Toelichting op het programma TiO (Taalonderwijs in Ontwikkeling) voor ouders van leerlingen op Het Assink Lyceum Haaksbergen, september 2012
Introductie Met ingang van het schooljaar 2012/2013 wordt er in de vmbo-t en havo/vwo-brugklassen van Het Assink Lyceum gewerkt met het programma TiO (Taalonderwijs in Ontwikkeling). Dit digitale programma draagt bij aan de ontwikkeling van taal -, denk- en studievaardigheid van onze leerlingen. (Zie ook www.tioschrijven.nl) Hieronder wordt het programma nader toegelicht.
Inhoud A. Over de kwaliteit van TiO B. Visie op de toekomst C. Praktische vragen van ouders D. Docenten over het effect van TiO E. Ten slotte
Pagina 1 van 9
A. Over de kwaliteit van TiO 1. Wat vindt de minister eigenlijk van TiO? Ministers bemoeien zich niet met de keuzes van methodes. Van belang is wellicht, dat de demissionaire minister van onderwijs, mevr. Van Bijsterveldt, in 2010 heeft besloten dat het voortgezet onder wijs veel meer aandacht moet besteden aan o.a. taal. Dat klinkt ons als muziek in de oren. Wij vonden al veel eerder dat taalontwikkeling de basis is van alle andere studie-activiteiten. Dat was ook een van de redenen dat we in vorig jaar besloten hebben om TiO op onze school in te voeren. 2. Waarom is ler en schrijven plotseling zo belangrijk? Wij weten dat goed kunnen schrijven samengaat met goed kunnen denken en lezen. Dat zijn vaardigheden die voor de hele studie belangrijk zijn. Frequent schrijfonderwijs was vroeger heel lastig, omdat docenten nu eenmaal onvoldoende tijd hebben om elke week 200 teksten na te kijken (één tekst corrigeren duurt ongeveer 15 -20 minuten). In TiO kunnen de leerlingen wél gemakkelijk elke week een tekst schrijven. 3. Wat is zo bijzonder aan TiO? TiO helpt de leerling niet achteraf, maar tijdens het schrijven. Het gaat zo: een leerling schrijft een willekeurige tekst. Het programma zegt als het ware: zou je niet een interessantere openingszin schrijven? Hier zijn een aantal voorbeeld en. Op den duur heeft de leerling geen voorbeelden meer nodig, omdat hij zelf een interessante opening kan maken. Op dezelfde wijze komen veel andere schrijfvaardigheden aan de orde: structureren, nuanceren, logisch redeneren, goede argumenten aanvoeren, enz. De leerlingen leren tijdens het schrijven, zonder dat ze het in de gaten hebben. Er is wetenschappelijk onderzoek gedaan naar het effect van TiO. Uit de r esultaten van een promotieonderzoek (juni 2012) bleek dat TiO significant beter scoorde dan conventionele methodes, zowel op korte als op lange termijn. 4. Zijn scholen zonder TiO dan slecht er af? Elke school oordeelt anders over leermiddelen. Wij zijn er in ieder geval van overtuigd dat we iets heel goeds voor uw kind hebben binnengehaald. Scholen die al met TiO werken constateren al na korte tijd dat leerlingen beter gaan formuleren en gemakkelijker de structuur van een tekst herkennen. Het zijn slechts twee voorbeelden, maar ze laten zien dat het over belangrijke vaardigheden gaat. 6. Hoe kunnen leerlingen ‘vanzelf’ leren? Uit wetenschappelijk onderzoek is al heel lang bekend dat kinderen die in een rijke taalomgeving opgroeien taalvaardiger worden dan anderen. Ze leren meer woorden, meer zinsstructuren, meer logica, meer denkstrategieën. Dat gaat vanzelf; ze kunnen dat leerproces niet eens tegenhouden. Vergelijk het met een vakantie op een Franse camping. Binnen een maand beginnen jonge kinderen een beetje Frans te praten. Je hoeft daar als
