebben van volle, gestuwde borsten, verstopte melkkanalen en mastitis

• Vang de eerste krachtige stralen op in een handdoek en leg de baby aan als de krachtige straal is overgegaan in een rustige, gestage stroom • Na ongeveer een week zal het aanbod aanzienlijk verminderen en zich ingesteld hebben op de vraag van de baby

Oplossing: • Biedt per voeding slechts één borst aan • Laat de baby net zo lang drinken als hij wil aan die kant • Kolf net zo veel melk af als nodig is om de stuwing te verminderen • Verander van voedingshouding

Kompressen Deze gids is niet bedoeld om in de plaats te komen van medisch advies. Als er zich symptomen voordoen die om een medische behandeling vragen, moet u de moeder aanraden een arts te raadplegen.

Borstkolf

38


Scheiding van moeder en baby Als de baby ziek of prematuur is, kan hij gevoed worden met afgekolfde melk, totdat hij zelf uit de borst kan drinken. Borstkolven worden ook aanbevolen voor het afkolven van een te groot melkaanbod en om de lactatie op gang te houden. Een borstkolf kan een waardevolle ondersteuning zijn bij borstvoeding en kan een moeder helpen langer borstvoeding te blijven geven, ook wanneer zij weer aan het werk gaat.

Comfort handborstkolf

Comfort enkele elektrische borstkolf

Comfort dubbele elektrische borstkolf


39


Redenen om te kolven Kunnen kolven kan een waardevolle ondersteuning zijn bij borstvoeding en kan moeders helpen langer borstvoeding te blijven geven. Redenen om te kolven: • Om lactatie te stimuleren • Om de lactatie op gang te houden als moeder en baby gescheiden zijn • Om voldoende melkaanbod te houden (bijvoorbeeld als de moeder weer aan het werk gaat) • Als de baby ziek of prematuur is • Om de melktoevoer te stimuleren voordat de baby begint te drinken en wanneer de tepels pijnlijk zijn • Om de tepelhof zachter te maken bij stuwing • Om de borst te legen als er sprake is van een verstopt melkkanaal of mastitis • Om het melkaanbod te stimuleren of de melkproductie te vergroten, naast het regelmatig blijven geven van borstvoeding • Gekolfde melk kan in de koelkast of vriezer bewaard worden voor later gebruik. Op deze manier kan iemand anders dan de moeder de baby voeden als moeder en kind eenmaal gewend zijn aan borstvoeding


40


Hoe werkt kolven met de hand Alle borstvoedende moeders hebben er om meerdere redenen baat bij te weten hoe ze met de hand kunnen kolven. Een druppel colostrum met de hand afgekolfd kan de baby aanmoedigen toe te happen, omdat de baby zo vooraf de melk kan ruiken en proeven. Als de baby niet kan toehappen, kan de afgekolfde colostrum/melk ook met een lepeltje, bekertje of een injectiespuit aan de baby worden gegeven (met professionele hulp). Als de baby ziek of prematuur is, kan hij met afgekolfde melk worden gevoed totdat hij zelf uit de borst kan drinken. Waarschijnlijk moet de moeder het eerst een paar keer proberen voordat het gemakkelijker wordt en meer melk oplevert. Zodra de melk toeschiet, kan een goede techniek worden aangeleerd om het toeschieten van melk te stimuleren en meer melk te kunnen afkolven. Voorbereiding: Was de handen en zorg dat er een gesteriliseerde kom of beker klaar staat voor de melk. 1. Masseer de borst zachtjes met beide handen aan alle zijden door de handen rond de tepel te bewegen

4. Herhaal deze beweging rustig en regelmatig. Vingers en duim mogen de tepel niet raken, maar moeten de melkkanalen in de borst samendrukken om de melk eruit te laten stromen

2. Laat de borst in de hand rusten, met de vingers eronder en de duim erop. Zorg dat de hand een c-vorm rond de borst vormt en dat de vingers de tepelhof niet raken

5. Draai de hand rond de tepel om ervoor te zorgen dat er uit alle melkkanalen wordt gekolfd. In het begin komen er misschien een paar druppels, vooral tijdens de eerste paar dagen

3. Beweeg de vingers naar de borstkas. Breng duim en vingers dichter bij elkaar en schuif de hand een stukje richting de tepel

6. Als er geen melk meer uit de borst komt, doe dan hetzelfde met de andere borst en probeer het later nog eens bij de eerste borst, totdat er geen druppel meer uitkomt



