Technische handleidingen Deel III: Fonterra Vloer- en wandverwarming

Viega Technische handleidingen: Deel III BEFL 644 062-774.01-12/08

Viega Belgium bvba Planet I business park Tollaan 101 c BE-1932 Sint-Stevens-Woluwe Tel : 02-551 55 10 Fax : 02-503 14 33 [email protected] www.viega.be

Technische handleidingen Deel III: Fonterra Vloer- en wandverwarming

Technische handleidingen – Deel III

Fonterra Vloer- en wandverwarming

Gebruiksaanwijzing Fonterra Base Fonterra Tacker 15 / 17 / 20 Fonterra Reno Fonterra Side 12 Fonterra Side 12 Clip Regelcomponenten, verdeler en verdelerkasten

Eerste oplage, Februari 2009 © Viega GmbH & Co. KG, Attendorn Alle rechten – ook elke vermenigvuldiging – voorbehouden

Viega GmbH & Co. KG Sanitair- en verwarmingssystemen Postfach 4 30/4 40 DE-57428 Attendorn Tel: ++49 2722 61-1290 Fax: ++49 2722 61-1415 Internet: www.viega.com

De inhoud van deze Technische handleiding is niet bindend. Onder voorbehoud van wijzigingen op basis van nieuwe inzichten en verbeteringen.

Gebruiksaanwijzing In dit handboek vinden jullie de nodige technische informaties met betrekking tot de Viega competentie in vloeren wandverwamingssystemen. Daarbij is er bij de productinformaties, hun eigenschappen en de technische handleidingen rekening gehouden met de actuele normen in Europa en/of in Belgie. Tekstonderdelen die voorzien werden van een ster (*) voldoen aan de technische regels in Europa en Duitsland. Deze dienen als aanbeveling te worden verstaan indien er geen nationale verplichtingen voorhanden zijn. De heersende nationale wetten, normen, regels, richtlijnen en andere technische voorschriften hebben steeds voorrang op de Duitse/Europese richtlijnen uit dit handboek: de opgestelde informaties zijn voor andere landen en regio’s niet bindend en dienen als onder steuning te worden beschouwd.

5

Vol. 3 - Fonterra Vloer- en wandverwarming

Gebruiksaanwijzing

Fonterra Vloer- en wandverwarming Fonterra Base

10

Systeemomschrijving 10 Vloerverwarmingsysteem Fonterra Base* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Systeemonderdelen* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Technische handleidingen 16 Systeembenodigdheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Gereedschap voor Fonterra Base . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Vermogensdiagrammen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Vloerconstructies voor Nieubouw * . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Bouwkundige voorwaarden * . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 Speciale constructie met egalisatievloer* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Voegen - eisen en vorming* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Uitzettingsvoegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Vloerbedekkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Parket* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Montage 47 Voorwaarden voor het leggen van een vloerverwarming* . . . 47 Plaatsing / Componenten van een wandverwarming . . . . . . . . 48 Montagestappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Opstoken volgens NBN EN 1264* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Opstoken volgens NBN EN 1264* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

Fonterra Tacker 15 / 17 / 20

52

Systeemomschrijving 52 Het systeem Fonterra Tacker 15 / 17 / 20* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Systeemonderdelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Technische handleidingen 54 Systeembenodigdheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Gereedschapen voor Fonterra Tacker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Vermogensdiagrammen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Vloerconstructies voor Nieubouw woningen* . . . . . . . . . . . . . . . 64 Bouwkundige voorwaarden* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Speciale constructie met egalisatievloer* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Voegen - eisen en vorming* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Vloerbedekkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Viega Fonterra systemen en cement chapen* . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Opslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Reinigen van de ondergrond* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Leggen van de onderconstructie (randisolatie, extra isolatie) . 83

6

Inhoud

Montage 84 Voorwaarden voor het leggen van een vloerverwarming . . . 84 Montagestappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 Opstoken volgens NBN EN 1264* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Opstoken volgens NBN EN 1264* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

Fonterra Reno

88

Systeemomschrijving 88 Het systeem Fonterra Reno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Systeemonderdelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Gereedschap voor Fonterra Reno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 Technische handleidingen 91 Systeembenodigdheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Diagrammen warmtestroomdichtheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Vermogensdiagrammen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Drukverliesdiagram voor PB-buizen Ø 12 x 1,3 . . . . . . . . . . . . . . . 94 Gebouwafdichtingen bij aan de bodem grenzende vlakken* 95 Tabel voor bepaling van de gemiddelde temperatuur van verwarmingswater . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Vloerconstructies voor Nieubouw woningen* . . . . . . . . . . . . . . . 96 Vloerverwarming – constructieve opbouw* . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Vloerbedekkingen* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Bouwkundige voorwaarden * . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 Uitzettingsvoegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Montage 106 Het leggen van vloeren wandverwarming . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Montagerichtlijnen systeemplaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Ontwerpen* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Buizen leggen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 Bovenvloeren leggen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 Drukproef van de vloerverwarming volgens NBN EN 1264* . 124

Fonterra Side 12

126

Systeemomschrijving 126 Het wandverwarmingsysteem Fonterra Side 12 . . . . . . . . . . . . . 126 Systeemonderdelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 Technische handleidingen 130 Systeembenodigdheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 Vermogensdiagrammen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 Ontwerpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Montage 139 Bouweisen voor wandverwarming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 Montage-instructies Fonterra Side 12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 Verwarmingstechnische aansluiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 Vorstbeveiliging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 Oppervlakbehandeling van wandverwarmingsplaten: . . . . . . 150 7


Drukproef van de wandverwarming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152

Fonterra Side 12 Clip

154

Systeemomschrijving 154 Montage-instructies Fonterra Side 12 Clip . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 Systeemonderdelen Fonterra Side 12 Clip . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 Gereedschap voor Fonterra Side 12 Clip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 Technische handleidingen 157 Fonterra Side 12 Clip -wandverwarming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 Systeembenodigdheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 Vermogensdiagrammen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 Ontwerpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 Fonterra Side Clip en Fonterra Side – wandverwarming of -koeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Montage 166 Bouweisen voor wandverwarming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 Het leggen van vloeren wandverwarming* . . . . . . . . . . . . . . . . 167 Systeemtekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 Verwarmingstechnische aansluiting* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 Montage van de verbindingsleidingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 Voorwaarden voor het plafonneren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 Instructies voor het plafonneren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 Stucwerkopbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 Opstookformulier voor Fonterra wandverwarming . . . . . . . . . 178 Drukproef van de wandverwarming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

8

Inhoud

Regelcomponenten, verdeler en verdelerkasten Grondslag

180 180

Fonterra kamerthermostaat 184 Kamerklokthermostaat 230 V / 24 V . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 Fonterra Kamerthermostaat 230V draadloos . . . . . . . . . . . . . . . . 188 Basisunit 190 Draadloze basisunit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 Regelstations 192 Compact regelstation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Verdelerregelstation – weersafhankelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 Constante temperatuurregeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 Regelstation voor kleine ruimtes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 Regelelektronica ECL 100 200 Multifunctionele regelaar ECL 301

202

Drukverschilregelaar

207

1" Caloriemeterset

207

Verdeler 208 Fonterra roestvrij stalen 1" verwarmingsverdeler . . . . . . . . . . . 208 Servomotoren 209 Fonterra roestvrij stalen 1 ½" verwarmingsverdeler

210

Verdelerkasten

211

9


Fonterra Base Systeemomschrijving Vloerverwarmingsysteem Fonterra Base* De losse componenten van de Fonterra Base systemen zijn op elkaar afgestemd. Dit geldt voor de montage, de installatie en voor de gebruikte grondstoffen. De randisolatie zorgt voor geluidsisolatie en geeft de stortvloer de mogelijkheid zich uit te zetten. De randisolatie moet 5 mm in elkaar kunnen worden gedrukt. Dit geldt voor zowel cement chapen als gietvloeren. Randisolatie die aan de norm voldoen, zijn verkrijgbaar in de uitvoering 150 x 8 mm en 150 x 10 mm. Voor gietvloeren is er de speciale randisolatie die 10 mm dik is. Beide uitvoeringen zijn gemaakt van robuust PE-schuim. Bij grotere, gesloten stortvloeroppervlakten vanaf 40 m² heeft de DIN 18560 een onderverdeling voor ogen, die een weergave moet zijn van het uitzettingsvermogen van de verschillende vloeroppervlakken. Hierbij heeft men ook een methode voor ogen die geldt bij chapevelden die langer zijn dan 8 m, bij sterk verspringende vlakken en bij doorgangen en deuren. Het rondprofiel scheidt op effectieve wijze de stortvloergedeeltes in het noppenbereik van de systeemplaat; de uitzettingsvoegprofiel scheidt op betrouwbare manier de overdekkende vloerlaag. De uitzettingsvoegprofiel is een robuuste, versterkte strook van PE-schuim. Als verwarmingsbuizen de uitzettingsvoeg kruisen, dan dienen deze te worden beschermd tegen beschadigingen door de chape – met behulp van een voegenbeschermbuis. De voegenbeschermbuis is verkrijgbaar voor alle PB- en PE-Xc-verwarmingsbuizen van Viega. Er is vaak een aanpassing aan het architectonisch ontwerp nodig. De Viega-Fonterra systeemplaten maken het ook mogelijk om de vloerverwarmingsbuizen diagonaal te leggen zonder extra bevestigingshulpmiddelen. De Fonterra Base systemen zorgen uitstekend voor een dicht, gesloten oppervlak, wat noodzakelijk is voor het aanbrengen van een cementchape of gietvloer. De verbinding van de systeemplaten door een overlappende noppenstrook die werkt als een drukknoopsysteem, voldoet aan alle eisen. De nieuw ontwikkelde labyrintafdichting biedt hier extra zekerheid. Door de bevestigingsconstructie van de Fonterra Base systeemplaten kunnen de verwarmingsbuizen qua hoogte en afstand zowel haaks als diagonaal exact worden gelegd.

10

Fonterra Base

Eisen Er zijn diverse speciale oplossingen ontwikkeld voor de uiteenlopende eisen die aan verwarmings- en koelsystemen voor vloeren en wanden worden gesteld. Voor welke oplossing wordt gekozen is afhankelijk van de specifieke eisen en de bouwkundige omstandigheden. Nieuwbouw of renovatie, natbouw- of droogbouwsysteem, woningbouw of gebieden die veel worden betreden, gebieden die een zwaardere belasting te verduren hebben of open ruimtes -Viega biedt u een oplossing op maat. De Fonterra Base systemen vormen het grootste assortiment systeemoplossingen. De Fonterra Base systemen vormen het grootste assortiment systeemoplossingen. Fonterra Base 12, het multifunctionele systeem voor vele toepassingen, dat kan worden gebruikt als vloerelement. Hierin is de nieuwste Viega vloerverwarmingtechniek verwerkt. •• Fonterra Base 12 / 30-2, met 30 mm polystyreenlaag •• Fonterra Base 12 / ND 11, met 11 mm polystyreenlaag •• Fonterra Base 12 / smart, zonder polystyreenlaag Fonterra Base 15, het multifunctionele systeem voor alle toepassingen waar zeer hoge prestaties worden gevraagd. Met name bij de grotere verwarmingsoppervlakken/ koeloppervlakken, waarbij de langere verwarmingskringen het maximaal toelaatbare drukverlies volledig kunnen benutten en de verdelers optimaal ingezet kunnen worden, is er sprake van een optimale kosten/baten-verhouding. Speciaal aan te raden als systeem voor verwarmen en/of koelen. •• Fonterra Base 15 / 30-2, met 30 mm polystyreenlaag •• Fonterra Base 15 / ND 11, met 11 mm polystyreenlaag •• Fonterra Base 15 / smart, zonder polystyreenlaag Noppensysteemplaten

Abb. 1 Aansluiten door drukknoopsysteem en labyrintafdichting

11


Alle noppensysteemplaten kunnen eenvoudig door één persoon worden gelegd. Door de geavanceerde snij- en overlappingtechniek van de systeemnoppen is er bijna geen snijafval. De nieuw ontwikkelde labyrintafdichting zorgt voor extra zekerheid tegen het binnendringen van beton of vocht. Systeemonderdelen* Fonterra Base 12 Vloersysteem voor chapen die zijn vervaardigd met materialen conform NBN EN 13813. Fonterra Base 12 Systeem voor vloerverwarming

Abb. 2

Kenmerken •• Fonterra Base 12 systeemvlakken in de uitvoering: 30-2 of ND 11 (met isolatie) smart (zonder isolatie) •• Buizen van polybuteen 12 x 1,3 mm •• Zeer gemakkelijk te monteren buismateriaal, flexibel ook bij lage buitentemperaturen, Buizen met een uitzonderlijk hoge mate van veiligheid •• Als inmetselingssysteem geschikt voor cement en calciumsulfaat gebonden chapen •• Korte montagetijden •• Verwarmingskringlengte tot 80 m bij 80 W / m² en Dϑ = 10 K •• Opbouwhoogtes tussen 44 en 89 mm, exclusief vloerbedekking. •• gekeurde systeemveiligheid

12

Fonterra Base

Systeemonderdelen Fonterra Base 12 Noppen-systeemvlak

Fonterra noppenplaat 12 30-2

Fonterra noppenplaat 12 ND 11

Fonterra noppenplaat 12 smart zonder polystyreen laag

PB-buis

Randisolatie

Uitzettingsvoegen

12 x 1,3

Randisolaties 150 / 8

Uitzettings voegprofiel 100 x 10 mm

Speciale randisolatie 150 / 10

Rondprofiel 15 mm

Buisbeschermband

Fonterra deurelement Tab. 1

13


Fonterra Base 15 Voor installaties met een grote massastroom – verwarmen/koelen. Vooral bij het koelen komen door de geringe temperatuurspreiding grotere massastromen tot stand. Fonterra Base 15 Voor vloerverwarming en/of vloerkoeling

Abb. 3

Kenmerken •• Fonterra Base 15 systeemvlakken in de uitvoering: 30-2 of ND11 (met isolatie) smart (zonder isolatie) •• Als inmetselingssysteem geschikt voor cement en calciumsulfaat gebonden chapen •• Zeer gemakkelijk te monteren, met korte montagetijden •• Met een versterkt, beloopbaar noppenfolie •• Verwarmingskringlengtes tot 100 m bij 80 W / m² en Dϑ = 10 K •• Opbouwhoogtes tussen 49 en 94 mm, exclusief vloerbedekking. •• gekeurde systeemveiligheid

14

Fonterra Base

Systeemonderdelen Fonterra Base 15 Noppen-systeemvlak




PB-buis

Randisolatie

Uitzettingsvoegen

15 x 1,5

Randisolaties 150 / 8

Uitzettingsvoegprofiel 100 x 10 mm


Rondprofiel 15 mm

Buisbeschermband

Fonterra deurelement Tab. 2

15


Technische handleidingen Systeembenodigdheden Benodigde buislengte en montagetijden Fonterra Base 12 Vloerverwarmingsbuis

Legafstand [cm] 5,5

11

16,5

22

27,5

33

Benodigde buislengte PB in m/m²

17,6

8,8

5,9

4,4

3,5

2,9

Montagetijd in groepminuten/m²

5,0

3,0

2,5

2,0

2,0

1,5

Tab. 3

Verwarmingskringlengtes Fonterra Base 12 Systeem

Verwarmingskringlengtes

Fonterra Base 12 Tab. 4

tot 80 m

bij 80 W / m² und Dϑ = 10 K

Materialenlijst Fonterra Base 12 Verpakkingseenheden / VE

Naar verhouding nodig

Viega Polybuten-buis 12 mm

240/650 m

afhankelijk van legafstand


8 stuks

0,86 stuks / m²


8 stuks

0,86 stuks / m²

Fonterra noppenplaat 12 smart zonder polystyreenlaag

8 stuks

0,86 stuks / m²

Randisolatie 8 / 150 mm

200 m

indien nodig 1,00 m / m²


200 m


Rondprofiel 12 mm

25 m

indien nodig

8 stuks

indien nodig

Temporex model 1455

10 kg

indien nodig 0,3 kg / m²

Estrotherm speciaal model 1454

10 kg


H2000 model 1453

10 kg


Systeemonderdelen

Uitzettingsprofiel 10 / 80 mm

Tab. 5

16

Richtwaarden per m² voor Viega Fonterra; bij nat- of droogbouw en draagcapaciteit ≤ 2 kN/m².

Fonterra Base

Benodigde buislengte en montagetijden Fonterra Base 15 Legafstand [cm]

Vloerverwarmingsbuis

5,5

11

16,5

22

27,5

33

Benodigde buislengte PB in m/m²

17,6

8,8

5,9

4,4

3,5

2,9

Montagetijd in groepminuten/m²

5,0

3,0

2,5

2,0

2,0

1,5

Tab. 6

Verwarmingskringlengtes Fonterra Base Systeem


Fonterra Base 15 Tab. 7

tot 100 m

bij 80 W / m² en Dϑ = 10 K

Materialenlijst Fonterra Base 15 Verpakkingseenheden / VE


240/650 m


Noppenplaat 15 30-2

8 stuks

0,86 stuks / m²

Noppenplaat 15 ND 11

8 stuks

0,86 stuks / m²

Fonterra noppenplaat 15 smart zonder polystyreenlaag

8 stuks

0,86 stuks / m²


200 m



200 m


Rondprofiel 12 mm

25 m

indien nodig

8 stuks

indien nodig

Temporex model 1455

10 kg



10 kg


H-2000 model 1453

10 kg


Systeemonderdelen Verwarmingsbuis PB15

Uitzettingsprofiel 100 / 10 mm

Tab. 8

Richtwaarden per m² voor Viega Fonterra; bij nat- of droogbouw en draagcapaciteit ≤ 2 kN/m².

