vlak- afwerken

opdr1

•OPDRACHT 1- zagen- vijlen- solderen/vlak- afwerken

We nemen een plaatje alpaca (witmetaal) 1mm dik en knippen hier een vierkant van (40 x 40mm.) Dit vierkant leggen we op een stuk papier en trekken dit diverse malen op het papier na, zodat we een A4 met allemaal vierkantjes hebben, dit is ons ontwerpblad. Het is de bedoeling dat in ieder vierkant een vlakverdeling wordt gemaakt, deze kan zowel horizontaal, verticaal als diagonaal zijn. De lijnen kunnen recht, bochtig of hoekig zijn. Wel moeten we er rekening mee houden dat de vlakken die we krijgen, uit elkaar te schuiven zijn. Wanneer we vinden dat we genoeg ontwerpen hebben, kiezen we er een uit. Hierop maken we enkele variaties met kleine verschillen (stuk of 5) en kiezen hieruit de beste. Dit ontwerp brengen we over op een zelfklevend etiket, zodat we dit op het vierkantje alpaca kunnen plakken. Het is de bedoeling om op de getekende lijnen te zagen, doe dit zagen zo nauwkeurig mogelijk, omdat het later wegvijlen van oneffenheden veel moeilijker is en veel meer tijd vergt dan rustig te zagen. Als nu alle stukjes uitgezaagd zijn hebben we een soort puzzel. Met deze uitgezaagde stukjes kunnen we door ze ten opzichte van elkaar te verschuiven een nieuwe vlakverdeling krijgen. Het is de bedoeling dat deze vlakverdeling op een iets grotere onderplaat wordt gesoldeerd. Als onderplaat kunnen we kiezen voor: alpaca. messing of koper van 1mm dikte, als we deze plaat op maat gemaakt hebben, breken we de zijkanten van alle gezaagde stukjes witmetaal met een vijltje zie afb. Nu zijn we zover dat we kunnen gaan solderen. Eerst maken we de borax met water aan zodat er een soort papje ontstaat. Het plaatje soldeer knippen we in kleine vierkante stukjes van 4 x 4 mm. De gezaagde puzzelstukjes leggen we linksom (met de papierkant) op de soldeersteen, doen hier borax op en laten deze uitbruisen. Vervolgens nemen we met de pincet een stukje soldeer, dopen dit in het boraxbakje en plakken dit op het warme stukje metaal. Nu gaan we het geheel rustig met de brander verwarmen en zien dan dat, wanneer het metaal en soldeer beide even warm zijn, het soldeer hecht op het metaal. Dit doen we met alle stukjes zodat ze allemaal verzilverd zijn aan de achterkant. Nu nemen we de onderplaat en brengen de borax hierop aan. Deze plaat verwarmen we zover dat de borax een glasachtig laagje vormt op het metaal. We leggen alle uitgezaagde stukjes met het soldeer naar beneden toe op de onderplaat en zorgen dat ze ten opzichte van elkaar goed liggen. Met de brander gaan we nu het geheel voorzichtig verwarmen, stukjes die verschuiven leggen we op hun plaats met de soldeernaald. We verwarmen nu rustig door en zien dan dat het soldeer aan de randen begint uit tezweten.We stoppen met verwarmen en de stukjes zijn nu aan de onderplaat bevestigd d.m.v. soldeer. Het werkstuk kan na afkoeling schoon gemaakt worden, afgewerkt d.m.v. vijlen, schuren en polijsten. Ons eerste werkstuk is nu klaar, door er een speld achter te zetten (barrette) hebben we een broche gemaakt.

opdracht-1 Ben Wisman edelsmeden Kumulus

file:///C|/Ben/!Websites/!Edelsmeden/opdrachten/opdr.01.htm5-9-2013 15:39:57

opdrachten

•OPDRACHT 2- zagen- vijlen- solderen/staand- afwerken Voor deze opdracht hebben we een plaatje witmetaal of messing nodig. De vorm is vrij, dit kan rond, vierkant of driehoek zijn. Het formaat kun je zelf bepalen, dit is afhankelijk waarvoor je dit ornament wilt gebruiken, bijv oorknopjes, manchetknopen. Ook is het mogelijk om er bijv. een hanger of speld van te maken. In het eerste geval zal het plaatje kleiner zijn, van het formaat van het plaatje is ook de dikte van het te kiezen metaal afhankelijk. Voor het maken van kleinere voorwerpen kiezen we voor een metaaldikte van 0.5- 0.7mm.,voor de grotere voorwerpen kiezen we een metaaldikte van 1 mm. Hoe groter het voorwerp wordt dat we willen maken, hoe dikker de metaaldikte moet zijn. Houden we hier geen rekening mee, dan krijgen we problemen met het solderen: een grote plaat met een te geringe metaaldikte gaat zich in de vlam gooien (golven), hierdoor krijgen we geen mooie soldeernaden, en het oppervlakte zal niet mooi strak zijn. Het is de bedoeling dat er een rechte zaagsnede in de plaat wordt gemaakt.

Hoe deze zaagsnede loopt kun je zelf bepalen, zie afb. Nu is het plaatje bijna doormidden gezaagd, en is het mogelijk een kant van de plaat een stukje te verbuigen, het niveau verschil kun je zelf bepalen. Wanneer we het plaatje vanaf de zijkant bekijken zien we een driehoekige opening. Deze gaan we dicht maken door er een stripje metaal tegenaan te solderen

file:///C|/Ben/!Websites/!Edelsmeden/opdrachten/opdr.02.htm (1 van 2)5-9-2013 15:39:58

opdrachten

Het solderen van deze opdracht is moeilijker dan bij de vorige, omdat we hier te maken hebben met een horizontaal en verticaal vlak Het is nu de kunst om de brander zo te houden dat beide vlakken even warm worden, anders loopt het soldeer naar het warmste vlak en ontstaat er geen verbinding tussen de vlakken. Is het soldeer mooi gelopen, dan kunnen we gaan afwerken, en het stuk strip dat uitsteekt, gaan wegzagen en wegvijlen. Hierna kan er geschuurd en gepolijst worden.



