Kwaliteitseisen coloscopie
Juni 2012
Toelatingseisen voor de uitvoering van coloscopieën vanuit het bevolkingsonderzoek darmkanker Vanaf 2013 zal het bevolkingsonderzoek darmkanker gefaseerd worden ingevoerd voor mannen en vrouwen van 55 tot en met 75 jaar. Inmiddels zijn de voorbereidingen voor de invoering van dit bevolkingsonderzoek in volle gang. Een onderdeel van deze voorbereidingen betreft het opstellen van eisen aan de kwaliteit van de uitvoering van de gehele keten, van uitnodiging tot diagnostiek en eventuele behandeling. In deze brochure leest u meer over de kwaliteitseisen die zijn opgesteld voor de coloscopieën die volgen op een verwijzing vanuit het bevolkingsonderzoek darmkanker.
Waarom kwaliteitseisen voor de coloscopie? Het doel van het bevolkingsonderzoek darmkanker is het behalen van gezondheidswinst door het voorkomen of tijdig ontdekken van darmkanker bij mensen die geen klachten hebben. Maximale gezondheidswinst kan alleen bereikt worden als de kwaliteit van de uitvoering van de gehele keten van het bevolkingsonderzoek en aansluitende zorg hoog is. Voor de uitvoering van een coloscopie betekent dit bijvoorbeeld een zo hoog mogelijke detectie- en verwijderingsgraad en zo min mogelijk complicaties. Daarnaast mag een deelnemer aan het bevolkingsonderzoek verwachten dat
de kwaliteit overal in Nederland hetzelfde is. Met het stellen van kwaliteitseisen streven we naar een zo groot mogelijk effect van het bevolkingsonderzoek.
Hoe zijn de kwaliteitseisen coloscopie tot stand gekomen? De kwaliteitseisen voor de coloscopie zijn opgesteld door de landelijke werkgroep kwaliteitseisen coloscopie waarin leden van de NVMDL, NVVH, NIV, V&VN en screeningsorganisaties vertegenwoordigd zijn. De Landelijke Commissie invoering bevolkingsonderzoek darmkanker heeft ingestemd met de eisen. Bij de ontwikkeling van de kwaliteitseisen is zoveel mogelijk aangesloten bij de bestaande kwaliteitsprocessen van de NVMDL. Dit betreft onder andere visitaties en het nieuwe HKZ-certificatieschema. Daarnaast is gebruik gemaakt van de ervaring met de bestaande bevolkingsonderzoeken en de proefbevolkingsonderzoeken darmkanker. Een deel van de eisen is gebaseerd op wetenschappelijke publicaties. Achtergronden en onderbouwing van de eisen kunt u vinden in het protocol ‘Toelating en auditing van coloscopiecentra en en endoscopisten’ op de RIVM-website www.bevolkingsonderzoekdarmkanker.nl/professionals
Hoe worden de kwaliteitseisen ingezet? De kwaliteitseisen worden gebruikt voor zowel toelating (toelatingseisen) als kwaliteitsborging (auditeisen) voor de uitvoering van coloscopieën na een verwijzing vanuit het bevolkingsonderzoek darmkanker. Toelatingseisen zijn de eisen waaraan coloscopiecentra en endoscopisten moeten voldoen om screeningscoloscopieën uit te mogen voeren. Onder auditeisen worden de eisen verstaan op basis waarvan de coloscopiecentra en endoscopisten op vooraf vastgestelde momenten geaudit worden. Niet alle eisen voor toelating zijn meteen geschikt om in te zetten voor kwaliteitsborging en vice versa. In deze brochure vindt u alleen een overzicht van de toelatingseisen. Meer informatie over de toelatings- en auditeisen staat in het protocol op de website.
Voor wie gelden de kwaliteitseisen? De kwaliteitseisen gelden voor alle organisaties en professionals die coloscopieën willen uitvoeren die volgen op een verwijzing bij een positieve iFOBT-uitslag (screeningscoloscopieën). Hierbij is een onderscheid gemaakt in kwaliteitseisen voor het coloscopiecentrum (zie tabel II) en kwaliteitseisen voor de endoscopist (zie tabel I). Alleen coloscopiecentra en endoscopisten die voldoen aan de kwaliteitseisen krijgen verwijzingen en kunnen screeningscoloscopieën uitvoeren. Hiervoor geldt een toelatingsprocedure.
Hoe verloopt de toelating voor een coloscopiecentrum? Als uw organisatie screeningscoloscopieën wil uitvoeren, dan wordt eerst getoetst of uw coloscopiecentrum en de daar werkzame endoscopisten voldoen aan de toelatingseisen (zie tabel I en II). De toetsing wordt uitgevoerd door een Regionaal Coördinerend MDL-functionaris (RCMDL) onder verantwoordelijkheid van de screeningsorganisatie in uw regio. Als het centrum voldoet aan de eisen, wordt er een overeenkomst afgesloten voor screeningscoloscopieën tussen de screeningsorganisatie in uw regio en uw coloscopiecentrum.
