UCS opleiding - meld je aan!

nr

uro

Nieuwsblad van V&VN Urologie Verpleegkundigen

9

UCS opleiding - meld je aan!

10

Alles beter dan een katheter Resultaten van een verpleegkundig onderzoek

14

18

26

Katheterverstopping, is spoelen de oplossing? De richtlijn blaasinstillaties De European Association of Urology en de V&VN; samen staan we sterk Urologie Verpleegkundigen

november 2011

Lekt

13

N ie u w !

Curan intermitterende katheters Innovatieve oplossingen voor gebruikers en professionals

Veilig Comfortabel Betrouwbaar

Curan Catheters is a label of:

Bel of mail ons voor meer informatie en/of een proefpakket! Antwoordnummer 332 | 4000 VB Tiel | T. 0344 - 651 444 | [email protected] | www.curan.eu

Voorkom onnodige catheterisatie

De Biocon-700 blaasscanner met touchscreen Compact en compleet: • • • • • • •

realtime beelden voor lokalisatie van de blaas male, female en paediatric functie residubepaling (kleine volumes) snel en betrouwbaar scanresultaat opslag in unit en naar PC zeer eenvoudig te bedienen touchscreen kleurenscherm ingebouwde printer

!

NIEUW

Vraag naar meer informatie over de Biocon-700 en ons uitgebreide assortiment blaasscanners. NL T: +31 (0)317 61 38 42 BE T: +32 (0)32 18 22 92 E: [email protected] I: www.urotex.nl

2

Specialist in urodynamica, flowmetrie en blaasscanners

Inhoudsopgave

4

Voorwoord

6

Nieuws van de bestuurstafel

9

UCS opleiding - meld je aan!

10

Kwaliteitsregister

10

Alles beter dan een katheter

14

Katheterverstopping, is spoelen de oplossing?

18

De richtlijn blaasinstillaties

24

UroNedwerk - Verslag van de Webenquête’ Uronedwerk’ onder leden en andere urologieverpleegkundigen

Door de redactie

Door de redactie

Door de redactie

Door E. van Koeveringe

Door Annet Hesselink en Nancy Berentsen

Door M. Kappert

Door Jeannette Verkerk

Door Jeannette Verkerk

26

De European Association of Urology en de V&VN; samen staan we sterk Door Hanneke Lurvink

31

Colofon

Door de redactie

Urologie Verpleegkundigen

3

Voorwoord Voor je ligt weer een Lekturo, het tijdschrift van de V&VN Urologie verpleegkundigen. Het is lange tijd geleden dat jullie een tijdschrift hebben ontvangen. Er is voldoende input, daar niet van...

initiëren van zaken! Dat is geweldig leuk en inspirerend om te doen! En er worden ook resultaten geboekt waar we trots op zijn! Alleen; het kost wel allemaal tijd. En dat kun je maar een keer besteden. Dus hebben we ons

Wat te denken van de ophef over de plasperikelen in menig toiletloze trein? Of

de afgelopen periode ook gericht op

de meer seriezere ontwikkelingen in de gezondheidszorg, zoals de volumenor-

hoe we, V&VN urologie verpleegkun-

men die de verschillende ziektekostenverzekeraars gaan stellen, het functie-

digen, verder kunnen. Want als we

gericht voorschrijven dat voorwaarden stelt aan de professionals of überhaupt

eenmaal deze positie hebben bereikt

de recessie in Nederland waardoor minder groei voor ziekenhuizen mogelijk

(gezien worden als beroepsgroep)

is, wat dus consequenties heeft voor de inkomsten, laat staan geweldige in-

staan we ‘m niet zomaar meer af! En

novatieve ideeën die her en der gedeeld willen worden? Dan hebben we ook

dat hoeft volgens ons ook niet. Er

nog de DBC’s die worden omgezet naar DOT (Dbc Op weg naar Transparantie)

zijn ongeveer 100 instellingen / zie-

en zo kan ik nog even doorgaan.

kenhuizen in Nederland, een groot

Er zijn veel ontwikkelingen gaande op dit moment in de gezondheidszorg. Eén

aantal zal zowel een kliniek als een

daarvan is de groei in de professionalisering van het verpleegkundig beroep.

polikliniek hebben. Als van iedere

Op steeds meer fronten wordt duidelijk wie wij zijn, wat onze rol is en dat wij

werkplek één verpleegkundige een

ook een inbreng zouden kunnen hebben. En HEBBEN! Als V&VN urologie ver-

deeltaak op zich zou willen nemen,

pleegkundigen worden we met enige regelmaat benaderd om mee te denken,

alleen of met een collega, dan

mee te praten of hebben we zelfs een belangrijke rol in het ontwikkelen en

kunnen we de taken fijn verdelen.

Actreen® Lite Mini Klein formaat - Maximaal gemak

NIEUW

Direct gebruiksklaar: • steriel en voorzien van glijmiddel • geen geknoei met water

B. Braun Medical B.V. | Postbus 659 | 5340 AR OSS Tel. 0412 67 25 04 | Fax 0412 67 24 91 | [email protected] | www.bbraun.nl

4

Vele handen maken licht werk, nietwaar? Bovendien, als

INSTILLATIES. Na een flink aantal maanden tot jaren hard

we over een paar jaar voor herregistratie in aanmerking

werken is de richtlijn een feit. Een geweldig mooi voor-

willen komen, zullen we meer moeten kunnen laten zien,

beeld van wat de V&VN urologieverpleegkundigen kan

dan alleen een minimaal aantal werkzame uren. Hoe han-

helpen realiseren. Niet alleen organiseren we jaarlijks een

dig zou het dan zijn om als ‘slimme meid op de toekomst

symposium en wisselen we kennis uit. Nee, toen een paar

voorbereid’ te zijn?! En het is nog leuk ook! Een stukje

jaar geleden tijdens een symposium duidelijk werd dat er

uitwisseling en verdieping met vakgenoten, allemaal

binnen Nederland grote verschillen bestonden HOE de

mensen die nét zo enthousiast zijn over urologie als jij!

instillaties werden uitgevoerd, heeft dit geresulteerd in

Terug naar Lekturo, het tijdschrift dat voor je ligt. Zoals

het oprichten van een multidisciplinaire werkgroep die

je ziet is de lay-out compleet vernieuwd. Na 12 nummers

na raadpleging van literatuur afstemming heeft weten te

werd het tijd voor een nieuw jasje. We zijn gefuseerd met

bereiken en de richtlijn heeft vastgesteld. Eenduidigheid

de V&VN en ons oude logo en kleurstelling moesten dus

in zorg, kwaliteit van zorg en ook nog evidence based. We

worden aangepast. Mooie aanleiding om het hele blad

zijn trots op de mensen in de werkgroep die dit hebben

opnieuw op te laten maken, vonden wij. Ook qua inhoud

gerealiseerd!

is er iets veranderd. Natuurlijk is er als vast item een paar

Naast al dit ‘geweld’, zoals alle mogelijke ontwikkelingen

bladzijden ingeruimd voor NIEUWS VANAF DE BESTUURS-

in de gezondheidszorg, nieuwe beroepen zoals verple-

TAFEL. Zo is er nieuws over het kwaliteitsregister, en dan

gingswetenschappers en verpleegkundig specialisten,

specifiek het deskundigheidsgebied urologie. Daarmee

evidence based werken, meedenken en –praten over in-

samenhangend informeren we je over de UCS-opleiding.

dicatoren in zorg en ga zo maar door, willen we juist ook

De opleiding tot Urologie, Continentie, Stoma verpleeg-

weten wat er ‘aan bed’ gebeurt om ook daar goed op in

kundige aan de HAN in Nijmegen die in het najaar van

te kunnen spelen en kwaliteit van zorg hoog houden. We

2012 van start gaat. Enerzijds een mooi voorbeeld van

hebben daartoe een inventarisatie gehouden onder onze

wat 3 afdelingen sámen kunnen bewerkstelligen, ander-

achterban. Waar werken onze leden, welke opleidingen

zijds denken we dat we met deze opleiding klaar zijn voor

zijn er gedaan, zijn er aanvullende scholingen gevolgd?

de toekomst. De verpleegkundige die klaar wil zijn voor

Waar liggen de wensen van onze leden, van welke

2020 kunnen we met een mooie opleiding bedienen.

onderwerpen willen jullie meer weten, waar moet V&VN

Ook aandacht voor onze Europese collega, de EAUN in dit

urologie zich volgens jullie op richten?

nummer. Als je lid bent van de V&VN, ben je automatisch groepslid. Wat doet onze Europese zuster? Verder uitgebreid aandacht aan katheterzorg. Er is een artikel gewijd aan hoe ziekenhuisbreed kathetergebruik

Waar moeten we onze plannen voor de komende vijf jaar op afstemmen?

bewustgemaakt kan worden, interventies ingezet kunnen worden en hoe je kan zorgen dat het kathetergebruik

We geven een overzicht van de ingestuurde antwoorden.

daalt! Wat goed om te zien dat er lokale goede initia-

Ze gaven ons een verhelderend inzicht. Herken jij jezelf

tieven zijn, die bijdragen tot kwaliteit van zorg en die

niet in het overzicht of heb je misschien nog niet geant-

landelijk gevolgd zouden kunnen worden.

woord; neem dan alsnog je kans! Zoals aan het begin

Tevens is er een artikel over kathetermanagement. Tij-

van dit voorwoord reeds genoemd; er zijn momenteel

dens het symposium in 2010 is er voor het eerst aandacht

veel ontwikkelingen gaande in de gezondheidszorg. Een

aan besteed, maar het heeft inmiddels meer navolging

belangrijke is de professionalisering van het verpleeg-

gekregen. De boekjes ‘ZORG VOOR EEN VLOTTE DOOR-

kundig beroep. Florence Nightingale is er járen geleden

STROMING’ kennen inmiddels een paar herdrukken.

mee begonnen, al in de 19e eeuw. Maar om klaar te zijn

Hoogste tijd er een artikel aan te wijden.

voor 2020 ligt de bal nu bij ons. En wat een geluk dat we

Vol trots presenteren we uiteraard de RICHTLIJN BLAAS-

gevraagd worden om mee te denken!  Voorwoord - door de redactie

5

Nieuws van de bestuurs Zoals jullie in het voorwoord al hebben kunnen lezen

moeten en worden gerespecteerd. Transparantie is h

Is er ergens nog wel tijd en aandacht voor de individu

De V&VN heeft de zgn rondetafelgesprekken gehouden (en nog), met als doel inzichtelijk krijgen waar wij (verpleegkundigen) onszelf zien staan in 2020. Er staat het een en ander te veranderen in de zorg met gezondheid 2.0, ‘patiënten en zorgverleners werken actief samen waardoor doeltreffendheid en de kwaliteit van zorg toeneemt’. Kijk voor volledige tekst oa op de website van de RVZ (Raad voor Volksgezondheid en Zorg). We ontkomen er niet meer aan te zorgen dat we de zorginhoud afstemmen en uniform aanbieden. We willen daar als beroepsvereniging graag aan bijdragen op basis van kwaliteit, ipv daar door bv. ziektekostenverzekeraars op basis van financiën of normaantallen toe gedwongen te worden. De afgelopen periode hebben we ons best gedaan mee te praten. We hebben afvaardiging geleverd voor het meehelpen ontwikkelen van indicatoren voor Zichtbare zorg over BPH, urineweginfecties, prostaatkanker en nierstenen. Niet overal kwamen we even goed uit de verf, maar wat willen we? We zijn nieuw op het terrein van mee mogen praten, maar we leren snel! Daarnaast zijn we als afdeling benaderd mee te denken over de vragenlijsten van de verschillende ziektekostenverzekeraars om zorg inzichtelijk te maken! We zijn blij dat gezien wordt dat wij, verpleegkundigen, een rol hebben. Vervolgens ontdekken we dat er binnen onze beroepsgroep nog afstemming te behalen valt. Want ‘wat kan je van een urologie verpleegkundige verwachten’? Heeft ze in ziekenhuis A, dezelfde opleiding gehad als in Ziekenhuis B? En doet men in ziekenhuis B de behandeling even vaak als in ziekenhuis A, of hoe meet ik deskundigheid? We zijn bezig geweest daar een basis-uitgangspositie voor helder te krijgen, maar zijn nog niet zo ver. De enige basis die wij, verpleegkundigen in de urologie, nu allemaal hebben is een opleiding tot verpleegkundige. Op alle aanvullende opleidingen of scholingen op urologiegebied hebben