17


Systeemonderdelen Fonterra Base Beschrijving

Artikelnummer

Verwarmingsbuis PB 12, 240 m

615680


616502


616519


616526


608491


608507


608514


608521


608538


608545


609474


609481

Rondprofiel 15 mm

609535

Uitzettingsprofiel

609542

Uitzettingsvoeg-mantelbuis 12

609511

Uitzettingsvoeg-mantelbuis 15/17

609511

Kunststof bevestigingsplug 75 mm

609719

Kunststof bevestigingsplug 135 mm

609726

Temporex Modell 1455 10 kg

609207


562724

H-2000 model 1453

562717

Tab. 9

Gereedschap voor Fonterra Base Beschrijving Buishaspel

562359

Cuttermes

625207

Buisschaar voor kunststofbuizen

117047

Persklauw 12

425 302

Persklauw 15

439 064

Persmachine vb. Pressgun 4E

612 023

Tab. 10

18

Artikelnummer

Fonterra Base

Drukverliesdiagram

Drukval R

Drukverliesdiagram voor PB-buizen Ø 12 x 1,3

Massastroom m in kg / h (medium: water) Abb. 4

Drukval R


Massastroom m in kg / h (medium: water) Abb. 5

19


Vermogensdiagrammen Vermogensdiagram Fonterra Base 12

Warmte-afgifte in W / m2

•• Verwarmingsbuis PB 12 •• Rλ,B = 0,02 m² K/W •• 45 mm dikke cementchape boven buis

Overtemperatuur van verwarmingsmiddel in °C Abb. 6




20

Fonterra Base







21


Vermogensdiagram Fonterra Base 15







22

Fonterra Base




Warmte-afgiftein W / m2



23


Vloerconstructies voor Nieubouw woningen* Inbouwsituaties volgens NBN EN 1264-4

Abb. 14

Minimale warmtegeleidingweerstanden volgens NBN EN 1264-4 Vertrek

Ligging

Warmtegeleidingweerstand Rλisolatie [m² K/W]

I

boven verwarmd vertrek

0,75

II

boven onregelmatig verwarmd vertrek

1,25

III

boven onverwarmd vertrek

1,25

IV

naar buitenlucht

2,0 *

V

naar bodem

1,25

Opmerking volgens NBN EN 1264-4

Tab. 11

Bij de bepaling van de verliezen naar beneden wordt rekening gehouden met de warmtegeleidingweerstand van het plafond.

24

Fonterra Base

Vloerverwarming – constructieve opbouw Om warmteverliezen naar aangrenzende bereiken tot een minimum te beperken of lawaaibelastingen te verhinderen, moeten de vloeren zijn opgebouwd in overeenstemming met de eisen van NBN EN 1264. Om twijfel te vermijden werden zijn standaarden vastgelegd. De standaard 63 mm chape bestaat uit opbouwhoogte „bovenkant“ verwarmingsbuis plus een 45 mm dikke chape. Chape met toevoegmiddel »H 2000«. Voor de totale opbouwhoogte moet apart rekening worden gehouden met de vloerbedekking. De dunne 48 mm chape bestaat uit opbouwhoogte „bovenkant“ verwarmingsbuis plus een 30 mm dikke chape. Chapen met additief H 2000, vermindert de opbouwhoogte met 15 mm! Voor de totale opbouwhoogte moet apart rekening worden gehouden met de vloerbedekking. De volgende voorbeelden voor vloeropbouw zijn uitgevoerd met een standaard 63 mm chape.

Fonterra Base 15 30-2 Minimumvereisten volgens NBN EN 1264-4 De weergegeven opbouwsituaties zijn minimumvereisten volgens NBN EN 1264-4 en met Fonterra Base 15 30-2 bij 45 mm dikke chape boven buis en bij gebruik van Viega additief H-2000. Een reductie tot 15 mm bij cementchape CT-F4 hardheidsklasse 4, met nuttige belasting 2KN / m² is mogelijk bij het gebruik van Viega Estrotherm speciaal (model 1454). Bij hogere belastingen zijn andere hardheidsklassen nodig overeenstemmend met de gangbare Belgischse normen. Alternatieve constructies zijn mogelijk, voor zover dat ze voldoen aan de gestelde U-waarde van de verhoogde isolatie-eisen.

Fonterra Base 12 30-2 Minimumvereisten volgens NBN EN 1264-4 De minimumvereisten komen overeen met Base 15, doch verminderd met 3 mm, daar de systeemplaten een andere dikte hebben.

25


Inbouwsituatie I Scheidingsvloer 20 °C / 20 °C

Abb. 15

Rλ = 0,75 [m² K / W ]

Inbouwsituatie II Scheidingsvloer boven industrieel gebruikte vertrekken 20 °C / 20 °C

Abb. 16

Rλ = 1,25 [m² K / W ]

Inbouwsituatie III Kelderplafond tegen onverwarmde vertrekken

Abb. 17

26

Rλ = 1,25 [m² K / W ]

Fonterra Base

Inbouwsituatie IV Plafond/vloer tegen buitenlucht

Abb. 18

Rλ = 2,0 [m² K / W ]

Inbouwsituatie V Fundament/vloerplaat aan bodem grenzend – grondwaterdiepte > 5 m

Abb. 19

Rλ = 1,25 [m² K / W ]

27


Fonterra Base 15 ND11 Minimumvereisten volgens NBN EN 1264-4 De weergegeven opbouwsituaties zijn minimumvereisten volgens NBN EN 1264-4 en met Fonterra Base 15 ND 11 bij 45 mm dikke chape boven buis en bij gebruik van Viega additief H-2000. Alternatieve constructies zijn mogelijk, voor zover dat ze voldoen aan de gestelde U-waarde van de verhoogde isolatie-eisen. Fonterra Base 12 ND 11 Minimumvereisten volgens NBN EN 1264-4 De minimumvereisten komen overeen met Base 15, doch verminderd met 3 mm, daar de systeemplaten een andere dikte hebben. Inbouwsituatie I Scheidingsvloer 20 °C / 20 °C

Abb. 20

Rλ = 0,75 [m² K / W ]


Abb. 21

28

Rλ = 1,25 [m² K / W ]

Fonterra Base


Abb. 22

Rλ = 1,25 [m² K / W ]


Abb. 23

Rλ = 2,0 [m² K / W ]


Abb. 24

Rλ = 1,25 [m² K / W ] 29


Fonterra Base 15 Smart Minimumvereisten volgens NBN EN 1264-4 De weergegeven opbouwsituaties zijn minimumvereisten volgens NBN EN 1264-4 en met Fonterra Base 15 Smart bij 45 mm dikke chape boven buis en bij gebruik van Viega additief H-2000. Alternatieve constructies zijn mogelijk, voor zover dat ze voldoen aan de gestelde U-waarde van de verhoogde isolatie-eisen. Fonterra Base 12 Smart Minimumvereisten volgens NBN EN 1264-4 De minimumvereisten komen overeen met Base 15, doch verminderd met 3 mm, daar de systeemplaten een andere dikte hebben. Inbouwsituatie I Scheidingsvloer 20 °C / 20 °C

Abb. 25

Rλ = 0,75 [m² K / W ]


Abb. 26

30

Rλ = 1,25 [m² K / W ]

Fonterra Base


Abb. 27

Rλ = 1,25 [m² K / W ]


Abb. 28

Rλ = 2,0 [m² K / W ]


Abb. 29

Rλ = 1,25 [m² K / W ] 31


Ontwerp vloerverwarming volgens NBN EN 1664-3 Ontwerpblad

Fonterra - ontwerp vloerverwarming Projectnr.

Blad

Bouwproject

ΣQF

Datum Bewerkt door

Aantal kringen

Δpmax

ΣmH

Verdeler

ϑV,Ausl.

ΣmH

Verdeler

Nummer vertrek Positie, nummer verwarmingskring Benaming vertrek Standaard kamertemperatuur ϑi

°C

Temperatuur eronder liggend vertrek ϑu

°C

Vloerverwarmingoppervlakte AF

m²

Warmteverliezen volgens de norm Berekend warmteverlies QH Berekende warmte-afgifte qontw. Warmtegeleidingweerstand vloerbedekking RλB Verwarmingskringoppervlakte verblijfszone AA - of buitenzone AA Verwarmingskringoppervlakte verblijfszone AR - of randzone AR Warmte-afgifte/verblijfszone/randzone qA/R

W W/m² m² K/W m² m² W/m²

Gemiddelde oppervlaktemperatuur ϑF,m

°C

Berekende aanvoertemperatuur ϑV,Ausl.

°C

Max. toegestane overtemperatuur aanvoer ΔϑV,ontw. VA Legafstand

K cm

Overtemperatuur verwarmingsmiddel ΔϑH Spreiding verwarmingskring/per verwarmingskring σ

K K

Partiële warmteweerstand naar boven RO

m² K/W

Partiële warmteweerstand naar beneden RU

m² K/W

ΔT naar onderliggend vertrek ΔTU Warmteverliezen naar beneden qu

W

Berekende pompsnelheid mH

l/h

Gelegde buislengte verwarmingskring LR

m

Buislengte verbindingsleiding LRA

m

Σ strekkende meter verwarmingskringen verbindingsleiding Ltot.

m

Drukverlies verwarmingskring en verbindingsleiding ΔpR

mbar

Drukverlies verwarmingsverdeler (ventiel open) ΔpV

mbar

Totaal drukverlies Δptot.

mbar

Te knijpen drukverschil

mbar

Ventielvoorinstelling bij verwarmingsverdeler Tab. 12

32

m² K/W

Totaal verwarmingsvermogen/kring QF

0-5 slagen

Fonterra Base

Bouwkundige voorwaarden * De cv-installateur, de chaper en de vloerlegger dienen goed overleg met elkaar te plegen. Hierdoor kunnen voor alle betrokken partijen ergernis, werk, tijd en kosten worden bespaard. Waar moet vooral op worden gelet? Bouwkundige voorwaarden voor het leggen van een vloerverwarming •• De bouwtoestand moet worden gecontroleerd. Voor elke nieuwbouw gelden wetten, regelgevingen en richtlijnen die door alle bouwdisciplines moeten worden nageleefd. Meld twijfels onmiddellijk en begin pas met het werk, wanneer de gebreken zijn verholpen. •• In DIN 18560, deel 2, paragraaf 4 is vastgelegd dat het pleisterwerk moet zijn voltooid en dat het pleisterwerk van de wand tot aan de onafgewerkte vloer moet zijn uitgevoerd. •• Bij de planning van verwarmingskringen moeten de verwarmingskringen en chapen op elkaar zijn afgestemd en mogen de in de ondergrond aanwezige uitzettingsvoegen niet worden gekruist door verwarmingsleidingen. •• Ramen en buitendeuren moeten zijn geplaatst. •• Via het op de bouwplaats aangegeven hoogtereferentiepunt (metermarkering) moet voor elke verdieping worden gecontroleerd of de noodzakelijke constructiehoogte overal beschikbaar is. •• De ondergrond moet droog genoeg zijn en vlak zijn voor het aanbrengen van de zwevende chape voor vloerverwarming. Deze mag geen puntvormige verhogingen, leidingen e.d. hebben, die kunnen leiden tot geluidsbruggen en/of schommelingen in de chapedikte. De dragende ondergrond moet wat betreft toleranties in hoogte en helling zijn uitgevoerd in overeenstemming met de Belgische normen. Door egalisatie kan weer een vlakke ondergrond voor het aanbrengen van de isolatielaag worden gecreëerd, in ieder geval de contactgeluidsisolatie. De hiervoor noodzakelijke constructiehoogte moet zijn ingepland. Voor de egalisatie mogen chapelagen worden gebruikt, mits de fabrikant kan aantonen dat deze bruikbaar zijn. Bij het gieten van een egalisatielaag moet rekening worden gehouden met de aanwijzingen van de fabrikant wat betreft grondering of voorstrijkmiddel en met de extra gewichtsbelasting. Gebouwafdichtingen bij aan de bodem grenzende vlakken »Afdichtingen tegen bodemvochtigheid« en »niet drukkend water« moeten door de planner worden vastgelegd en vóór het storten van de chape tot stand worden gebracht. Deze worden uitgevoerd door een gespecialiseerd bedrijf. Warmte- en contactgeluidsisolatie van polystyreen moet met PE-folie absoluut worden beschermd tegen bitumineuze gebouwafdichtingen.

33


De planner moet uitzoeken of er onder de vloerverwarming nog een diffusiedichte folie moet worden aangebracht, om latere bouwgebreken door restvocht te voorkomen. Vocht in de ondervloer kan zich bij gebruik van de vloerverwarming in de chape verspreiden en de bovenvloer beschadigen. Warmte-isolatie en extra isolatielagen De warmte-isolatie die moet worden aangebracht, wordt bepaald door de betreffende NBN-normen en NBN EN 1264. Aan deze minimumeisen moet worden voldaan. Als er extra isolatielagen noodzakelijk zijn dan moeten deze tegen elkaar worden verplaatst, en in hun verband dicht grenzend aan de Fonterra systeemvlakken worden gelegd. Extra isolatiemateriaal moet een dichtheid van ten minste 20 kg / m³ (PS 20) hebben. Bij chapen voor vloerverwarming mag de samendrukbaarheid van de isolatielaag afhankelijk van de nuttige belasting niet meer dan 5 mm bedragen. De samendrukbaarheid geldt inclusief bijv. het Fonterra systeemelement 30-2, en mag daarom bij een verticale nuttige belasting van 2,0 kN niet hoger zijn dan 5 mm. Randisolatie moeten bij chapen voor vloerverwarming een beweging van ten minste 5 mm mogelijk maken. Bij muren en andere opgaande bouwdelen, bijv. deurkozijnen, leidingen, moeten geluidsisolerende randstroken (randisolatie) worden aangebracht. Toelichtinsgbladen met informatie over calciumsulfaat gebonden gietvloeren wijzen erop dat bij het gebruik van gietvloeren, de randisolatie moeten worden gebruikt die een dikte hebben van 10 mm. Viega biedt in zijn assortiment twee uitvoeringen aan.

Randisolatie

Speciale randisolatie

Abb. 30

34

Randisolatie 150 / 8

Abb. 31


Fonterra Base

Viega randisolatie 8 mm voor cementchape •• PE-schuim •• 8 mm breed, 150 mm hoog •• Samendrukbaarheid 5 mm Viega speciale randisolatie 10 mm voor calciumsulfaat gebonden gietvloer •• Materiaal PE-schuim •• 10 mm breed, 150 mm hoog •• Samendrukbaarheid 5 mm •• Randisolatie in lengterichting afgeschuind •• Foliebasis met plakstrip Voordat de Fonterra vloerverwarming wordt gelegd, moet worden vastgesteld of er een cementchape of een calciumsulfaat gebonden gietvloer wordt gebruikt. De randisolatie neemt niet alleen de uitzetting door warmte op, maar verbetert ook de eigenschappen wat betreft de contactgeluidsisolatie van de zwevende chape en vermindert verliezen door warmte-/koudebruggen naar de aangrenzende bouwdelen. Let bij de installatie op het volgende: Als meerlaagse isolatielagen worden aangebracht, moet de randisolatie pas vóór aanbrengen van de contactgeluidisolatielaag worden aangebracht. »Als het oppervlak van de zwevende chape met afschot moet liggen, dan moet dit afschot al in de dragende ondergrond aanwezig zijn, zodat een chape kan worden gemaakt die overal even dik is.« Bij het vastzetten van de randisolatie moet erop worden gelet dat er geen geluidsbruggen ontstaan.

35


Door de overlapping van de noppenfolie ontstaat een gesloten contactgeluidisolatielaag, die na het leggen van de buizen voor de vloerverwarming geschikt is voor het direct storten van een cementchape of gietvloer. Bij vakkundig leggen ontstaat er dankzij de optimale overlapping- en snijdtechniek van het systeemvlak slechts ca. 2% snijafval. Eventuele open plekken die het object met zich meebrengt, moeten worden afgeplakt. Technische gegevens Fonterra Base 12 30-2 EPS 040 DES sg 150 kPa

Fonterra Base 12 ND 11 EPS 040 DEO 200 kPa

Afmetingen

Fonterra Base 15 30-2 EPS 040 DES sg 150 kPa

Fonterra Base 15 ND 11 EPS 040 DEO 200 kPa

1363 x 923 mm

Plaatdikte

48 mm

29 mm

51 mm

32 mm

Contactgeluidverbetering

28 dB

Neen

28 dB

Neen

0,75 m² K / W

0,37 m² K / W

0,75 m² K / W

0,37 m² K / W

5 kN / m2

60 kN / m2

5 kN / m2

60 kN / m2

20 MN / m3

—

Warmtegeleidingweerstand Rλ Nuttige belastingen Brandwerendheidsklasse

B2

Kleinste buigradius

5 x da

CFK-vrij materiaal (schuim en folie) Pasafstand

PS

diagonal loodrecht

Dynamische stijfheid

7,5 cm 5,5 cm 20 MN / m3

—

Tab. 13

De contactgeluidisolatielaag mag niet worden verzwakt of gereduceerd. Leidingen op de dragende ondergrond moeten zijn vastgelegd. Door egalisatie kan weer een vlakke ondergrond voor het aanbrengen van de isolatielaag worden gecreëerd, in ieder geval de contactgeluidsisolatie. De hiervoor noodzakelijke constructiehoogte moet zijn ingepland.