opdrachten

•OPDRACHT 3- schakels-ketting Het maken van een ketting en het aan elkaar koppelen van schakels. We nemen een stukje alpaca draad van ongeveer 1meter lang en een doorsnede van 1mm. Dit stuk draad rollen we op, zodat we het op de soldeersteen kunnen leggen, om het uit te gloeien. Dit uitgloeien is nodig om de veerkracht uit de draad te halen. Doen we dit niet dan krijgen we straks moeilijkheden bij het solderen. De uitgegloeide draad laten we afkoelen aan de lucht. Is de draad afgekoeld, dan wikkelen we hem af, zetten het uiteinde van de draad in een bankschroef en gaan er met een stukje fijn schuurpapier langs zodat de draad zijn metaalglans weer terug krijgt. Nu hebben we een schoon soepel stuk draad dat niet meer veerkrachtig is. We nemen een spindel dit is een stukje rond, vierkant of plat ijzer waar we de draad omheen draaien. Bij de vierkante en de platte spindel is het verstandig om deze eerst te omwikkelen met een stukje papier, omdat indien we dit niet doen, het erg moeilijk is om de draad er af te krijgen. Het papier kunnen we wegbranden zodat er ruimte ontstaat tussen draad en spindel. Het is de bedoeling dat we de draad om de spindel draaien. De wikkelingen moeten mooi strak naast elkaar liggen. Maak de stukjes wikkeling niet te lang: ongeveer 5 cm. Wanneer we dit gedaan hebben schuiven we de draad van de spindel, we hebben nu een soort veer. Van deze veer gaan we ringetjes, schakels maken. Het eenvoudigste zou zijn om deze met een tangetje te knippen, maar zouden we dit doen dan krijgen we bij het solderen problemen zie afb. Daarom zagen we ze door met de figuurzaag. We maken de zaag open aan de bovenkant en schuiven de veer over de zaag en brengen de zaag weer op spanning. We laten de zaag rusten op de werkbank en schuiven de veer iets gekanteld over het zaagje heen en weer. De ringetjes komen nu stuk voor stuk los. Met twee platte tangen buigen we de ringetjes mooi tegen elkaar aan, de kleine zaagsnede is goed te solderen met een kleine brander en een klein stukje soldeer.


opdrachten

Twee derde van het aantal ringetjes kunnen we op de soldeersteen leggen en op deze wijze dichtsolderen. Als we dit gedaan hebben, halen we een open ringetje door twee gesoldeerde ringetjes.Ook dit ringetje buigen we met de platte tangen dicht, zetten het in een soldeerpincet zo dat beide dichte ringetjes naar benedenhangen en solderen ook dit ringetje dicht. Maak nu een stukje ketting van ongeveer 10 cm., ook mag je gebruik maken van verschillende vormen en maten.

Ook is het mogelijk om dikkere draad te gebruiken bijv 2mm. alpaca. De draad zou na uitgloeien gesmeed kunnen worden. Je neemt een stukje draad ongeveer 3540mm. En de uiteinde van de draad smeed je met de hamer plat. In het platgesmede stuk boor je een gaatje van 1,5mm. De beide uiteinden werk je met vijl en schuurpapier af.


opdrachten

Meerdere van deze stukjes kun je d.m.v. ringetjes koppelen tot een armbandje bijv. zie afb. Het ontwerpen van een schakel uit plaat evt. gekombineerd met draad, waaraan later oogjes worden gesoldeerd kan ook.

Opdracht: ontwerp een hanger of armband opgebouwd uit schakels, de vorm en de keuze van het metaal zijn vrij. Probeer het ontwerp zo simpel mogelijk te houden, bekijk eerst goed de mogelijkheden van de individuele schakel. Let ook op problemen die zich kunnen voordoen bij het afwerken, schuren vijlen en polijsten. opdracht-3 Ben Wisman edelsmeden Kumulus


opdr4

•OPDRACHT4- maken van buis Hiervoor hebben we een dun plaatje metaal (alpaca) nodig: formaat 15 x130 x 0,5 mm.dik. We zetten de passer op een maat van 15mm tussen de punten, nu trekken we de passer met een punt langs de recht geknipte zijde van de plaat en de andere punt op de plaat. Op de plaat staat nu een lijn op ongeveer 15mm van de zijkant. Dit strookje moeten we met de figuurzaag van het plaatje zagen. Knippen is makkelijker, maar dan blijft dit smalle strookje niet recht maar gaat krullen en rondlopen. Dit komt door de zijwaartse kracht van de schaar. Wanneer we het strookje uitgezaagd hebben kunnen we met een vijl even de kant breken, hierna zagen we aan de strook een punt met een lengte van 25 mm. zie afb Nu nemen we het profiel-ank of een blokje hardhout met een gleuf erin. Het strookje leggen we er op en kloppen het met een kleine penhamer in de gleuf, nu ontstaat er een gootje. Dit leggen we op een aambeeld en kloppen met de baan van de hamer het gootje dicht, de zijkanten van ons strookje moeten mooi tegen elkaar aansluiten.