6

stafel staat er in de gezondheidszorg veel te veranderen. Zorg digitaliseert, richtlijnen

het modewoord en aan alle kanten worden overzichtslijstjes opgevraagd.

uele zorgverlening? En waar willen we zelf als beroepsgroep naartoe in 2020?

de urologen binnen de NVU hebben we in het verleden altijd een goed congres neer kunnen zetten. En zouden we met de collega’s van de EAUN niet eens kunnen kijken of we elkaars protocollen

we nog te weinig zicht om een kwaliteitsindeling te

kunnen vertalen? Je merkt het; we zijn naarstig

kunnen maken. Maar we gaan er de komende jaren mee

op zoek naar vormen om veel te kunnen blijven bieden,

verder!

mee te kunnen blijven doen in de urologieverpleegkun-

Hiermee samen hangt de ontwikkeling van de UCS-

dige ontwikkelingen, maar de ‘last’ te kunnen delen. Alle

opleiding. Samen met de collega-afdelingen Continentie

taken vragen tijd, en op dit moment doet iedereen alle

en Stoma werken we aan de inhoud van de opleiding

taken voor de V&VN urologie nog als vrijwilliger, dus náást

waarmee we jaarlijks de post-HBO erkenning binnen wil-

een fulltime of parttime baan. Het bestuur deed nu vaak

len halen. We denken hiermee een opleiding aan te kun-

ook commissietaken. Die dubbelrol kost echt te veel tijd.

nen bieden waarmee je je straks UCS-verpleegkundige

Vandaar ook dat 2 bestuursleden ervoor kiezen om alleen

mag noemen, ipv verpleegkundige met aandachtsgebied

nog commissietaken te doen. Gelukkig dat we nieuwe

urologie. Het lijkt misschien van weinig waarde, maar

bestuurleden hebben gevonden, maar als we alle ambiti-

in de komende jaren zul je je competenties inzichtelijk

euze plannen willen blijven uitvoeren kunnen we nóg wel

moeten kunnen maken om bepaalde taken nog te mo-

wat actieve leden gebruiken….. Dus, als jij altijd al hebt

gen uitvoeren. Behalve dat, denken wij dat het ook heel

zitten dubben of jij niet een bijdrage wil leveren, meld je

leuk is om een opleiding te doen, waarin je verdieping in

dan nu aan! We hebben mogelijkheden voor onkosten-

je vak krijgt, klinisch leert redeneren, de ontwikkelingen

vergoeding, in de CAO zijn tegenwoordig taken binnen

leert volgen en handvatten krijgt om erop te anticiperen.

een beroepsvereniging opgenomen, maar bovenal is het

(meld je aan!)

inspirerend en motiverend! De ontwikkelingen gaan allemaal door. Social media

UCS opleiding gaat in najaar 2012 van start lees er alles over op bladzijde 9

vraagt dat we ons bij Facebook aanmelden of een Twitteraccount aanmaken. We hebben er bewust voor gekozen dit nog maar even niet te doen… We willen wel onze site sprankelender maken en overwegen daar een forum te starten. Maar ook hier noopt tijdgebrek even een stap op de plaats te maken. Onze prioriteiten lagen even elders.

Omdat we de zusterafdelingen zo ‘spelenderwijs’ beter

We hebben namelijk een nieuw beleidsplan gemaakt voor

leren kennen exploreren we ook verdere voorzichtige

de komende 5 jaar. Ook moesten we nog voldoen aan alle

mogelijkheden om meer samen te werken. Kunnen we

huishoudelijke reglementen en andere officiële documen-

misschien nog meer klussen samen oppakken ipv ieder

ten, behorend bij aansluiting bij V&VN. Alles is binnenkort

voor zich het wiel uit te vinden? Of zouden we zelfs wat

te lezen op de site. Evenals het nieuwe beroepsdeelprofiel!

bestuurlijke taken kunnen bundelen om ons meer op de

Verder willen we de site meer gaan gebruiken om jullie

inhoud te kunnen richten?! De ontdekkingsreis is gestart,

te informeren over de verschillende ontwikkelingen in

we verkennen rustig verder! Ook de mogelijkheid om

urologie-land. Uiteraard de producten waar we aan mee

bijvoorbeeld een keer in het zuiden des lands een sympo-

hebben gewerkt, maar ook verschillende scholingen die

sium te organiseren, samen met onze Vlaamse collega’s

her en der, in Nederland of buitenland, worden georga-

willen we best eens onderzoeken. Maar ook samen met

niseerd. Of linken naar andere sites. We bieden je alle  Nieuws van de bestuurstafel - door de redactie

7

mogelijkheden om van ‘alles’ binnen de urologie op de

spreekpersoon en ontdekken we elkaars wensen en mo-

hoogte te zijn, maar ook om met je collega’s te delen!

gelijkheden. Het komend symposium kan de frequente

Maak er gebruik van, het is ook jullie site!

bezoeker al enkele verschillen zien!

Tijdens het a.s. congres is er de kans om een reis naar het

Je leest het; er is veel bedrijvigheid binnen de afdeling.

EAUN congres in Parijs te winnen. ‘Alles’ wat je hoeft te

We worden gezien, we worden gevonden, we worden

doen is een poster te maken. Een poster waarop je (uiter-

gevraagd en we bedienen soms ook ongevraagd. Al met

aard vol trots) vertelt over een stuk zorgvernieuwing,

al zijn we best tevreden. Natuurlijk kan er altijd meer, wil-

innovatief idee, meest briljante themapoli of noem maar

len we altijd beter,

op! De criteria kun je vinden op de site, maar schiet wel

maar soms mogen

op! Er komen dagelijks aanmeldingen binnen!

we ook heel even tevreden zijn met

Tenslotte hebben we op het vlak van de sponsoren ook

wat we al hebben

een verandering doorgevoerd. We hebben de samen-

bereikt. Graag horen

werking met onze sponsoren nieuw leven ingeblazen,

we jouw input als

door het aanstellen van een contactpersoon. Sponsoren

je dingen mist of

leveren naast de contributie (die jullie betalen) een

vragen hebt. En als

belangrijke financiële bijdrage om onze activiteiten voort

je nog wat tijd over

te blijven zetten, maar we wilden er meer uit halen dan

hebt, willen we ook

alleen de functie van ‘geldschieter’. Sponsoren hebben

best gebruik maken

namelijk zoveel meer te bieden! En wij hebben sponsoren

van je tijd.  

zoveel meer te bieden! Waar kunnen we elkaar vinden? Met onze contactpersoon hebben we een duidelijk aan-

Breaking news: VaPro verandert intermitterende katheterisatie voorgoed

Nieuw: VaPro, de intermitterende katheter met het VIP-gevoe l is dire ct kla ar ....... voo .............. r ..................... gebruik ...................................

is glad door middel van wa

...................................

...................................

is hygiënisch en handig doo

...................................

r

..................

...................................

beschermingstip- en hoes

...................................

...................................

...................................

...........

...................................

...........

is zeer gebruiksvriendelijk ver ................................... pak t ..................... .......

...................................

..................

Hollisters introductie van de VaPro intermitterende katheter is spraakmakend nieuws. De revolutionaire Vaporfiele technologie maakt water toevoegen overbodig. De VaPro intermitterende katheter is gebruiksklaar en kan altijd gemakkelijk én veilig worden ingebracht. Dat maakt voor patiënten het beslissende verschil … Wilt u weten hoe Hollister de nieuwe norm zet voor intermitterend katheteriseren? Vraag dan nu een proefpakket aan. Bel naar de klantenservice van Hollister, tel. (033) 45 01 000, of kijk op www.vaprocatheter.nl.

8

....

terd....... am....... pte chn ologie ....... .......

...................................

Hollister bv Postbus 2662 3800 GE Amersfoort Tel: (033) 45 01 000 [email protected] www.hollister.nl

UCS opleiding - meld je aan!

http://www.han.nl/opleidingen/opleiding/urologie-continentie-stoma-verpleegkundige

Urologie Verpleegkundigen

Beste leden, Na rijp beraad is besloten om een doorstart te maken met de opleiding tot UCS verpleegkundige (Urologie-Continentie-Stoma). De ontwikkelingen binnen de zorg, de invloed en wensen van de politiek, de zorgverzekeraars, ziekenhuizen en thuiszorgorganisaties dwingen ons om aantoonbaar kwalitatief hoogwaardige zorg te verlenen. Een opleiding op Hbo-niveau is hiervoor onontbeerlijk. Het huidige opleidingsaanbod blijkt hierin niet te voorzien. Om die reden hebben de 3 beroepsverenigingen de handen ineen geslagen en zijn we opnieuw met de HAN-VDO in gesprek gegaan. Wij denken dat er een opleiding is neergezet die aansluit bij de huidige ontwikkelingen in ons vakgebied. De 17 daagse opleiding gaat van start in het najaar van 2012 aan de HAN in Nijmegen en zal € 4550,= kosten. De opleiding duurt 1 jaar. Op dit moment wordt onderzocht of post-Hbo certificering mogelijk is. Toelatingseisen Hbo-denk en werk niveau Minimaal 1 jaar recente werkervaring binnen het UCS gebied Gelegenheid hebben om studie opdrachten te kunnen uitvoeren in een UCS werkomgeving Wat word je met deze opleiding Verpleegkundige met UCS specialisatie

• • • •

Om deelname aan deze opleiding te kunnen onderbouwen naar de leidinggevenden binnen jullie organisatie hebben we een aantal punten ter ondersteuning op een rijtje gezet. Wat biedt de UCS opleiding meer dan andere opleidingen?

•

De UCS opleiding leidt op tot verpleegkundigen met een specialisatie op UCS gebied. Dit is een Hbo opgeleide verpleegkundige. In het beroepsdeelprofiel is functiedifferentiatie beschreven; er zijn verpleegkundigen met aandachtsgebied, verpleegkundigen met specialisatie en de verpleegkundig specialisten (de nurse practitioner). Met de UCS opleiding word je verpleegkundige met specialisatie UCS. Huidige ontwikkelingen zoals functiegericht voorschrijven, DOT en casemanagerschap vragen om een verpleegkundige op hbo niveau. Deze opleiding leert evidence based richtlijnen interpreteren en vertalen naar de dagelijkse praktijk. Dit is van belang om een poli volgens actuele werkwijzen en normen in te richten. Tevens kunnen o.a. protocollen hierdoor instellingsbreed worden geïmplementeerd en geactualiseerd. Deze opleiding geeft handvatten om in te spelen op ontwikkelingen in de gezondheidszorg in het algemeen en de eigen organisatie in het bijzonder. De poli kan hierdoor steeds worden geactualiseerd aan de hand van landelijk gestelde criteria en indicatoren. Door het in dienst hebben van verpleegkundigen met een specialisatie (Hbo-niveau) kunnen instellingen aantonen deskundig en gekwalificeerd personeel te hebben.

• • • • •

Als vertegenwoordigers van de V&VN afdeling Urologie, CV&V en Stoma zijn wij direct betrokken bij de ontwikkeling van deze opleiding en bevelen we deelname aan deze opleiding ook van harte aan. Op de website van HAN VDO is binnenkort meer informatie over deze opleiding te vinden. Als er nog vragen zijn dan horen wij dat graag. Vriendelijke groeten, Namens de V&VN afdeling Urologie, CV&V en Stoma, Mirjam Kappert, Liesbeth Kok en Ineke Claessens Voorzitters

UCS opleiding - door de V&VN afdeling Urologie, CV&V en Stoma

9

Kwaliteitsregister

Alles beter dan e

Het bestuur van V&VN Urologie Verpleegkundigen is blij

Resultaten van een ver

te kunnen melden dat tijdens haar jaarlijkse congres

Door Annet Hesselink en Nancy Berentsen

op vrijdag 25 november 2011 het deskundigheidsgebied urologie feestelijk zal worden geopend. - Door E. van Koeveringe Het Kwaliteitsregister V&V is een online registratiesysteem waar je als

Inleiding

verpleegkundige of verzorgende in een portfolio vastlegt wat je doet aan

In het streekziekenhuis Koningin

deskundigheidsbevordering.