41

Hoe werkt afkolven met een borstkolf * 1. Voordat de borstkolf gebruikt wordt, moet de toeschietreflex worden gestimuleerd als de melk niet gemakkelijk stroomt 2. Een warm bad of een warme douche nemen of warme doekjes over de borst leggen, gevolgd door een zachte massage kan helpen 3. Zorg dat de borstkolf gesteriliseerd is en in elkaar is gezet 4. Plaats de borstkolf midden op de borst en begin voorzichtig te kolven 5. Vergroot de zuigkracht zoveel mogelijk, zolang het comfortabel blijft aanvoelen 6. Duw de hendel zo ver in als mogelijk is, zonder dat het oncomfortabel gaat aanvoelen. Houd de hendel een of twee seconden ingedrukt, laat dan los en herhaal deze handeling. Doe dit voorzichtig maar wel snel om de toeschietreflex te stimuleren 7. Als de melk begint te stromen kan de hendel langzamer bewogen worden en de zuigkracht worden verhoogd 8. Ga door met kolven tot de melkstroom stopt en ga dan verder met kolven bij de andere borst 9. Als er niets meer uit de tweede borst komt, ga dan terug naar de eerste 10. Het kan helpen om de borst zachtjes te blijven masseren tijdens het kolven, omdat dit de melk gemakkelijker doet toeschieten *

Met een Philips AVENT borstkolf



42


Veelgestelde vragen Wat moet ik aan anticonceptie doen? Wees je er goed van bewust dat je na de geboorte weer zwanger kunt worden. Borstvoeding is geen gegarandeerde bescherming tegen zwangerschap. Als je weer begint te menstrueren, weet je zeker dat je ook weer zwanger kunt raken. Bespreek anticonceptie met de verloskundige, of met de huisarts. Mijn baby heeft een verkort tongriempje/een schisis. Kan ik dan wel borstvoeding geven? Veel baby’s met een verkort tongriempje kunnen (gewoon) uit de borst drinken. Als je baby niet goed drinkt, raadpleeg dan eerst een lactatiekundige om vast te stellen of het te korte tongriempje de oorzaak is van de borstvoedingsproblemen. Als het tongriempje te kort is, dan moet het geknipt worden. Een baby geboren met een schisis zal afhankelijk van het defect wel of niet uit de borst kunnen drinken. Je kunt uiteraard altijd je melk afkolven. Specialistische hulp van een lactatiekundige is hierbij een aanbeveling.


Veelgestelde vragen

43


Veelgestelde vragen Lactatie-amenorroemethode (LAM), natuurlijke postpartum anticonceptie bij borstvoedende vrouwen Het is bekend dat borstvoeding leidt tot amenorroe (het wegblijven van de menstruatie), maar deze methode kan alleen beschouwd worden als een effectieve en betrouwbare anticonceptiemethode als aan de volgende voorwaarden wordt voldaan: • De moeder moet volledige borstvoeding en dus geen bijvoeding geven. Ze moet de hele dag door op verzoek voeden, ook ’s nachts, en de pauzes tussen de voedingen mogen nooit langer zijn dan 6 uur. Als minder borstvoeding wordt gegeven, neemt de kans op een eisprong toe en de kans dat de moeder amenorroïsch neemt af1 • Als de menstruatie na 8 weken terugkeert, nemen de kansen op een zwangerschap toe. Dan is het nodig een andere vorm van anticonceptie te kiezen. Toch is het onwaarschijnlijk dat vaginale bloedingen in de eerste 8 weken betekent dat de moeder weer volledig vruchtbaar is2 • Als de baby 6 maanden oud is, neemt de kans op een zwangerschap toe, zelfs als de moeder borstvoeding blijft geven. Het is dan aan te raden met de huisarts te gaan praten over een anticonceptiemiddel2


Als een moeder besluit flesvoeding te geven of vroeg te stoppen met borstvoeding, moet ze sneller starten met het gebruik van anticonceptie, omdat de ovulatie dan sneller terugkomt. Ze moet dan de keuze van een anticonceptiemiddel bespreken met haar huisarts. Tongriempje/schisis Als de baby kan toehappen en voldoende in gewicht toeneemt, is het knippen van het tongriempje niet nodig. Ontstaan er toch borstvoedingsproblemen, dan kan een lactatiekundige adviseren. Baby’s met schisis (gehemeltespleet) hebben vaak voedingsproblemen. Er zijn speciale spenen ontwikkeld voor schisisbaby’s en met die spenen kunnen deze baby’s afgekolfde moedermelk drinken. Specialistische hulp is nodig bij het voeden van deze baby’s.

Verwijzingen: 1. Postpartum Care of the Mother and Newborn: a practical guide, Report of a Technical Working Group, World Health Organization, WHO/RHT/MSM/98.3, available at www.who.int/making_pregnancy_safer/documents/who_rht_msm_983/en/ index.html, accessed September 2008. 2. Ahluwalia IB, et al. Pediatrics 2005; 116(6): 1408-1412.

44


Veelgestelde vragen HIV en borstvoeding In gebieden waar flesvoeding veilig is, is dit het beste alternatief voor moeders met HIV. Moeders met HIV wordt afgeraden om borstvoeding te geven vanwege het risico van overdracht op de baby.