Met de soldeernaald maken we een gleuf in de soldeersteen en leggen hier ons buisje in. Eerst zetten we het goed in de borax en laten het uitbruisen. Nu nemen we stukjes soldeer die we ongeveer om de cm. op de buis leggen en solderen deze dicht met een grote brander. Als de gesoldeerde buis goed schoon gemaakt is in de vitriool, kunnen we op de trekbank div. maten buis van deze basisbuis trekken. De punt van de buis steken we door het grootste gat zodat we het aan de andere kant van de trekplaat met de tang kunnen vastpakken en trekken de buis door het gat. We kunnen nu steeds een gaatje verder gaan en je zult nu zien dat de buis steeds ronder en kleiner wordt. Zo ga je door totdat je de juiste buiten- of binnen-maat van de buis hebt die je wilt hebben. Onze buis is nu klaar, deze kunnen we later gebruiken voor het maken van een scharnier of als kastje voor een klein steentje.



opdr1

•OPDRACHT 5- de hanger Ontwerp een hanger waarvan een gedeelte kan bewegen d.m.v. een scharnier. Hiervoor gebruiken we de buis die we gemaakt hebben in opdracht-4. De vorm en het materiaalgebruik is vrij. Eventueel is het mogelijk om twee verschillende metalen te gebruiken. Ook kun je plaat van diverse dikte in kombinatie met draad toepassen. Stenen, mineralen of andere materialen mogen ook gebruikt worden. De manier van ophangen is zeer belangrijk. Dit kun je doen door gebruik te maken van een ketting die door een oog gaat. Maar ook zou je een draad, leren veter of een stuk touw kunnen gebruiken. De manier van bevestigen hiervan aan de hanger kan ook op andere manieren dan bijv. door een oog. Hiervoor zou je ook een stuk buis kunnen gebruiken. Er zijn vast nog veel meer mogelijkheden. Onderzoek deze!!! Als het ontwerp klaar is kunnen we het gaan uitvoeren. Bij het maken van het bewegende deel, d.m.v. een scharnier kiezen we voor een 3- delig scharnier. zie afb.

Hierbij moeten we er op letten dat de buitenste buisjes kleiner zijn dan het middelste buisje, omdat we anders te weinig stevigheid in de verbinding hebben. Voor het zagen van de buisjes gebruiken we het scharnierkaliber. Door gebruikt te maken van dit gereedschap is het mogelijk buisjes en staafjes mooi recht en op een bepaalde maat te zagen.

Nu kunnen we de stukjes buis aan de andere onderdelen gaan solderen.Wanneer alle stukken afgewerkt en gepolijst zijn, kan de hanger in elkaar gezet worden. Hiervoor hebben we een uitgegloeid stuk draad nodig, dat precies in de buis past. Wanneer dit niet het geval is moeten we dit eerst op maat trekken door het trekijzer. De buitenste buisjes van de hanger moeten we ruimen met een boortje of freesje, zodat er een trechtervormig gat ontstaat. zie afb. De draad vijlen we recht , klemmen die in de bankschroef en kloppen er met de hamer een kopje op. Nu steken we de draad door de buisjes en trekken hem goed aan, zodat het kopje van de draad gelijk ligt met het buitenste buisje. De andere kant zagen we ongeveer 1 mm langer af dan de buis. We plaatsen het kopje op een aambeeldje en kloppen met de hamer of een pons op de andere kant. Het uitstekende stukje draad stuikt nu in het geruimde deel van de buis. De uiteinden kunnen we nu afwerken door te vijlen en te schuren.

Voor diegenen die een steen willen gebruiken, is het nodig om ook opdracht-6 te hebben omdat hierin beschreven staat hoe je een kast moet maken (de behuizing van de steen).



opdr1

•OPDRACHT 6- de ring Deze opdracht bestaat uit twee opdrachten: 1- het ontwerpen en maken van een ring met een cabechon steen 2- het ontwerpen en maken van een ring met een facet geslepen steen Het ontwerp kunnen we het beste maken op millimeter papier, met een hard potlood. Omdat het hier een driedimensionaal ontwerp betreft, is het het gemakkelijkste om de projectiemethode te gebruiken. We gaan uit van de echte maten die we met 2 vermenigvuldigen.Je tekent eerst een vooraanzicht van de ring met steen die je wilt gaan maken. Van dit vooraanzicht uitgaande is het mogelijk om hardlijnen te tekenen voor het zij- en bovenaanzicht. zie afb. Door deze manier van tekenen krijg je een goed inzicht in de verhoudingen van maat ring, steen, hoogte en breedte

Om de basis van de ring te maken, moeten we eerst weten welke maat de ring moet hebben. Deze kunnen we meten door gebruik te maken van de ringenbos. Dit is een bos ringen die ten opzichte van elkaar een 0,5 mm verschillen, de maat is in mm. doorsnede aangegeven. Ook is het mogelijk een bestaande ring met de schuifmaat te meten. Deze maat + de dikte van het metaal dat we voor deze ring willen gebruiken, vermenigvuldigen we met 3,14. Het getal dat hieruit komt is de lengte, die we nodig hebben voor de uitslag van de band van de ring. bijv maat 18 + 1mm. X 3,14,=59,66mm. Dit ronden we af naar 59 of 58 mm zie afb. ringenmaat-tabel We kunnen een rechte cilinderische of een ring maken die van smal naar breed ver-loopt. Deze uitslag tekenen we eerst precies uit op papier en plakken dit op het metaal (alpaca 1mm dik). Dit gaan we uitzagen en eventueel vijlen. Hiernaar gloeien we het uit. Nu het metaal zacht is geworden kunnen we het met twee tangen zo verbuigen dat de uiteinden tegen elkaar komen. De ring is nu niet mooi rond maar de uiteinden moeten goed tegen elkaar aansluiten. Nu kunnen we deze solderen, waarna de ring schoon gemaakt kan worden in de vitriool.Als hij schoon en droog is, schuiven we hem op het ringen triboulet, dit is een tabs toelopende stalen stok. We kloppen met een kunststof hamer de ring zo rond mogelijk , hierna nemen we een metalen stelhamer en kloppen de ringband op maat. Door het slaan met de metalen hamer smeden we het metaal, waardoor het rekt en langer wordt, dit is ook de reden waarom we de berekening van de maat ver naar beneden toe afronden. Onze ring vertoont nu allemaal deuken en de zijkanten zijn ook niet meer zo mooi als we ze gezaagd hebben.Dit is op het ogenblik ook niet zo belangrijk, de band moet eerst de goede maat hebben. Wanneer we deze hebben, kunnen we de deuken eruit schuren en de zijkanten afwerken met vijl en schuurpapier. Als de ringband de juiste maat heeft, kunnen we deze verder afwerken en polijsten.(om te controleren of de maat goed is schuiven we de ringband op de ring-maatstok) Dit is een kunststof of aluminium triboulet waar doorsnede en lengtematen op staan. De basisvorm voor onze ring is nu klaar en we gaan nu de kast of behuizing voor de steen maken. Wanneer we voor het eerst een ring met steen maken, kunnen we het beste kiezen voor een ronde of ovale vorm. De maten van de cabechon geslepen stenen varieren van 4 t/m 20mm..Bij de facet geslepen stenen van 1 t/m20mm. De cabecon geslepen stenen zijn meestal de zogenaamde halfedelstenen. De facet geslepen zijn de echte of synthetische stenen, meestal hebben deze de briljant vorm van slijp wijze.