Hoe verloopt de toelating voor een endoscopist? De endoscopist wordt getoetst op kennis en vaardigheden. Onderdelen van de toets zijn onder andere een e-learning module, de beoordeling van uit te voeren coloscopieën, aantoonbare beelden van uitgevoerde poliepectomieën en de beoordeling van registratiegegevens. Tijdens de informatiebijeenkomsten (zie pag 5) wordt u nader geïnformeerd over de vastlegging van registratiegegevens. Na het succesvol doorlopen van de toelating wordt een kwaliteitsovereenkomst endoscopist opgesteld, als onderdeel van de overeenkomst met het coloscopiecentrum. 2 | Bevolkingsonderzoek darmkanker | Kwaliteitseisen coloscopie | juni 2012
Hoe verloopt de aanmelding van het coloscopiecentrum waar u werkzaam bent? Als het coloscopiecentrum waar u coloscopieën uitvoert in aanmerking wil komen voor het uitvoeren van screeningscoloscopieën, kan uw organisatie contact opnemen met de screeningsorganisatie in uw regio. Hierover is uw organisatie per brief geïnformeerd. Na aanmelding neemt de screeningsorganisatie contact op met uw coloscopiecentrum over de toelatingsprocedure voor zowel het coloscopiecentrum als daaraan verbonden endoscopisten die screeningscoloscopieën willen uitvoeren.
Hoe worden de screeningscoloscopieën gefinancierd? De overeenkomst met de screeningsorganisatie betreft alleen kwaliteitsaspecten. Net als bij overige coloscopieën is voor de financiering een contract nodig met de zorgverzekeraar. De NVMDL spreekt met de NZA over een aparte DOT voor screeningscoloscopieën. Daarnaast heeft de minister van VWS in haar besluit tot invoering van het bevolkingsonderzoek darmkanker aangegeven dat er in het Budgettair Kader Zorg de komende jaren ruimte is voor de verwachte meerkosten in de zorg als gevolg van het bevolkingsonderzoek darmkanker.
Het bevolkingsonderzoek darmkanker wordt onder regie van het RIVM regionaal uitgevoerd door vijf screeningsorganisaties. Deze organisaties voeren op dit moment al de bevolkingsonderzoeken borstkanker en baarmoederhalskanker uit. De screeningsorganisaties sluiten de overeenkomsten met de coloscopiecentra.
Waaruit bestaan de toelatingseisen? In de tabellen in deze brochure vindt u een overzicht met de toelatingseisen voor endoscopist (tabel I) en coloscopiecentrum (tabel II). Daarbij is de volgende indeling gehanteerd: • het onderwerp dat het aspect van de uit te voeren werkzaamheden benoemt • het doel dat voor de betreffende werkzaamheden bereikt dient te worden • de indicator waarmee gemeten wordt of het doel wordt bereikt • de omschrijving van de inhoud van de indicator • de toelatingseis waaraan moet worden voldaan voor deelname aan de uitvoering
Tabel I
Overzicht toelatingseisen endoscopist
Onderwerp
Doel
Indicator
Omschrijving
Toelatingseis
Personeel
Gekwalificeerde medewerkers
Accreditatie
Accreditatie conform de eindtermen endoscopist.
aantoonbaar
Deskundige medewerkers
Kennis en vaardigheid
Het met goed gevolg doorlopen van de screeningsmodule.
aantoonbaar
Uitvoeren van de werkzaamheden binnen de gestelde kaders
Uitvoeringskader
Voldoen aan en werken conform de afspraken in het landelijk vastgestelde uitvoeringskader bevolkingsonderzoek darmkanker.
aantoonbaar
Richtlijnen
Voldoen aan en werken conform de door de beroepsgroep vastgestelde, van toepassing zijnde, richtlijnen.
aantoonbaar
Protocollen
Voldoen aan en werken conform de landelijk vastgestelde, van toepassing zijnde, (eisen aan) protocollen.
aantoonbaar
Voldoende ervaring in coloscopie/poliepectomie
Aantal coloscopieën
Aantal uitgevoerde coloscopieën per jaar.
≥ 300
Aantal poliepectomieën
Aantal uitgevoerde poliepectomieën per jaar.
≥ 50
Colon volledig onderzocht
Coecum intubatie
Het percentage coloscopieën met een volledige coecum intubatie.
≥ 90%
Vaststellen van adenomen aanwezig in de screeningspopulatie
Detectiecijfer adenomen
Het percentage coloscopieën waarbij (meer dan) één adenoom is gedetecteerd.