Beatrix (SKB) te Winterswijk is een

Als je in een periode van 5 jaar minimaal 184 uur besteedt aan deskundig-

verpleegkundig onderzoek gehou-

heidsbevordering, dan beschik je over voldoende kwaliteit om je vak uit te

den naar het gebruik van verblijfska-

oefenen, volgens de door de beroepsgroep opgestelde standaard.

theters. Annet Hesselink en Nancy

Als verpleegkundige voel je je verbonden met dat deel van het vak waarin

Berentsen, continentieverpleegkun-

je je hebt gespecialiseerd, bijvoorbeeld de urologie. De deskundigheidsge-

digen in het SKB, vertellen over hun

bieden binnen het kwaliteitsregister bieden de mogelijkheid om vakkennis

onderzoek, de uitkomsten, maar ook

op peil te houden op een specifiiek vakgebied. Binnen het kwaliteitsregister

de uitgevoerde verbeteracties.

zijn al ruim dertig deskundigheidsgebieden geopend, op 25 november 2011 komt daar het deskundigheidsgebied urologie bij. Het kwaliteitsregis-

Aanleiding

ter is voor elke verpleegkundige en verzorgende vrij toegankelijk. Wanneer

Prestatie-indicator Ziekenhuisinfecties

je bent ingeschreven in het kwaliteitsregister, dan kun je je zonder extra

De prestatie-indicator Surveillance

kosten inschrijven in één of meerdere deskundigheidsgebieden.

Ziekenhuisinfecties (Prestatie-indicatoren Basisset 2007, IGZ, november

Zijn er toelatingseisen?

2006) richt zich op het voorkomen

In de voorbereiding op het openen van het deskundigheidsgebied heeft de

van ziekenhuisinfecties. Onderdeel

V&VN Urologieverpleegkundigen haar leden gevraagd naar hun opleiding,

van deze prestatie-indicator is de

eventuele vervolgopleiding urologie en werkervaring binnen de urologie.

surveillance van Blaaskatheter gere-

Vooral gespecialiseerd verpleegkundigen, verpleegkundigen werkzaam

lateerde infecties.

op poliklinieken en Verpleegkundig Specialisten hebben gereageerd. Er blijken veel zeer ervaren verpleegkundigen te werken binnen de urologie,

De richtlijn Preventie van infecties als

inservice, niveau 4 of niveau 5 opgeleid. Vaak is een vervolgopleiding/bij-

gevolg van blaaskatheterisatie via de

scholing urologie gevolgd, zeer gevarieerd van enkele dagdelen tot een jaar

urethra van de Werkgroep Infectie

tot de 2 jarige MANP voor de Verpleegkundig Specialisten.

Preventie (gewijzigd: september

Verpleegkundigen werkzaam op verpleegafdelingen urologie hebben in

2006) heeft als algemeen uitgangs-

veel mindere mate gereageerd, van deze verpleegkundigen is het oplei-

punt: “Het gebruik van urethra-ver-

dingsniveau niet duidelijk geworden. Dit alles overwegende heeft het be-

blijfskatheters moet zoveel mogelijk

stuur doen besluiten om bij de opening van het deskundigheidsgebied nog

worden beperkt in aantal en in duur

geen toelatingseisen te stellen. Bij een herregistratie over vijf jaar zullen wel

van gebruik.”

eisen worden gesteld. De V&VN Urologieverpleegkundigen zal deze eisen tijdig bekend maken. De komende tijd gaat de V&VN Urologieverpleegkun-

In de richtlijn Registratie ziekenhuisin-

digen hard aan de slag om bestaande vervolgopleidingen en scholingen

fecties (Werkgroep Infectie Preventie,

Urologie op kwaliteit te beoordelen, waardoor het voor verpleegkundigen

gewijzigd december 2003) wordt

duidelijk wordt welke scholingen interessant zijn om te volgen. 

aangegeven; “Enkele procedures zijn zo duidelijk met een bepaalde

10

een katheter

rpleegkundig onderzoek

Centrale vraag in het onderzoek was;

• Wat is het aantal blaaskatheterisatiedagen en met welke interventie zal het aantal blaaskatheterisatiedagen teruggebracht kunnen worden? Deelvragen

ziekenhuisinfectie verbonden, dat soms kan worden volstaan met het registreren van die procedure. Een voorbeeld is het gebruik van blaaskatheters. Het gebruik is

• • • •

betekent vermindering van het aantal urineweginfecties.”

Wat zijn terechte indicaties voor blaaskatheterisatie? Wat is het percentage terechte blaaskatheterisatie? Welke alternatieven kunnen bijdragen aan het verlagen van het aantal blaaskatheterisatiedagen?

sterk gerelateerd aan het ontstaan van urineweginfecties. Vermindering van het aantal blaaskatheterisatiedagen

Wat is het aantal blaaskatheterdagen?

Opzet van het onderzoek Er is een vragenlijst gemaakt waarin de volgende items

In verscheidene onderzoeken naar het gebruik van verblijfskatheters in ziekenhuizen is het oordeel dat 20 tot 50% van de katheters zijn ingebracht zonder een gerechtvaardigde indicatie. Beperking van het gebruik kan worden bereikt door een strikte indicatiestelling te hanteren voor het inbrengen

aan de orde kwamen;

• • • •

Opdrachtgever voor blaaskatheterisatie Indicatie voor blaaskatheterisatie Bladderscan + volume Soort katheterisatie; verblijfskatheter of eenmalige katheter

catie is, zo mogelijk alternatieven te gebruiken.

• Duur katheterisatie (datum katheter in en datum uit) • Kweek / antibiotica

Reden genoeg om in ‘eigen huis’ rond te kijken, te inven-

Uitgangspunten

tariseren en waar mogelijk verbeteracties te realiseren.

Juiste indicatie voor katheterisatie

van een urethra-verblijfskatheter en wanneer er een indi-

In het Streekziekenhuis Koningin Beatrix in Winterswijk was nog geen meting gedaan naar het gebruik van ver-

• Geen indicatie voor katheterisatie zijn; incontinentie, preventie decubitus, vochtbalans 

blijfskatheters. Wel was geparticipeerd in de Landelijke Prevalentiemeting Zorg (LPZ) waarin ‘incontinentie’ een onderdeel is. Uit deze meting kwam naar voren;

• Een verblijfskatheter ter behandeling van incontinentie wordt in 56% procent van de gevallen toegepast.

• In 30% van de gevallen wordt er absorberend materiaal gebruikt met een gemiddelde van 3 per 24 uur.

• Een condoomkatheter wordt in 4% van de gevallen toegepast.

• In 4% van de gevallen gaat de patiënt op gezette tijden naar het toilet (blaastraining).

• Intermitterend katheteriseren wordt niet toegepast. Doel van het onderzoek Aantal blaaskatheterisatiedagen reduceren:

• Onterechte katheterisaties verminderen, kortere katheterisatieduur, gebruik van alternatieven Alles beter dan een katheter - door Annet Hesselink en Nancy Berentsen

11

Hoogland Medical

zorgverlening met begrip

aterialen • Stoma m alen ntiemateri e n ti n o c n In • gsproducte in rg o rz e v d • Won producten • Diabetes bestel via: ratis) 22 07 05 (g dical.nl • T. 0800 0 dme @hooglan • bestellen 45 42 45 • F. (0412) al.nl glandmedic • www.hoo

12

Meetresultaten

Vervolgacties

Positieve bevindingen;

De interne analyse heeft ertoe geleid dat de protocollen

• Goed gewerkt naar protocollen • Gemiddelde katheterisatie duur is 4 dagen • Percentage terechte katheterisatie is 89%. (Landelijk

zijn herzien / aangescherpt. Vervolgens is er veel aandacht geschonken aan het implementeren van de nieuwe werkwijze.

gezien is in verscheidene onderzoeken naar het ge-

• Er is een bijeenkomst georganiseerd voor de operati-

bruik van verblijfskatheters in ziekenhuizen het oor-

oneel leidinggevenden en de werkgroepleden conti-

deel dat 20 tot 50% van de katheters zijn ingebracht

nentie zorg, waarin de uitkomsten van de resultaten

zonder een gerechtvaardigde indicatie)

zijn gepresenteerd.

• Er is een inloopdag gehouden met klinische lessen Daarnaast zijn de bestaande ZH protocollen met betrek-

waarin alle herziene protocollen zijn gepresenteerd.

king tot blaaskatheterisatie onder de loep genomen.

Er wordt nu een eenduidig beleid gehanteerd zieken-

Geven de huidige protocollen voldoende en de juiste

huisbreed (muv gynaecologie en neurologie), waarbij

informatie? Is ZH breed helder wat een terechte indicatie

eerder eenmalig wordt gekatheteriseerd. Ook is er

voor katheterisatie is? Worden bestaande protocollen

een instructieles gehouden tav het bladderen.

juist toegepast? Kan iedereen werken met een bladder-

• Iedere afdeling heeft eigen een bladderscan gekregen.

scan? Hieruit kwamen een aantal verbeteracties naar voren;

• Er is een protocol ontwikkeld met indicaties wanneer

• ZH breed kan het gebruik van de bladderscan worden verbeterd

een verblijfskatheter wel geïndiceerd is.

• Aan de werkgroepleden zijn wederom lessen gegeven

• Stimuleren van inzet van alternatieve materialen

over het gebruik van alternatieven voor verblijfska-

zowel bij incontinentie als bij decubitus

theters (incontinentiemateriaal, externe katheters). Zij

• Indicaties van gebruik van katheter bij vochtbalans • Stimuleren

geven deze lessen weer door aan de verpleegkundigen op de afdelingen.

van gebruik



van eenma-

Tot slot zijn er afspraken gemaakt over het herhalen

lige kathete-

van de meting, die momenteel plaatsvindt icm het

risaties (inter-

prevalentieonderzoek ziekenhuisinfecties.

mitterend)

• Is er een beperking van het gebruik van urethrale

• Informeren over gebruik van juiste materiaal / soort

verblijfskatheters?

• Is er een toename in het verbruik van incontinentiemateriaal, eenmalige en externe katheters?

• Het gebruik van urine opvangmateriaal wordt be-

katheter bij

oordeeld. Zo nodig wordt het gebruik begeleid en

juiste indicatie

ondersteund door de continentieverpleegkundigen

• Is de katheterisatieduur verkort? • Zijn de aanbevelingen die zijn gesteld inmiddels uitgevoerd?

• Wordt er voldaan aan de interventies die zijn uitgezet? • Is het systeem dat er in het SKB wordt gebruikt goed? (katheter, urine-opvangzak, protocollen)  Tekst bewerkt door de redactie

Alles beter dan een katheter - door Annet Hesselink en Nancy Berentsen

13

Katheterverstopping, is spoelen de oplossing?

tie is het verwijderen van de katheter.2,3 Dit is helaas niet bij iedereen mogelijk, maar het heroverwegen

Door M. Kappert

van de indicatie is een stap die bij sommige mensen tóch nog alternatieven biedt! (Denk aan incontinentie

Inleiding

materiaal of intermitterend katheteri-

Een langdurige verblijfskatheter is geïndiceerd bij mensen met een blaas-

seren.)

ontledigingsstoornis, zoals bladder outlet obstructie (BOO) of neurogeen

Indien de verblijfskatheter geïndi-

blaaslijden. Een andere indicatie kan zorg gerelateerd zijn, zoals bijvoorbeeld

ceerd is, is het belangrijk in kaart te

bij terminaal zieke mensen of ter bevordering van wondgenezing bij inconti-

brengen wat de mogelijke oorzaak

nentie bij decubitus.

van een katheterprobleem is,

Het hebben van een katheter kan leiden tot complicaties, toegenomen

alvorens tot handelen over te gaan.

morbiditeit en mortaliteit! Maar het hebben van een katheter kan ook leiden

Volg de stappen van het verpleeg-

tot allerlei lastige problemen die grote invloed kunnen hebben op de kwa-

kundig proces; anamnese/gegevens

liteit van leven en ook kunnen leiden tot verhoogde zorgafhankelijkheid.

verzamelen, diagnoses stellen, doel

Katheterverstopping is een veel voorkomend probleem bij mensen met een

bepalen, acties plannen, uitvoeren,

verblijfskatheter. Het komt voor bij 40-50% van de langdurig gebruikers van

evalueren en zo nodig actieplan

een verblijfskatheter!4,5 Vaak als men er eenmaal last van heeft, houdt men er

bijstellen.