opdr1

Eerst gaan we een kast maken voor een cabechon geslepen steen. Als uitgangsmateriaal nemen we alpaca van 0,5 mm. We meten de omtrek van de steen, en gaan net als bij de ringband de uitslag zagen,solderen en smeden. Ons ontwerp bepaalt de grootte van de steen en de hoogte van de zetting.

Wanneer we de steen kort op de ring, of in de ringband willen plaatsen,maken we een kast met onderplaat. De hoogte van het bandje wordt bepaald door de hoogte en bolling van de steen. Deze moet ongeveer 1,5 tot 2mm hoger zijn, dan het punt waar de bolling van de steen begint. Als we dit bandje gemaakt hebben en de steen past er in,gaan we de onderplaat maken.De steen mag geen speling hebben in het bandje, maar we moeten er ook niet zwaar op hoeven te drukken: de steen moet er zuigend inpassen.De onderplaat moet rondom enkele mm. uitsteken, want de band (kast) wordt er op gesoldeerd. zie afb

Willen we de steen hoger zetten, dan moeten we een binnen- buitenkast maken. Eerst maken we de buitenkast, deze wordt het zelfde gemaakt als de vorige, alleen wordt hier de hoogte van de kast bepaald door de afstand van steen en ring. Voor de binnen kast nemen we plaat van 1mm. dikte. De hoogte van deze is de hoogte van de buitenkast min de ruimte die de steen nodig heeft.

Passen deze twee kastjes in elkaar (zuigend), dan kunnen ze aan elkaar gesoldeerd worden.Na dat de kast is afgewerkt kunnen we hem op, of tussen de ringband solderen. De ring is nu klaar en de steen kan er nu ingezet worden. Hiervoor hebben we een zetrand nodig. zie afb. Met een zoetvijl vijlen we onder 45gr.een hoek aan de bovenkant van de kast, deze kan eventueel met schuurpapier afgewerkt worden. De steen duwen we in de kast, en met een pons en een klein hamertje kloppen we de zetrand dicht langs de steen. Voor de ring met facet geslepen steentjes, minimaal 2 stuks, nemen we synthetische briljant geslepen zirkonia, saffier, robijn of tourmalijn 2,5mm. doorsnede. Als kastje gebruiken we buis (opdr-4).Het stukje buis moet een buiten diameter hebben van 3-3,2mm. Is dit niet het geval dan moeten we het op maat trekken door het trekijzer. De lengte, of de hoogte van de kastjes kunnen we zelf bepalen Dit stukje monteren we op de ring. Als de ring klaar en afgewerkt is, frezen we met een chatonfrees van 2,5 mm.een gedeelte van het buisje weg. Het steentje past nu precies in het weg gefreesde gedeelte. zie afb. Voor het zetten van deze steentjes gebruiken we een cornijzer, dit is een rond stukje staal met aan een kant een tabs toelopend gat. Dit plaatsen we in de boormachine en drukken het kastje waar de steen inzit steeds verder in het gat van het cornijzer. Hierdoor gaat de zetrand van de kast dicht, de steen zit nu vast in de kast. Dit kunnen we controleren door met een speldje onder tegen het steentje te drukken.


opdr1



opdr1

•OPDRACHT 7- doosje

Vorige opdrachten hadden betrekking op sieraden of onderdelen hiervan. In deze opdracht gaan we de basis leggen voor het maken van grotere voorwerpen. We gaan een doosje maken van ongeveer 40 x 40 mm. en met een hoogte van ook ongeveer 40 mm.