Raadpleeg een specialist. Fysiologische Geelzucht Fysiologische Icterus kan veelvuldig voorkomen bij baby’s in de eerste week na de geboorte. Deze geelzucht ontstaat omdat de lever van de baby nog niet voor 100% functioneert. Dit komt voor bij 15% van de voldragen baby’s en nog vaker bij premature baby’s. De meest voor komende vorm van geelzucht bij pasgeborenen is fysiologisch en zelden schadelijk. Deze vorm van geelzucht is tijdelijk. Het begint een paar dagen na de geboorte en verdwijnt gewoonlijk vanzelf zonder behandeling. Regelmatig borstvoeding geven en blootstelling aan daglicht helpen om de geelzucht te laten verdwijnen.

Pathologische icterus die op dag 1 verschijnt is minder normaal en waarschijnlijk toe te schrijven aan een ziekte. Dit soort geelzucht moet direct behandeld worden. Fototherapie kan gebruikt worden om aanhoudende geelzucht te behandelen. De borstvoeding moet gewoon doorgaan terwijl de baby behandeld wordt.

• Slaapproblemen: moeite in slaap te vallen, vaak wakker zijn, meer slapen dan normaal • Je waardeloos voelen of schuldig, geen hoop hebben • Onverklaarbaar gewichtsverlies • Gevoel hebben dat het leven niets meer waard is • Weinig interesse tonen in je baby

Postpartum depressie Veel moeders hebben de ‘baby blues’ omdat hun lichaam en hersenen zich aan moeten passen aan de hormonale veranderingen in hun lichaam en de veranderingen in hun leven. Na een paar dagen gaat dat wel weer over. Soms echter gaan de negatieve gevoelens niet over en dan is er sprake een postpartum depressie.

Als deze symptomen blijven en/of erger worden, raadpleeg dan je huisarts. Postpartum depressie is heel goed te behandelen.

De symptomen zijn: • Vaak negatieve gevoelens hebben • Vaak en snel huilen • Rusteloos, geïrriteerd en angstig zijn • Geen belangstelling voor of plezier in het leven hebben • Verlies aan eetlust • Minder energie en motivatie om iets te doen


45


Veelgestelde vragen HIV en borstvoeding Op plaatsen waar een veilig en vanuit het oogpunt van de voedingsleer verantwoord alternatief aanwezig is, moet moeders met HIV worden afgeraden borstvoeding te geven. Er zijn aanwijzingen dat het HIV-virus overdraagbaar is van moeder op kind via de moedermelk, vooral bij pasgeborenen.1,2

In een klein aantal gevallen is de geelzucht een symptoom van een ernstige aandoening. In deze gevallen verschijnt de gele kleur snel na de geboorte en wordt snel ernstiger. De meest voorkomende oorzaken van ernstige geelzucht zijn hemolytische aandoeningen met verschillende etiologieën en infecties.1

Daar waar ondervoeding en besmettelijke ziekten de belangrijkste doodsoorzaak zijn voor baby’s, kan borstvoeding toch de voorkeur hebben, vanwege het feit dat flesvoeding het risico op kindersterfte doet toenemen als gevolg van andere ziekten dan HIV.1 Er dient dus een beslissing te worden genomen per geval en op basis van de lokale omstandigheden.

Postpartum depressie De postpartum periode is een tijd waarin de moeder vatbaarder is voor het ontstaan van een emotionele of psychologische stoornis. Het laatste trimester van de zwangerschap en de bevalling kunnen zwaar zijn. Het lichaam maakt grote veranderingen door, vooral de hormoonhuishouding. De eerste dagen na de bevalling kan er sprake zijn van pijn en ongemak.1

Geelzucht Het is normaal en komt veel voor dat gezonde pasgeboren baby’s geel worden. Dit komt voor bij 15% van de voldragen baby’s en nog vaker bij prematuren. De meest voorkomende vorm van geelzucht bij pasgeborenen is fysiologisch en zelden schadelijk.

De behandeling van postpartum depressie kan bestaan uit psychotherapie en het voorschrijven van antidepressiva. Er kan gekozen worden voor een medicijn dat gecombineerd kan worden met borstvoeding. De behandeling wijkt meestal niet erg af van de behandeling van een gewone depressie. Steun van de partner, de


familie en vrienden is van groot belang. Er zijn aanwijzingen dat dit soort steun ertoe bijdraagt dat de symptomen bij moeders met een postpartum depressie na zes maanden aanzienlijk zijn verminderd.

NB: Het kunnen herkennen van de verbale en nietverbale aanwijzingen voor een postpartum depressie is belangrijk voor het bieden van de juiste steun en zorg aan moeders in een dergelijke situatie.

Verwijzingen: 1. Postpartum Care of the Mother and Newborn: a practical guide, Report of a Technical Working Group, World Health Organization, WHO/RHT/MSM/98.3, available at www.who.int/making_pregnancy_safer/documents/who_rht_msm_983/en/ index.html, accessed September 2008. 2. Coovadia HM et al. Lancet 2007; 369(9567): 1107-1116.

©2014 Koninklijke Philips Electronics N.V. Alle rechten voorbehouden.

Voor de beste start in het leven

Recommend Documents