Pagina 2 van 9
ouders geen proefwerk over te geven; het gaat vanzelf. Zo is het ook met TiO. De leerlingen komen zó vaak in aanraking met hulpmiddelen om bijvoorbeeld een tekst boeiender te maken of bondiger, dat ze dat op den duur vanzelf leren. Maar het gaat niet in een maand. Het is een tijdrovend programma. 7. Wat kunnen wij als ouders doen? TIO is beslist niet zo leuk als een game en kinderen vinden kletsen veel aantrekkelijker dan teksten schrijven. Er is dus wat Pressie en Prikkel nodig om hen aan het werk te houden. Het helpt echt, als u uw kind stimuleert om regelmatig en met zorg in TiO te werken. Wij, docenten, doen dat ook. Als wij met de rug naar het programma gaan zitten, denken de kinderen dat TiO niet belangrijk is en dan doen ze bij voorkeur niets. Als u net als wij vierkant achter het programma gaat staan, steunt u daarmee de ontwikkeling van uw kind. Sommige ouders gaan zover, dat ze het werk van hun kind controleren. U kunt op elk moment volledig inzicht krijgen in wat uw kind aan teksten heeft geproduceerd. Wij zijn al heel blij met uw mentale ondersteuning. 8. Hoe kan TiO ineens uit de lucht komen vallen? TiO viel niet uit de lucht. Het is gebaseerd op een proefschrift van dr. Ad Bok, Taalonderwijs in Ontwikkeling, uit 1998. Daarin zijn lijnen getrokken tussen het natuurlijke taalleerproces thuis en het gedidactiseerde leerproces op school. In het programma zijn veel onderwijskundige principes verwerkt die we al lang kennen, maar die niet goed in een methodeboek konden worden verwerkt. Wetenschappelijk onderzoek toont bijvoorbeeld aan dat leerlingen beter leren, als ze zich betrokken voelen bij werk dat van henzelf is . Het schrijven en verbeteren van eigen teksten in TiO draagt sterk bij aan dat gevoel. Ook is wetenschappelijk bewezen dat leuke toeters en bellen in een programma snel vervelen en het leerproces zelfs verstoren. U zult ze in TiO dan ook niet aantreffen.
B. Visie op de toekomst 1. Hoogwaardige Basisvaardigheden We hebben in de sectie Nederlands goed naar TiO gekeken voordat we het aanschaften. Het sprak ons aan dat TiO niet alleen voorbereidt op het examen, maar daar zelfs overheen gaat. In het vervolgonderwijs en in het volwassen leven zit men te springen om mensen die lastige teksten kunnen lezen, schrijven, bestuderen, samenvatten, kritiseren. Dat is precies wat de leerlingen in TiO leren. Belangrijk is ook dat uw kind zich medeverantwoordelijk gaat voelen voor zijn werk en zijn prestaties. In het leven ná de middelbare school moeten mensen ook zelfstandig (samen)werken, zelfstandig initiatieven nemen en (mede)verantwoordelijkheid dragen. Die ontwikkeling wordt in TiO gestimuleerd.
