Lesbrief “Geluidsgolven”: Voor u ligt een begeleidende lesbrief van Mad Science die u in uw eigen klas kunt gebruiken. De les bevat enkele experimenten die de kinderen zelf in de klas uit kunnen proberen. Bij deze les hoort een filmpje waarin twee professors van Mad Science deze experimenten op een interactieve manier uitleggen. Ideaal voor op het smartboard dus! Tevens is deze proefles ideaal als voorbereiding op de Mad Science workshop “Geluidsgolven” die via deze link te boeken is.
Over Mad Science TV “Educate, have fun and make a Difference!” Science, (wetenschap & techniek) is de perfecte “tool” om kinderen iets te leren. We vertellen kinderen niet hoe iets werkt, we laten het zien, sterker nog, ze mogen het zelf doen. Wat leren de kinderen dan? We leren de kinderen de basisbegrippen van wetenschap & techniek zoals beschreven in de kerndoelen. Make a difference: Onderzoek heeft aangetoond dat Mad Science de attitude van kinderen ten opzichte van science positief beïnvloedt. U weet waarschijnlijk wel hoe kinderen reageren op onze diensten! Het boeken van Mad Science past helaas niet altijd op een school. En natuurlijk wil je als leerkracht ook zelf aan de slag. 1 maal per maand zullen wij een nieuwe video op onze website plaatsen. Met bijbehorende lesbrief. Omdat dit de eerste keer is dat wij dit doen staan wij natuurlijk open voor uw commentaar, vragen en verbeterpunten! Het opsturen van een foto of een berichtje naar ons wordt zeer gewaardeerd! Kortom, wij hopen u te voorzien van waardevolle, leuke en educatieve informatie waar u mee verder kunt. Wilt u meer opdrachten. Dan zou u kunnen overwegen om Mad Science in te huren voor een uitdagende workshop!
WWW.MADSCIENCE.ORG/NEDERLAND
1
Supersonische Hangerbanger Doel: Door met de hanger ergens tegenop te slaan, merk je hoe goed geluid door een vaste stof uitgaat. Materialen: -
Per kind een ijzeren kledinghanger. Deze zijn hier te koop: http://www.dekledinghangergigant.nl/kledinghangers-metaal-draadstomerijhangers-c-76_442.html Per kind twee stukjes touw (ca. 30 cm)
Procedure: 1) Bind twee stukjes touw vast aan de onderkant van een metalen hanger. 2) Draai de touwtjes rond je wijsvingers en steek ze in je oren. 3) Zwaai zachtjes met de hangers tegen tafels, stoelen, deuren, etc. en je zult kerkklokken horen!! 4) Deel nu alle hanger bangers uit en alle touwtjes. Laat alle kinderen nu hun eigen hanger bangers maken. Uitleg: De kledinghanger die tijdens deze activiteit wordt gebruikt, laat een manier zien hoe een vast voorwerp kan trillen. De kleerhanger geeft aan hoe opgehangen instrumenten geluid produceren. Bellen, gongs, triangels en andere opgehangen instrumenten maken een rinkelend geluid als erop ze wordt gespeeld.
2
Bekertjestelefoon: Doel: De leerlingen leren dat: - Geluid in een golf beweegt. - Geluidsgolven door vaste stoffen, vloeistoffen en gassen heen kunnen bewegen. Materialen: 2 papieren bekertjes per kind 2 (kleine) paperclips per kind 1 stuk touw per kind 1 potlood per kind 1) Laat de kinderen met hun potlood een gaatje maken in de onderkant van beide bekertjes. Let er op dat het gaatje niet te groot wordt. Het touw moet er net in passen. 2) Laat de kinderen het stuk touw door beide bekertjes heen trekken. Maak aan de uiteinden van de bekertjes een paperclip vast. (zie plaatje en zie filmpje) 3) De paperclips zorgen ervoor dat het touw niet uit de bekertjes schiet en dat het touw strak gespannen kan worden. 4) Als de kinderen nu het touw straks spannen kan er gepraat worden tussen beide bekertjes. Uitleg: De geluiden die je maakt als je spreekt zorgen ervoor dat de lucht in het bekertje gaat trillen. Deze trilling verplaatst zich via het ene bekertje en het touw naar het andere bekertje. Als de trilling bij het andere bekertje aan komt, gaat de lucht in het andere bekertje ook trillen en kun je het geluid horen.