Je mag iets groter of kleiner gaan in de maten, maar maak het niet te groot. In het begin zal je geneigd zijn nu eens echt groot te gaan werken en een grote doos te maken, maar doe dit niet omdat je, zeker wanneer je dit voor de eerste keer doet voor grote problemen kunt komen te staan. Het verwarmen en solderen kan bij grotere stukken nogal wat moeilijkheden veroorzaken. Ook al gebruik je een grote brander dan is het nog moeilijk de hele oppervlakte gelijkmatig te verwarmen,wanneer je dit niet goed doet, vooral bij een vierkante of rechthoekige doos dan gaat het metaal zich gooien (plaatselijk vervormen door te grote hitte op een plaats), dan ontstaan er slechte solderingen gaten en een hoop ellende. Voor het maken van de doos gebruiken we alpaca van 1mm. dikte De vorm mag je zelf bepalen, rond is het makkelijkste, vierkant, rechthoek of driehoek mag ook. Bij de tekeningen is uitgegaan van een doosje van 40 x40 x 40mm. vierkant en bij de ronde van 40mm. doorsnede en een hoogte van 40mm. Bij de ronde doos nemen we een stuk alpaca van 1mm dikte, eerst knippen we met de grote schaar het stuk metaal haaks en op maat. Hierna gloeien we het uit en laten het aan de lucht afkoelen. Nu is het metaal zacht geworden en kunnen we beide uiteinden naar elkaar toe buigen. Ook hier, net zoals bij het maken van een ring, moeten we zorgen dat er een goed sluitende voeg ontstaat. Deze moet gesoldeerd worden, we hebben nu eigenlijk een grote ring. Wanneer deze goed schoon is en er geen boraxresten meer aanwezig zijn, drogen we hem goed af. Het is nu de bedoeling dat we deze band mooi rond gaan maken. Dit doen we op een grote ronde staak. Eerst slaan we met een kunststofhamer de band zo rond mogelijk. Hierna stellen we hem met een metalen hamer zodat er een perfecte cirkel ontstaat. zie afb. Nu knippen we twee ronde platen van 50mm.doorsnede. We plaatsen de bus op de plaat en binden hem met ijzerdraad vast. Nu kunnen we de eerste plaat solderen, vervolgens geven we met een kleine zaagsnede de hoogte van het deksel aan. Hierbij moeten we er opletten dat de bus ook werkelijk is ingezaagd. De tweede plaat kunnen we nu binden, en solderen de zaagsnede zorgt er voor dat de lucht in de doos kan uitzetten en krimpen. Wanneer de doos goed dicht is, kunnen we hem in de vitriool leggen. Als hij schoon is, laten we via de zaagsnede zoveel mogelijk vitriool uit de doos terug in de bak lopen. We spoelen de doos goed schoon met water en verwarmen hierna de doos voorzichtig met de zaagsnede van je afgekeerd: het eventuele vocht wat nog in de doos zit kan er zo uit verdampen. Nu kunnen we de overstekende randen weg zagen. Hierna kan er gevijld en geschuurd worden, zodat er een gave oppervlakte ontstaat. Met de metaalpasser: een punt langs de doos en een punt gelijk met de zaagsnede tekenen we de deksel verder af. We nemen de doos in de hand steunend op de vijlnagel en zagen met de figuurzaag rustig op de afgetekende lijn, terwijl we de doos steeds een klein stukje verdraaien. Zo komen we precies uit bij het beginpunt, het deksel is los van de doos. Met vijl en schuurpapier maken we de doos en deksel vlak,zodat ze weer goed op elkaar passen. Nu moeten we nog een sluitbus maken van plaat van 0,8mm. Deze bus moeten we zo stellen met de metalen hamer dat hij vast in de doos geklopt kan worden. De bovenkant van de sluitbus kunnen we met vijl en schuurpapier iets schuin vijlen zodat het deksel er beter op past.


opdr1

Bij de vierkante of hoekige doos gaan we iets anders te werk. Voor de zijkant knippen we twee platen die we met een vijl in het midden van de plaat voor 2/3 van de dikte van de plaat invijlen. Hierna gloeien we de platen uit en buigen ze onder een hoek van 90gr.. Daarna kunnen ze gesoldeerd worden. Wanneer ze schoon gemaakt zijn in de vitriool worden de platen aan elkaar gesoldeerd. zie afb. Als alle hoeken goed haaks zijn, kunnen we het kader op de onderplaat solderen. De rest van de handelingen is hetzelfde als bij de ronde doos. De sluitbus (rand) maken we hetzelfde als de buitenkant, alleen nemen we hier plaat van 0,8mm.



opdr1

•OPDRACHT 8- gieten

Bij het gieten maken we gebruik van de eigenschap, dat metalen bij grote verhitting smelten en bij afkoeling weer hard worden. De giettechniek gebruiken we wanneer we plastisch werken, of wanneer we bepaalde volumes in het metaal willen hebben. Ook is deze techniek geschikt om vormen te dupliceren. Het gevaar van deze techniek is dat het verkregen resultaat al snel aardig uitziet. Ieder grillig gesmolten stukje zilver ziet er zeker voor de leek prachtig uit. Hier ligt ook het gevaar van deze techniek, deze kan ontaarden in het produceren van allerlei frutsel. Als we voor deze techniek kiezen doen we dit uit het oogpunt om wille van de vorm. Het gieten kunnen we onderverdelen in 3 fasen:

- Het vervaardigen van de gietvorm - Het smelten van het metaal - Het ingieten van het gesmolten metaal in de gietvorm

Wij kunnen gebruik maken van 3 verschillengiettechnieken.

- Watergieten - Sepiagieten - Zandgieten

Watergieten We nemen een emmmer water en gieten het gesmolten metaal in deze emmer. Door de snelle afkoeling schrikt het metaal en ontstaan er allerlei grillige vormen. De enige invloed die we op deze manier van gieten hebben is de hoogte van het uitgieten van het gesmolten metaal op de wateroppervlakte, deze bepaald min of meer of er bolletjes of slierten ontstaan. Met deze verkregen stukjes is het mogelijk om een compositie te maken en deze later aan elkaar te solderen.

Sepiagieten Sepia is een kalkachtige stof die afkomstig is van de inktvis. Omdat het zo zacht is, en bestand tegen hoge temperaturen ,is het een zeer geschikt materiaal om als vorm te dienen. De schubachtige structuur van de sepia kan bijdragen tot een fijne detaillering op de giethuid van het metaal. We nemen een stuk sepia en zagen er de zijkanten af; dan zagen we het over de lengte door midden. De twee verkregen helften schuren we glad op grof schuurpapier, zodat, als we ze tegen elkaar houden, ze overal goed sluiten en nergens een opening meer zichtbaar is. Als we dit gedaan hebben, krassen we in de dikste helft de afbeelding.(zie tekening) Deze krassen we iets minder diep in dan de dikte die we in het metaal willen hebben, omdat de huid van de sepia door de hitte van het gesmolten metaal iets verder inbrandt. Nadat we de ingiettrechter en de ontluchtingskanalen hebben gemaakt, binden we met ijzerdraad de beide helften tegen elkaar en gieten er het vloeibare metaal in.


opdr1

afbeeldingen sepiagieten

Zandgieten Bij deze techniek hebben we eerst een model nodig. Dit kunnen we maken uit een hard materiaal bijv. aluminium, plastic of hardhout. Bij het maken van dit model moeten we er op letten dat het lossend is, anders trekken we de zandvorm kapot. (zie tekening) De gietkast is een metalen cilinder, die bestaat uit twee ringen. We nemen de ring met opstaande rand en zetten deze op een vlakke ondergrond en stampen de gietaarde voldoende vast aan. Nu kunnen we het model voor de helft in de vastgestampte aarde drukken. Zorg er voor dat de oppervlakte met het daarin zittende model mooi glad is en strooi hier een klein beetje talkpoeder over heen en strijk deze met een zacht kwastje uit. Plaats nu de tweede ring op de eerste en vul deze ook met gietaarde. In de tweede ring kunnen we de gietaarde iets vaster aanstampen. Verwijder de overtollige gietaarde en maak de werkplek schoon. Nu moeten we erop letten dat we de mal niet in een keer uit elkaar trekken, maar wrikken deze voorzichtig los. Het model kunnen we er nu uithalen, komt dit niet meteen goed los, probeer het dan een beetje alle kanten uit te bewegen, zodat er meer ruimte ontstaat.