1

2,3

last van. Hoe ontstaat het en wat kun je er aan doen?

fIG. 1; vERplEEGkunDIG pRocEs

Encrustatie Katheterverstopping of encrustatie ontstaat via verschillende stappen. Een katheter is een corpus alienum, dat door het menselijk lichaam wordt bekleed met een biofilm; een slijmerige laag waarin oa bacteriën prima hechten.

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Gegevens verzamelen Diagnose Doel formuleren Interventies bepalen / uitvoeren Rapporteren Evalueren

Het hebben van een verblijfskatheter leidt tot bacteriurie. Iedere dag dat men een katheter heeft, neemt het risico toe. Na 4 weken heeft 90% van de pa-

Het reguliere katheterleven van deze

tiënten een bacterurie. Voorkomen lukt niet, bestrijden evenmin. Maar zolang

patiënt is hierbij een belangrijk gege-

een bacterurie asymptomatisch is, hoeft dat ook niet!!!

ven; hoelang kan de katheter bij deze

Encrustatie ontstaat meestal indien men last heeft van een urease-produce-

patiënt regulier in situ blijven, voor-

rende bacterie (Proteus mirabilis is zo’n bacterie). Urease is een enzym

ScHematiScH

dat ureum afbreekt. Daarbij komt am-

eiwit adsorptie op het corpus alienum en

monia vrij. Dat zorgt voor verandering

ontstaan van een biofilm

in zuurgraad van de urine (stijging). Bij veranderde zuurgraad kunnen bepaalde stoffen, normaal opgelost in de urine, juist neerslaan als kristallen. Indien deze kristallen verder aangroeien, kan de katheter verstoppen.5-8 Oplossen De enig zekere oplossing voor het voorkomen of bestrijden van encrusta-

14

▼

bacterie kolonisatie van urineweg

▼

aanhechting van urease-producerende bacteriën in de biofilm; leidend tot een polysaccharide matrix ▼

afbreken van ureum door urease, waardoor verhoging van de pH van urine (alkalisch milieu) ▼

calcium en magnesium en phosphaten slaan neer tot struviet en apatiet ▼

inhechting van de kristallen in de biofilm / matrix (encrustatie) ▼

verstopping van de katheter

Literatuurlijst dat er problemen optreden? Adhv 3-5 katheters is een katheterleven te bepalen;9,10 verstopt de katheter bij deze patiënt altijd na 4 weken, dan is dat zijn reguliere patroon, verstopt de katheter bij deze patiënt eigenlijk nooit, dan is zijn reguliere katheterleven 3 maanden (afhankelijk van de gebruikte katheter). Indien de patiënt zich meldt ga je na of de huidige periode afwijkt van zijn reguliere katheterleven. Vervolgens vraag je uit of er de afgelopen periode bijzonderheden waren; was de patiënt ziek (griep) waardoor hij minder kon drinken, is de katheter heel recent verwisseld, dan kan er een probleem in de wisseling of in de katheter worden gezocht, ander soort / maat, zit er een knik in de slang, is de patiënt per ongeluk op de katheter gaan staan, heeft de patiënt nieuwe medicatie, is er een mobiliteitsprobleem? Al deze factoren kunnen van invloed zijn op het ontstaan van het probleem.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

Richtlijn; Preventie van infecties als gevolg van blaaskatheterisatie via de urethra. Werkgroep infectiepreventie:Leiden; juli 2005. Robinson J. A practical approach to catheter-associated problems. Nurs Standard 2004;18:38-42. Wong ES. Guideline for Prevention of Catheter-associated Urinary Tract Infections. Center for Disease Control, 1981. Stickler DJ and Morgan SD. Modulation of crytalline Proteus mirabilis biofilm development on urinary catheters. J Med Microbiol 2006;55:489-494. Choong S, Wood S, Fry C and Whitfield H. Catheter associated urinary tract infection and encrustation. Int J Antimicrob Agents 2001;17:4:305-310. Marthur S, Suller MTE, Stickler DJ and Feneley RCL. Prospective study of individuals with long-term urinary catheters colonized with Proteus species. BJU Int 2006;97:121-128. Stickler D, Morris N, Moreno MC and Sabbuba N. Studies on the Formation of Crystalline Bacterial Biofilms on Urethral Catheters. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 1998;17:649-652. Suller MTE, Anthony VJ, Mathur S, Feneley RCL, Greenman J, and Stickler DJ. Factors modulating the pH at which calcium and magnesium phosphates precipitate from human urine. Urol Res 2005;33:254-260. Getliffe KA. Managing Recurrent Urinary Catheter Blockage: Problems, Promises and Practicalities, J WOCN 2003;May. Kunin CM, Chin QFAH and Chambers S. Indwelling urinary catheters in the elderly; Relation of ‘Catheter Life’ to Formation of Encrustations in Patients with and without Blocked Catheters. Am J Med 1987;82:405-411. Holtom B. Blocked indwelling urethral catheters: evaluating evidence based practice. JCN online;2004;18:issue 13. McNicoll D. Encrusted urinary catheters: how should nurses manage them? JCN Online2003;17:issue12 Yates A. Crisis management in catheter care. JCN Online 2004;18:issue 5. Sabubba N, Hughes G and stickler DJ. The migration of Proteus Mirabilis and other urinary tract pathogens over Foley catheters. BJU Int 2002;89:55-60 Schierholz JG, Yücel N, Rump AFE, Beuth J and Pulvere G. Antiinfective and encrustationinhibiting materials – myth and facts. Int J Antimicrobiol Agents 2002;19:511-516. Gray M. Managing Urinary Encrustation in the Indwelling Catheter. J WOCN 2001;28:226-229. Getliffe KA. The use of bladder wash-outs to reduce catheter encrustation. Br J Urol 1994;73:696-700. Getliffe KA, Hughes SC and LeClaire M. The dissolution of urinary catheter encrustation. BJU Int 2000;85:60-64 Getliffe KA. Bladder instillations and bladder washouts in the management of catheterized patients. J Adv Nurs 1996;23:548-554. Khan AA, Mathur A, Feneley R and Timoney AG. Developing a strategy to reduce the high morbidity of patients with long-term urinary catheters: the BioMed catheter research clinic. BJU Int 2007;100:1298-1301

Heb je hiermee niet de oplossing gevonden, dan ga je stapsgewijs verder zoeken. Stap 1 is probeer te katheter

beoordeel de katheter; visueel; dus

voorzichtig door te spoelen met NaCl

hoe ziet de katheter uit; of qua geur;

0.9%. Als er een klein stolsel of wat

ruik je iets? Kom je er niet uit; knip de

bezinksel voor de katheteropening

katheter dan in de lengte open. Als

zit, kan eenmalig spoelen het pro-

je dan een witte brokkelige massa

bleem al verhelpen. Spoel daarna tot

ziet, die zich tussen je vingers fijn laat

de urine helder is. Bespreek met de

wrijven, dan is de kans groot dat dit

patiënt wat hij kan doen om herha-

struviet of apatiet is.8 Deze patiënt

ling te voorkomen (bv goed drinken).

blijft dit dan produceren. De kans

Kun je de katheter niet doorspoelen,

is groot dat hij last heeft van een

dan zal het verstopt zitten. Wissel

urease producerende bacterie, bijv

dan de katheter. Gooi de oude niet

de proteus mirabilis. 

zomaar weg, maar observeer en beoordeel deze. Rol de katheter tussen je vingers heen en weer, en Katheterverstopping, is spoelen de oplossing? - door M. Kappert

15

Er is en wordt veel onderzoek gedaan naar het voorkomen van encrustatie.

dan 1x 100 ml.16-19 Let wel; spoelen

Veel drinken zou helpen, vloeistof drinken met citraat (bv sinaasappelsap)

veroorzaakt irritatie; afschilferen van

zou kunnen helpen, echter beide methoden zijn met name in vitro getest, of

cellen, epitheel, rode bloedcellen.9,19

in kleine groepen en te weinig in vivo of grote aantallen om dit tot beleid te

Spoel voorzichtig, het gaat NIET om

maken. Wat helpt dan?

het mechanisch spoelen, het gaat

PROACTIEF IPV REACTIEF

om het oplossen van de encrustatie.

Probeer met de patiënt een pro-actief planschema te maken; dus wacht niet

De vloeistof doet zijn werk. Na 5 min

tot er zich problemen voordoen, maar plan de wissel kort vóór de te verwach-

is de vloeistof verzadigd en moet er

ten verstopping.11-13 Deed de verstopping zich bij 7 weken voor, plan dan na

nieuwe/verse vloeistof worden inge-

6 - 6,5 week de wissel. Het maximum is 1 x per 4 weken. Of probeer of een

bracht. Dán verwijder je de meeste

andere katheter, zowel materiaal als maat. Elk (huidig) materiaal is ‘vatbaar’

encrustatie.16-19

voor encrustatie.14,15 Bij gebruik van een siliconen katheter kan het alleen iets

Indien er tot spoelen wordt overge-

langer duren, omdat het binnenlumen van de katheter groter is. Zoek wat de

gaan moet er een duidelijke indicatie

patiënt prettig vindt, het is zijn leven. Hydrogel coated scoort hierbij hoog!

zijn, afspraken over de hoeveel-

Soms helpt een grotere maat Charierre, ook hierin is een maximum; het moet

heid vloeistof, de periode waarover

wel leefbaar blijven voor de patiënt. Want wat je ook probeert; dat is bij alles

gespoeld gaat worden, evaluatiemo-

wel je uitgangspunt; de patiënt zijn kwaliteit van leven! Daarnaast probeer je

ment en doel van spoelen!13,19

natuurlijk mee te werken aan kostenbeheersing.

Begin met 2x per week spoelen,

Als de (bovengenoemde) basis oplossingen geen soelaas hebben geboden

evalueer adhv de resultaten of je

en je hebt encrustatie aangetoond, kán het zinvol zijn om de katheter te gaan

kunt verminderen naar 1x per week

spoelen. Solutio G heeft dan de voorkeur. Liever 2x een kleine hoeveelheid,

of moet ophogen naar bijv 3 x per

11

BASIS

BLIJVENDE VERSTOPPPER

Bestaat de indicatie voor katheter nog? Katheter; soort + maat / sinds wanneer in situ, Wat is ‘normale patroon’ (dagboek) Verloop klachten; sinds wanneer, welke actie reeds ondernomen Ernst klachten; volledige afvloed belemmering? Bloederigheid, debris, steen Bijzonderheden; verandering in medicatie, mobiliteit, voeding

Bij veel debris, maar geen steenaanslag Inventariseer mogelijke oorzaak = te weinig intake = irritatie blaasslijmvlies door katheter = irritatie door spoelen

Adviseer goede intake Afhankelijk van oorzaak

Bij aangetoonde encrustatie; Overleg met arts over indicatie; = spoelen met solutio G (herhaaldelijk katheter spoelen); Bij pijnlijke wissel tgv. steenaanslag aan buitenkant katheter

AFRONDING

= start met 2x p week met (max) 50 cc = rústig spoelen! = beter herhaald spoelen dan in blaas laten staan = evalueer en stel frequentie bij, adhv. resultaat

= Verander van katheter soort (materiaal / tip) = Fixeer katheter Heroverweeg spoel-indicatie

 actie; = noteer advies in dagboek = noteer evt. bijzonderheden in dagboek

Gooi eventueel cranberry-gebruik in de ban!