Pagina 3 van 9
2. Leren voor het leven Sommige mensen denken dat leerlingen in TiO alleen tekstjes leren schrijven. Wij weten echter dat ze veel méér leren. De leesteksten komen uit hoogwaardige bronnen. Er is bewust gekozen voor een volwassen woordkeus zodat het kind gedwongen wordt om nieuwe woorden te leren. In het onderdeel ‘Hoofd-Zaken’ leren ze bijvoorbeeld omgaan met begrippen als relativeren, confronteren, definiëren, analyseren, objectiveren. Dat zijn stuk voor stuk belangrijke begrippen voor de hele studie, óók na het examen. Op een andere plaats maken leerlingen (met hulp) een Certificaat van Kwaliteit bij hun eigen tekst. Ze laten daarin zien wat ze aan het leren zijn. Leerlingen ontwikkelen hier kennis en vaardigheden waar we tien jaar geleden niet eens van droomden. 3. Digitaal leren Ler en met behulp van de computer wordt steeds belangrijker. Op de universiteit en in het beroepsonderwijs is meer dan de helft van alle onderwijs digitaal. Het is goed dat we onze leerlingen voorbereiden op die situatie. Maar er is méér. Leren in een klas met der tig kinderen is niet altijd optimaal. Achter de computer is het stil, het apparaat heeft alle tijd, het is altijd goedgehumeurd, wordt nooit ongeduldig, dwingt niet tot een te hoog tempo, laat vrijheid voor eigen initiatief zoals het opzoeken van 'moeilijke' woorden. 4. De samenleving van morgen Nederland wordt een kenniseconomie. Daar zijn jonge mensen voor nodig die beschikken over kennis en kunde. Mensen zullen veel vaker van baan en beroep wisselen dan vroeger. Nieuwe werkers zijn flexibel, creatief, communicatief, taakbewust, initiatiefrijk. Wij zijn ons op school bewust van het feit dat we jonge mensen moeten voorber eiden op die nieuwe samenleving. We denken dat een programma als TiO ons (en uw kind) daarbij uitstekend helpt.
C. Praktische vragen van ouders 1. Kan mijn kind een tekst in TiO kwijtraken? In TiO worden jaarlijks meer dan een miljoen (!) teksten zonder problemen opgeslagen. Aangezien er maar één moederprogramma is, mag u ervan uitgaan dat het programma maximaal betrouwbaar is. Wat wel kan is, dat een leerling zit te werken, ter wijl de internetverbinding is verbroken. Dan wordt er uiteraard niets opgeslagen. Het komt helaas ook voor dat leerlingen hun taak willen ontlopen en het programma ten onr echte de schuld geven van tekstverlies. We kunnen in het persoonlijke logboek van de leerling echter zien wat er werkelijk gebeurde.
Pagina 4 van 9
2. Waarom zo véél teksten? Mensen hebben vanaf hun geboorte meer dan 20.000 uur nodig om goed te leren spreken. Leren schrijven is weliswaar anders dan leren spreken, maar bijna even complex. Het is echt niet overdreven om 35 uur per jaar uit te trekken om goed te leren schrijven. Leerlingen moeten veel schrijfkilo meters maken. Ze leren schrijven door het vaak en gevarieerd te doen, maar dan wel onder begeleiding van een bekwame coach, de docent. 3. Kan het programma vastlopen? Het programma is zo vaak door zoveel leerlingen beproefd, dat vastlopen praktisch niet meer aan de orde is. Mocht er een vastloper zijn, dan geeft het programma daar zelf een melding van. Als TiO desondanks hapert, ligt de oorzaak in 99% van de gevallen bij: a. de internetaansluiting (geen internetverbinding, dus geen contact met het moederprogramma), b. de keuze van de browser (TiO gebruikt op dit moment uitsluitend Explorer en Firefox), c. de instelling van de computer (weigering van pop-ups, vasthouden van oude downloads), d. gedrag van de leerling (googlen/gamen tijdens TiO; overbelasting van drukknoppen). 4. Kan ik als ouder iets van de resultaten waarnemen? U kunt zeker meekijken in het programma. Op de Monitor kunt u de prestaties van uw kind vergelijken met het klassengemiddelde. In het Rapport ziet u wat uw kind heeft gepresteerd. In de Koerswijzer is te zien of uw kind op koers ligt. In de Leerwijzer ziet u wat uw kind bezig is te leren. In het Jaarboek vindt u alle opgeslagen teksten. Als u de eerste en de laatste tekst leest, merkt u misschien al iets van het verschil. Maar, schrijven is heel complex, de vooruitgang gaat even langzaam als die van het Nederlandse kind op de Franse camping (zie punt A6). 5. Mag ik zelf in TiO schrijven? Het is voor u technisch goed mogelijk om in TiO te werken; het programma is ook voor volwassenen heel leerzaam. Het gevaar bestaat echter dat u de scores van uw kind ten onrechte opvoert (of omlaag haalt). Als u in TiO wil werken, sla dan in ieder geva l géén teksten op in het Jaarboek van uw kind. Opgeslagen teksten in het Jaarboek kunnen niet meer aangepast worden. 6. Telt het werk in TiO mee voor het rapport? Wij hechten veel waarde aan de taalontwikkeling die door TiO wordt bevorderd. We weten echter ook dat die ontwikkeling geleidelijk gaat en niet goed in klinkende cijfers is uit te drukken. We hebben een systeem ontwikkeld, waarbij het ‘normale’ rapportcijfer van de leerling wordt verhoogd of verlaagd door de inspanningen die hij in TiO verricht. Maar wat belangrijker is: we verwachten dat de rapportcijfers van álle leervakken geleidelijk beter worden onder invloed van het werken in TiO.