36

Fonterra Base

Bij warmwater-vloerverwarmingen mag de gemiddelde temperatuur van 55 °C in de buurt van de verwarmingselementen in de chape niet continu worden overschreden. Uitvoering en benodigde nuttige belasting bepalen volgens DIN 18560 dikte, sterkte en hardheid van de benodigde chape. De nominale chape-dikte boven de buizen van de vloerverwarming bedraagt bij de Fonterra systemen in overeenstemming met uitvoering A bij een cementchape 45 mm. Aan deze chape-dikte legt DIN 18560 nuttige belastingen tot 2 kN / m² ten grondslag voor zwevende chapeconstructies voor vloerverwarmingen in de woningbouw. Bij hogere nuttige belastingen zijn andere sterkte- of hardheidsklassen noodzakelijk, in overeenstemming met tabel 2 tot 4 van DIN 18560, deel 2. Nuttige belasting

Individuele belasting

≤ 2 kN / m2

c

Nominale dikte CAF-F4

CT-F4

≤ 5 mm

40 + d

45 + d

≤ 3 kN / m2

≤ 2 kN

≤ 3 mm

50 + d

65 + d

≤ 4 kN / m2

≤ 3 kN

≤ 3 mm

60 + d

70 + d

≤ 5 kN / m

≤ 4 kN

≤ 3 mm

65 + d

75 + d

2

CT-F4 (ZE 20) =cement chapen naar de hardheidsklasse F4 CAF-Fe (AE 20) = Calciumsulfat-vloeibare chape naar de hardheidsklasse F4 c = max. toegelaten samendrukbaarheid van de isolatielagen d - buisdiameter / noppenhoogte Tab. 14

Als er een zo laag mogelijke opbouw wordt gevraagd, dan is dit mogelijk met het systeem Fonterra Base 12 in combinatie met een dunne chape die een dikte van 30 mm boven de buizen heeft. Bij cement chapen CT-F4 (ZE 20) en calciumsulfaat-vloeibare chapen CAF-Fe (AE 20) is een reductie tot 15 mm mogelijk, met nuttige belasting van 2KN / m².

37


Chapen (voor vloerverwarming) op een isolatielaag hebben over het algemeen geen wapening nodig. Citaat: »Wapening van chapen op isolatielaag is over het algemeen niet noodzakelijk. Het ontstaan van scheuren kan door een wapening niet worden verhinderd. In sommige gevallen kan een wapening een voordeel zijn. Er wordt onderscheid gemaakt tussen rooster- en een vezelbewapening.« Een wapening zou in het gunstigste geval kunnen voorkomen dat een scheur breder wordt of dat er een hoogteverschil optreedt. Cementchape met Viega Temporex model 1455

Dunne cementchape met Viega Estrotherm speciaal model 1454

Cementchape met Viega H-2000 model 1453

Gebruikshoeveelheid 63 mm

ca. 0,3 kg / m2

ca. 1,30 kg / m2

ca. 0,14 kg / m2

Begaanbaarheid na

2 dagen

3 dagen

3 dagen

Verhardingsfase Opstoken

10 dagen

21 dagen

21 dagen

3 dagen met 25°C 4 dagen met bvb. 45 °C



Extra additieven voor chapen mogen niet worden toegevoegd, de gebruiksaanwijzing moet zorgvuldig worden gelezen en opgevolgd. Tab. 15

Speciale constructie met egalisatievloer* Ter bescherming van de vloerverwarming, wanneer er verdere bouwwerkzaamheden plaatsvinden Uitvoering C volgens DIN 18560. De beschermende chape moet ten minste als F 4 (ZE 20) worden uitgevoerd. In deze chape ontstaan sneller krimpscheuren, maar deze heeft geen lastverdelende functie. Uitvoering C wordt ook aangeraden, wanneer uitzettingsvoegen »onafhankelijk« moeten worden aangepast aan het verloop van tegels of andere bedekkingen. Speciale constructie met afdichting tegen waterinsijpeling In natte ruimtes zoals badkamers, douches of in zwembaden is er waterinsijpeling of spatwater. Hier helpt alleen een boven de lastverdelingslaag aangebracht waterdicht afdichtingsysteem dat het binnendringen van vocht in de bouwconstructie voorkomt.

38

Fonterra Base

Voegen - eisen en vorming* De uitzettingsvoegen scheiden de chappe volledig af, tot de warmteof geluidsisolatieplaat. Als toevoerleidingen door dilatatievoegen lopen, dan moeten deze worden beschermd. Dit gebeurt met een 300 mm lange PE-ribbelbuis met sleuf. Randisolatie scheiden de chape van alle aangrensende muurvlakken, maar ook van eventueel aanwezige zuilen, trappen en kameronderdelen. De randisolatie verzekeren een bewegingsruimte van min. 5 mm. Uitzettingsvoegen en randisolatie mogen pas na het gieten en bij verharde chape worden afgesneden. Ze zijn aansluitend blijvend elastisch te verzegelen. Uitzettingsvoegen moeten worden gepland bij chape-oppervlaktes vanaf 40 m², evenzeer bij randlengtes van meer dan 8 m. In alle gevallen mag een randlengte met een verhouding van a/b>1/2 niet overschreden worden. Als het gaat over een T- of L vormige kamer, wordt er aangeraden, rechthoekvormige of kwadrantvormige chapevelden te voorzien. zwevende chapen zijn onderhevig aan een lengteuitzetting. Bij cement chapen bedraagd de warmte-uitzettingscoefficient 0,012 mm / mK. Bij gietvloeren dienen over de uitzettingsvoegen en de veldgrooten afspraken te worden gemaakt met de fabrikant. Schijnvoegen (ondiepe groeven in de chape) kunnen bijkomende drukken van de chape-velden tussen twee verschillende uitzettingsvoegen reguleren. Zoals bijvoorbeeld in deuropeningen, waar geen uitzettingsvoegen dwingend voorgeschreven wordt. Schijnvoegen mogen maximaal in het bovenste 1/3 gedeelte van de chape worden ingeslepen, waarbij buisbeschadigingen te vermijden zijn. Na het uitharden worden de ingeslepen gleuven bvb. met kunsthars gevuld, en moeten bvb. bij het betegelen niet als voegen worden behandeld.

39


Uitzettingsvoegen Voegen zijn vanuit bouwfysisch oogpunt noodzakelijk. •• Uitzettingsvoegen nemen bewegingen van de chape op •• Er dient een voegenplan te worden opgesteld waaruit blijkt welk type voegen er moet worden gebruikt en waar deze voegen moeten komen •• Het voegenplan moet door de planner worden opgesteld en als bestanddeel van het bestek worden overhandigd aan de uitvoerder

Abb. 32

Viega biedt met de buisbescherming, het rondprofiel en het uitzettingsvoegprofiel een op elkaar afgestemde combinatie. Als toevoerleidingen door uitzettingsvoegen lopen, dan moeten deze worden beschermd. Dit gebeurt met een PE-ribbelbuis met sleuf. Daarna wordt het rondprofiel tussen de buizen of over de gehele lengte van de uitzettingsvoeg in de noppenplaat gedrukt. Tenslotte wordt de uitzettingsvoegprofiel opgezet en daar aan het systeemvlak geplakt. Het rondprofiel scheidt rond de noppen de chape in de vereiste vorm, de uitzettingsvoegprofiel doet dit waar de chape de buizen overdekt. De chape moet eerst aan beide kanten van de uitzettingsvoegprofiel worden gegoten en het gieten moet van daaruit naar het midden toe worden voortgezet.

40

Fonterra Base

Vloerbedekkingen Algemeen Vloerbedekking die in combinatie met vloerverwarming worden gelegd, moet hiervoor geschikt zijn en een warmtegeleidingweerstand hebben die ≤ 0,15m² K/W is. Deze moet vakkundig worden gelegd, nadat eerst is vastgesteld dat de chape geschikt is voor het leggen van de bovenvloer. Dit wordt gedaan door middel van een restvochtmeting van de chape op die plaatsen waar de Viega meetpuntsets werden ingebouwd. De meting wordt verricht met CM-apparaat. Rand- en uitzettingsvoegen moeten permanent elastisch worden afgesloten. Mortelresten moeten worden verwijderd. Natuur- of kunststenen vloeren Natuur- of kunststeen is zeer populair voor bovenvloeren en dankzij hun geringe warmtegeleidingweerstand zijn ze heel goed geschikt voor bij vloerverwarming. Daarbij komt nog dat ze een hogere warmtegeleidingweerstand en een lage aanvoertemperatuur nodig hebben, ten opzichte van andere vloerbedekkingen. Dat verlaagt de stookkosten. Natuur- of kunststenen vloeren

Abb. 33

Abb. 34

41


Tapijten Tapijten zijn geschikt als vloerbedekking. Maar in vergelijking met stenen vloeren hebben ze een hogere warmtegeleidingweerstand, en die mag maximaal 0,15 m² K/W zijn. Bij merktapijten staan op de achterkant de warmtetechnische gegevens vermeld, en ook een symbool dat deze »geschikt zijn voor vloerverwarming«. Tapijten hebben een hogere aanvoertemperatuur nodig, maar ten opzichte van stenen vloeren is het vloertemperatuurprofiel minder aan pieken en dalen onderhevig. Tapijten, ook elastische, moeten over het hele vlak worden gelijmd. Los leggen of spannen van het tapijt is niet toegestaan, want dan kunnen zich luchtkussentjes vormen die de warmtegeleidingweerstand zouden verhogen. Het leggen dient te worden uitgevoerd in overeenstemming met de uitvoeringsbepalingen volgens de Belgische normen en de verwerkingsinstructies van de fabrikant. Tapijten

Abb. 35

42

Fonterra Base

Parket* In EN 13226, EN 13488, EN 13489 worden de toegestane soorten parket beschreven. Het vakkundig leggen wordt op de volgende wijze gewaarborgd: •• De parketlegger bepaalt wanneer kan worden begonnen met leggen. Hiervoor moet zo min mogelijk restvocht aanwezig zijn. Er moet ook goed nota zijn genomen van de leginstructies van de parketleverancier. •• De oppervlaktemperatuur van de chape moet tussen de 15 °C en 18 °C liggen. •• Nadat het parket is gelegd, moet deze temperatuur nog ten minste 3 dagen lang worden aangehouden, voordat opnieuw trapsgewijs kan worden opgestookt. •• Het parket moet worden gelijmd met een lijm die een goede schuifweerstand heeft en die door de fabrikant wordt aangemerkt als »geschikt voor vloerverwarming« en »bestand tegen warmteveroudering«. Parket

Abb. 36

43


Viega Fonterra systemen en cement chapen Het gebruik van een cementchape in combinatie met vloerverwarmingssystemen vraagt om additieven in de chape die de buigtrek- en druksterkte verbeteren en de vorming van luchtporiën verminderen. Zodoende wordt gezorgd voor een goed warmtegeleidingsvermogen en dat de chape geschikt is voor de opgegeven nuttige belastingen. Additief voor chape

Abb. 37

Viega Fonterra systemen en dunne cement chapen De dikte van de chape kan worden verminderd, als de opbouwhoogte geringer moet zijn. Hiervoor moet de cementchape speciaal worden gemodificeerd. Door toevoeging van Estrotherm Spezial wordt de cementchape zodanig gemodificeerd dat deze ook bij een 30 mm dikke chapelaag voldoet aan de eisen die worden gesteld aan de chape. De geschiktheid moet worden gewaarborgd door enkele bijpassende tests. Als echter het additief Viega Temporex aan de cement chapemortel wordt toegevoegd, hardt deze aanzienlijk sneller uit. Het opstoken kan dan al na 10 dagen beginnen. Aan de normen wat betreft eindsterkte, maar ook voortijdig bereiken van de betonkrimp wordt voldaan. Viega Estrotherm speciaal Additief voor dunne chape

Abb. 38

44

Fonterra Base

Gietvloer

Cementchape

Dunne chape

—

Viega H 2000

Viega Estrotherm speciaal

45 mm

45 mm

30 mm

Hoeveelheid

—

0,14 kg/m²

1,3 kg/m²

Verpakking

—

10 kg

10 kg

Vloeibaar

Plastisch tot stijf

Plastisch tot zacht

Additief voor chape Chapedikte boven buis

Consistentie na. 1-2 min Tab. 16

Viega Estrotherm maakt opstoken mogelijk zoals vastgelegd in NBN EN 1264. »Het opstoken mag bij een cementdekvloer pas 21 dagen na het storten of volgens de informatie van de fabrikant en bij anhydriet chapen op zijn vroegst na 7 dagen worden uitgevoerd. Het opstoken begint met een aanvoertemperatuur tussen 20 °C en 25 °C die gedurende ten minste 3 dagen moet worden aangehouden. Daarna moet de maximale ontwerptemperatuur worden ingesteld en moet deze gedurende ten minste 4 dagen worden aangehouden. Het opstoken moet schriftelijk worden vastgelegd.« Hiervoor kan het formulier in de bijlage (Opwarmprotocol) van deze brochure worden gebruikt. Krimpscheuren die ontstaan, moeten helemaal worden gesloten, bij voorbeeld met kunsthars. Voordat de bovenvloer wordt gelegd, wordt het aangeraden om verder te verwarmen tot de chape geschikt is voor leggen van de bovenvloer. Het restvocht van de chape moet door de legger van de bovenvloer op ten minste 3 meetpunten per woning resp. per 200 m² worden bepaald. Hij beslist wanneer kan worden begonnen met het leggen. Een goed overleg tussen cv-installateur, chaper en vloerlegger is noodzakelijk.

45


Opslagen Fonterra systeemplaten moeten vóór de montage op een droge, zuivere en vorstvrije plaats liggend opgeslagen worden. De verpakkingsfolie wordt eerst kort voor de montage van de platen verwijder. Reinigen van de ondergrond Vóór aanvang van het installatiewerk voor een vloerverwarming moet de bouwplaats bezemschoon worden opgeleverd. Zuiverheid, metermarkering en de vlakheidstoleranties moeten worden gecontroleerd. »Als het oppervlak van de zwevende chape met afschot moet liggen, dan moet dit afschot al in de dragende ondergrond aanwezig zijn, zodat een chape kan worden gemaakt die overal even dik is.« Daarna kan worden begonnen met de installatie van het Fonterra vloerverwarmingssysteem. De eerste stap is het opzetten van de randisolatie of, indien nodig, het leggen van de extra isolatie. Leggen van de onderconstructie (randisolatie, extra isolatie) De randisolatie moet op de onafgewerkte vloer of de extra isolatie worden gezet. Als een cementchape wordt gestort, moet de Viega randisolatie 150/8 worden gebruikt – randisolatie opzetten, vastzetten en folie op het systeemelement leggen. Als een calciumsulfaat gebonden chape wordt gestort, moet de speciale randisolatie 150 / 10 worden gebruikt. Hij bezit een kleefstrip die in de eerste noppenplaat ingedrukt wordt en daarna met de systeemplaat verkleefd wordt. Door de diepe aanzet van de folie kunnen geen holle ruimtes ontstaan. Dit zorgt voor een vakkundige randvoegafdichting. Fonterra vloerverwarmingssystemen zijn zodanig ontworpen, dat ze voor beide soorten chapen geschikt zijn. Met het storten van de chape moet eerst langs de rand bij de randisolatie worden begonnen, daarna kan naar het midden worden gegaan. Bij het vastzetten van de randisolatie moet erop worden gelet dat er geen geluidsbruggen ontstaan.

46

Fonterra Base

Montage Voorwaarden voor het leggen van een vloerverwarming* •• Randisolatie moeten helemaal rondom en zonder openingen langs de afsluitende muren en ingebouwde elementen zoals deurkozijnen, zuilen enzovoort worden aangebracht. Openingen leiden tot geluidsbruggen en scheurvorming in chape en bovenvloer. •• Bij toepassing van gietvloeren moet de randvoeg worden afgedicht door de randisolatie aan de systeemplaat vast te plakken. •• Uitstekende delen van de randisolatie mogen pas na voltooiing resp. het voegen voegen van de bovenvloer worden afgesneden. •• Bij de toepassing van calciumsulfaat gebonden gietvloeren moeten de randvoegen uiterst zorgvuldig worden uitgevoerd. Hiervoor moet de speciale randisolatie 10 mm worden gebruikt die stevig aan het systeemvlak wordt vastgeplakt. Er dient een voegenplan te worden opgesteld waaruit blijkt welk type voegen er moet worden gebruikt en waar deze voegen moeten komen. Het voegenplan moet door de planner worden opgesteld en als bestanddeel van het bestek worden overhandigd aan de uitvoerder. Boven gebouwenvoegen moeten er ook voegen in de chape worden aangebracht (uitzettingsvoegen). Bovendien moet de chape middels voegen van opgaande bouwdelen worden gescheiden (randvoegen). Andere noodzakelijke voegen moeten zodanig worden aangebracht dat er velden ontstaan die zo gedrongen mogelijk zijn. Bij uitzettingsvoegen binnen de chape dienen hoogteverschillen te worden vermeden.