RUSTIG spoelen met solutio R; pré-wissel

rapporteer je bevindingen en uitgevoerde zorg vermeld gegeven adviezen / voorlichting en voorgesteld beleid regel vervolgafspraak of terugverwijzing (en overdracht)

OVERWEEG verwijzing naar / overleg met Uroloog;

16

= inzetten Urinekweek en/of pH-meting van urine

bij steenvormende bacterie = x-BOZ plannen ter evaluatie hogere urinewegen

= plannen scopie

Bij gruis; spoelen Bij (te) grote blaassteen; operatief verwijderen steen

= Evt. spoelbeleid afspreken en = Jaarlijks plannen voor co-scopie

week, tot 1x per dag. Ook hier geldt weer de kwaliteit van leven van de patiënt als leidraad. Als hij blij is zonder spoelen, maar met een wissel 1 x per 3 weken ipv 7 x per week spoelen om 1x per 6 weken te wisselen, probeer je beleid daar op af te stemmen. Qua kosteneffectiviteit geldt ook de 1e optie! Overleg met de arts of de patiënt gepland moet worden voor periodieke controle. Aangetoond is dat patiënten met encrustatie een groter kans op blaassteenvorming hebben. Met periodieke controle (x-BOZ, echo onderbuik of cystoscopie) kan soms endoscopisch en poliklinisch blaasgruis worden verwijderd en kan een (invasieve) operatie worden voorkomen.20

Stroomschema en katheterdagboek

stuk eenduidigheid in handelen,

Indien solutio G niet de oplossing

De mogelijke stappen die je kunt

geeft ruggesteun in de uitleg naar

biedt, kun je eventueel spoelen met

nemen zijn in een boekje geplaatst;

de patiënt en geeft daardoor een

Solutio R. Let wel; Dit is een vloeistof

‘Zorg voor een vlotte doorstroming,

stuk duidelijkheid. Het boekje bevat

met een pH van 2!!!! Dit irriteert de

stroomschema’. Hierin zijn verschil-

behalve de verschillende stroom-

blaas zeker! Spoel aanvankelijk niet

lende schema’s opgenomen voor de

schema’s uitgebreide motivatie en

langer dan 2 weken en evalueer.

meest voorkomende katheterproble-

literatuurverwijzingen. Behalve het

Soms wordt spoelen met Solutio R

men. Het biedt stapsgewijze oplos-

stroomschema is er ook een katheter-

toegepast, een kwartier voordat de

singen voor verschillende katheter-

dagboek ontwikkeld. In dit dagboekje

katheter moet worden gewisseld,

problemen. Werkt stap 1 niet, dan ga

kunnen de bijzonderheden mbt de

puur om de pijnlijke encrustatie aan

je een volgende door met stap 2, net

katheter worden genoteerd of mbt

de buitenkant van de katheter te

zolang tot je de beste behandeling

de patiënt (bijv medicatiewijziging).

verminderen en de wissel minder

voor deze patiënt hebt gevonden.

Indien dit boekje wordt meegenomen

traumatisch te maken.19

Dit boekje is samengesteld aan de

naar poliklinieken is in een oogop-

Rapportage en evaluatie

hand van een afgestemde selectie

slag overzicht te verkrijgen van het

Belangrijk is dat je acties die je hebt

uit evidence based adviezen en best

katheterleven, als ook van eventuele

uitgevoerd en afspraken met de pati-

practice handelingen. Hiertoe is

bijzonderheden.

ënt die je hebt gemaakt, rapporteert.

een werkgroep samengesteld met

Interesse

Een collega die een volgende keer

(ervaringsdeskundige) verpleegkun-

Indien je interesse hebt in een van

met deze patiënt en zijn katheter-

digen, een verpleegkundig specialist

deze boekjes kun je contact opnemen

probleem te maken krijgt kan dan

(i.o.), urologen en microbioloog uit

met [email protected] 

doorgaan op de door jou in gang

ons ziekenhuis. Vervolgens is het in

gezette behandeling of juist met de

de praktijk uitgetest en als bijzonder

volgende stap.

positief ervaren. Het leidt tot een Katheterverstopping, is spoelen de oplossing? - door M. Kappert

17

De richtlijn blaasinstillaties

Verantwoord uitvoeren van blaasinstillaties met Mitomycine en BCG Door Jeannette Verkerk

Patiënten categorie In Nederland wordt jaarlijks bij ongeveer 5300 mensen de diagnose blaascarcinoom gesteld. Blaascarcinoom wordt vooral bij mensen

Inleiding

ouder dan 60 jaar vastgesteld en komt viermaal

Binnen de vereniging van urologie verpleegkundigen is

zo vaak voor bij mannen als bij vrouwen. Op grond van de

al jaren discussie over wijze van uitvoeren van blaasinstil-

histologie , dus onder de microscoop wordt het blaascarci-

laties en door wie dat gedaan mag worden. In 2009 is

noom onderverdeeld in drie types:

gestart met de ontwikkeling van de multidisciplinaire evi-

• urotheelcarcinoom (overgangsepitheelcelcarcinoom)

dence based richtlijn blaasinstillaties. In dit artikel wordt

met papillaire of niet-papillaire bouw (90%)

resultaten.

• plaveiselcelcarcinoom (8%) • adenocarcinoom (2%)

Aanleiding

Bij een tumor van de blaaswand wordt onderscheid ge-

verslag gedaan van de ontwikkeling van de richtlijn en de

Tijdens het symposium van Uroned in 2004, werd na een presentatie duidelijk dat er grote verschillen van inzicht waren over de wijze van toediening van BCG en Mitomycine. In het ene ziekenhuis werden alle voorzorgsmaatregelen getroffen, in het andere ziekenhuis werden alleen handschoenen gebruikt. Vanuit de constatering dat er geen eenduidige werkwijze is, is de behoefte ontstaan om een landelijke evidence-based richtlijn te ontwikkelen. Het initiatief werd genomen door een delegatie van V&VN urologie en V&VN oncologie, deze groep werd ondersteund door het Integraal Kankercentrum Amsterdam.

maakt tussen een niet-spierinvasief (ongeveer 70% van de gevallen) en een spierinvasief groeiende blaastumor. Een spierinvasief groeiende tumor bevindt zich zowel in het blaasslijmvlies als in de blaasspier. Een niet-spierinvasieve tumor (oppervlakkig groeiende tumor) bevindt zich alleen in het blaasslijmvlies. Van de 5300 mensen met blaascarcinoom hebben 3800 mensen een niet-spierinvasief urotheelcarcinoom met stadium CIS, Ta of T1 (Nederlandse Kankerregistratie, 2007, http://ika.kankerregistratie.ikcnet.nl). Eén van de behandelingen van niet-spierinvasieve urotheelcarcinomen is de intravesicale toediening van medicatie (blaasinstillatie of blaasspoeling). Blaasinstillaties nemen een belangrijke plaats in bij de behandeling. In Nederland zijn twee geneesmiddelen geregistreerd; Bacillus Calmette-Guérin ( BCG) en mitomycine. De werkgroep beperkte zich voor de richtlijn tot deze twee geregistreerde middelen. Naast deze middelen wordt ook epirubicine regelmatig voorgeschreven. Mitomycine en BCG hebben een volledig verschillend werkingsmechanisme. Mitomycine is een cytostaticum dat een celdodend effect heeft op tumoren. BCG is een levend verzwakte tuberkelbacil die het immuunsysteem activeert. Door BCG in de blaas achter te laten gedurende een bepaalde periode zal dit in de blaas een immunologische reactie veroorzaken die uiteindelijk de tumorcellen uitschakelt. Het werkingsmechanisme van BCG is tot op

18

heden nog niet volledig ontrafelt.

Er is gestart met een knelpunteninventarisatie. In totaal

De standaard blaasinstillatie met mitomycine of BCG is

hebben 129 personen uit verschillende disciplines deze

ontwikkeld vanuit ervaring en onderzoek. Door de dosis

elektronische knelpuntinventarisatie compleet ingevuld.

en het schema aan te passen, is in de loop der tijd een

Op basis hiervan zijn door de werkgroep acht uitgangs-

balans gevonden tussen effectiviteit en doelmatigheid

vragen geformuleerd en elke vraag is toebedeeld aan

(Malmström, 2004; Brandau, 2007).

twee of meer werkgroepleden. Het Kwaliteitsinstituut

De blaasinstillatie als bedoeld in deze richtlijn valt onder

voor de Gezondheidszorg CBO heeft samen met deze

te verdelen in drie categorieën:

werkgroepleden uitgangsvragen geformuleerd volgens

• Instillatie met mitomycine binnen 24 uur na transure-

PICO-methode en vervolgens een literatuurzoekactie

thrale resectie van de tumor.

• Instillatie met mitomycine als onderdeel van behan-

gedaan. Er is een selectie van de literatuur op basis van abstracts gedaan. De geselecteerde abstracts zijn

deling van een Ta- of T1-tumor, low of medium risk.

fulltext opgevraagd via de Centrale Kankerbibliotheek.

• Instillatie met BCG als onderdeel van behandeling van

De literatuur is beoordeeld en toegelaten op basis van

een Ta- of T1-tumor of in geval van CIS.

relevantie en inhoud. De uitgangsvragen zijn volgens de evidence-based medicine methodiek uitgewerkt naar

De standaard dosering van mitomycine zoals vermeld

aanbevelingen. De teksten zijn op vier plenaire vergade-

in de richtlijn Urotheelcarcinoom van de blaas is 40 mg

ringen besproken en viermaal per mail rondgestuurd ter

opgelost in 50 ml NaCl 0,9%. Er zijn in Nederland twee

becommentariëring. Na verwerking van de commentaren

aflevervormen van BCG beschikbaar. Beide bevatten

door de aan de uitgangsvraag gekoppelde werkgroep-

ongeveer dezelfde dosering. De een wordt geleverd

leden, zijn de teksten door de werkgroepleden geaccor-

met een solvens en een aansluiting op een zogenaamde

deerd. De afzonderlijke teksten zijn samengevoegd en op

luer-lockverbinding (een gesloten systeem), de andere

elkaar afgestemd tot één document, de conceptrichtlijn.

afleveringsvorm dient apart te worden gesuspendeerd

Deze is ter becommentariëring voorgelegd aan de leden

voor gebruik (een open systeem).

van de betrokken verenigingen. Na bespreking van het commentaar is de conceptrichtlijn door de werkgroep

Methode van richtlijnontwikkeling

vastgesteld en voorgelegd aan de verschillende vereni-

Voor het ontwikkelen van de richtlijn is in maart 2009

gingen voor autorisatie.

een multidisciplinaire werkgroep ingesteld. Verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten werkzaam in de

Resultaten

behandeling van het blaascarcinoom zijn afgevaardigd

De V&VN urologie, NVU, VHIG, V&VN oncologie, NVZA en

namens de beroepsverenigingen. Bij de samenstelling

NFK hebben de richtlijn geautoriseerd.

van de werkgroep is rekening gehouden met de geografische spreiding en inbreng van betrokkenen uit zowel academische als algemene ziekenhuizen. De verpleegkundigen, uroloog en apotheker hebben van hun verenigingen het mandaat voor hun inbreng gekregen. De ziekenhuishygiëniste en arbeidshygiëniste, een vertegenwoordiger van de patiëntenorganisatie Vereniging Waterloop waren

Sinds 25 juli 2011 is de evidence based richtlijn blaasinstillatie een feit! www.oncoline.nl

als lid van de richtlijnwerkgroep verantwoordelijk voor de inbreng vanuit hun deskundigheidsgebied. Het Integraal Kankercentrum Amsterdam (IKA) was verantwoordelijk

De volledige richtlijn kun je lezen via www.oncoline.nl,

voor de procesbegeleiding en secretariële ondersteu-

maar hierna volgt een overzicht van highlights. 

ning. De richtlijn blaasinstillaties - door Jeannette Verkerk

19

Precision Cystoscopic Injection Needle

PELV I C FLO O R D IAG N OS T I C S

Depth matters!

Innovating the way Urodynamics is delivered

URO DYNAM IC S

CONTACT US for more information

LABORIE - BELGIUM BC Waasland, Industriepark West 75 9100 Sint-Niklaas Tel: + 32 3 780 17 38 Fax: +32 3 780 17 39 Email: [email protected] www.laborie.com

UROCAP IV

samen zorgen sinds 1897

Onze zorg voor uw patiënt stomazorg continentiezorg wondzorg therapeutische elastische kousen medische bandages

mathot.nl

20

Als medisch speciaalzaak leveren wij al 115 jaar medische producten en zijn wij merkonafhankelijk. Onze producten leveren wij snel en discreet. Voor advies en begeleiding rondom de door ons geleverde producten staan onze klantenservice medewerkers en onze verpleegkundigen graag klaar. Naast het leveren van producten hebben wij aandacht voor belangrijke ontwikkelingen in de zorg en denken wij graag mee over het optimaliseren van het zorgproces. Ook op het gebied van continentiezorg, waarbij wij het belangrijk vinden dat de professionele zorg uit het ziekenhuis voortgezet wordt, is de mens-

0079X_Advert-UROLOGIE_160x110-02.indd 1

gerichte benadering onmisbaar. Door jaren van ervaring en betrokkenheid weten we wat er speelt bij de patiënten en de zorgverleners thuis. Door hier adequaat op in te spelen met ons deskundig verpleegkundig team zijn wij in staat de kwaliteit van zorg te verbeteren. Dat is de service die u kunt verwachten van Mathot. Wij leveren professionele en gespecialiseerde producten ten behoeve van stoma-, continentie-, en wondverzorging bij mensen thuis. Mocht u nog vragen hebben, aarzel dan niet en neem contact met ons op, wij vertellen u graag meer over onze manier van werken.