opdr1

Met een speld of een draadje prikken we van binnen uit een gaatje waar de ingiettrechter moet komen, met een mesje snijden we de vorm van deze trechter. We moeten er voor zorgen dat de ingiettrechter goed aansluit op de holle binnenvorm. Het gesmolten metaal moet royaal in de mal kunnen stromen, daarom moeten we het nauwste gedeelte van de ingiet minimaal 4mm maken. Omdat in de mal lucht zit, moeten we ook enkele ontluchtings kanaaltjes maken deze kunnen we er in prikken met een speld. Nu moeten we zorgen dat er geen loszittend zand in de mal zit, dan pas kunnen we de twee delen weer op elkaar zetten en is de mal klaar om het vloeibare metaal er in te gieten. Na het gieten kunnen we de mal afkoelen onder de kraan. De twee helften nemen we uit elkaar en schrapen de verbrande gietaarde weg, deze kunnen we niet meer gebruiken, de rest van de gietaarde kan weer terug in de zak. Het werkstuk moet nu ontdaan worden van de ingiet en ontluchtingskanalen en eventuele overtollige massa. Hierna kunnen we gaan vijlen en schuren. Delftse gietmethode Het gesmolten metaal moet royaal in de mal kunnen stromen, daarom moeten we het nauwste gedeelte van de ingiet minimaal 4mm maken. Omdat in de mal lucht zit, moeten we ook enkele ontluchtings kanaaltjes maken deze kunnen we er in prikken met een speld. Nu moeten we zorgen dat er geen loszittend zand in de mal zit, dan pas kunnen we de twee delen weer op elkaar zetten en is de mal klaar om het vloeibare metaal er in te gieten. Na het gieten kunnen we de mal afkoelen onder de kraan. De twee helften nemen we uit elkaar en schrapen de verbrande gietaarde weg, deze kunnen we niet meer gebruiken, de rest van de gietaarde kan weer terug in de zak. Het werkstuk moet nu ontdaan worden van de ingiet en ontluchtingskanalen en eventuele overtollige massa. Hierna kunnen we gaan vijlen en schuren.

Opdracht: Ontwerp een sieraad of klein gebruiksvoorwerp gedacht in een van deze giettechnieken. Ook is het mogelijk om een gedeelte te gieten en de rest te monteren.



opdr1

•OPDRACHT 9- etsen

Etsen is het oplossen van bepaalde gedeelten van een stuk metaal. Om andere gedeelte onaangetast te laten, is het nodig dat we deze afdekken. Dit afdekken kan gedaan worden door gebruik te maken van een etslak (teerachtige lak) of door gedeelte af te plakken met pick-up letters of zelfplakkend vinyl. Voordat we een van deze afdeklagen aanbrengen moeten we er voor zorgen dat het metaal geen putten en krassen meer bevat. Het oppervlak moet strak en eventueel hoogglans gepolijst zijn. Alleen op een volkomen droge en vetvrije plaat houdt de deklaag. Wanneer we gebruik maken van etslak moet deze eerst droog zijn voordat we hierin onze tekening kunnen krassen met bijv. een stopnaald. Na het inkrassen kunnen we het plaatje in het zuur leggen. De sterkte van het etszuur bepaald de tijd, die nodig is om de lijnen en vlakken diep genoeg te etsen. Afhankelijk van de sterkte van het zuur nemen we naar een aantal minuten (± 10-15 min) met een plastic tang het plaatje uit het etszuur. Spoelen dit onder de kraan af en voelen met een speld of de lijnen en vlakken de gewenste diepte hebben bereikt. De sterkte van het etszuur neemt af, naarmate er meer in geëtst wordt. In plaats van het inkrassen van de deklaag is het ook mogelijk om de etslak op te brengen met een penseel. Hierbij blijf de tekening hoog liggen, bij het inkrassen ligt deze verdiept. Als we het werkstuk uit het etsbad hebben gehaald en de diepte naar wens is, kunnen we de etslak verwijderen met een doekje gedrenkt in terpentijn. Hierna kunnen we het oppoetsen met koperpoets. Polijsten op de machine kunnen we beter niet doen, omdat hierdoor de scherpte van het geëtste verloren gaat. Het hoogliggende gedeelte gaat nu glanzen terwijl het geëtste gedeelte mat blijft. ETSBADEN: -Goud -koningswater: 1dl. salpeterzuur -4dl zoutzuur +beetje water -Zilver 1dl. salpeterzuur -3-8 dl. water -Koper +legeringen 1dl. salpeterzuur -3 dl.water of ijzerchloride 1-1 -Staal 1dl. salpeterzuur -6dl. water of ijzerchloride 1-1

Wanneer je koper, of een van zijn legeringen, of staal wilt etsen en je hebt een heel fijne lijn, dan kan je dit beter doen in ijzerchloride, omdat ijzerchloride alleen in de diepte etst. Salpeterzuur etst zowel in de diepte als in de breedte, waardoor het fijne karakter van een lijn verloren kan gaan. Verhoogd men de concentratie van het etszuur, dan werkt het wel sneller, maar door de warmte-ontwikkeling die er tijdens het etsproces ontstaat is het mogelijk dat de etslak of de opgeplakte letters en vinyl loslaten. Een ander nadeel is, dat de afbeelding zijn kantigheid en scherpte door het snelle etsen verliest.