47


De Viega Fonterra systeemelementen worden, onafhankelijk van het gekozen systeem, gelegd door te beginnen vanuit de linkerhoek aan de overzijde, zoals dat is beschreven in de Viega montagehandleiding. Het plaatsen van de systeemplaten zonder snijafval

Abb. 39

Plaatsing / Componenten van een wandverwarming Door de overlapping van de noppenfolie ontstaat een gesloten contactgeluidisolatielaag, die na het leggen van de buizen voor de vloerverwarming geschikt is voor het direct storten van een cementchape of gietvloer. Bij vakkundig leggen ontstaat er dankzij de optimale overlapping- en snijdtechniek van het systeemvlak slechts ca. 2% snijafval. Eventuele open plekken die het object met zich meebrengt, moeten worden afgeplakt.

48

Fonterra Base

Montagestappen

Abb. 40

1 Randisolatie plaatsen en bevestigen.

Abb. 41

2 Geluidsisolatie plaatsen.

Abb. 42

3 Plaatsen van de noppenplaat.

Abb. 43

4 Folie van de randisolatie bevestigen op de noppenplaten.

Abb. 44

5 Buizen leggen.

Abb. 45

6 Uitzettingsvoegen voorzien.

49


Opstoken volgens NBN EN 1264* U wordt aangeraden om dit document te bewaren Bouwproject

Datum

Adres opdrachtgever Adres installatiefirma Opstoken van cement-, calciumsulfaat gebonden en anhydriet chapen dient ter controle van de verwarmde vloerconstructie en dient conform NBN EN 1264-4 te worden uitgevoerd. Aanvang van opwarmen op zijn vroegst 21 dagen na storten van cement chapen 7 dagen na storten van calciumsulfaat gebonden en anhydriet chapen Algemene aanwijzingen De opwarmprocedure moet langzaam en continu worden uitgevoerd. De chape mag tijdens het opstoken niet zijn blootgesteld aan trek. 3 dagen met een aanvoertemperatuur van 20 – 25 °C verwarmen, dan 4 dagen met maximale ontwerptemperatuur (max. 55 °C). Goed nota nemen van bepalingen van de fabrikant die afwijken van NBN EN 1264-4. Gebruikte materialen

Buizen

 12 x 1,3

Soort chape:

 15 x 1,5

 17 x 2

 20 x 2

Additieven voor chapen:

Voltooiing van de werkvloerwerkzaamheden op: Opstookprotocol

met aanvoertemperatuur 20 – 25 °C Begin: Einde: met maximale ontwerptemperatuur in aanvoerleiding Begin: Einde: Onderbrekingen

De installatie werd bij een buitentemperatuur van

 ja, van:

tot:

 neen

° C vrijgegeven voor verdere bouwwerkzaamheden.

 De installatie was daarbij buiten werking.  De vloer werd daarbij met een aanvoertemperatuur van  Alle ramen en buitendeuren werden gesloten.

°C verwarmd.

Aanwijzingen voor inbedrijfstelling De aanvoertemperaturen en de temperatuurregeling in de afzonderlijke vertrekken moeten zodanig worden ingesteld dat de maximale chape-temperatuur in de buurt van de verwarmingsbuizen niet wordt overschreden. 55 °C bij cement-, calciumsulfaat gebonden en anhydriet chapen 45 °C bij gietasfalt chapen of volgens opgave van de chape-fabrikant Opdrachtgever Datum / Handtekening / Stempel

50

Bouwcoördinator

Installatiefirma

Fonterra Base

Opstoken volgens NBN EN 1264* U wordt aangeraden om dit document te bewaren

Nadat het aantal beginmeters en eindmeters zijn ingevuld, moet dit document aan de planner worden overhandigd. Bouwproject

Datum

Adres opdrachtgever Adres installatiefirma Voordat de chape wordt gestort, wordt een lektest van de verwarmingskringen uitgevoerd met water. Deze vindt plaats bij de voltooide, maar nog niet bedekte leidingen. Aanwijzingen voor de test De installatie vullen met gefilterd water en helemaal ontluchten. ij grote temperatuursverschillen (~ 10 K) tussen omgevingstemperatuur en vulwatertemperatuur moet na het B vullen van de installatie een wachttijd van 30 minuten in acht worden genomen om het temperatuursverschil te laten afnemen. De lekproef moet met een druk van maximaal 6,5 bar worden uitgevoerd, bij de overdracht van de werkzaamheden aan de chaper dient deze te worden verhoogd, echter ten minste 6 bar. Visuele controle van het buizenstelsel/ controle met behulp van een manometer.* De druk moet tijdens het storten van de chape behouden blijven. Bevriezing moet worden voorkomen door middel van passende voorzorgsmaatregelen zoals verwarming van het vertrek of toevoeging van antivries aan het verwarmingswater. Is de vorstbeveiliging voor normale werking van de installatie niet nodig, dan moet de installatie daarna worden schoongemaakt, d.w.z. de antivries moet worden afgetapt en de installatie moet ten minste 3 keer met schoon water worden gespoeld. De watertemperatuur moet tijdens de test constant worden gehouden. * Er kunnen apparaten worden gebruikt voor de drukmeting waarop foutloos een drukverandering van 0,1 bar kan worden afgelezen. Gebruikte materialen

Buizen Buiskoppelingen:

Protocol drukproef

Begin drukproef: Begindruk:

Watertemperatuur:

°C

Einde drukproef: Einddruk:

Watertemperatuur:

°C

 12 x 1,3

 15 x 1,5

 17 x 2

 20 x 2

Buiskoppelingen visueel geïnspecteerd?

 ja

 neen

Positie van eventuele koppelingen in legplan ingetekend ?

 ja

 neen

 ja

 neen

 ja

 neen

De dichtheid is vastgesteld, er zijn geen blijvende vormveranderingen bij een bouwdeel vastgesteld? Bei Übergabe der Anlage wurde der Betriebsdruck eingestellt?

Opmerkingen: Opdrachtgever

Bouwcoördinator

Installatiefirma

Datum / Handtekening / Stempel

51


Fonterra Tacker 15 / 17 / 20 Systeemomschrijving Het Fonterra Tacker systeem 15 / 17 / 20* Flexibel tackersysteem voor vloerverwarming en vloerkoeling

Afb. 46

Kenmerken •• Snel en eenvoudig te monteren •• Warmte- en contactgeluidsisolatie van geëxpandeerd polystyreen •• CFK-vrij. •• Bandweefselfolie met rasteropdruk, als vochtscherm, om de verwarmingsbuizen goed vast te zetten •• Met een overstekende deklaag en het afplakken van de naden resulteert dit in een dichte verbinding van de systeemplaten •• Verkrijgbaar in diverse diktes met verschillende eigenschapen wat betreft warmte- en contactgeluidsisolatie •• Verkrijgbaar als vouw- en rolsysteem •• Baustoffklasse nach DIN 4102-B 2 •• Grote flexibiliteit •• Geschikt voor cement- en calciumsulfaat gebonden chapen

52


Systeemonderdelen Systeemonderdelen Fonterra Tacker Systeemplaten

PB-buis/ PE-Xc-buis

Randisolatie

Bevestiging

15 x 1,5


Tackerbeugels

Fonterra Tacker 25-2 R

17 x 2


Tacker-apparaat

Fonterra Tacker 30-2 F

20 x 2



Plakband

Taperoller





Tab. 17

53


Technische handleidingen Systeembenodigdheden Benodigdheden en montagetijden Fonterra Tacker Legafstand [cm]

Vloerverwarmingsbuis Benodigde buislengte Polybuteen 15 in m / m² Benodigde buislengte PE-Xc in m / m² Benodigd aantal tackerbeugels in stuks / m2 Randisolatie m / m

5,5

11

16,5

22

27,5

33

17,6

8,8

5,9

4,4

3,5

2,9

41

20

14

10

8

7

1,0

2

Tab. 18

Verwarmingskringlengtes Fonterra Tacker Systeem


Fonterra Tacker 15

tot 100 m

Fonterra Tacker 17

tot 120 m

Fonterra Tacker 20

tot 150 m

Tab. 19

bij 80 W / m² en ∆ϑ = 10 K

Rekening houdend met het vermogen en het drukverlies zijn afwijkende kringlengten mogelijk.

Gereedschapen voor Fonterra Tacker Beschrijving Viega Tacker-apparaat

562335

Viega buizensnijder

117047

Cuttermes

625207

Fonterra buishaspel

562359

Afroller voor de Viega kleefband

609702

Tab. 20

54

Artikelnummer


Materialenlijst Fonterra Tacker Verpakkingseenheden / VE

Art.-Nr.


240 m

616519

650 m

616526


240 m

609627

650 m

609641

240 m

613631


14 m2 (7 stuks à 2 m2)

609368

0,50 stuks / m2

10 m2

613433

0,10 stuks / m2

16 m2 (7 stuks à 2 m2)

609351

0,50 stuks / m2

10 m2

609399

0,10 stuks / m2

12 m2 (7 stuks à 2 m2)

609382

0,50 stuks / m2

10 m2

609412

0,10 stuks / m2

14 m2 (7 stuks à 2 m2)

609375

0,50 stuks / m2

Fonterra tackerplaat 30-3 R rolsysteem

10 m2

609405

0,10 stuks / m2


200 m

609481

1,00 m / m2

600 stuks

562342

3 stuks per lopende meter

6 rollen

609672

1,00 m / m2

Temporex model 1455

10 kg

609207

0,3 kg / m²


10 kg

562724

1,30 kg / m²

H-2000 model 1453

10 kg

562717

0,14 kg / m²

8 stuks

609542

indien nodig

Systeemonderdelen Viega-PB-buis 15 x 1,5 mm – voor Tacker 15

Viega PE-X-buis 17 x 2 mm – voor Tacker 17 Viega PE-Xc-buis 20 x 2 mm – voor Tacker 20 Fonterra tackerplaat 30-2 F vouwsysteem Fonterra tackerplaat 30-2 R rolsysteem Fonterra tackerplaat 25-2 F vouwsysteem Fonterra tackerplaat 25-2 R rolsysteem Fonterra tackerplaat 35-3 F vouwsysteem Fonterra tackerplaat 35-3 R rolsysteem Fonterra tackerplaat 30-3 F vouwsysteem

Tackerbeugels Viega kleefband

Uitzettingsprofiel


Tab. 21

55


Vermogensdiagrammen Vermogensdiagrammen Fonterra Tacker 15

Warmte-afgifte in W/ m2


Overtemperatuur van verwarmingsmiddel in °C Afb. 47

Warmte-afgifte in W/ / m2



56








57


Vermogensdiagrammen Fonterra Tacker 17


•• Verwarmingsbuis PE-Xc 17 •• Rλ,B = 0,02 m² K/W •• 45 mm dikke cementchape boven buis





58








59


Vermogensdiagrammen Fonterra Tacker 20







60








61


Drukverliesdiagram voor PB-buizen 15

Drukval R


Massastroom m in kg / h (medium: water) Afb. 59

Drukverliesdiagram voor PE-Xc 17-buizen

Drukval R

Drukverliesdiagram voor PE-Xc-buizen Ø 17 x 1,5


62


Drukverliesdiagram voor PE-Xc 20-buizen

Drukval R

Drukverliesdiagram voor PE-Xc-buizen Ø 20 x 1,5


63



Afb. 62


Ligging

Warmtegeleidingweerstand Rλisolatie [m² K/W]

I


0,75

II


1,25

III


1,25

IV

naar buitenlucht

2,0

V

naar bodem

1,25


Tab. 22


64


Vloerverwarming – constructieve opbouw Om warmteverliezen naar aangrenzende bereiken tot een minimum te beperken of lawaaibelastingen te verhinderen, moeten de vloeren zijn opgebouwd in overeenstemming met de eisen van NBN EN 1264. Om twijfel te vermijden werden zijn standaarden vastgelegd. De standaard chapen bestaat uit opbouwhoogte »bovenkant« verwarmingsbuis plus een 45 mm dikke chapelaag. Bij buisdiameter 15 x 1,5 = 60 mm Bij buisdiameter 17 x 2,0 = 62 mm Bij buisdiameter 20 x 2,0 = 65 mm Chape met toevoegmiddel "H2000". Voor de totale opbouwhoogte moet apart rekening worden gehouden met de vloerbedekking. De dunne chape bestaat uit opbouwhoogte bovenkant verwarmingsbuis plus een 30 mm dikke chapelaag. Chape volgens DIN 18560 met additief »Estrotherm speciaal« reduceren de opbouwhoogte met 15 mm ! Voor de totale opbouwhoogte moet apart rekening worden gehouden met de vloerbedekking. De volgende voorbeelden voor vloeropbouw zijn uitgevoerd met een standaard chape.

65


Fonterra Tacker 15 30-2 Minimumvereisten volgens NBN EN 1264-4 De weergegeven opbouwsituaties zijn minimumvereisten volgens NBN EN 1264-4 en met Fonterra Base 15 30-2 bij 45 mm dikke chape boven buis en bij gebruik van Viega additief H-2000. Een reductie tot 15 mm bij cement chapen CT-F4 hardheidklass 4, met nuttige belasting 2KN / m² is mogelijk bij het gebruik van Viega Estrotherm speciaal (model 1454). Bij hogere belastingen zijn andere hardheidsklassen nodig overeenstemmend met de gangbare Belgischse normen. Alternatieve constructies zijn mogelijk, voor zover dat ze voldoen aan de gestelde U-waarde van de verhoogde isolatie-eisen. Fonterra Tacker 17 30-2 Minimumvereisten volgens NBN EN 1264-4 De minimumvereiste zijn dezelfde als die van Tacker 15, doch met een verhoging van 2 mm, daar de buisdiameter nu 17 mm bedraagd. Fonterra Tacker 20 30-2 Minimumvereisten volgens NBN EN 1264-4 De minimumvereiste zijn dezelfde als die van Tacker 17, doch met een verhoging van 5 mm, daar de buisdiameter nu 20 mm bedraagd.

66


Inbouwsituatie I Scheidingsvloer 20 °C / 20 °C

Afb. 63

Rλ = 0,75 [m² K / W ]


Afb. 64

Rλ = 1,25 [m² K / W ]


Afb. 65

Rλ = 1,25 [m² K / W ] 67



Afb. 66

Rλ = 2,0 [m² K / W ]


Afb. 67

68

Rλ = 1,25 [m² K / W ]


Systeemtekening

Viega servo-motoren

Viega Systeemrollen

Viega verwarmingsverdeler Viega verdelerkast

Afb. 68

69


Ontwerp vloerverwarming volgens NBN EN 1664-3 Ontwerpblad Fonterra - ontwerp vloerverwarming Projectnr.

Blad

Bouwproject

ΣQF

Datum Bewerkt door

Aantal kringen

Δpmax

ΣmH

Verdeler

ϑV,Ausl.

ΣmH

Verdeler


°C

Temperatuur eronder liggend vertrek ϑu

°C

Vloerverwarmingoppervlakte AF

m²

Warmteverliezen volgens de norm Berekend warmteverlies QH Berekende warmte-afgifte qontw. Warmteweerstand vloerbedekking RλB Verwarmingskringoppervlakte verblijfszone AA - of randzone AA Verwarmingskringoppervlakte verblijfszone AR - of randzone AR Warmte-afgifte/verblijfszone/randzone qA/R

W W/m² m² K/W m² m² W/m²

Gemiddelde oppervlaktemperatuur ϑF,m

°C

Berekende aanvoertemperatuur ϑV,ontw.

°C

Max. toegestane overtemperatuur aanvoer ΔϑV,ontw. VA Legafstand

K cm

Overtemperatuur verwarmingsmiddel ΔϑH

K

Spreiding verwarmingskring/per verwarmingskring

K

Partiële warmteweerstand naar boven RO

m² K/W

Partiële warmteweerstand naar beneden RU

m² K/W

ΔT naar eronder liggend vertrek ΔTU Warmte-afgifte naar beneden qu

W

Berekende verwarmingsmiddelstroom mH

l/h


m


m


m


mbar


mbar


mbar


mbar

Ventielvoorinstelling bij verwarmingsverdeler Tab. 23

70

m² K/W


0-5 slagen


Bouwkundige voorwaarden* De cv-installateur, de chaper en de vloerlegger dienen goed overleg met elkaar te plegen. Hierdoor kunnen voor alle betrokken partijen ergernis, werk, tijd en kosten worden bespaard. Waar moet vooral op worden gelet? Bouwkundige voorwaarden voor het leggen van een vloerverwarming •• De bouwtoestand moet worden gecontroleerd. Voor elke nieuwbouw gelden wetten, regelgevingen en richtlijnen die door alle bouwdisciplines moeten worden nageleefd. Meld twijfels onmiddellijk en begin pas met het werk, wanneer de gebreken zijn verholpen. •• In DIN 18560, deel 2, paragraaf 4 is vastgelegd dat het pleisterwerk moet zijn voltooid en dat het pleisterwerk van de wand tot aan de onafgewerkte vloer moet zijn uitgevoerd. •• Bij de planning van verwarmingskringen moeten de verwarmingskringen en chapen op elkaar zijn afgestemd en mogen de in de ondergrond aanwezige uitzettingsvoegen niet worden gekruist door verwarmingsleidingen. •• Ramen en buitendeuren moeten zijn geplaatst. •• Via het op de bouwplaats aangegeven hoogtereferentiepunt (metermarkering) moet voor elke verdieping worden gecontroleerd of de noodzakelijke constructiehoogte overal beschikbaar is. •• De ondergrond moet droog genoeg zijn en vlak zijn voor het aanbrengen van de zwevende chape voor vloerverwarming. Deze mag geen puntvormige verhogingen, leidingen e.d. hebben, die kunnen leiden tot geluidsbruggen en/of schommelingen in de chapedikte. De dragende ondergrond moet wat betreft toleranties in hoogte en helling zijn uitgevoerd in overeenstemming met de Belgische normen. Door egalisatie kan weer een vlakke ondergrond voor het aanbrengen van de isolatielaag worden gecreëerd, in ieder geval de contactgeluidsisolatie. De hiervoor noodzakelijke constructiehoogte moet zijn ingepland. Voor de egalisatie mogen chapelagen worden gebruikt, mits de fabrikant kan aantonen dat deze bruikbaar zijn. Bij het gieten van een egalisatielaag moet rekening worden gehouden met de aanwijzingen van de fabrikant wat betreft grondering of voorstrijkmiddel en met de extra gewichtsbelasting. Gebouwafdichtingen bij aan de bodem grenzende vlakken »Afdichtingen tegen bodemvochtigheid« en »niet drukkend water« moeten door de planner worden vastgelegd en vóór het storten van de chape tot stand worden gebracht. Deze worden uitgevoerd door een gespecialiseerd bedrijf. Warmte- en contactgeluidsisolatie van polystyreen moet met PE-folie absoluut worden beschermd tegen bitumineuze gebouwafdichtingen.