≥ 20%
Preventie van interval kankers
Verwijderingscijfer poliepen
Het percentage verwijderde poliepen van het totaal aantal, tijdens de coloscopie, gedetecteerde poliepen.
≥ 90%
Plannen van chirurgie
Tatoeage
Het percentage geconstateerde kankers voorzien van tatoeage.
100%
Patiëntenwelzijn
Minimaliseren van (de kans op) schade in de screeningspopulatie
Complicatieregister
Het bijhouden van een complicatieregister.
aantoonbaar
Gegevensbeheer
Ondersteuning primair proces/monitoring en evaluatie van de kwaliteit
Registratie coloscopieën
Het aandeel van de door de endoscopist uitgevoerde coloscopieën met een volledige registratie.
≥ 100
Kaders
Coloscopie (hoge kwaliteit)
3 | Bevolkingsonderzoek darmkanker | Kwaliteitseisen coloscopie | juni 2012
Tabel II Overzicht toelatingseisen coloscopiecentrum
Onderwerp Doel
Indicator
Omschrijving
Toelatingseis
Organisatie
Dienstverband endoscopie
Endoscopisten in dienst van het coloscopiecentrum die screeningscoloscopieën uitvoeren, voldoen aan de landelijk gestelde kwaliteitseisen van het bevolkingsonderzoek.
aantoonbaar
Overeenkomsten pathologie
Overeenkomsten met pathologielaboratoria die voldoen aan de landelijk gestelde kwaliteitseisen van het bevolkingsonderzoek.
aantoonbaar
Overeenkomsten radiologie
Overeenkomsten met radiologielaboratoria die voldoen aan de landelijk gestelde kwaliteitseisen van het bevolkingsonderzoek.
aantoonbaar
Ligging, constructie, omvang en uitrusting
De ligging, constructie, omvang en uitrusting van het coloscopiecentrum voldoet aan de gestelde eisen (ARBO-wetgeving).
aantoonbaar
Inrichting
De inrichting van het coloscopiecentrum voldoet aan de gestelde eisen (visitatiestellingen NVMDL).
aantoonbaar
Apparatuur
De apparatuur van endoscopiekamers en spoelruimte voldoet aan de gestelde eisen (visitatiestellingen NVMDL).
aantoonbaar
Voorkomen van wachttijden
Capaciteit
Het periodiek aanleveren van de benodigde informatie over beschikbare capaciteit.
aantoonbaar
Interne borging van de kwaliteit van de uit te voeren werkzaamheden
Periodieke visitaties
Deelname aan periodieke visitaties door de beroepsgroep.
aantoonbaar
Accreditatie
Het voldoen aan de visitatiestellingen van de beroepsgroep.
aantoonbaar
Gekwalificeerde medewerkers
Beroepsregistratie
Medewerkers dragen zorg voor beroeps- en herregistratie.
aantoonbaar
Deskundige medewerkers
Competenties
Medewerkers beschikken over de benodigde competenties.
aantoonbaar
Voldoende medewerkers
Bezetting
Het aantal, binnen het coloscopiecentrum, aanwezige assistenten/assistentes.
≥3
Uitvoeren van de werkzaamheden binnen de gestelde kaders
Wetgeving
Voldoen aan en werken conform de geldende wet- en regelgeving.
aantoonbaar
Uitvoeringskader
Voldoen aan en werken conform de afspraken in het landelijk vastgestelde uitvoeringskader bevolkingsonderzoek darmkanker.
aantoonbaar
Richtlijnen
Voldoen aan en werken conform de door de beroepsgroep vastgestelde, van toepassing zijnde, richtlijnen.
aantoonbaar
Protocollen
Voldoen aan en werken conform de landelijk vastgestelde, van toepassing zijnde, (eisen aan) protocollen.
aantoonbaar
Uniforme kwaliteit van de uitvoering van het bevolkingsonderzoek en aansluitende diagnostiek
Zodanige voorzieningen dat alle functies t.b.v. het bevolkingsonderzoek naar behoren kunnen worden uitgevoerd
Personeel
Kaders
Coloscopie (hoge kwaliteit)
Colon volledig onderzocht
Darmvoorbereiding
Het percentage coloscopieën waarbij de colon voldoende schoon is, om goed te kunnen inspecteren.