3
Je eigen blaasinstrument: Doel: De kinderen leren dat ze lucht kunnen gebruiken om muziek te maken. Materialen: 2 ballonnen per kind 2 rubberen elastiekjes per kind 1 wc-rol per kind 1 schaar per kind Plakband of lijm Procedure: 1) Maak voordat de les begint met een schaar een gat in de wc-rol van ongeveer 1 cm. Knip het teveel aan karton weg om een mooi gat te maken. Knip het einde waarmee de ballon wordt Ballon met Elavastgeknoopt af. elastiekje Ballon stiekje 2) Geef elk kind een wc-rol, twee ballonnen en elastiekjes. Vraag aan de kinderen hoe Wc-rol met gat geluid wordt gemaakt. Leg uit dat je door gatgatgatgaole een voorwerp te laten trillen of heen en weer te bewegen, geluid maakt. 3) Laat de kinderen de ballonnen over de uiteindes van de wc-rol doen en ze vastmaken met de elastiekjes. 4) Blaas zachtjes in de opening van de wc-rol. 5) Mocht het de kinderen niet lukken, zeg ze dan dat ze hun lippen tegen het randje van de opening moeten zetten en zachtjes moeten blazen. 6) Zodra de kinderen een stabiel geluid hebben, moeten ze met een vinger zachtjes op de ballon drukken. Laat ze experimenteren door één ballon per keer in te drukken of door verschillende mate van druk uit te oefenen op de ballon.
4
Uitleg: Trillingen produceren geluid. Trillingen ontstaan als voorwerpen heen en weer bewegen. Mirlitons, een soort blaasinstrumenten, gebruiken membranen zoals waspapier of rubberen ballonen om geluid te maken. Door je stem of een instrument geluidsgolven te laten produceren, gaat het membraan van de mirliton trillen. De instrumenten die de kinderen maken worden flazoots genoemd. Dat is een mirliton, net zoals de kazoo, De ballon van de flazoot gaat trillen als er lucht door de opening van de wc-rol wordt geblazen. Het geluid van de trillingen wordt versterkt door het rolletje. De toon is hoger als er in de ballon wordt geknepen. De toon wordt lager naarmate er minder druk wordt uitgeoefend op de ballon.
5
Flessensymfonie: Doel: De kinderen leren dat: - Een fles vibreert als je tegen de opening aan blaast. - De trillingssnelheid afhankelijk is van hoeveel het plastic en het water in beweging worden gezet wanneer je erop blaast. - De toon lager wordt als er minder water in de fles zit en er dus meer lucht in de fles zit die kan trillen. Materialen: -
Een aantal frisdrankflessen per kind (Deze kunnen ze eventueel zelf van thuis meenemen). Genoeg water per kind (afhankelijk van welke tonen er gemaakt gaan worden).
1) Deel de materialen uit en leg uit dat de kinderen een soort muziekinstrument gaan maken van de flessen (Leg een link naar een panfluit). 2) De kinderen vullen de flessen met verschillende hoeveelheden water. Door regelmatig te blazen en uit te testen kunnen ze uiteindelijk een juiste toonladder maken. 3) Laat enkele kinderen een lied spelen op de flessen. 4) In plaats van tegen de fles te blazen kan er ook met stokken tegen de flessen geslagen worden. Op deze manier krijg je ook verschillende geluiden. Uitleg: Geluid bestaat uit trillingen van de lucht. De snelheid waarmee de lucht trilt, is de toonhoogte. Als lucht snel trilt, dan hoor je een hogere toon dan wanneer lucht langzaam trilt. Bij dit proefje wordt de snelheid van het trillen bepaald door de hoeveelheid lucht die trilt. Als er weinig lucht in de fles zit, dan klinkt de toon hoger dan wanneer er veel lucht in de fles zit. Hoe meer water in de fles zit, hoe minder lucht er nog in past. Daarom is de toon van een vollere fles hoger dan de toon van een minder volle fles.
6
Meer te doen: Taalvaardigheden Laat de kinderen een gedicht schrijven over hun favoriete geluiden. Laat de kinderen voorbeelden van geluid horen die niet bij elkaar passen en daag ze uit om korte verhalen over die geluiden te schrijven. Een paar voorbeelden: poppende popcorn, een huilende baby, brekende oceaangolven etc. Daag de kinderen uit om zoveel onomatopoëtische woorden te bedenken. Bijvoorbeeld botsen, klotsen, klap en ting. Daag de kinderen uit om een verhaaltje te schrijven waarin ze wakker worden en ontdekken dat hun oren niet meer aan hun hoofd zitten, maar aan hun ellebogen of voeten.
Handenarbeid Laat de klas een aantal muziekinstrumenten maken van lege dozen, bonen, macaroni, linten, glitter etc. Geef de kinderen fotokopieën van een schematische tekening van het menselijk oor en laat ze de tekeningen versieren met voorwerpen die geluid maken. Laat de kinderen met modelklei poppetjes maken waarbij de oren op rare plaatsen zitten, zoals de nek of knieën. Deze poppetjes kunnen als voorbeeld gebruikt worden tijdens het oplezen van hun verhalen.