71


De planner moet uitzoeken of er onder de vloerverwarming nog een diffusie-dicht folie moet worden aangebracht, om latere bouwgebreken door restvocht te voorkomen. Vocht in de ondervloer kan zich bij gebruik van de vloerverwarming in de chape verspreiden en de bovenvloer beschadigen. Warmte-isolatie en extra isolatielagen De warmte-isolatie die moet worden aangebracht, wordt bepaald door de betreffende NBN-normen en NBN EN 1264. Aan deze minimumeisen moet worden voldaan. Als er extra isolatielagen noodzakelijk zijn dan moeten deze tegen elkaar worden verplaatst, en in hun verband dicht grenzend aan de Fonterra systeemvlakken worden gelegd. Extra isolatiemateriaal moet een dichtheid van ten minste 20 kg / m³ (PS 20) hebben. Bij chapen voor vloerverwarming mag de samendrukbaarheid van de isolatielaag afhankelijk van de nuttige belasting niet meer dan 5 mm bedragen. De samendrukbaarheid geldt inclusief bijv. het Fonterra systeemelement 30-2, en mag daarom bij een verticale nuttige belasting van 2,0 kN niet hoger zijn dan 5 mm. Randisolatie moeten bij chapen voor vloerverwarming een beweging van ten minste 5 mm mogelijk maken. Bij muren en andere opgaande bouwdelen, bijv. deurkozijnen, leidingen, moeten geluidsisolerende randstroken (randisolatie) worden aangebracht. Toelichtinsgbladen met informatie over calciumsulfaat gebonden gietvloeren wijzen erop dat bij het gebruik van gietvloeren, de randisolatie moeten worden gebruikt die een dikte hebben van 10 mm. Viega biedt in zijn assortiment twee uitvoeringen aan. Viega biedt in zijn assortiment twee uitvoeringen aan. Randisolatie

Speciale randisolatie

Afb. 69 Randisolatie 150 / 8

72

Afb. 70 Speciale randisolatie 150 / 10


Viega randisolatie 8 mm voor cementchape •• PE-schuim •• 8 mm breed, 150 mm hoog •• Samendrukbaarheid 5 mm Viega speciale randisolatie 10 mm voor calciumsulfaat gebonden gietvloer •• Materiaal PE-schuim •• 10 mm breed, 150 mm hoog •• Samendrukbaarheid 5 mm •• Randisolatie in lengterichting afgeschuind •• Foliebasis met plakstrip Voordat de Fonterra vloerverwarming wordt gelegd, moet worden vastgesteld of er een cementchape of een calciumsulfaat gebonden gietvloer wordt gebruikt. De randisolatie neemt niet alleen de uitzetting door warmte op, maar verbetert ook de eigenschapen wat betreft de contactgeluidsisolatie van de zwevende chape en vermindert verliezen door warmte-/koudebruggen naar de aangrenzende bouwdelen Let bij de installatie op het volgende: Als meerlaagse isolatielagen worden aangebracht, moet de randisolatie pas vóór aanbrengen van de contactgeluidisolatielaag worden aangebracht. »Als het oppervlak van de zwevende chape met afschot moet liggen, dan moet dit afschot al in de dragende ondergrond aanwezig zijn, zodat een chape kan worden gemaakt die overal even dik is.« Bij het vastzetten van de randisolatie moet erop worden gelet dat er geen geluidsbruggen ontstaan.

73


Door de overlapping van de systeemrolplaten ontstaat een gesloten contactgeluidisolatielaag, die na het leggen van de buizen voor de vloerverwarming geschikt is voor het direct storten van een cementchape of gietvloer. Bij vakkundig leggen ontstaat er dankzij de optimale overlapping- en snijdtechniek van het systeemvlak slechts ca. 2% snijafval. Eventuele open plekken die het object met zich meebrengt, moeten worden afgeplakt. Technische gegevens Fonterra Tacker 30 - 2F EPS 040 DES sg 150 kPa

Fonterra Tacker 30 - 2R EPS 040 DES sg 150 kPa

Fonterra Tacker 25 - 2R EPS 040 DES sg 150 kPa

Fonterra Tacker 35 - 2R EPS 040 DES sm 150 kPa

2.000 x 1.000 mm

10.000 x 1.000 mm

10.000 x 1.000 mm

10.000 x 1.000 mm

Plaatdikte

30 mm

30 mm

25 mm

35 mm

Contactgeluidverbetering

28 dB

28 dB

26 dB

28 dB

30 MN / m³

20 MN / m³

Afmetingen

Warmtegeleidingweerstand Rλ

0,75 m² K / W

Nuttige belastingen

5 kN / m2

Brandwerendheidsklasse

B2

Kleinste buigradius

5 x da

CFK-vrij materiaal (schuim en folie)

PS

Dynamische stijfheid

20 MN / m³

20 MN / m³

Tab. 24

De contactgeluidisolatielaag mag niet worden verzwakt of gereduceerd. Leidingen op de dragende ondergrond moeten zijn vastgelegd. Door egalisatie kan weer een vlakke ondergrond voor het aanbrengen van de isolatielaag worden gecreëerd, in ieder geval de contactgeluidsisolatie. De hiervoor noodzakelijke constructiehoogte moet zijn ingepland.

74


Bij warmwater-vloerverwarmingen mag de gemiddelde temperatuur van 55 °C in de buurt van de verwarmingselementen in de chape niet continu worden overschreden. Uitvoering en benodigde nuttige belasting bepalen volgens DIN 18560 dikte, sterkte en hardheid van de benodigde chape. De nominale chape-dikte boven de buizen van de vloerverwarming bedraagt bij de Fonterra systemen in overeenstemming met uitvoering A bij een cementchape 45 mm. Aan deze chape-dikte legt DIN 18560 nuttige belastingen tot 2 kN / m² ten grondslag voor zwevende chapeconstructies voor vloerverwarmingen in de woningbouw. Bij hogere nuttige belastingen zijn andere sterkte- of hardheidsklassen noodzakelijk, in overeenstemming met tabel 2 tot 4 van DIN 18560, deel 2. Nuttige belasting

Individuele belasting

≤ 2 kN / m2

c

Nominale dikte CAF-F4

CT-F4

5 mm

40 + d

45 + d

≤ 3 kN / m2

≤ 2 kN

≤ 3 mm

50 + d

65 + d

≤ 4 kN / m2

≤ 3 kN

≤ 3 mm

60 + d

70 + d

≤ 5 kN / m

≤ 4 kN

≤ 3 mm

65 + d

75 + d

2

CT-F4 (ZE 20) = cement chapen naar de hardheidklasse F4 CAF-Fe (AE 20) = Calciumsulfat-vloeibare chape naar de hardheidsklasse F4 c = max. toegelaten samendrukbaarheid van de isolatielagen d - buisdiameter / noppenhoogte Tab. 25

Als er een zo laag mogelijke opbouw wordt gevraagd, dan is dit mogelijk met het systeem Fonterra Base 12 in combinatie met een dunne chape die een dikte van 30 mm boven de buizen heeft. Bij cement chapen CT-F4 (ZE 20) en calciumsulfaat-vloeibare chapen CAF-Fe (AE 20) is een reductie tot 15 mm mogelijk, met nuttige belasting van 2KN / m². Bij calciumsulfaat gebonden gietvloeren staat over het algemeen de norm een reductie van de nominale dikte bij 2 kN / m² toe.

75


Chapen (voor vloerverwarming) op een isolatielaag hebben over het algemeen geen wapening nodig. Citaat: »Wapening van chapen op isolatielaag is over het algemeen niet noodzakelijk. Het ontstaan van scheuren kan door een wapening niet worden verhinderd. In sommige gevallen kan een wapening een voordeel zijn. Er wordt onderscheid gemaakt tussen rooster- en een vezelbewapening.« Een wapening zou in het gunstigste geval kunnen voorkomen dat een scheur breder wordt of dat er een hoogteverschil optreedt. Cementchape met Viega Temporex model 1455

Dunne cementchape met Viega Estrotherm speciaal model 1454

Cementchape met Viega H-2000 model 1453

Gebruikshoeveelheid 63 mm

ca. 0,3 kg / m2

ca. 1,30 kg / m2

ca. 0,14 kg / m2

Begaanbaarheid na

2 dagen

3 dagen

3 dagen

Verhardingsfase

10 dagen

21 dagen

21 dagen

3 dagen met 25°C 4 dagen met bvb. 45°C



Opstoken

Extra additieven voor chapen mogen niet worden toegevoegd, de gebruiksaanwijzing moet zorgvuldig worden gelezen en opgevolgd. Tab. 26

Speciale constructie met egalisatievloer* Ter bescherming van de vloerverwarming, wanneer er verdere bouwwerkzaamheden plaatsvinden Uitvoering C volgens DIN 18560. De beschermende chape moet ten minste als F 4 (ZE 20) worden uitgevoerd. In deze chape ontstaan sneller krimpscheuren, maar deze heeft geen lastverdelende functie. Uitvoering C wordt ook aangeraden, wanneer uitzettingsvoegen »onafhankelijk« moeten worden aangepast aan het verloop van tegels of andere bedekkingen. Speciale constructie met afdichting tegen waterinsijpeling In natte ruimtes zoals badkamers, douches of in zwembaden is er waterinsijpeling of spatwater. Hier helpt alleen een boven de lastverdelingslaag aangebracht waterdicht afdichtingsysteem dat het binnendringen van vocht in de bouwconstructie voorkomt.

76


Voegen - eisen en vorming* De uitzettingsvoegen scheiden de chappe volledig af, tot de warmteof geluidsisolatieplaat. Als toevoerleidingen door dilatatievoegen lopen, dan moeten deze worden beschermd. Dit gebeurt met een 300 mm lange PE-ribbelbuis met sleuf. Randisolatie scheiden de chape van alle aangrensende muurvlakken, maar ook van eventueel aanwezige zuilen, trappen en kameronderdelen. De randisolatie verzekeren een bewegingsruimte van min. 5 mm. Uitzettingsvoegen en randisolatie mogen pas na het gieten en bij verharde chape worden afgesneden. Ze zijn aansluitend blijvend elstisch te verzegelen. Uitzettingsvoegen moeten worden gepland bij stortvloeroppervlaktes vanaf 40 m², evenzeer bij randlengtes van meer dan 8 m. In alle gevallen mag een randlengte met een verhouding van a/b>1/2 niet overschreden worden. Als het gaat over een T- of L vormige kamer, wordt er aangeraden, rechthoekvormige of kwadrantvormige chapevelden te voorzien. zwevende chapen zijn onderhevig aan een lengteuitzetting. Bij cement chapen bedraagd de warmtedillatatiecoefficien 0,012 mm / m K. Bij gietvloeren dienen over de uitzettingsvoegen en de veldgrooten afspraken te worden gemaakt met de fabrikant. Schijnvoegen (ondiepe groeven in de chape) kunnen bijkomende drukken van de chape-velden tussen twee verschillende uitzettingsvoegen reguleren. Zoals bijvoorbeeld in deuropeningen, waar geen uitzettingsvoegen dwingend voorgeschreven wordt. Schijnvoegen mogen maximaal in het bovenste 1/3 gedeelte van de chape worden ingeslepen, waarbij buisbeschadigingen te vermijden zijn. Na het uitharden worden de ingeslepen gleuven bvb. met kunsthars gevuld, en moeten bvb. bij het betegelen niet als voegen worden behandeld.

77


Vloerbedekkingen Algemeen Vloerbedekking die in combinatie met vloerverwarming worden gelegd, moet hiervoor geschikt zijn en een warmtegeleidingweerstand hebben die ≤ 0,15m² K/W is. Deze moet vakkundig worden gelegd, nadat eerst is vastgesteld dat de chape geschikt is voor het leggen van de bovenvloer. Dit wordt gedaan door middel van een restvochtmeting van de chape op die plaatsen waar de Viega meetpuntsets werden ingebouwd. De meting wordt verricht met CM-apparaat. Rand- en uitzettingsvoegen moeten permanent elastisch worden afgesloten. Mortelresten moeten worden verwijderd. Natuur- of kunststenen vloeren Natuur- of kunststeen is zeer populair voor bovenvloeren en dankzij hun geringe warmtegeleidingweerstand zijn ze heel goed geschikt voor bij vloerverwarming. Daarbij komt nog dat ze een hogere warmtegeleidingweerstand en een lage aanvoertemperatuur nodig hebben, ten opzichte van andere vloerbedekkingen. Dat verlaagt de stookkosten. Natuur- of kunststenen vloeren

Afb. 71

78

Afb. 72


Tapijten Tapijten zijn geschikt als vloerbedekking. Maar in vergelijking met stenen vloeren hebben ze een hogere warmtegeleidingweerstand, en die mag maximaal 0,15 m² K/W zijn. Bij merktapijten staan op de achterkant de warmtetechnische gegevens vermeld, en ook een symbool dat deze »geschikt zijn voor vloerverwarming« . Tapijten hebben een hogere aanvoertemperatuur nodig, maar ten opzichte van stenen vloeren is het vloertemperatuurprofiel minder aan pieken en dalen onderhevig. Tapijten, ook elastische, moeten over het hele vlak worden gelijmd. Los leggen of spannen van het tapijt is niet toegestaan, want dan kunnen zich luchtkussentjes vormen die de warmtegeleidingweerstand zouden verhogen. Het leggen dient te worden uitgevoerd in overeenstemming met de uitvoeringsbepalingen volgens de Belgische normen en de verwerkingsinstructies van de fabrikant.

Tapijten

Afb. 73

79


Parket In EN 13226, EN 13488, EN 13489 worden de toegestane soorten parket beschreven. Het vakkundig leggen wordt op de volgende wijze gewaarborgd: •• De parketlegger bepaalt wanneer kan worden begonnen met leggen. Hiervoor moet zo min mogelijk restvocht aanwezig zijn. Er moet ook goed nota zijn genomen van de leginstructies van de parketleverancier. •• De oppervlaktemperatuur van de chape moet tussen de 15 °C en 18 °C liggen. •• Nadat het parket is gelegd, moet deze temperatuur nog ten minste 3 dagen lang worden aangehouden, voordat opnieuw trapsgewijs kan worden opgestookt. •• Het parket moet worden gelijmd met een lijm die een goede schuifweerstand heeft en die door de fabrikant wordt aangemerkt als »geschikt voor vloerverwarming« en »bestand tegen warmteveroudering«. Parket

Afb. 74

80


Viega Fonterra systemen en cement chapen* Het gebruik van een cementchape in combinatie met vloerverwarmingssystemen vraagt om additieven in de chape die de buigtrek- en druksterkte verbeteren en de vorming van luchtporiën verminderen. Zodoende wordt gezorgd voor een goed warmtegeleidingsvermogen en dat de chape geschikt is voor de opgegeven nuttige belastingen. Additief voor chape

Afb. 75

Viega Fonterra systemen en dunne cement chapen De dikte van de chape kan worden verminderd, als de opbouwhoogte geringer moet zijn. Hiervoor moet de cementchape speciaal worden gemodificeerd. Door toevoeging van Estrotherm Spezial wordt de cementchape zodanig gemodificeerd dat deze ook bij een 30 mm dikke chapelaag voldoet aan de eisen die worden gesteld aan de chape. De geschiktheid moet worden gewaarborgd door enkele bijpassende tests. Als echter het additief Viega Temporex aan de cement chapemortel wordt toegevoegd, hardt deze aanzienlijk sneller uit. Het opstoken kan dan al na 10 dagen beginnen. Aan de normen wat betreft eindsterkte, maar ook voortijdig bereiken van de betonkrimp wordt voldaan. Estrotherm spezial Additief voor dunne chape

Afb. 76

81


Gietvloer

Cementchape

Dunne chape

—

Viega H 2000

Viega Estrotherm speciaal

45 mm

45 mm

30 mm

Hoeveelheid

—

0,14 kg/m²

1,3 kg/m²

Verpakking

—

10 kg

10 kg

Vloeibaar

Plastisch tot stijf

Plastisch tot zacht

Additief voor chape Chapedikte boven buis

Consistentie na. 1-2 min Tab. 27

Viega Estrotherm maakt opstoken mogelijk zoals vastgelegd in NBN EN 1264. »Het opstoken mag bij een cementdekvloer pas 21 dagen na het storten of volgens de informatie van de fabrikant en bij anhydriet chapen op zijn vroegst na 7 dagen worden uitgevoerd. Het opstoken begint met een aanvoertemperatuur tussen 20 °C en 25 °C die gedurende ten minste 3 dagen moet worden aangehouden. Daarna moet de maximale ontwerptemperatuur worden ingesteld en moet deze gedurende ten minste 4 dagen worden aangehouden. Het opstoken moet schriftelijk worden vastgelegd.« Hiervoor kan het formulier in de bijlage (Opwarmprotocol) van deze brochure worden gebruikt. Krimpscheuren die ontstaan, moeten helemaal worden gesloten, bij voorbeeld met kunsthars. Voordat de bovenvloer wordt gelegd, wordt het aangeraden om verder te verwarmen tot de chape geschikt is voor leggen van de bovenvloer. Het restvocht van de chape moet door de legger van de bovenvloer op ten minste 3 meetpunten per woning resp. per 200 m² worden bepaald. Hij beslist wanneer kan worden begonnen met het leggen. Een goed overleg tussen cv-installateur, chaper en vloerlegger is noodzakelijk.