Pagina 5 van 9
7. Kan ik TiO aanschaffen voor mijn ander e kinderen? Dat kan helaas niet. Om r esultaat in TiO te behalen is de begeleiding van een docent absoluut noodzakelijk. Er zit niets anders op dan in gesprek te gaan met de school van uw andere kinderen. Kleinschalig gebruik is altijd mogelijk (zie punt C5). 8. Wordt mijn kind geen cliché-schrijver door de vele voorbeelden? Het aantal voorbeelden in TiO is verbazingwekkend groot. De voorbeelden worden willekeurig opgeroepen zodat de leerling steeds een andere tekst krijgt. Het is opzettelijk onmogelijk gemaakt om voorbeelden van buiten te leren. De bedoeling is juist, dat leerlingen uit de vele voor-beelden het prin cipe ontdekken, zodat ze in het vervolg zelf ‘na-beelden’ kunnen creër en. 9. Leert mijn kind beter studeren door TiO? TiO draagt zeker bij aan een verbetering van de studievaardigheden. Elke tekst die uw kind in TiO schrijft, vraagt om structuur, reflectie, initiatief, kritiek, relativering, hoofd- en bijzaken, conclusies, argumenten, standpuntbepaling, enz., enz. Dat zijn vaardigheden die voor de studie van alle vakken van belang zijn. 10. Ontwikkelen van (mede-)verantwoordelijkheid? Kan dat echt? Door de opzet van TiO worden leerlingen als het ware gedwongen om zich (mede)verantwoordelijk te voelen voor hun eigen inzet en resultaten. Dat kan, omdat het programma niet bestaat uit eenvoudige lesjes die één vo or één worden afgewerkt. De leerling moet in TiO zelf keuzes maken, zelf initiatief nemen en zelf zorg dragen voor kwaliteit. Een ijverige leerling ziet zijn inspanningen beloond door beter e prestaties in de klas en door goede scores in de TiO-Rapporten. Een leerling die geen verantwoordelijkheid neemt en niets uitvoert, zal het tegenovergestelde effect waarnemen. 11. Waarom geeft TiO geen cijfers? Complexe vaardigheden, zoals leren schrijven, laten zich niet zo gemakkelijk becijferen. Vergelijk het met p euters die leren praten. Het gaat elke dag een stukje beter, maar die vooruitgang is niet per dag waar te nemen. De winst is pas spectaculair als je een traject van een half of heel jaar overziet. En dan nóg is het lastig om Pieter van 2 jaar een 6,5 voor spreken te geven en Pieter van 3 jaar een 7,2. Wij zien het als volgt: TiO moet zelf geen cijfers opleveren, maar moet zoveel ontwikkeling tot stand brengen, dat niet alleen de taalvaardigheid toeneemt, maar dat alle leervakken er voordeel van hebben. U kunt het vergelijken met de zware conditietraining van sporters. Die training levert zelf geen competitiepunten op, maar draagt wel bij aan het binnenhalen van winstpartijen.