08-11-11 13:48

Wijze van toediening blaasinstillatie

met de blaaswand. Door de blaas te ledigen vóór het in-

De veiligheid van zowel verpleegkundigen als patiënten

brengen, kan de blaas zich volledig om het medicament

en diens omgeving is van belang. Het heeft de voorkeur

(en dus onverdund) sluiten. Er is door de werkgroep, na

blaasinstillaties met mitomycine of BCG toe te dienen

een uitgebreide zoekactie, geen bewijs gevonden voor

in een gesloten systeem volgens de methodiek van het

de stelling dat wisselligging noodzakelijk of zelfs beter

veilig werken met cytostatica (Arbokennisdossier Cyto-

is voor de effectiviteit van de blaasinstillatie of dat de

statica 2009). Het ALARA-principe (as low as reasonable

patiënt na blaasinstillatie moet liggen, tenzij de patiënt

achievable) wordt hierbij gehanteerd. Het gebruik van

immobiel is. Bij incontinente patiënten is het van belang

nitril of neopreen handschoenen is voldoende bij een

dat adequate behandeling van de incontinentie plaats-

gesloten systeem.

vindt zodat de geïnstilleerde medicatie niet vroegtijdig

De werkgroep adviseert eenmalige gecoate katheter met

verloren wordt. De houding van de patiënt is afhankelijk

gelockte en geborgde verbinding te gebruiken en na het

van zijn mogelijkheden de instillatie de gewenste tijd

toedienen van de blaasinstillatie de katheter met 5 ml

in te houden. Wisseligging behoort dan ook tot de mo-

NaCl 0,9% door te spuiten. De werkgroep adviseert bij

gelijkheden. De meest effectieve duur van de instillatie

het verwijderen van de katheter de disposable onderleg-

met mitomycine en BCG is 2 uur. Lucht in de blaas is een

ger om de katheter te vouwen zodat spatten voorkomen

verstorende factor en dient vermeden te worden.

wordt.

Informatie overdracht

Toiletgebruik en adviezen aan patiënt

De informatieoverdracht tussen de verpleegkundige en

De beschermende maatregelen voor BCG en Mitomy-

de uroloog is van groot belang in de multidisciplinaire

cine bij toiletgebruik zijn verschillend. Bij BCG dient na

zorg bij de patiënt die blaasinstillaties ondergaat. De

het urineren chloor toegevoegd te worden en het toilet

behandeling van urotheelcarcinoom met blaasinstillaties

dagelijks met chloor gereinigd te worden. Bij mitomycine

is een complexe en langdurige behandeling (gemiddeld

dient het toilet dagelijks met een pH neutrale zeep gerei-

17 keer en kan oplopen bij onderhoudsbehandeling).

nigd te worden. De veiligheid van de patiënt kan gewaar-

Lamm (2005) geeft aan dat de verpleegkundige de

borgd worden door goede voorlichting en anamnese.

sleutel is voor goede communicatie om te komen tot een

Seksueel contact na blaasinstillatie met mitomycine en

optimale blaasinstillatie. Hij/zij is de aangewezen persoon

BCG dient vermeden te worden. Voor Mitomycine moet

om tijdig bijwerkingen te signaleren en dit te bespreken

gedurende 2 dagen voorzorgsmaatregelen zoals een

met de behandelend uroloog om zo ernstige bijwerking

condoom gebruikt worden. Bij BCG is dit 7 dagen.

te voorkomen. Zorgpaden kunnen een bijdrage leveren

De patiënt dient de vochtinname zoveel mogelijk te

aan de kwaliteit en de organisatie van de informatie-

beperken voorafgaande en tijdens de blaasinstillatie met

overdracht (Raiiayabun, 2007). De informatieoverdracht

BCG en mitomycine. Dit is noodzakelijk om te zorgen dat

vindt plaats via de medische en verpleegkundige status.

de blaasinstillatie niet onnodig verdund wordt met urine

Om fouten in de behandeling te voorkomen dienen alle

en de blaas niet onnodig gevuld wordt waardoor vroeg-

betrokken professionals goed op de hoogte te zijn van de

tijdige aandrang tot urinelozing ontstaat. 4 uur voor-

behandeling en alle interventies die daarbij uitgevoerd

afgaand aan en tijdens de instillatie geen tot beperkte

worden. De kennis en de bekwaamheid van de verpleeg-

vochtinname.

kundige die de patiënt behandelt is van groot belang. De verpleegkundige moet op de hoogte zijn van de bijwer-

Lichaamshouding patiënt

kingen en klachten die de patiënt ervaart gedurende de

De lichaamshouding van de patiënt is van belang voor

behandeling. Hij/zij moet in kunnen schatten wanneer

een adequate behandeling. De effectiviteit van de behan-

er overleg gepleegd moet worden met de behandelend

deling komt tot stand door het contact van de medicatie

arts. Afspraken tussen de professionals over de



De richtlijn blaasinstillaties - door Jeannette Verkerk

21

MET TELEFLEX HOUDT U HET INITIATIEF ZELF IN HANDEN

ANTWOORDCOUPON Maat: Charrière ........................................... Lengte: ⃞ 40 cm ⃞ 30 cm ⃞ 20 cm Dhr / Mevr ....................................................

LIQUICK BASE ®

...................................................................... Adres.............................................................

UW VEILIGHEID IS BIJZONDER BELANGRIJK VOOR ONS. Daarom hebben wij met ons nieuwste product uit het assortiment een echte basis gelegd. Bij onze Liquick®Base is de SafetyCat® veiligheidskatheter het hart van het systeem – hier voorzien van een gecoate bovenlaag die met een steriele zoutoplossing snel en eenvoudig goed glijdend wordt gemaakt. Door de praktische beschermhuls kan hij zo nder aanraken, steriel worden gebruikt.

Nadere informatie over het product en kostenloze monsters zijn te verkrijgen.

22

...................................................................... Postcode-Plaats ............................................ ...................................................................... Telefoon ....................................................... ...................................................................... Emailadres ................................................... ......................................................................

Stuur dit formulier in een portvrije envelop naar : Teleflex Medical B.V. Antwoordnummer 1171 1200 VB Hilversum Tel.:088-0021500 / Fax: 0021510 [email protected] www.medical-service.de

uitvoering van de behandeling, wanneer overleg nood-

Rol van verpleegkundige

zakelijk is, zijn van groot belang voor het welslagen van

Het tijdig signaleren van bijwerkingen is nodig, zodat er

de behandeling en goede ondersteuning van de patiënt.

op gereageerd kan worden. De patiënt is de aangewe-

Vastlegging van de overdracht dient binnen de multidis-

zen persoon om tijdig bijwerkingen te signaleren, dit te

ciplinaire statusvoering te geschieden.

bespreken met de verpleegkundige, die dit vervolgens

Bijwerkingen Blaasinstillaties met mitomycine of BCG kunnen verschillende bijwerkingen geven. Deze bijwerkingen kunnen wisselen in ernst. Over het algemeen zijn de bijwerkingen bij BCG ernstiger dan bij mitomycine. In de literatuur zijn diverse complicaties beschreven bij blaasinstillaties. Vooral van BCG zijn enkele casussen bekend van ernstige complicaties waarbij patiënten tuberculose kregen en in enkele gevallen zijn overleden. Bij mitomycine dient voorkomen te worden dat deze buiten de blaas in het kleine bekken komt bij blaasperforatie (extravasatie). De kans hierop is het grootst bij toediening postoperatief. Bij BCG is het grootste gevaar dat deze in de bloedbaan komt en een tuberculose infectie veroorzaakt. De werkzaamheid van BCG kan beïnvloed worden door chloorhexidine. In een in-vitro studie (Bohle, 1996) werd vastgesteld dat chloorhexidine wel een negatief effect had op het aantal kolonievormende eenheden, maar in een klinische studie (Loertzer, 2001) kon geen negatief effect op het eindresultaat vastgesteld. Gebruik van katheters met (hydofiele) coating maken het gebruik van chloorhexidine overbodig. Fluorchinolonen zoals ciprofloxacine hebben een groot bactericide effect op BCG. Ciprofloxacine wordt via de urine uitgescheiden en komt in grote concentraties in de urine terecht. Tijdens therapie met BCG is het niet verstandig om ciprofloxacine te gebruiken, dat vermindert het effect deels of wellicht wel totaal. Dat geldt ook voor ofloxacine. Amoxicilline al dan niet gecombineerd met clavulaanzuur, kan wel gebruikt worden. Ook kan trimethoprim of co-trimoxazol gebruikt worden. In een gerandomiseerde studie is onderzocht of ofloxacine de bijwerkingen van BCG kon verminderen. Daarbij werd 6 en 18 uur na toedienen van BCG ofloxacine toegediend. Ofloxacine verminderde ten opzichte van placebo de incidentie van ernstige bijwerkingen, terwijl de antitumorwerking niet werd beïnvloed

bespreekt met de behandelend uroloog om zo ernstige bijwerking te voorkomen (Lamm, 2005; Boyd, 2003). Verpleegkundigen zijn in de gelegenheid bij het toedienen van blaasinstillatie om de patiënt goede voorlichting te geven naast (of na) het informeren door de arts. Door het geven van goede voorlichting kunnen angst en onzekerheid worden weggenomen en wordt zelfredzaamheid bevorderd (Damoiseaux, 1988; Visser, 1987). Naast de mondelinge voorlichting door artsen en verpleegkundigen verdient het aanbeveling om patiënten en hun naasten te wijzen op (schriftelijke) voorlichtingsmiddelen en informatiebronnen. Bij de behandeling van urologische patiënten vindt er in Nederland een verschuiving plaats van taken en verantwoordelijkheden. In de klinieken is er toename van het aantal oncologieverpleegkundigen, gespecialiseerd urologieverpleegkundigen en verpleegkundig specialisten. Kelly en Miaskowkski (1996) stellen in een review vast dat kennis van verpleegkundigen over urotheelcarcinoom hen in staat stelt preventief acties te ondernemen, een eigen bijdrage te leveren aan de behandeling van de ziekte, de optredende complicaties, en aan de psychosociale behoeften van de patiënten tegemoet te komen.

Nawoord van de redactie

De (eerste) richtlijn voor toediening blaasinstillaties is een feit. De redactie van Lekturo

feliciteert de werkgroep met dit resultaat! We hopen dat het veel onduidelijkheid weg kan nemen en eenduidigheid in werken kan realiseren. De kennis en kunde van de urologie verpleegkundige komen in deze richtlijn sterk naar voren. Het maakt inzichtelijk dat de verpleegkundige een belangrijke rol heeft in uitvoering, voorlichting, signalering, coördineren en bijsturing van de behandeling. De redactie is trots dat V&VN Urologie Verpleegkundigen hierin een rol heeft gespeeld en hoopt dat dit navolging kan en zal krijgen.

(Colombel, 2006). De richtlijn blaasinstillaties - door Jeannette Verkerk

23

UroNedwerk

wordt het meest genoemd met 43% en kinderurologie met 16,3% het minst.

Verslag van de Webenquête ’Uronedwerk’

De volgende vraag betrof ‘de activitei-

onder leden en andere urologie verpleegkundigen

worden volgens de respondenten’.

Door Jeannette Verkerk

ten waaraan aandacht besteed moet Bij- en nascholing wordt het meest genoemd met 64,8%. Ledenwerving en (landelijke) protocolontwikkeling staan

Inleiding

gelijk op de tweede plaats met 35,2%.