82


Opslagen Fonterra systeemplaten moeten vóór de montage op een droge, zuivere en vorstvrije plaats liggend opgeslagen worden. De verpakkingsfolie wordt eerst kort voor de montage van de platen verwijder. Reinigen van de ondergrond* Vóór aanvang van het installatiewerk voor een vloerverwarming moet de bouwplaats bezemschoon worden opgeleverd. Zuiverheid, metermarkering en de vlakheidstoleranties moeten worden gecontroleerd. »Als het oppervlak van de zwevende chape met afschot moet liggen, dan moet dit afschot al in de dragende ondergrond aanwezig zijn, zodat een chape kan worden gemaakt die overal even dik is.« Daarna kan worden begonnen met de installatie van het Fonterra vloerverwarmingssysteem. De eerste stap is het opzetten van de randisolatie of, indien nodig, het leggen van de extra isolatie.

Leggen van de onderconstructie (randisolatie, extra isolatie) De randisolatie moet op de onafgewerkte vloer of de extra isolatie worden gezet. Als een cementchape wordt gestort, moet de Viega randisolatie 150/8 worden gebruikt – randisolatie opzetten, vastzetten en folie op het systeemelement leggen. Als een calciumsulfaat gebonden chape wordt gestort, moet de speciale randisolatie150 / 10 worden gebruikt. Deze heeft een plakstrip die aan de systeemplaat wordt geplakt. Door de diepe aanzet van de folie kunnen geen holle ruimtes ontstaan. Dit zorgt voor een vakkundige randvoegafdichting. Fonterra vloerverwarmingssystemen zijn zodanig ontworpen, dat ze voor beide soorten chapen geschikt zijn. Met het storten van de chape moet eerst langs de rand bij de randisolatie worden begonnen, daarna kan naar het midden worden gegaan. Bij het vastzetten van de randisolatie moet erop worden gelet dat er geen geluidsbruggen ontstaan.

83


Montage Voorwaarden voor het leggen van een vloerverwarming •• Randisolatie moeten helemaal rondom en zonder openingen langs de afsluitende muren en ingebouwde elementen zoals deurkozijnen, zuilen enzovoort worden aangebracht. Openingen leiden tot geluidsbruggen en scheurvorming in chape en bovenvloer. . •• Bij toepassing van gietvloeren moet de randvoeg worden afgedicht door de randisolatie aan de systeemplaat vast te plakken. •• Uitstekende delen van de randisolatie mogen pas na voltooiing resp. het voegen voegen van de bovenvloer worden afgesneden . •• Bij de toepassing van calciumsulfaat gebonden gietvloeren moeten de randvoegen uiterst zorgvuldig worden uitgevoerd. Hiervoor moet de speciale randisolatie 10 mm worden gebruikt die stevig aan het systeemvlak wordt vastgeplakt. Er dient een voegenplan te worden opgesteld waaruit blijkt welk type voegen er moet worden gebruikt en waar deze voegen moeten komen. Het voegenplan moet door de planner worden opgesteld en als bestanddeel van het bestek worden overhandigd aan de uitvoerder. Boven gebouwenvoegen moeten er ook voegen in de chape worden aangebracht (uitzettingsvoegen). Bovendien moet de chape middels voegen van opgaande bouwdelen worden gescheiden (randvoegen). Andere noodzakelijke voegen moeten zodanig worden aangebracht dat er velden ontstaan die zo gedrongen mogelijk zijn. Bij uitzettingsvoegen binnen de chape dienen hoogteverschillen te worden vermeden.

84


Montagestappen

Afb. 77 1 Randisolatie leggen en bevestigen

Afb. 78 2 Bovenstaande markeringsfolie afsnijden, warmte- en geluids isolatie uitplooien en plaatsen.

Afb. 79 3 Isolatieplaten tegen elkaar samenvoegen, de overlappende markeringsfolie aandrukken. Kruisvoegen vermijden

Afb. 80 4 De folie van de randisolatie op de isolatieplaten bevestigen.

Afb. 81 5 Overlappende markeringsfolie kleven

Afb. 82 6 Verwarmingsbuizen volgens de markering leggen en bevestigen met het tackerapparaat.

85


Opstoken volgens NBN EN 1264* U wordt aangeraden om dit document te bewaren Bouwproject

Datum

Opdrachtgever Adres installatiefirma Opstoken van cement-, calciumsulfaat gebonden en anhydriet chapen dient ter controle van de verwarmde vloerconstructie en dient conform NBN EN 1264-4 te worden uitgevoerd. Aanvang van opwarmen op zijn vroegst 21 dagen na storten van cement chapen 7 dagen na storten van calciumsulfaat gebonden en anhydriet chapen Algemene aanwijzingen De opwarmprocedure moet langzaam en continu worden uitgevoerd. De chape mag tijdens het opstoken niet zijn blootgesteld aan trek. 3 dagen met een aanvoertemperatuur van 20 – 25 °C verwarmen, dan 4 dagen met maximale ontwerp - temperatuur tuur (max. 55 °C). Goed nota nemen van bepalingen van de fabrikant die afwijken van NBN EN 1264-4. Gebruikte materialen

Buizen

 12 x 1,3

 15 x 1,5

Soort chape:

 17 x 2

 20 x 2

Additieven voor chapen:

Voltooiing van de werkvloerwerkzaamheden op: Opstookprotocol

met aanvoertemperatuur 20 – 25 °C Begin: Einde: met maximale ontwerptemperatuur in aanvoerleiding Begin: Einde: Onderbrekingen

De installatie werd bij een buitentemperatuur van

 Ja, van:

tot:

 neen

° C vrijgegeven voor verdere bouwwerkzaamheden.

 De installatie was daarbij buiten werking.  De vloer werd daarbij met een aanvoertemperatuur van  Alle ramen en buitendeuren werden gesloten.

°C verwarmd.

Aanwijzingen voor inbedrijfstelling De aanvoertemperaturen en de temperatuurregeling in de afzonderlijke vertrekken moeten zodanig worden ingesteld dat de maximale chapetemperatuur in de buurt van de verwarmingsbuizen niet wordt overschreden. 55 °C bij cement-, calciumsulfaat gebonden en anhydriet chapen 45 °C bij gietasfalt chapen of volgens opgave van de chape-fabrikant Opdrachtgever Datum / Handtekening / Stempel

86

Bouwcoördinator

Installatiefirma


Opstoken volgens NBN EN 1264*

U wordt aangeraden om dit document te bewaren


Datum

Adres opdrachtgever Adres installatiefirma Voordat de chape wordt gestort, wordt een lektest van de verwarmingskringen uitgevoerd met water. Deze vindt plaats bij de voltooide, maar nog niet bedekte leidingen. Aanwijzingen voor de test De installatie vullen met gefilterd water en helemaal ontluchten. Bij grote temperatuursverschillen (~ 10 K) tussen omgevingstemperatuur en vulwatertemperatuur moet na het vullen van de installatie een wachttijd van 30 minuten in acht worden genomen om het temperatuursverschil te laten afnemen. De lekproef moet met een druk van maximaal 6,5 bar worden uitgevoerd, bij de overdracht van de werkzaamheden aan de chaper dient deze te worden verhoogd, echter ten minste 6 bar. Visuele controle van het buizenstelsel/ controle met behulp van een manometer.*. De druk moet tijdens het storten van de chape behouden blijven. Bevriezing moet worden voorkomen door middel van passende voorzorgsmaatregelen zoals verwarming van het vertrek of toevoeging van antivries aan het verwarmingswater. Is de vorstbeveiliging voor normale werking van de installatie niet nodig, dan moet de installatie daarna worden schoongemaakt, d.w.z. de antivries moet worden afgetapt en de installatie moet ten minste 3 keer met schoon water worden gespoeld. De watertemperatuur moet tijdens de test constant worden gehouden. * Er kunnen apparaten worden gebruikt voor de drukmeting waarop foutloos een drukverandering van 0,1 bar kan worden afgelezen. Gebruikte materialen

Buizen  12 x 1,3 Buiskoppelingen:

Protocol drukproef

Begin drukproef: Begindruk: Einde drukproef: Einddruk:

 15 x 1,5

 17 x 2

 20 x 2

Watertemperatuur:

°C

Watertemperatuur:

°C


 ja

 neen

Positie van eventuele koppelingen in het legplan ingetekend ?

 ja

 neen

De dichtheid is vastgesteld, geen blijvende vormveranderingen bij een bouwdeel vastgesteld?

 ja

 neen

Bij overdracht van de installatie werd de werkdruk ingesteld?

 ja

 neen


Bouwcoördinator

Installatiefirma


87


Fonterra Reno Systeemomschrijving Het systeem Fonterra Reno Vloerverwarmingssysteem met 18 mm dikke vezel-systeemplaten met ingefreesde buissleuven voor het plaatsen van polybuteen-buizen 12 x 1,3 mm. Door de geringe opbouwhoogte uitermate geschikt voor oude gebouwen en renovatie. Dankzij de basisplaten in combinatie met de kopplaten kan het systeem optimaal worden aangepast aan de afmetingen van het vertrek. Fonterra Reno Droogbouwsysteem voor vloerverwarming voor nieuwbouw en renovatie.

Afb. 83

Kenmerken •• Lage opbouwhoogte •• Hoog weerstandsvermogen bij het betreden van de gelegde vlakken •• Droogbouw mogelijk – daarom uitermate geschikt voor gebouwen waar geen vocht mag binnenkomen •• Bij gebruik van droge chapen geen wachttijd: door te verwarmen wordt het gewenste restvochtpercentage snel bereikt •• Gering opbouwgewicht van de vloerverwarming •• De verwarmingskringen hoeven niet te worden aangepast aan de chapevoegen •• gekeurde systeemveiligheid •• Lusvormig legpatroon •• Montagevriendelijk, snelle opbouw •• Op de systeemplaat kan direct worden betegeld •• Legraster 100 mm

88

Fonterra Reno

Systeemonderdelen Systeemonderdelen Fonterra Reno Systeemoppervlakte / Bevestiging

Fonterra Reno basisplaat 62 x 100 cm

Fonterra Reno kopplaat 31 x 62 cm

PB-buis

Randisolatie

12 x 1,3


PE-ribbelbuis voor bescherming van de buisverbindingenn


Fonterra Reno opvulplaat voor de restvlakken 62 x 100 cm

Snelbouwschroeven Tab. 28

89


Systeemonderdelen Fonterra Reno Beschrijving

Artikelnummer


615680


616502

Fonterra Reno basisplaat 620 x 1000 mm

615048

Fonterra Reno kopplaat 310 x 620 mm

615550

Fonterra Reno opvulplaat 620 x 1000 mm

615567


609474


609481

Uitzettingsprofiel

609542

Buisbeschermband 12

609511

Fonterra buisgeleidingsbocht 12 / 17

609498

Snelbouwschroeven 25 mm

615574

Chapelijm

624903

Tab. 29

Gereedschap voor Fonterra Reno Beschrijving Buishaspel

562359


117047

Persmachine vb. Pressgun Picco

556280

Persklauw 12

425302

Montagegereedschap Tab. 30

90

Artikelnummer

op montageplaats

Fonterra Reno

Technische handleidingen Systeembenodigdheden Benodigde buislengte en montagetijden Fonterra Reno Legafstand [cm]

Vloerverwarmingsbuis

10

Benodigde buislengte PB12 in m / m²

10

Randisolatie in m / m

1,0

2

Tab. 31

Verwarmingskringlengte Fonterra Reno Systeem


Fonterra Reno

tot 80 m

Tab. 32

Materialenlijst Fonterra Reno Verpakkingseenheden / VE


240 / 650 m

10,00 m / m²

Fonterra Reno basisplaat 620 x 1000 mm

30 stuks

* 1,60 stuks / m2

Fonterra Reno kopplaat 310 x 620 mm

30 stuks

** 5,20 stuks / m2

Vezelplaat 18 mm 620 x 1000 mm

30 stuks

1,60 stuks / m2

200 m

1,00 m / m²

1000 stuks

20 stuks / m2

1000 g

*** 100 g / m2

Systeemonderdelen Viega Polybuteen-buis 12 x 1,3 mm

Randisolatie 150 / 8 Snelbouwschroeven 25 mm Chapelijm * ca. 80 % aandeel op de systeemoppervlakte * * ca. 20 % aandeel op de systeemoppervlakte * * * bij droge chape Tab. 33

91


Diagrammen warmte-afgifte Nadat de warmte-afgifte bepaald is (deze blijkt uit de berekende standaard verwarmingsbelasting van een vertrek), kan in de volgende diagrammen de overtemperatuur van het verwarmingsmiddel, afhankelijk van de gekozen bovenvloerbedekking, worden afgelezen. Afleesvoorbeeld 1. het benodigde verwarmingsvermogen per m² q = z. B. 55 W / m² 2. Lees de overtemperatuur van het verwarmingsmiddel bij de betreffende vloerbedekking in het diagram af; bijv. bij direct betegelen = 12 K 3. Kamertemperatuur + overtemperatuur verwarmingsmiddel = verwarmingsmiddeltemperatuur bijv. 20 °C + 12 K = 32 °C (gemiddelde temperatuur van verwarmingswater) Vermogensdiagrammen

Warmte-afgifte q in W/m²

R Pa l,b = 0 rke ,05 t/ La mi R na l,b at Ta = pij 0,1 tm 0 idd eld R ik Ta l,b = pi 0 , jt 15 di k

R l Teg,b = 0,0 els 0

Bepaling van de overtemperatuur van het verwarmingsmiddel bij verschillende vloerbedekkingen, op een Fermacell afwerkingplaat van 10 mm

Grenscurve qFmax - qi = 9 K

Bij andere bovenvloeren

overtemperatuur van verwarmingsmiddel Dq H Afb. 84

92

Fonterra Reno

Warmte-afgifte q in W/m²

R l Flie,b = 0,0 sen 0

Bepaling van de overtemperatuur van het verwarmingsmiddel bij direct betegelen

Grenscurve qFmax - qi = 9 K

Bij tegels als bovenvloer

overtemperatuur van verwarmingsmiddel Dq H Afb. 85

Als er verliezen naar aangrenzende bereiken optreden waarmee geen rekening werd gehouden bij de berekening van de verwarmingsbelasting, dan moet dit zoals gebruikelijk bij de vloerverwarming worden gecorrigeerd door »gecorrigeerde warmtevraag plus daadwerkelijke verliezen«.

93



Drukval R


Massastroom (medium: water) Afb. 86

94

Fonterra Reno

Gebouwafdichtingen bij aan de bodem grenzende vlakken* »Afdichtingen tegen bodemvochtigheid« en »niet drukkend water« moeten door de planner worden vastgelegd en vóór het storten van de chape tot stand worden gebracht. Deze worden uitgevoerd door een gespecialiseerd bedrijf. Warmte- en contactgeluidsisolatie van polystyreen moet met PE-folie absoluut worden beschermd tegen bitumineuze gebouwafdichtingen.