Pagina 6 van 9
12. Raakt de menselijke docent niet erg uit beeld? De docent hoeft zich inderdaad geen zorgen te maken over het leerproces, dat door TiO wordt aangestuurd. De docent hoeft ook geen eindeloze stapels met teksten meer te corrigeren. Maar de docent blijft absoluut noodzakelijk voor de leerstofselectie, voor d e vakinhoudelijke ondersteuning en de begeleiding van het leerproces. Zonder de pressie en prikkel van de docent wenden de meeste kinderen zich af van het programma. Zó leuk is teksten schrijven nou ook weer niet.
Pagina 7 van 9
D. Docenten over het effect van TiO We vroegen ervaren TiO-docenten wat ze merkten van het effect van TiO. Hieronder vindt u een aantal van hun uitspraken. - ‘Een collega die langdurig uit de running is geweest, verbaasde zich over het niveau van de teksten van leerlingen.’ - ‘Leerlingen voelen zich vrijer o m te sch rijven ; dat kan alleen als ze over meer schrijfmogelijkheden beschikken en over minder faalangst.’ - ‘Leerlingen lezen de helft van de tijd in elkaa rs teksten; dat g ebeurd e vroeger nooit . Ik zie dat als een bron van reflectie op tekstelementen .’ - ‘Sommig e leerlingen zijn oprecht verbaasd over wat er allemaal te verbeteren is. Die verbazing is leerzaam.’ - ‘Leerlingen hebben nooit eerder gedach t dat ze hun eig en tekst konden verbeteren.’ - ‘Leerlingen zien een tekst veel meer dan vroeger als een drager van een boodschap waa r je invloed op kunt uitoefenen.’ - ‘Mijn leerlingen zeggen niet meer dat ze teksten kwijt zijn ; ze hebb en geleerd dat er gewérkt moet worden.’ - ‘Leerlingen zeggen hardop dat ze geen te lange zinnen meer maken (lintwormzinnen).’ - ‘Een onwillige leerling zei dat hij geleerd had dat zinsbegrenzing te maken h eeft met punten en hoofdletters. Hij is warempel aan het léren.’ - ‘Leerlingen die zelfs maar kort met de Tekstweger o mgaan, ervaren kwaliteiten van hun eigen tekst, die ze nooit eerder teg enkwa men.’ - ‘Ik zie de opening en afsluiting gewoon beter worden.’ - ‘Zelfs onwillige leerlingen krijgen positieve ervaringen, als ik ze maar even persoonlijk op gang help.’ - ‘Mijn leerlingen maakten het schrijfplan vaak achteraf; dat is oneigenlijk ged rag; in TiO-B worden ze gedwongen tot reflectie tijdens en voorafgaand aan het schrijfwerk.’ - ‘Zelfs notoire nietsnutten leren nog tijdens het sch rijven .’ - ‘Leerlingen worden duidelijk leniger van geest.’ - ‘Leerlingen beginnen zonder enige schroom aan een nieuwe tekst. Dat was vroeg er heel anders.’ - ‘Elke leerling krijgt 35 keer per jaar bij elke tekst een batterij b ruikbare schrijftips; vroeger was dat beperkt to t drie keer per jaar een handjevol opmerkingen .’ - ‘Leerlingen leren dat een tekst een werkstuk is, waar je aan kunt schaven en waarvoo r zij ook het gereedschap krijgen o m te kunnen schaven.’ - ‘Leerlingen leerden vro eger in een leestekst wat alinea’s zijn. Ze leren nu wat alinea’s zijn door ze zelf te schrijven. Dat is veel leerzamer.’
Pagina 8 van 9
E.
Ten slotte
U mag erop vertrouwen dat wij als school wel nieuwe wegen inslaan, maar daarbij uiteraard géén onverantwoorde risico’s nemen. We denken dat TiO zo’n nieuwe weg is. Wij, docenten, moeten hard werken om TiO te begeleiden en in goede banen te leiden, maar we hebben dat graag over voor de winst die we denken te behalen. DIe winst gaat naar úw kind. Meer informatie kunt u vinden op www.tioschrijven.nl en www.tio-abc.nl. Caroline Kolkman, TiO-coördinator van Het Assink Lyceum Met dank aan de TiO-Werkgroep in Rosmalen
Pagina 9 van 9