Wiskunde Maak een gaatje in twee papieren bekertjes en duw door elk paar bekertjes touwtjes, van verschillende lengtes. De kinderen moeten nu door de bekertjes gaan praten. Bij welke afstand kunnen de kinderen elkaar niet meer horen? Vergelijk de resultaten en verwerk ze in een grafiek. Zet een cd op en zet langzaam het volume zachter. Blijf de cd spelen totdat niemand de muziek meer hoort. Noteer de resultaten en verwerk ze in een grafiek. Verwerk geluid, of het vermogen om te horen, in verhaalsommen. Bijvoorbeeld: Dina ging naar bed om 20:00 u. Haar alarm wekte haar om 6.00 u. Hoelang heeft Dina geslapen?
Geschiedenis en maatschappij Laat de kinderen onderzoek doen naar bekende mensen die veel te maken hebben gehad met geluid. Bijvoorbeeld: Helen Keller, Beethoven of oprichters van dovenfondsen.
7
Laat de kinderen projecten maken over geluidseffecten. Bijvoorbeeld: ze kunnen de ontwikkeling van geluidseffecten onderzoeken of het gebruik van geluidseffecten in films of reclamespotjes.
Ideeën voor excursies Nodig iemand met een gehoorbeperking uit om een bezoek te brengen aan de klas. Breng een bezoek aan een opnamestudio. Breng een bezoek aan een studio die geluidseffecten maakt.
8
Snelcursus Trillingen zijn de basis van geluid. De trillingen verplaatsen zich tussen voorwerpen, waardoor er geluidsgolven gecreëerd worden in de lucht. Die golven bestaan uit stukken hoge druk en stukken lage druk die elkaar afwisselen, respectievelijk akoestische verdunningen en akoestische verdikkingen. De geluidsgolven bestaan dus uit akoestische verdunningen en verdikkingen. Deze geluidsgolven verspreiden zich net zoals de golfjes van een steen die in een meer wordt gegooid (maar dan veel sneller). De geluidssterkte is afhankelijk van de trillingssterkte. Hevige trillingen zorgen voor een enorm drukverschil tussen elke verdunning en verdikking. Er bestaan verschillende manieren om een trilling te creëren, die dan vervolgens een geluid produceert. Op een voorwerp slaan is de eenvoudigste manier, de slag doet de trilling namelijk ontstaan. Trilling ontstaat ook als je de snaar van een gitaar aan slaat. En nog een effectieve manier is het loslaten van lucht onder druk in een holle buis dat we zien bij instrumenten zoals trompetten en tuba’s. Al deze dingen zullen trillingen creëren in de lucht. Het geluid is echter pas hoorbaar (voor het menselijke oor) indien de golf bestaat uit ten minste 20 verdunningen en 20 verdikkingen per seconde. De geluidsgolven bereiken onze oren en de opeenvolgende verdikkingen en verdunningen laten ons trommelvlies trillen. Deze trillingen worden doorgestuurd naar slakkenhuis van het binnenoor, waar ze omgezet worden naar elektrische signalen die doorgestuurd worden naar de gehoorszenuw in de hersenen. De hersenen “horen” op hun beurt het geluid. Geluidgolven bereiken onze oren niet altijd rechtstreeks. Het gebeurt vaak dat geluid weerkaatst wordt van nabij gelegen voorwerpen. Onze oren ontvangen regelmatig een mengeling van directe geluiden en echo’s. Wanneer de weerkaatsende voorwerpen zich ver weg bevinden, duurt het veel langer voordat het geluid onze oren bereikt, waardoor er afzonderlijke echo’s ontstaan. Hoeveel geluiden hoor je rondom je gedurende een alledaagse dag? Luister je naar het klikken van het slot telkens als je een deur sluit? Hoor je de tik van een glas wanneer je het neerzet? Hoewel je deze geluiden misschien niet actief hoort, zou je jezelf toch afvragen wat er ontbrak als je ze niet hoorde. De geluidseffecten (Foley) maken een film compleet – gewoon door geluiden toe te voegen waar je eigenlijk nooit naar luistert. De artiesten die zorgen voor de geluidseffecten (Foley) in een film, maken de film in zijn geheel echter voor het publiek. Geluidseffecten in een film of op de radio worden vernoemd naar Jack Foley, een technicus bij Universal Studios in de jaren 1950 die beroemd werd dankzij gesynchroniseerde geluidseffecten. Het werk van Foley artiesten begint bij het bekijken van de film om te kunnen bepalen welke geluiden vervangen moeten worden, welke luider moeten en welke gewoon toegevoegd moeten worden.
9
Op dat moment bestaat het geluid van de film uit de dialogen en de geluidseffecten die tijdens de echte productie van de film gemaakt zijn. Deze geluiden worden opgenomen op een productie band. Op een later tijdstip kunnen de technici de geluiden van een menigte, de muziek, de vooraf ingesproken dialogen, de ADR (automatische dialoog vervanging) of de
10
Notities:
11