OPDRACHT -Neem drie plaatjes onedel metaal van 40x40mm. en experimenteer hierop met verschillende manieren van afdekken. -Maak een werkstuk (keuze vrij) met de ets-techniek.


opdr1

Wanneer je dit gaat etsen is het aan te raden om een proefplaat te maken op dezelfde manier als het werkstuk, hierin boor je een gaatje van 2mm waardoor je een stukje aluminium draad steekt. Het proefplaatje en het werkstuk gaan nu samen in het etstbad na 10 a 15min. nemen we het proefplaatje aan het aluminium draadje uit het etsbad en controleren of de lijn de gewenste diepte heeft. Is dit het geval, dan kunnen we ons werkstuk uit het etsbad halen en schoonmaken.(Is dit niet het geval dan hangen we het proefplaatje weer terug in het etsbad) opdracht-9 Ben Wisman edelsmeden Kumulus


opdr1

•OPDRACHT 10-drijven Drijven is vormgeven door gebruik te maken van de plastische eigenschappen van het metaal. Uitdiepen, rekken, stuiken en stellen zijn de begrippen, die bij deze manier van vormgeven horen. Hamers en staken zijn de gereedschappen die we gebruiken bij het drijven. Als metaal kunnen we het beste kiezen voor koper of messing van 0,8-1,5mm afhankelijk van de grootte van het werkstuk. Wanneer we een rond bakje willen gaan, maken tekenen we met de metaalpasser een cirkel op het metaal. De cirkel knippen we net iets groter vierkant uit. Hierna knippen we de uitstekende hoeken eraf zodat we een achtkant krijgen. Dit achtkant laat zich nu gemakkelijk op de grote schaar tot een cirkel knippen.

Meestal is de plaat hard gewalsd, daarom moeten we hem eerst uitgloeien, afkoelen onder de kraan en schoonmaken in de vitriool,(hierna goed afdrogen). Nu kunnen we beginnen met het uitdiepen van het stuk metaal. Hiervoor hebben we een stuk kopshout of boomstam nodig, waarin een gladde uitholling is. Nu kunnen we met de bolhamer spiraalsgewijs van buiten naar binnen in concentrische cirkels, de plaat bewerken. Hierbij moeten we nauwkeurig te werk gaan en geen plekje overslaan, om dat anders de plaat gaat trekken. Zijn we aan de rand van de plaat gekomen, dan beginnen we weer van voren af aan, en doen dit net zolang, totdat de gewenste bolling is ontstaan. Door de bewerking wordt de plaat hard; daarom moeten we hem zo nu en dan uitgloeien, anders zou hij kunnen scheuren. Op een gegeven moment zul je merken, dat je met uitdiepen niet verder komt dan tot een halve bol.

Nu moeten we gaan intrekken. Hiervoor zetten we het werkstuk op een staak zodat het gedeelte waar we met de penhamer opslaan, niet op de staak rust; als we nu slaan doen we dat op de lucht. Door van beneden uit in concentrische cirkeLs naar boven te slaan ontstaan er plooien.

Wanneer we deze wegslaan, verdwijnt op die plaats het metaal als het ware in zichzelf. Het metaal wordt daar ook dikker en we spreken hier van stuiken. Wanneer we nu de gewenste vorm hebben verkregen, gaan we als laatste en tevens als eindbewerking de oppervlakte van het werkstuk stellen. Stellen is een vorm van smeden, die gebeurt met een iets bolle, ronde of vierkante hamer. Hierbij moet het werkstuk rusten op de staak. Met de stelhamer slaan we in concentrische cirkels van binnen naar buiten. We moeten ervoor zorgen dat iedere slag overlapt wordt door een volgende.(dakpansgewijs) Als we zo het hele werkstuk hebben gesteld, dan is de oppervlakte strak en het metaal gehard door het smeden. OPDRACHT Ontwerp en maak een schaaltje van 150 mm rond in messing of koper.


opdr1



opdr1

•OPDRACHT 11-ciseleren Ciseleren is een vorm van drijven. Met deze techniek is het mogelijk reliëf aan te brengen in het metaal. De gereedschappen die we hiervoor nodig hebben, zijn: een pekkogel met leren kussen, ciseleerhamer en ponsen. De pekkogel is een halve gietijzeren bol met een doorsnede van 20 - 30 cm. en is gevuld met een mengsel van pek, hars dodekoprood en venetiaanse terpentijn. De verhouding van deze ingrediënten bepaalt de plastische vervormbaarheid van de pek. Het beste kunnen we uitgaan van een niet te harde, maar ook een niet te zachte pek. Door de pek met een zachte vlam te verwarmen( hierbij moeten we er op letten dat de pek niet verbrandt) wordt de pek zacht zodat we er een werkstuk in vast kunnen kitten. De ponsen worden meestal, tussen het ciseleren door, zelf gemaakt uit hiervoor in de handel zijnde ponsenstaal. Omdat deze, overeenkomstig hun vorm, moeten worden gebruikt. Dit ponsenstaal is een hardbaar staal in vierkant en rond verkrijgbaar in lengtes van 40 a 50 cm. Uit zo'n lengte kunnen we drie ponsen maken. Met de vijl, vijlen we het nu nog zachte staal in de gewenste vorm. Om de weerstand tussen pons en metaal zo klein mogelijk te houden moeten we deze goed schuren en polijsten. Hierna kunnen we hem gaan harden. Nu laten we de pons koelen aan de lucht en polijsten hem, de pons is nu klaar voor gebruik. De ciseleerhamer is een hamer met een extra grote baan, dit om misslaan te voorkomen. Hierdoor kunnen we ons volledig concentreren op de pons. Het ciseleren is een techniek die veel vaardigheid en inzicht vereist. Alleen door veel oefening is deze techniek te leren. Je zou kunnen beginnen met een rond stukje koper of messing bol te slaan, zodat het houvast heeft op de pek. De pek wordt warm gemaakt en met de ciseleerhamer duwen we de zacht geworden pek op een hoopje. Het bol geslagen plaatje kan nu op de pek geplaatst worden. Wanneer het geheel is afgekoeld kunnen we met potlood of stift een tekening aanbrengen. Met de pons lopen we de lijnen na; hierdoor ontstaat een reliëf. Net als bij het drijven, wordt het metaal door de bewerking hard en is het nodig, dat het zo nu en dan moet worden uitgegloeid. OPDRACHT Ontwerp en maak een masker. Ga uit van een rond plaatje van 50mm. en een dikte van 1mm. Voordat je dit plaatje op de pek zet, ga je eerst de hoog gelegen gedeelte van het gezicht volume geven, dit doe je met een bolpons op een kops stuk hout.