Tabel voor bepaling van de gemiddelde temperatuur van verwarmingswater Gemiddelde temperatuur van verwarmingswater in °C bij verschillende bovenvloeren en kamertemperaturen Benodigd verwarmingsvermogen Kamertemperatuur

Direct betegelen

tegelvloer op 10 mm Fermacellplaat

parket/ laminaat op 10 mm Fermacell-plaat

tapijt middeldik op 10 mm Fermacell-plaat

tapijt dik op 10 mm Fermacell-plaat

20 °C

24 °C

20 °C

24 °C

20 °C

24 °C

20 °C

24 °C

20 °C

24 °C

20 W / m2

24,0

28,0

24,0

28,0

25,5

29,5

26,5

30,5

27,5

32,0

25 W / m2

25,5

29,5

25,5

29,5

26,5

30,5

27,5

31,5

28,5

32,5

30 W / m2

26,5

30,5

26,5

30,5

27,5

31,5

29,0

33,0

31,0

35,0

35 W / m2

27,5

31,5

27,5

31,5

29,0

33,0

31,5

35,5

33,0

37,0

40 W / m

2

28,5

32,5

28,5

32,5

31,0

35,0

32,5

36,5

34,5

38,5

45 W / m2

29,5

33,5

29,5

33,5

32,0

36,0

34,0

37,0

36,5

40,5

50 W / m2

31,0

35,0

31,0

35,0

33,5

37,5

36,0

40,0

38,5

42,5

55 W / m2

32,0

36,0

32,0

36,0

34,5

38,5

37,0

41,0

40,0

44,0

60 W / m2

32,5

36,5

32,5

36,5

36,5

4,05

38,5

42,5

42,0

46,0

65 W / m

2

34,0

38,0

34,0

38,0

37,5

41,5

41,0

45,0

43,5

47,5

70 W / m2

35,0

39,0

35,0

39,0

38,5

42,5

42,0

46,0

46,5

50,5

75 W / m2

36,5

40,5

36,5

40,5

40,0

44,0

43,5

47,5

48,0

52,0

80 W / m2

37,5

41,5

37,5

41,5

41,5

45,5

45,0

51,0

49,0

53,0

85 W / m

2

38,0

42,0

38,0

42,0

42,5

46,5

46,5

50,5

51,0

55,0

90 W / m2

39,0

43,0

39,0

43,0

43,5

47,5

48,0

52,0

52,5

56,5

95 W / m2

40,0

44,0

40,0

44,0

45,0

49,0

49,5

53,5

54,5

57,5

100 W / m2

41,5

45,5

41,5

45,5

46,5

50,5

51,5

55,5

56,5

60,5

105 W / m2

42,5

46,5

42,5

46,5

48,0

52,0

52,5

56,5

58,5

62,5

110 W / m

2

43,5

47,5

43,5

47,5

49,0

53,0

54,0

60,0

60,5

64,5

115 W / m2

44,5

48,5

44,5

48,5

51,0

55,0

56,5

60,5

62,5

64,5

120 W / m2

46,0

50,0

46,0

50,0

52,0

56,0

57,5

61,5

63,5

67,5

Tab. 34

In het oranje gekleurde bereik ligt de oppervlaktemperatuur boven 29 °C resp. 33 °C voor badkamers, douches et cetera. 95



Afb. 87


Ligging

Warmtegeleidingweerstand Rλ isolatie [m² K/W]


I


0,75

II


1,25

III


1,25

IV

naar buitenlucht

2,0 *

V

naar bodem

1,25

Tab. 35


96

Fonterra Reno

Vloerverwarming – constructieve opbouw* Om warmteverliezen naar aangrenzende bereiken tot een minimum te beperken of lawaaibelastingen te verhinderen, moeten de vloeren zijn opgebouwd in overeenstemming met de eisen van NBN EN 1264. Om twijfel te vermijden werden zijn standaarden vastgelegd.

97


Minimum vloeropbouw Fonterra Reno op PCI-hardschuimplaten Bij tegels als bovenvloer


variabel variabel

Afb. 88

 Fonterra Reno systeemelement 18 mm  Flexibele mortel PCI  PCI hardschuimplaat 6 mm  Fermacell afwerkingplaat 10 mm  Fermacell vloerlijm Fonterra Reno op Fermacell platen 10 mm Bij tegels als bovenvloer


variabel variabel

Afb. 89

 Fonterra Reno systeemelement 18 mm  Fermacell afwerkingplaat 10 mm  Fermacell afwerkingplaat min. 10 mm  Fermacell vloerlijm Deze bodemopbouw voldoet niet aan de minimum eisen van de NBN EN 1264-4.

98

Fonterra Reno

Fonterra Reno systeenopbouw - voor scheidingswanden volgens NBN EN 1264 -4, met onderliggende verwarmde vertrekken (minimumeisen: Rλ = 0,75 [m² K / W ]) Fonterra Reno op PCI-hardschuimplaten Bij tegels als bovenvloer


variabel

variabel

Afb. 90

 Fonterra Reno systeemelement 18 mm  Flexibele mortel PCI  Fermacell afwerkingplaat min. 10 mm  PCI hardschuimplaat 30 mm Fonterra Reno op Fermacell platen 10 mm Bij tegels als bovenvloer

variabel


variabel

Afb. 91

 Fonterra Reno systeemelement 18 mm  Fermacell afwerkingplaat 10 mm  Fermacell afwerkingplaat min. 10 mm  Polystyrol PS 20 SE max. 30 mm  Fermacell vloerlijm

99


Fonterra Reno systeenopbouw - voor scheidingswanden volgens NBN EN 1264 -4, op onregelmatig verwarmde vertrekken en op vloeren boven de grond Fonterra Reno boven »onverwarmd« of »naar bodem« (minimumeisen: Rλ = 1,25 [m² K / W ]) Bij tegels als bovenvloer

variabel


variabel

Afb. 92

 Fonterra Reno systeemelement 18 mm  Flexibele mortel PCI  Fermacell afwerkingplaat min. 10 mm  PCI hardschuimplaat 50 mm Fonterra Reno naar buitenlucht (minimumeisen: Rλ = 2,0 [m² K / W ]) Bij tegels als bovenvloer


variabel variabel

Afb. 93

 Fonterra Reno systeemelement 18 mm  Flexibele mortel PCI  Fermacell afwerkingplaat min. 10 mm  PCI hardschuimplaat 10 mm  Isolatie; bij voorbeeld PUR 53 mm 100

Fonterra Reno

Geschikte droge chapen voor Fonterra vloerverwarmingssystemen Beschrijving

Fermacell chape-element 2E 22

Creaton vloertegel

Aquapanel TE

Best prefab-chapen

Fabrikant

Fels Werke

Creaton AG

Perlite

Henkel-Thomsit

Bouwmateriaal

gips + cellulosevezel

gebrande klei

cement

cement

Dikte

25 mm

20 mm

25 mm

20 mm

Hechtingstechniek

getrapte sponning geschroefd en gelijmd

Tand en groef gelijmd

getrapte sponning geschroefd en gelijmd

De randen rondom gelijm resp. 2 lagen verspringend over het gehele vlak gelijmd

Oppervlaktegewicht

24 kg / m2

34 kg / m2

34 kg / m2

50 kg / m2

Warmte-geleiding-weerstand

0,09 m2 k / W

0,03 m2 k / W

0,07 m2 k / W

0,01 m2 k / W

Plaatformaat

150 x 50 cm

18 x 40 cm

60 x 85 cm

20 x 20 cm

Tab. 36

101


Vloerbedekkingen* Algemeen Vloerbedekking die in combinatie met vloerverwarming worden gelegd, moet hiervoor geschikt zijn en een warmtegeleidingweerstand hebben die ≤ 0,15m² K/W is. Het leggen moet volgens de regel der kunst geschieden. Rand- en uitzettingsvoegen moeten permanent elastisch worden afgesloten. Mortelresten moeten worden verwijderd. Natuur- of kunststenen vloeren Natuur- of kunststeen is zeer populair voor bovenvloeren en dankzij hun geringe warmtegeleidingweerstand zijn ze heel goed geschikt voor bij vloerverwarming. Daarbij komt nog dat ze een hogere warmtegeleidingweerstand en een lage aanvoertemperatuur nodig hebben, ten opzichte van andere vloerbedekkingen. Dat verlaagt de stookkosten. Tapijten Tapijten zijn geschikt als vloerbedekking. Maar in vergelijking met stenen vloeren hebben ze een hogere warmtegeleidingweerstand, en die mag maximaal 0,15 m² K/W zijn. Bij merktapijten staan op de achterkant de warmtetechnische gegevens vermeld, en ook een symbool dat deze »geschikt zijn voor vloerverwarming«. Tapijten hebben een hogere aanvoertemperatuur nodig, maar ten opzichte van stenen vloeren is het vloertemperatuurprofiel minder aan pieken en dalen onderhevig. Tapijten, ook elastische, moeten over het hele vlak worden gelijmd. Los leggen of spannen van het tapijt is niet toegestaan, want dan kunnen zich luchtkussentjes vormen die de warmtegeleidingweerstand zouden verhogen. Het leggen dient te worden uitgevoerd in overeenstemming met de uitvoeringsbepalingen volgens de Belgische normen en de verwerkingsinstructies van de fabrikant.

102

Fonterra Reno

Parket In EN 13226, EN 13488, EN 13489 worden de toegestane soorten parket beschreven. Het vakkundig leggen wordt op de volgende wijze gewaarborgd: •• De parketlegger bepaalt wanneer kan worden begonnen met leggen. Hiervoor moet de maximale restvocht van 1,3 % op de Renoplaten bereikt zijn. Dit stelt zich bij een luchtvochtigheid van minder dan 70 % en een luchttemperatuur boven +15 °C binnen de 48 uur Tegelijkertijd moeten de gebruiksaanwijzingen van de parketleverancier in acht genomen worden. •• Het parket moet worden gelijmd met een lijm die een goede schuifweerstand heeft en die door de fabrikant wordt aangemerkt als »geschikt voor vloerverwarming« en »bestand tegen warmteveroudering«.

103


Bouwkundige voorwaarden * Bouwkundige voorwaarden voor het leggen van een vloerverwarming Voor de installatie van de vloerverwarmingplaten moet het werk door de diverse disciplines in deze volgorde worden uitgevoerd: •• Ramen en deuren geplaatst •• Elektrotechnische installaties (maken van sleuven, leggen van lege buizen enzovoort ) voltooid •• Plafonneerwerken voltooid Reinigen van de ondergrond Alle mortelresten moeten van de ondergrond worden verwijderd met een bezem of een stofzuiger. Onderconstructies leggen (randisolatie, bijkomende isolatie) Randisolatie leggen Leg de randisolatie zodanig dat deze reikt van de dragende ondergrond tot de bovenkant van de bovenvloer. De isolatie moet zonder naden langs alle opgaande bouwdelen zoals muren, deurkozijnen of kolommen worden gelegd. Warmte-isolatie en extra isolatielagen De warmte-isolatie die moet worden aangebracht, wordt bepaald door de betreffende NBN-normen en NBN EN 1264. Aan deze minimumeisen moet worden voldaan. Als er extra isolatielagen noodzakelijk zijn dan moeten deze tegen elkaar worden verplaatst, en in hun verband dicht grenzend aan de Fonterra systeemvlakken worden gelegd. Randisolatie moeten bij chapen voor vloerverwarming een beweging van ten minste 5 mm mogelijk maken. Bij muren en andere opgaande bouwdelen, bijv. deurkozijnen, buisleidingen, moeten geluidsisolerende randstroken (randisolatie) worden aangebracht.

104

Fonterra Reno

Uitzettingsvoegen Voor vloerconstructies met Fermacell vezelplaten zijn uitzettingsvoegen nodig vanwege de uitzetting door de opname van vocht. Deze uitzettingsvoegen scheiden bouwdelen over de gehele doorsnede, d.w.z. van de onafgewerkte vloer tot het oppervlak van de bovenvloer. Bij verwarmde vloerconstructies moeten uitzettingsvoegen worden aangebracht vanwege de uitzetting in lengterichting. Uitzettingsvoegen van bouwdelen De maximale oppervlakte zonder voegen bedraagt 150 m², waarbij de zijden niet langer mogen zijn dan 15 m x 10 m. Uitzettingsvoegen bij deuropeningen De uitzettingsvoegen moeten worden uitgevoerd volgens de gebruiksaanwijzingen voor Fermacell chape-elementen. Indien mogelijk kunnen de aansluitleidingen ook in de mantelbuis direct door het metselwerk worden gelegd.

105


Montage Het leggen van vloeren wandverwarming Transport, opslag en verwerking De vezel-vloerverwarmingsplaten moeten vóór de montage vlak liggend worden opgeslagen op een droge, schone en vorstvrije plek. Het verpakkingsfolie mag pas kort voor de montage van de platen worden verwijderd, om te voorkomen dat het vezelmateriaal vocht opneemt. Vanwege het risico van breuk moeten de vloerverwarmingplaten op de smalle kant worden getransporteerd. De platen mogen alleen bij een luchtvochtigheid van minder dan 70 % en een luchttemperatuur boven +5 °C worden verwerkt. Bouwkundige voorwaarden controleren Het is zeer belangrijk dat er een vlakke ondergrond aanwezig is. Regel

3

Referentie

Afgewerkte vloeren, bijv. chapen als bruikbare chapen, chapen voor opnemen van vloerbedekkingen, tegels, geplamuurde en gelijmde vloerbedekkingen

Steekmaten als grenswaarden in mm bij meetpuntafstanden in m 0,1 m

1 m

2 mm

4 mm

4 m

10 m

15 m

10 mm 12 mm 15 mm

Tab. 37

Bij afwijkingen kunnen kleinere oneffenheden worden geëgaliseerd met in de handel gebruikelijke reparatiemortel (hierbij moet goed nota worden genomen van de aanwijzingen van de fabrikant).

106

Fonterra Reno

Montagerichtlijnen systeemplaten Standaardsituatie verbindingsleidingen 2 x 5 m

Standaardsituatie

Afb. 94

Standaardsituatie = rechthoekig vertrek, toevoerleiding door de deur, vlakke ondergrond, vloerbedekking naar keuze

107


Berekeningsprocedure Bepaling van het benodigde verwarmingsvermogen Daadwerkelijke standaard verwarmingsbelasting / bruikbare vloeroppervlakte = warmte-afgifte (q) (Daadwerkelijke standaard verwarmingsbelasting = gecorrigeerde standaard verwarmingsbelasting + daadwerkelijke verliezen naar beneden). Warmte-afgifte = 830W/15,12m² = 55W/m² (in het ongunstigste vertrek). Het bepalen van de verwarmingsmiddeltemperatuur afhankelijk van de vastgestelde warmte-afgifte De warmtestroomdichtheid (q) (W / m²) en de opgegeven vloerbedekking bepalen de noodzakelijke overtemperatuur van het verwarmingsmiddel in °C De maximale aanvoertemperatuur (QV ) bedraagt 50 °C De aanbevolen temperatuurspreiding (σ) tussen aanvoerleiding en retourleiding bedraagt 5 °K tot 6 °K Bij een warmte-afgifte van 55 W/m² en tegels als bodembedekking, heeft men bij een minimale bodemopbouw van het Fonterra Reno systeem de volgende resultaten uit het diagram: Overtemperatuur verwarmingsmiddel = 12 °C (uit diagram afgelezen) Berekening van de aanvoertemperatuur verwarmingsmiddeltemperatuur = overtemperatuur verwarmingsmiddel + kamertemperatuur Qm = 12 °C + 20 °C = 32 °C aanvoertemperatuur QV = ca. 35 °C, retourtemperatuur QR = ca. 29 °C Hiermee is voldaan aan de voorwaarde dat de aanvoertemperatuur max. 50 °C mag zijn. Montagegegevens /bepaling van aantal epaling van de legrichting B Ndien mogelijk verticaal t.o.v. de wand waar de toevoerleidingen het vertrek binnenkomen. In dit voorbeeld worden de buizen van boven naar beneden gelegd. Bepaling van de te leggen oppervlakte Lengte x breedte – niet te leggen oppervlakte = te leggen oppervlakte 4,20 m x 3,60 m – 0,00 m² = 15,12 m² Globale berekening van de lengte van de totale verbindingsleiding, kan eventueel ook in de bouwtekening worden opgemeten. 2,0 x 5,0 m = 10,0 m Berekening van de buislengte in het vertrek De te leggen oppervlakte in m² X 10 m/m² = buislengte in het vertrek. 15,12 m² x 10 m / m² = 151,2 m

108

Fonterra Reno

Bepaling van de verwarmingskringlengte resp. het aantal verwarmingskringen Toegestane verwarmingskringlengte Maximale buislengte = 80 m 80 m – (enkele verbindingsleiding x 2) = toegestane verwarmingskringlengte verwarmingskringlengte = 80 m – 10 m = 70 m Aantal verwarmingskringen Aantal verwarmingskringen = buislengte in het vertrek / verwarmingskringlengte Aantal verwarmingskringen = 151,2 m / 70 m = 2,16 Aantal verwarmingskringen > 2,16 dus: 3 verwarmingskringen Controle van het resultaat Controle van het drukverlies per verwarmingskring Controle van het drukverlies per verwarmingskring, vooral wanneer een kleinere spreiding werd gekozen. Bepaling van het aantal kop- en basisplaten uit de tabel op pagina: Vastgestelde waarden uit de tot nu toe uitgevoerde berekening: Aantal verwarmingskringen = 3 stuks Lengte vertrek VB = 4,20 m Diepte vertrek VD = 3,60 m Kopplaten Bepaalde waarde uit de tabel: Aantal kopplaten = 14 stuks Basisplaten bepaalde waarde uit de tabel: Kopplaatdiepte KD = 0,62 Restdiepte vertrek RDV RDV = VD – KD 3,60 – 0,62 = 2,98 m Bepaalde waarde uit de tabel: Aantal basisplaten = 21 stuks.