≥ 90%
Patiëntenwelzijn
Minimaliseren van (de kans op) schade in de screeningspopulatie
Geprotcolleerd werken
Medewerkers werken conform protocollen, richtlijnen en werkwijzen, voor zover de patiëntveiligheid dit vereist.
aantoonbaar
Risicovolle handelingen
Medewerkers zijn bevoegd en bekwaam om risicovolle handelingen uit te voeren.
aantoonbaar
Preventie van infectie
Persoonlijke hygiëne
Medewerkers nemen de gestelde eisen aan persoonlijke hygiëne in acht.
aantoonbaar
Scopen
Reiniging, desinfectie en (microbiologische) controle van scopen vindt plaats conform de gestelde eisen.
aantoonbaar
CO2 insufflatie
Het percentage coloscopieën waarbij CO2 insufflatie is toegepast.
apparatuur aanwezig
Klachten
Een geïmplementeerde procedure voor de afhandeling van klachten.
aantoonbaar
Gegevensvastlegging & beeldopslag
Een gestructureerde vastlegging van gegevens en opslag van beelden.
up-to-date systeem
Gegevensaanlevering
Het beschikbaar stellen van de benodigde gegevens en een gestructureerde aanlevering daarvan.
up-to-date systeem
Gegevensbeheer
Periodieke updates en backups van (de gegevens in) de van toepassing zijnde registratiesystemen.
up-to-date systeem
Optimaliseren patiëntervaringen
Gegevensbeheer
Ondersteuning primair proces/monitoring en evaluatie van de kwaliteit
Bevolkingsonderzoek darmkanker | Kwaliteitseisen coloscopie | juni 2012 | 4
Is er voldoende capaciteit?
Aantal verwachte extra coloscopieën 2013-2015 als gevolg van bevolkingsonderzoek, per provincie
Het bevolkingsonderzoek wordt tussen 2013 en 2019 gefaseerdAantal verwachte extra coloscopieën 2013-2015 als gevolg van bevolkingsonderzoek, per provincie ingevoerd. Uiteindelijk zullen jaarlijks ruim 2 miljoen mensen een uitnodiging hiervoor ontvangen. Op basis van proefbevolkingsAantal (x 1.000) 1,4 0,4 0,9 onderzoeken wordt verwacht dat het bevolkingsonderzoek na 7,9 1,6 1,0 0,5 volledige invoering op termijn jaarlijks tot circa 66.000 extra 5,0 coloscopieën zal leiden. In het kaartje is per provincie aangege2,2 1,3 ‘13 ‘14 ‘15 0,4 0,8 ven hoeveel extra coloscopieën worden verwacht in 2013, 2014 en 2015. Vanaf de start van het bevolkingsonderzoek zullen de Screeningsregio 6,1 Noord 3,9 doorlooptijden voor een screeningscoloscopie gemonitord 1,7 Midden-West 2,6 worden. 1,7 0,2 0,5 0,7 0,7 Oost Voor meer informatie over het verwachte aantal coloscopieën Zuid-West kunt u kijken op 4,8 7,9 Zuid 2,6 1,6 3,1 0,7 www.bevolkingsonderzoekdarmkanker.nl/professionals 5,0 1,4 2,2 6,0 3,8 1,0 0,3 0,7
1,7
0,9
3,1
www.zorgatlas.nl
Informatiebijeenkomsten
2,0
De screeningsorganisatie in uw regio organiseert ’s avonds een informatiebijeenkomst waarin onder andere ingegaan wordt op de kwaliteitseisen en wijze van toelating. Deze informatiebijeenkomsten zijn als volgt gepland:
Screeningsorganisatie
Datum
Website voor informatie en aanmelding
Bevolkingsonderzoek Noord
17 september
www.bevolkingsonderzoeknoord.nl
Bevolkingsonderzoek Oost
19 september
www.bevolkingsonderzoekoost.nl
Bevolkingsonderzoek Zuid
27 september
www.bevolkingsonderzoekzuid.nl
Bevolkingsonderzoek Midden-West
25 september
www.bevolkingsonderzoekmidden-west.nl
Bevolkingsonderzoek Zuid-West
10 september
www.bevolkingsonderzoekzuid-west.nl
Meer informatie Zie voor meer informatie over de voorbereidingen op de invoering van het bevolkingsonderzoek de website van het RIVM, www.bevolkingsonderzoekdarmkanker.nl/professionals. Op deze website vindt u ook het volledige protocol en de digitale versie van deze brochure.
5 | Bevolkingsonderzoek darmkanker | Kwaliteitseisen coloscopie | juni 2012
Colofon Deze brochure wordt tijdens de implementatiefase van het bevolkingsonderzoek eenmalig uitgegeven als papieren versie en toegestuurd aan de betrokken beroepsgroepen en professionals. Coördinatie: RIVM Centrum voor Bevolkingsonderzoek Foto’s: RIVM Druk: van Deventer, 's-Gravenzande Opmaak: RIVM Bilthoven RIVM Centrum voor Bevolkingsonderzoek Postbus 1 (postbak 49) 3720 BA Bilthoven
[email protected] 030 - 274 8515
Dit is een uitgave van: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu Postbus 1 | 3720 ba Bilthoven www.rivm.nl
004046
juni 2012