avi-ciseleren opdracht-11 Ben Wisman edelsmeden Kumulus


opdr1

•OPDRACHT 12-emailleren Emaille is een glassoort, waaraan bepaalde stoffen zijn toegevoegd, die smelten hechtvermogen vergroten, en bij verhitting tussen 800 -850 gr.C smelt. De kleur verkrijgt het door toevoeging van bepaalde metaaloxyden.

De emaille kunnen we ondervedelen in:

-opaak-ondoorzichtig -transparant-doorzichtig -fondant-halfdekkend met een opale weerschijn

Als ondergrond kunnen we verschillende metalen gebruiken. De edele metalen goud en zilver en het onedele metaal koper. Om het emaille-poeder te smelten hebben we een oventje of een grote brander nodig. Laten we er van uit gaan, dat we een stukje koper gaan emailleren. Voordat we het poeder op het metaal gaan strooien, moeten we eerst zorgen dat het metaal vrij is van oxyde en vet. Daarom maken we het plaatje roodgloeiend en koelen het in water, waardoor de oxydatie-laag eraf springt. De eventueel achtergebleven resten kunnen we met schuurpapier verwijderen. Hierna schuren we het plaatje met vim of puimsteenpoeder en spoelen het onder de kraan schoon. We houden het plaatje aan de zijkanten vas, zodat we het te emailleren vlak niet meer met onze vingers aanraken, omdat anders door het vet van onze vingers de emaille op die plaatsen niet zou pakken.Als het plaatje droog is, leggen we het met een pincet op een stukje papier en strooien de poeder gelijkmatig over het oppervlak. De dikte van de gestrooide laag emaillepoeder moet gelijk zijn aan de dikte van het metaal. We leggen nu voorzichtig het plaatje op een roostertje en doen de teveel gestrooide poeder terug in het potje. Hierbij moeten we er op letten dat de poeders goed van elkaar gescheiden blijven. Het is niet mogelijk de kleuren, zoals bij verf met elkaat te mengen. De oven is op temperatuur wanneer er eenlichtrode gloed te zien is. We schuiven het roostertje met het plaatje erop in de oven en laten het er net zolang inliggen, totdat de oppervlakte van het plaatje glanst als een spiegel. Hierna halen we het uit de oven en zetten het er boven op zodat het langzaam kan afkoelen. Wanneer dit afkoelen te snel zou gaan, springt de emaille eraf, omdat de metalen onderlaag sneller uitzet en krimpt dan de emaille-laag. Dit is de basis en de eenvoyudigste manier van emailleren. Als je echt goed wilt emailleren is het nodig om aan de achterkant een contra-emaille aan te brengen, die er voor zorgt, dat het vershil tussen krimpen en uitzetten van het metaal en emaille wordt opgeheven. Bij holle en bolle voorwerpen is het eerst nodig een hechtmiddel tragant op het metaal aan te brengen, omdat anders het emaille tijdens het smelten naar het laagste punt zou lopen.

VERSCHILLENDE TECHNIEKEN VAN EMAILLEREN. - SJABLONEREN EN SCHILDEREN MET EMAILLE Hiervoor hebben we een geëmailleerde plaat nodig met een kleur. Deze kleur moet lichter zijn dan de kleuren die we er later op willen brengen. We maken een eenvoudige contourtekening op een stevig stukje karton of tekenpapier. Deze snijden we uit en het negatief gebruiken we als sjabloon. Dit leggen we op het geëmaiëlleëerde plaatje en strooien hierop een donkere kleur die afsteekt tegen de kleur die al op ons plaatje zit. We nemen nu voorzichtig het sjabloon weg en de tekening is overgebracht. Na het branden en afkoelen is het mogelijk om met een penseel details in de tekening aan te brengen, door de emaille-poeder aan te maken met water. Typerend voor deze techniek is ,dat de tekening nooit echt scherp is. Dit komt omdat de kleuren vaag in elkaar overlopen. Daarom is het ook noodzakkelijk, dat we de tekening zo eenvoudig mogelijk houden.


opdr1

- EMAILLE CLOISONNÉ Dit is een inlegtechniek. Van vierkant of rechthoekige draad worden vormen gebogen. Deze worden aan elkaar gesoldeerd, zodat er een roostertje ontstaat. Dit wordt in een transparante emaille vastgesmolten (fondant). Deze techniek maakt het mogelijk verschillende vlakken in diverse kleuren tegenover elkaar te zetten, zonder dat de kleuren in elkaar overlopen. De onstane vlakken of cellen worden opgevuld met emaille die aangemaakt is met water. We moeten erop letten dat het water geheel verdampt is, voordat we het werkstuk in de oven schuiven. Na het branden kan men de draad met schuurpapier voorzichtig blank schuren. Hierbij moeten we naturlijk oppassen dat we de emaille niet raken. - EMAILLE CHAMPLEVÉ Ook dit is een inlegtechniek, maar hier worden de vormen of cellen in de onderplaat geëtst. Daarom noemen we deze techniek ook wel groeven-emaille. In plaats van te etsen is het ook mogelijk, om twee plaatjes op elkaar te solderen. Op het bovenste plaatje maken we een tekening en zagen deze uit. Na deze afgewerkt te heben kunnen we de plaatjes op elkaar solderen. OPDRACHT Ontwerp en maak een speld in een van deze technieken avi- emailleren



vlak- afwerken

Recommend Documents