V&VN urologieverpleegkundigen heeft in 2010 een webenquête gehouden on-

Daarna volgen onderwijs (27,8%), en

der 229 leden van de vereniging én onder verpleegafdelingen en poliklinieken

richtlijn ontwikkeling (22,2%).

urologie van de Nederlandse ziekenhuizen. Daarnaast is het, in het kader van

De vraag naar deelname aan activi-

het deelgebied urologie binnen het kwaliteitsregister, van belang dat we zicht

teiten is door 43 (27%) respondenten

hebben op de verschillende achtergronden en werkgebieden van de urologie-

beantwoord, er konden meerdere

verpleegkundigen. Hierop zijn alle leden in 2011 (opnieuw) aangeschreven.

antwoorden gegeven worden. Het

Het leverde interessante uitkomsten op!

beeld is sterk verdeeld. 51,2% van hen

Uitkomsten

wil meewerken aan de ontwikkeling

In totaal hebben 159 mensen de webenquête ingevuld. Van de respondenten

van protocollen/verpleegplannen.

is 52,2% (83) lid van de vereniging en 47,8% (76) niet. Van deze niet leden zou

37,2% wil bijdragen aan een externe

46,5% wel lid willen worden. Van het totaal aantal leden (229) heeft 36,2%

werkgroep/deskundigheidsgroep en

gereageerd.

34,9% wil ondersteunen bij de ontwik-

Op de vraag ‘Welke basisopleiding heb je afgerond?’ (N=154): heeft 60,4%

keling van bijscholing. Deelname aan

verpleegkundige niveau 4 en 35,7% heeft verpleegkundige niveau 5 afgerond.

een werkgroep binnen de vereniging

Op de vervolgvraag ‘Welke aanvullende opleiding is afgerond?’ (N=108)

is door 32,6% aangegeven en 30,2%

konden meerdere antwoorden gegeven worden. Urologische specialisatie is

wil bijdragen aan de ontwikkeling

door 79,6% afgerond, oncologie opleiding door 19,4%. 11,1% geeft aan de op-

van richtlijnen. 29 respondenten

leiding tot Nurse Practitioner of verpleegkundig specialist afgerond te hebben.

hebben overige ingevuld waarbij een

Vervolgens is gekeken naar de functie waarin de respondenten werkzaam zijn;

toelichting gegeven kon worden. 38

‘In welke functie ben je werkzaam’? (N=159). 71,1% van de respondenten

respondenten hebben hun e-mail

is verpleegkundige en 10,7% is Verpleegkundig specialist/ Nurse Practitioner.

adres gegeven.

17,6% geeft aan een andere functie te hebben. Ruim de helft van deze groep

Het is voor de projectgroep niet

geeft aan een specialistische verpleegkundige functie te hebben (9,4% van het

mogelijk op basis van de output van

totaal).

de webenquête een koppeling te

Op de vraag ‘Op welke afdeling ben je werkzaam?’ (N= 145) heeft 55,9%

leggen tussen degenen die aangege-

aangegeven op de polikliniek urologie werkzaam te zijn, en 40,7% werkt op de

ven hebben activiteiten te verrichten

verpleegafdeling urologie.

voor de vereniging en de opgegeven

Aanvullende vragen

e-mail adressen. Individuele leden

Op de vraag ‘Wat is het specialisme binnen de urologie waarin je werk-

die aangegeven hebben een bijdrage

zaam bent?’ konden meerdere antwoorden gegeven worden. Het veld is sterk

te willen leveren aan de activiteiten

verdeeld. Het meest voorkomende specialisme is de blaaskanker met 66,3%, op

van de vereniging zijn daarom (nog)

de voet gevolgd door prostaatkanker (64,2%). De daaropvolgende zijn incon-

niet benaderd. Dit geldt ook voor de

tinentie, nierkanker en nierstenen. Het minst scoren de niertransplantatie en

respondenten die aangegeven hebben

kinderurologie. Dit is wel verklaarbaar omdat dit zeer specialistische urologie

lid te willen worden.

betreft die alleen in de academische setting voorkomt. De antwoorden op de vraag ‘Welke onderwerpen behoeven meer aandacht?’ is vrijwel gelijk verdeeld over de mogelijkheden. De incontinentie

24

Conclusie

Vervolg

De deelname aan de webenquête

Het bestuur en de projectgroep

is heel hoog. Een groot deel van de

willen graag meer activiteiten gaan

niet-leden wil wel lid worden. Dit is

opzetten om het beleid voor de ko-

een heel positief resultaat en een

mende jaren vorm te kunnen geven.

potentiële groei van de vereniging.

Hiervoor zijn actieve leden noodza-

De resultaten per vragen lopen

kelijk. Gelukkig hebben 43 respon-

uiteen. Het grootste deel van de

denten aangegeven dat zij een

respondenten heeft een verpleeg-

bijdrage willen leveren. Wij roepen

kundige basis opleiding (96,1%) en

deze respondenten op zich kenbaar

de meesten hebben een urologie

te maken bij het bestuur van de ver-

bijscholing.

eniging via de website, omdat we via

De meeste verpleegkundigen zijn

de enquête niet kunnen achterhalen

werkzaam in het ziekenhuis (96,3%).

wie degenen zijn die aangegeven

81,8% is in een verpleegkundige

hebben dat ze actief willen zijn.

functie werkzaam.

Tevens roepen we leden op dit artikel

De vraag naar actieve deelname is

onder de aandacht te brengen en

door een kleinere groep responden-

collega’s te interesseren voor de

ten (27%) beantwoord. Dit aantal is

vereniging. Vele handen maken het

toch respectabel hoog.

licht werk! 

Welke onderwerpen behoeven volgens u meer aandacht binnen de urologie?

Welk basisopleiding heb je afgerond?



60,4 % Verpleegkundige niveau 4



35,7 % Verpleegkundige niveau 5



3,9 % Overige

Welke aanvullende opleiding is afgerond?

percentage

aantal

Blaaskanker

40,7 %

35



79,6 % Urologische specialisatie

Nierkanker

34,9 %

30

Peniskanker

23,3 %

20



19,4 % Oncologie opleiding

Prostaatkanker

33,7 %

29



11,1 % Nurse Practitioner of

Testiskanker

30,2 %

26

Kinderurologie

16,3 %

14

Scrotumaandoeningen

17,4 %

15

Erectiele disfunctie

24,4 %

21

Penis kromstand/Nesbit

17,4 %

15

Stoma

27,9 %

24

Incontinentie

43,0 %

37

Infecties

38,4 %

33

Nierstenen

19,8 %

17

Niertransplantatie

15,1 %

13

Prostaathyperplasie

17,4 %

15



Verpleegkundig specialist

In welke functie ben je werkzaam?

aantal personen die deze vraag beantwoordden: 86 aantal personen die deze vraag oversloegen: 73

Tekst bewerkt door de redactie



71,1 % Verpleegkundige



17,6 % Andere functie



10,7 % Verpleegkundig specialist



of Nurse Practitioner

Verslag van de Webenquête ’Uronedwerk’ onder leden en andere urologie verpleegkundigen - door Jeannette Verkerk

25

De European Association samen staan we sterk

NEWTON GALILEO KOPERNIKUS

Door Hanneke Lurvink

PelviTec Rotterdamseweg 183-C 2629 HD Delft [email protected]

FLOW met EMG Biofeedback

PelviTec Rotterdamseweg 183-C 2629 HD Delft [email protected]

26

De European Association of Urology (EAUN) is in 2000 opgericht en telt op dit moment zo’n 2.500 leden in 36 landen. Het is een dynamische organisatie met een actief bestuur, bestaande uit Kate Fitzpatrick (voorzitter) uit Ierland, Bente Thoft Jensen (vice-voorzitter) uit Denemarken, Veronika Geng (Duitsland), Willem de Blok (Nederland), Ulli Haase (Nederland), Lawrence Drudge-Coates (Verenigd Koninkrijk), Susanne Hieronymi (Duitsland) en Susanne Vahr (Denemarken, tijdelijk bestuurslid). Het bestuur is verheugd dat de EAUN in de afgelopen jaren enorm gegroeid is, doordat 11 urologische verpleegkundigen verenigingen met al hun leden groepslid zijn geworden, namelijk die uit België, Denemarken, Finland, Hong Kong, Ierland, IJsland, Nederland, Spanje, Turkije, Zweden en Zwitserland. Groepsleden hebben dezelfde voordelen van het lidmaatschap als individuele leden, maar zij ontvangen geen papieren publicaties of mailingen. Als je voorheen al lid was van de EAUN en wel papieren publicaties wil blijven ontvangen kun je dit bij de EAUN aangeven. Je blijft dan lid van de EAUN en betaalt het volledige lidmaatschapstarief (wat overigens maar € 30/jaar is). De belangstelling van bedrijven en andere organisaties om samen te werken is enorm toegenomen nu de vereniging steeds groter wordt en het niveau omhoog gaat. De EAUN wordt administratief, organisatorisch en financieel ondersteund door de Europese Association of Urology (EAU). Het kantoor zit dan ook in Arnhem, op het kantoor van de EAU. De taal van de EAUN is Engels. Dit is logisch voor een Europese vereniging, maar voor veel verpleegkundigen toch een drempel. Het bestuur meent toch dat vertalen van b.v. lezingen op het congress of richtlijnen geen prioriteit moet krijgen, omdat in de medische wetenschap Engels de standaard is en verpleegkundigen die bij willen blijven deze taal zullen moeten beheersen. Bovendien zijn de kosten die gemoeid zijn met vertaling in 20 talen door de EAUN niet op te brengen. Wel wordt nationale verenigingen de mogelijkheid gegeven zelf de richtlijnen te vertalen of aan de nationale regelgeving aan te passen. De EAUN

of Urology en de V&VN;

is ook bezig handvatten te ontwikkelen waarmee je zelf jouw niveau in medisch Engels kunt verbeteren en deze zullen op de website gezet worden. Ook is besloten voor de eerste kennismaking met onze vereniging folders te maken in verschillende talen. Deze worden verspreid op congressen waar de EAUN voor uitgenodigd wordt, zoals in Servië en Portugal. Wat doet de EAUN voor de leden Jaarlijks wordt er, tegelijk met het jaarlijkse EAU congres van de urologen, een driedaags congres georganiseerd voor urologische en continentie verpleegkundigen ergens in Europa. In 2012 wordt het congres gehouden in Parijs op 25-27 februari 2011. Er worden daar 2 uur durende workshops gehouden (over), een ESU cursus over “Sexuele malfunctie”, state-of-the art lezingen over b.v. “De gevolgen van prostaat kanker voor het gezin”, en “Het belang van patiënt positionering in de urologie O.K.” gehouden door verpleegkundigen, er worden diverse symposia georganiseerd door bedrijven en bij alles gaat het om direct toepasbare helder belichte onderwerpen toegespitst op wat van belang is voor een verpleegkundige. Deelnemers presenteren tijdens de abstract sessies hun abstracts over allerlei urologische verpleegkunde onderwerpen, of een “difficult case” in de gelijknamige workshop of een “verpleegkundig urologisch onderzoeksproject”. De deadline voor het insturen van dit alles is 1 november 2011. Aan het research project is een prijs verbonden van €2500,voor de uitvoering ervan. Het project mag nog niet gestart zijn. Ga voor meer informatie en de regels waaraan een abstract, case of research project moeten voldoen naar de congresswebsite: www.eauparis2012.org en kijk op de speciale pagina’s in de EAUN sectie. Voorbeelden van eerdere inzendingen vind je op de EAUN website, www.eaun.uroweb.org, pagina “International Meetings” of “Useful Resources for nurses”. Voor de beste inzendingen van “difficult cases” zijn 10 gratis registraties voor het congres in Parijs beschikbaar. Alle EAUN leden krijgen ± 100 euro korting op de registratie voor dit congress. Guidelines Ieder jaar wordt er een, of zelfs twee, nieuwe richtlijnen uitgebracht. Deze worden gepresenteerd op het

jaarlijkse congres. De leden krijgen de richtlijn ook per email toegestuurd. Op dit moment is de herziene richtlijn over Verblijfskatheters bijna klaar voor de dubbelblinde review. Binnenkort wordt gestart met de herziening van de richtlijn voor intermitterende katheterisatie (klaar in 2013). De richtlijnen zijn evidence-based en er wordt uitgegaan van de uitkomsten van het meeste recente en beste onderzoek wereldwijd In de richtlijnen wordt per hoofdstuk aangeven wat de aanbevelingen zijn en hoe sterk het bewijs hiervoor is. De richtlijnen worden vaak door bedrijven gesponsord met een educatieve toelage, maar de inhoud wordt volledig onafhankelijk bepaald door de werkgroep die uit leden van de EAUN bestaat en bij voorkeur één uroloog. Accreditatie en educatie In steeds meer landen, ook in Nederland, vindt verplicht nascholing plaats en wordt dit geregistreerd. De EAUN zou dit graag in navolging van de Europese Board of Urology (EBU) op Europees nivo willen organiseren. Daarom is de board zich al geruime tijd in deze materie aan het verdiepen. Er zijn vorderingen gemaakt in de ideeën hierover en er zijn contacten gelegd met diverse organisaties, maar er zijn nog geen besluiten genomen hierover. Wat wel duidelijk is dat het bestuur een onafhankelijke organisatie hierin wil betrekken en niet zelf wil gaan accrediteren, om de objectiviteit te waarborgen. Ook scholing staat hoog op de agenda. De hoogste normen worden nagestreefd en van moderne middelen gebruik gemaakt. Op de website vind je nu al al het materiaal dat bij de congressen is gepresenteerd (posters, abstracts, webcasts, research plans, continence cases). Dit zal in de nabije toekomst uitgebreid worden met interactief lesmateriaal. De voorzitter van de Special interest group for Education is Ronny Pieters uit België, één van de oprichters en voormalig voorzitter van de EAUN. Contact met andere urologische verpleegkundigen Op het jaarlijkse congres ontmoet je collega’s uit je eigen en andere landen. M.n. de recepties en andere activiteiten buiten de congreszaal zijn hier heel geschikt voor. In Parijs is er wederom een receptie, en een gezellige avond georganiseerd. De invulling staat nog niet vast. Contactgegevens van medeleden vind je via onze website (pagina “Membership Database”) en ook vind je daar allerlei nuttige informatie van collega’s zoals wat hun interessegebieden zijn of welke artikelen ze geschreven hebben. Je dient wel eerst je inloggegevens in te voeren om deze pagina te kunnen zien. De inloggegevens heb je per email ontvangen, eventueel kun je ze bij de EAUN 

De European Association of Urology en de V&VN; samen staan we sterk - door Hanneke Lurvink

27

opnieuw opvragen. De contactgegevens van andere verenigingen zijn op de pagina “Links” te vinden. Als je deelneemt aan een Fellowship of een Werkgroep van de EAUN werk je samen en kun je veel van elkaar leren. Tevens is de EAUN bezig met een chatbox voor leden. Op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen via de EAUN kun je; • op het jaarlijkse internationale congres • via de websites www.eaun.uroweb.org en www.eauparis2012.org/13th-eaun-meeting • via de tweemaandelijkse email nieuwsbrief • via de evidence-based guidelines • door deel te nemen aan werkgroepen • via de emails die je ontvangt • door een fellowship te doen Fellowship Door een of twee weken een ander ziekenhuis te bezoeken ergens in Europa met een fellowship van de EAUN kun je je horizon verbreden en geinspireerd worden door de

andere werkwijze. Lees de regels eens door op de website, misschien is het wat voor jou. Je moet wel twee jaar lid zijn van de EAUN, maar het tweede jaar van lidmaatschap is op 1 december 2011 al voorbij. Je kunt terecht bij ziekenhuizen in Zweden, Belgie, Nederland, Engeland, Zwitserland of Denemarken. Een gouden kans, zeker omdat de EAUN de kosten voor haar rekening neemt. Het enige dat je terug hoeft te doen is je bonnetjes indienen en een verslag schrijven. Wat kun jij via de EAUN doen voor de ontwikkeling van het vakgebied Inspraak bij de General Assembly: belangrijke beslissingen moeten door de leden goedgekeurd worden. Voorstellen zijn altijd welkom. Deelnemen aan werkgroepen die een nieuwe richtlijn ontwikkelt. Alle leden ontvangen een uitnodiging als er weer een nieuwe groep gestart wordt. Uit de kandidaten wordt een groep van ongeveer 6 mensen samengesteld. Abstracts, cases en research plans indienen. Door je eigen ervaring te presenteren help je je collega’s en de EAUN de kennis te verspreiden. Je kunt er bovendien vaak een prijs mee winnen. Je afdeling zal zeker trots op je zijn! De beste

Logo Full Color Groen: 60 cyaan 0 magenta 27,5 yellow 0 black

Altijd zorgzaam

Blauw: 100 cyaan 56 magenta 0 yellow 18,5 black

Maakt u al gebruik van onze service? • Wij leveren precies wat ú voorschrijft • Maatwerk in startpakketten voor uw poli • Eenmalige machtiging met minimale administratieve handelingen • Bestellingen plaatsen of patiënten aanmelden via telefoon, fax of internet • Indien u op werkdagen voor 17:00u besteld, dan is de levering de volgende dag • MediReva kan aan alle verzekerden continentiematerialen leveren in heel Nederland Informatie Wilt u een bestelling plaatsen, nieuwe patiënten aanmelden of heeft u een vraag? U kunt ons telefonisch bereiken op werkdagen tussen 8.30 uur en 17.30 uur via ons speciale telefoonnummer voor zorgprofessionals: 043 - 3690829. U kunt uw bestelling of aanmelding ook via internet doorgeven op www.medirevanet.nl.

Weerhuisweg 4 | 6226 NC Maastricht | T 043 - 369 08 29 | [email protected] | www.medireva.nl

28

[email protected] anders kunnen we je niet op de hoogte houden. Je Nederlandse vereniging geeft één maal per jaar alle contactgegevens van hun leden door aan de EAUN, maar zij hebben ook niet van iedereen het juiste emailadres. Bovendien is bij sommige ziekenhuizen de beveiliging zo streng dat email van de EAUN geweigerd wordt. Als je om een van deze redenen geen mail ontvangt geef dan je (privé) email door! Met vragen of ideeën kun je terecht op onderstaand adres. Wij hopen je spoedig te zien of iets van je te horen!  Contact 10 Difficult cases ontvangen een gratis registratie! Hanneke Lurvink De deadline is 1 November 2011, mogelijk is deze al verstreken bij het verschijEAUN Coordinator nen van dit blad. [email protected] In de nieuwsbrief van de EAUN is plaats voor artikelen over alle onderwerpen Tel. 026-3890680 die betrekking hebben op het vakgebied. Stuur ook eens een artikel in! Het moet in het Engels geschreven zijn, maar we hebben wel professionele redacteuren die er naar kijken voor het gezet wordt. De artikelen worden eerst gepubliceerd in de nieuwsbrief van de EAU, daarna in de electronisch nieuwsbrief van de EAUN en tenslotte verschijnen ze op de website. Je kunt een verslag schrijven over een congress dat je hebt bezocht, Op 4 november j.l. is voor de 10e keer de verkiezing tot een patient die je hebt behandeld, een onderzoek dat je continentieverpleegkundige van het jaar gehouden, in het Kurhaus hebt gedaan of een publicatie uit de vakliteratuur die je te Scheveningen. Een vakjury had uit alle nominaties 3 projecten bijzonder interessant vond. geselecteerd die werden gepresenteerd voor de ongeveer 180 aanwezige vakgenoten. Het bestuur van de EAUN is het afgelopen jaar uitgebreid Als eerste presenteerde Marga Boere uit het Groene Hart ZH om meer te kunnen bereiken en zal het komende jaar verte Gouda haar project betreffende de rol van de (continentie) der worden uitgebreid, met “special interest groups” voor verpleegkundige in de transmurale ketenzorg voor MS-patiënten verschillende vakgebieden. Als je interesse en tijd hebt met urologische klachten. om hieraan mee te werken moet je zeker contact met de Als tweede vertelde John Hoeymans uit ZH de Gelderse Vallei te Ede over het ontwikkelen van een uniform, evidence based EAUN opnemen. katheterbeleid binnen het ziekenhuis, zowel qua werkwijze, als qua materiaalgebruik. Internationale contacten Als derde vertelde Martinique Jaspers over de website De EAUN onderhoudt regelmatig contact met andere www.incoclub.nl . Dit is een lotgenoteninitiatief waarvan zij, internationale organisaties zoals de Skeletal Care Acavanuit haar deskundigheid als continentieverpleegkundige, als vrijwilliger een van de medebeheerders is. demy, Europa Uomo, de Global Alliance of Urology Nurses Na alle drie de presentatie te hebben aangehoord (GAUN) en de European Oncology Nurses Society (EONS). heeft het publiek de presentaties beoordeeld op Via de informatiekanalen wordt je op de hoogte gehouinhoud van het project en wijze van presenteren. den van de samenwerking hiermee en de mogelijkheden Na een zeer spannende puntentelling is die dat voor jou biedt. Martinique Jaspers verkozen tot continentieverpleegkundige van het jaar 2011. Alle leden die via hun landelijke vereniging bij de EAUN

Martinique Jaspers continentieverpleegkundige van het jaar 2011

zijn gekomen worden op de hoogte gehouden via de email. Het is dus bijzonder belangrijk dat de EAUN een juist e-mailadres van je heeft. Geef wijzigingen door via

Van harte gefeliciteerd!

De European Association of Urology en de V&VN; samen staan we sterk - door Hanneke Lurvink

29

30

DISCREET, VINDT 96%1

Colofon

Urologie Verpleegkundigen

Lekturo is het verenigingsblad van de V&VN Urologie Verpleegkundigen Lidmaatschap van V&VN urologie verpleegkundigen is mogelijk voor verpleegkundigen werkzaam binnen de urologie. De V&VN is de overkoepelende Beroepsvereniging van zorgprofessionals. Zij, die anderszins werkzaam zijn binnen de urologie, kunnen wel lid worden van de vereniging, echter zonder de mogelijkheid een bestuursfunctie te vervullen. Het lidmaatschap van de afdeling V&VN urologie verpleegkundigen bedraagt € 25,- per jaar en is persoonsgebonden; een afdeling of instelling kan geen lid zijn. Daarnaast moet men lid zijn van de V&VN, contributie daarvan wordt vastgesteld door de V&VN. Voor 2011 is dit € 62,- en voor 2012 € 65,Aan- en afmeldingen van een lidmaatschap lopen via de V&VN. Meer informatie vind je op de website www.venvn.nl Zie algemene voorwaarden lidmaatschap.

Adres V&VN

“Ik ga naar plaatsen die ik eerder zou hebben gemeden” Christophe, gebruiker SpeediCath® Compact Man

SpeediCath® Compact Man catheters geven mannen het vertrouwen meer te gaan ondernemen • Discreet design • Compact en praktisch, zowel thuis als buitenshuis • Kan ingebracht worden zonder het gecoate gedeelte aan te raken 1,2

V&VN algemeen T. (030) 291 90 50 Lidmaatschap van V&VN T. (030) 291 90 50 E. [email protected] www.venvn.nl Adres afdeling urologie verpleegkundigen V&VN tav afdeling urologie verpleegkundigen Postbus 8212 3502 RE Utrecht

Bestuur M. Kappert, voorzitter E. van Koeveringe, secretaris R. Ketelaar, penningmeester M. Benneheij, lid P. Slappendel, lid J. Verkerk, lid

Redactie Lekturo M. Kappert P. Slappendel

Redactie adres

Bekijk het hele verhaal van Christophe op www.speedicathcompactman.nl of scan hier de QR code.

via adres V&VN urologie verpleegkundigen, ovv Lekturo De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden artikelen in te korten en te redigeren.

Grafische vormgeving Suzanne Benneheij - Ziraffa ART - [email protected]

Beeldmateriaal Auteursrecht afb. omslag wavebreakmedia ltd, auteursrecht afbeeldingen blz. 8, 11, 13 en 18 Dennis Cox, 2011 Gebruikt onder licentie van Shutterstock, Inc. 1 2

Drukwerk

Chartier-Kastler et al. Submitted (acceptance study). Bagi et al. Submitted (pilot study).

Andi Druk - www.andidruk.nl

Advertentie verkoop

Stomazorg Urologie & continentiezorg Wond- en huidzorg

Het Coloplast logo is een geregisteerd merk van Coloplast A/S. © 2011-08 All rights reserved Coloplast A/S, 3050 Humlebæk, Denmark.

Coloplast BV Postbus 1111 3800 BC Amersfoort E-mail: [email protected] Telefoon: 033 - 454 44 44

G. Ruesink [email protected]

www.coloplast.nl

31