109


Bepaling van de aantallen Keuzetabel voor de bepaling van het benodigde aantal kop- en basisplaten Legende KR VB VD KD RDV

Aantal verwarmingskringen Vertrek Breedte Diepte vertrek Kopplaatdiepte Resdiepte vertrek = RD - KD Aantal kopplaten voor Fonterra Reno Vertrek Breedte (VB) tot … m

KR

0,3 0,6 0,9 1,2 1,6 1,9 2,2 2,5 2,8 3,1 3,4 3,7 4,0 4,3 4,6 5,0 5,3 5,6 5,9 6,2 6,5 6,8 7,1 7,4

KD

1

1

1

2

2

3

3

4

4

5

5

6

6

7

7

8

8

9

9

10 10 11 11 12 12

1

0,31

2

1

1

2

2

3

3

4

4

5

5

6

6

7

7

8

8

9

9

10 10 11 11 12 12

1

0,31

8

9

3

1

2

3

4

5

6

7

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

2

0,62

4

2

3

5

6

8

9

11 12 14 16 17 18 20 21 23 24 26 27 29 30 32 33 35 36

3

0,93

5

2

4

6

8

10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48

4

1,24

6

2

4

6

8

10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48

4

1,24

7

3

5

8

10 13 15 18 20 23 25 28 30 33 35 38 40 43 45 48 50 53 55 58 60

5

1,55

8

3

5

8

10 13 15 18 20 23 25 28 30 33 35 38 40 43 45 48 50 53 55 58 60

5

1,55

9

3

6

9

12 15 18 21 24 27 30 33 36 39 42 45 48 51 54 57 60 63 66 69 72

6

1,86

Aantal basisplaten (RDV) voor Fonterra Reno tot 1,0 m

1

1

2

2

3

3

4

4

5

5

6

6

7

tot 1,5 m

1

2

3

3

4

5

6

6

7

8

9

9

10 11 12 12 13 14 15 15 16 17 18 18

7

8

8

9

9

10 10 11 11 12 12

9

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

tot 2,0 m

1

2

3

4

5

6

7

8

tot 2,5 m

2

3

4

5

7

8

9

10 12 13 14 15 17 18 19 20 22 23 24 25 27 28 29 30

tot 3,0 m

2

3

5

6

8

9

11 12 14 16 17 18 20 21 23 24 26 27 29 30 32 33 35 36

tot 3,5 m

2

4

6

7

9

11 13 14 16 18 20 21 23 25 27 28 30 32 34 35 37 39 41 42

tot 4,0 m

2

4

6

8

10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48

tot 4,5 m

3

5

7

9

12 14 16 18 21 23 25 27 30 32 34 36 39 41 43 45 48 50 52 54

tot 5,0 m

3

5

8

10 13 15 18 20 23 25 28 30 33 35 38 40 43 45 48 50 53 55 58 60

tot 5,5 m

3

6

9

11 14 17 20 22 25 28 31 33 36 39 42 44 47 50 53 55 58 61 64 66

tot 6,0 m

3

6

9

12 15 18 21 24 27 30 33 36 39 42 45 48 51 54 57 60 63 66 69 72

tot 6,5 m

4

7

10 13 17 20 23 26 30 33 36 39 43 46 49 52 56 59 62 65 69 72 75 78

tot 7,0 m

4

7

11 14 18 21 25 28 32 35 39 42 46 49 53 56 60 63 67 70 74 77 81 84

tot 7,5 m

4

8

12 15 19 23 27 30 34 38 42 45 49 53 57 60 64 68 72 75 79 83 87 90

Tab. 38

110

Rijen

Fonterra Reno

Ontwerpen* Ontwerpvoorbeeld Benodigde planningsgegevens •• Bouwtekening schaal 1:50 of 1:100 eventueel •• bouwtekening als dwg- of dxf-bestand •• Standaard verwarmingsbelasting volgens NBN EN 12831 per vertrek. •• Waarde van de warmte-afgifte voor het ongunstigste vertrek •• Type vloerverwarmingssysteem. •• Plaatsing van de verwarmingsverdeler •• Manier van warmteopwekking -HR- of lagetemperatuurketel, warmtepomp, zonne- energie enzovoort •• Vloerbedekking voor de afzonderlijke vertrekken •• Maximale nuttige belastingen •• Keuze van de geschikte constructie voor de vloeropbouw. •• Regeling – soort regeling in individueel vertrek en eventueel weersafhankelijke regeling. •• Afgesproken kamertemperaturen. Planningsvoorbeeld voor een vertrek Verbindingsleiding 2 x 5 m

Renovatie met tegels als bovenvloer Vloeropbouw variante 1

Afb. 95

111


Toevoerleidingen vastleggen De ligging van de toevoerleidingen en de montagegrenzen (bijv. voeg bij de deur) moeten worden vastgelegd en eventueel op de ondergrond worden afgetekend. Bepaling van het aantal verwarmingskringen •• Het te leggen oppervlakte (A) uitrekenen •• De lengte van de totale verbindingsleiding (AB) bepalen •• De benodigde buislengte (RB) voor het vertrek berekenen (A * 10 m/m²) •• Het aantal verwarmingskringen (KR) berekenen Bepaling van de legrichting

Bepaling van de legrichting

Indien mogelijk verticaal t.o.v. de wand waar de toevoerleidingen het vertrek binnenkomen. Bij vertrekken met een lengte/breedteverhouding > 2 of een breedte van minder dan 1,2 m moeten de buizen altijd in lengterichting worden gelegd.

legrichting

Afb. 96

112

Fonterra Reno

Bepaling van het aantal en de positie van de rijen kopplaten, voordat wordt begonnen met leggen. Verwarmingskringen

Rij kopplaten

Oppervlakte kopplaten / meter vertreklengte

Montagebegin met

1

1

0,31 m² / m

½ kopplaat

2

1

0,31 m² / m

½ kopplaat

3

2

0,62 m² / m

hele kopplaat

4

3

0,93 m² / m

½ kopplaat

5

4

1,24 m² / m

hele kopplaat

6

4

1,24 m² / m

hele kopplaat

Tab. 39

Haakse hoeken vastleggen, voordat wordt begonnen met leggen, in het voorbeeld linksboven beginnen met 2 rijen kopplaten. Vastleggen van het legplan

Rijen kopplaten

Afb. 97

113


Kopplaten leggen Kopplaten leggen

Bij 2 rijen kopplaten: begin met een hele kopplaat

Afb. 98

Let erop dat de buisgeleidingssleuven in één lijn liggen. Kruisvoegen moeten worden vermeden; de voegen moeten ≥ 200 mm t.o.v. elkaar worden verplaatst..

114

Fonterra Reno

Basisplaten leggen Beginnend bij de kopplaten naar de wand aan de overzijde en van links naar rechts (rijen). Kruisvoegen moeten worden vermeden; de voegen moeten ≥ 200 mm t.o.v. elkaar worden verplaatst. Basisplaten leggen

1. Rij

Naad

Afb. 99

115


Voor het verdere gebruik van reststukken die ontstaan, moeten deze minimaal ≥ 200 mm lang zijn. Stukken die > 200 mm lang zijn kunnen later ertussen worden gelegd (zie platen 4b en 7b). Rekening houden met reststukken

3. Rijen

Afb. 100

116

Fonterra Reno

Buizen leggen De vastgelegde verwarmingkringlengte aftekenen op de vloer. Voordat de leidingen worden gelegd, moeten de buisgeleidingssleuven worden schoongemaakt (het beste met een stofzuiger). Buizen in lussen leggen (Begin met het verwarmingskring dat het verst verwijderd is van de toevoerleidingen resp. deur > begin met het leggen van de buizen van links naar rechts) Buizen leggen

Afb. 101

117


Speciale situatie bij een toevoerleiding die dwars t.o.v. de buislegrichting loopt (bijv. bij smalle vertrekken) Speciale situatie smalle vertrekken

Verbindingsleiding 2 x 5 m

Afb. 102

In het gebied waar de toevoerleidingen van de zijkant binnenkomen, moeten er extra kopplaten worden gelegd. Het aantal extra kopplaten is ook afhankelijk van het aantal verwarmingskringen.

Afb. 103

118

Fonterra Reno

Speciale situatie met verspringende wandgedeeltes en zuilen in het vertrek Speciale situatie naar voren komende wanden en zuilen

Naad

Starthoek voor het leggen

Basisplaat

Min. 2 vrije buisgroeven

Letten op de overgang van de buisgroeven

Basisplaat

Min. 2 vrije buisgroeven

Afb. 104

Bepaal de hoek waar moet worden begonnen met leggen (bijv. links). Bij verspringende wandgedeeltes die in het gebied van de rijen kopplaten liggen, moeten er extra kopplaten bij de verspringende wandgedeeltes worden gelegd. Bij verspringende wanden in het gebied van de basisplaten kunnen de bochten van deze basisplaten worden gebruikt.

Afb. 105

119


Bijzondere situatie bij naar voren komende wanden in het vertrek Bij zuilen moet voor en achter de zuil een rij kopplaten worden gelegd. Daarbij moeten aan de zijkant ten minste 2 buissleuven vrij zijn. Gewoonlijk worden hele kopplaten in de breedte van de rijen basisplaten gelegd.

Afb. 106

120

Fonterra Reno

Bijzondere situatie bij schuine zijden tot 45° Speciale situatie schuine zijden tot 45°

Afb. 107

121


Bijzondere situatie bij schuine zijden tot 45° Speciale situatie schuine zijden tot 45°

Afb. 108

122

Fonterra Reno

Bovenvloeren leggen Montage van de vezelsafwerkingsplaat voor variabele vloerbedekking De afwerkingsplaat 150 x 100 cm wordt dwars t.o.v. de legrichting van de buizen aangebracht. Breng de afwerkingsplaten zodanig op maat dat er geen plaatvoeg op de buis komt te liggen. De extra laag afwerkingsplaten moet in slepend verband worden gelegd. Kruisvoegen moeten worden vermeden; de voegen moeten ≥ 200 mm t.o.v. elkaar worden verplaatst. De afwerkingsplaten moeten met Fermacell vloerlijm worden gelijmd (afstand tussen lijmrupsen 100 mm) en bovendien met snelbouwschroeven (lengte 25 mm) of speciale spreidnieten (lengte 22 mm) worden verbonden. De afstand tussen de schroeven of nieten onderling moet ≤ 300 mm bedragen. Bovenvloeren leggen

Afb. 109

Daarna wordt de vloerbedekking volgens voorschrift van de fabrikant gelegd. Gebruik bij het leggen van parket alleen meerlaagige parketvloeren. 123


Drukproef van de vloerverwarming volgens NBN EN 1264* U wordt aangeraden om dit document te bewaren


Datum

Adres opdrachtgever Adres installatiefirma Voordat de chape wordt gestort, wordt een lektest van de verwarmingskringen uitgevoerd met water. Deze vindt plaats bij de voltooide, maar nog niet bedekte leidingen. Aanwijzingen voor de test De installatie vullen met gefilterd water en helemaal ontluchten. Bij grote temperatuursverschillen (~ 10 K) tussen omgevingstemperatuur en vulwatertemperatuur moet na het vullen van de installatie een wachttijd van 30 minuten in acht worden genomen om het temperatuursverschil te laten afnemen. De lekproef moet met een druk van maximaal 6,5 bar worden uitgevoerd, bij de overdracht van de werkzaamheden aan de chaper dient deze te worden verhoogd, echter ten minste 6 bar. Visuele controle van het buizenstelsel/ controle met behulp van een manometer*. De druk moet tijdens het storten van de chape behouden blijven. Bevriezing moet worden voorkomen door middel van passende voorzorgsmaatregelen zoals verwarming van het vertrek of toevoeging van antivries aan het verwarmingswater. Is de vorstbeveiliging voor normale werking van de installatie niet nodig, dan moet de installatie daarna worden schoongemaakt, d.w.z. de antivries moet worden afgetapt en de installatie moet ten minste 3 keer met schoon water worden gespoeld. De watertemperatuur moet tijdens de test constant worden gehouden. * Er kunnen apparaten worden gebruikt voor de drukmeting waarop foutloos een drukverandering van 0,1 bar kan worden afgelezen. Gebruikte materialen

Buizen Buiskoppelingen

Protocol drukproef


Watertemperatuur:

°C


Watertemperatuur:

°C

 12 x 1,3

 15 x 1,5

 17 x 2


 ja

 neen

Positie van eventuele koppelingen in het legplan ingetekend ?

 ja

 neen

 ja

 neen

 ja

 neen

De dichtheid is vastgesteld, er zijn geen blijvende vormveranderingen bij een bouwdeel vastgesteld? Bij overdracht van de installatie werd de werkdruk ingesteld?



124

 20 x 2

Bouwcoördinator

Installatiefirma

Fonterra Reno

125


Fonterra Side 12 Systeemomschrijving Het wandverwarmingsysteem Fonterra Side 12 Droogbouwsysteem, bestaande uit vezel-systeemelementen 18 mm met geïntegreerde polybuteen-buizen 12 x 1,3 mm. Wandverwarmingsbuizen zijn in de fabriek in de systeemelementen opgenomen en kunnen zo direct op een onderconstructie worden gemonteerd. Vereenvoudigde montage aan de muur of de borstwering onder de vensterbank dankzij verschillende plaatafmetingen. Aan kamerzijde komen de gladde zijden en ná het plamuren van de voegen worden deze geverfd, behangen, betegeld of geplafonneerd. Er kunnen wandverwarmingsplaten met een oppervlakte van maximaal 5 m² in serieschakeling direct op een verdeler worden aangesloten. Geschikt voor werktemperaturen tot maximaal 50 °C. De wandelementen worden op een afstand van 31 cm bevestigd op een onderconstructie die geschikt is voor systemen voor droogbouwwanden. Fonterra Side 12 Droogbouwsysteem

Afb. 110

126

Fonterra Side 12

Kenmerken •• Verwarmingsvlaktemperatuur tot 40 °C •• Aanvoertemperatuur max. 50 °C •• Wandverwarmingsplaat met geïntegreerde verwarmingsbuizen •• Polybuteen-buis 12 x 1,3 mm •• Eenvoudige montage door systeemplaten voor wandvlakken of voor borstwering onder vensterbank. •• Aansluiting van de systeemplaten in serieschakeling tot ca. 5 m² •• Zeer gemakkelijk te monteren dankzij wandverwarmingsplaten •• Eenvoudige verbinding van de systeemplaten met perskoppeling in het vloergebied of in de vrije ruimte van de onderconstructie •• Opbouwhoogte 18 mm, exclusief wandbekleding.

127


Systeemonderdelen Systeemonderdelen Fonterra Side 12 Systeemvlak

Fonterra wandverwarmingsplaat 62 x 200 cm

Fonterra wandverwarmingsplaat 31 x 200 cm

Fonterra wandverwarmingsplaat 100 62 x 100 cm

Fonterra wandverwarmingsplaat 70 62 x 100 cm

Fonterra wandverwarmingsplaat zonder sleuven voor restvlakken 62 x 200 cm Tab. 40

128

Bevestigings- en verbindingselementen

Presskupplung für 12 x 1,3

Snelbouwschroeven

Voegenlijm

Fonterra Side 12

Systeemonderdelen Fonterra Side 12 Beschrijving

Artikelnummer


615680


616502

Fonterra wandplaat 200 x 62 x 18; 1,24 m²

615635


615642


615659


615666

Fonterra opvulplaat 200 x 62 x 18

615673

Fonterra voegenbeschermbuis

609511

Fonterra voegenlijm

624897


625184

slagpluggen 35 mm

615598


609498

Eurokonus-klemverbinding ¾“ x 12

614508

Eurokonus-persverbinding ¾“ x 12

614584

Koppeling voor kunststofbuis 12x1,3

614669

Perskoppeling 12x1,3

614676

Tab. 41

Gereedschap voor Fonterra Side 12 Beschrijving

Artikelnummer


117047

Persklauw 12

425302


556280

Montagegereedschap

op montageplaats

Tab. 42

129


Technische handleidingen Behalve vloerverwarmingssystemen heeft Viega ook systemen voor wandverwarming en wandkoeling in het assortiment. Fonterra Side 12 Anwendungsbeispiel

Afb. 111

Met behulp van de rekentabellen uit de Belgische normen kunnen de warmtedoorgangscoëfficiënten worden bepaald die moeten worden aangehouden voor buitendelen bij een verbouwing. Bij latere inbouw van een wandverwarming in bestaande gebouwen moet worden gelet op de bouwkundige omstandigheden, zoals bijv. •• Vrij, beschikbaar wandvlak •• Vaststelling van schilderijzones en »door meubels versperde vlakken« •• Soort en hoedanigheid van de ondergrond •• Aanwezige installaties •• Geschiktheid voor mensen met allergieën

130

Fonterra Side 12

Systeembenodigdheden Benodigde buislengte en montagetijden Fonterra Base 12 Benodigde buislengte PB12 in m/m² Buisafstand

Side 12 7,5 cm

Max. verwarmingsoppervlakte

5 m²

Montagetijd in groepminuten

20 min / m²

Tab. 43

Verwarmingskringen Fonterra Side 12 Systeem


Fonterra Side 12

tot 5 m2

Tab. 44

Materialenlijst Fonterra Side 12 Fonterra Side 12; nodige materiaal voor 1,0 m² Systeemonderdelen

Verpakkingseenheden / VE


incl.

Toevoerleidingen Aanvoer en retour

Fonterra wandverwarmingsplaat 620 x 2000 mm

30 stuks

0,80 stuks / m2


30 stuks

1,60 stuks / m2


30 stuks

1,60 stuks / m2

1000 stuks

25 stuks / m2

Voegenlijm

1000 g

110 g / m2

Perskoppeling met SC-Contur 12 x 1,3 mm

5 stuks

0,80 stuks / m2

Viega Polybuteen-buis 12 x 1,3 mm


Tab. 45

Houd rekening met de verbindingslengtes naar de verdeler.

131


Vermogensdiagrammen

Afgifte door de buitenmuur qa* in [W / m2]

Verwarmingsvermogen in het vertrek qi* in [W / m2]

Verwarmingsvermogensdiagram Fonterra Side 12

Overtemperatuur van verwarmingsmiddel DqH in [K]

Muur, k = 0,35 W / m2 K Muur, k = 0,5 W / m2 K * houd bij de bepaling van de massastroom rekening hiermee

Afb. 112

Afleesvoorbeeld van warmte-afgiftediagram •• Berekenen van de gemiddelde warmwatertemperatuur VL + RL

z. B.

45 °C + 40 °C

2 2 •• Kamertemperatuur aftrekken bvb. 42,5 °C - 20 °C = 22,5 °C

= 42,5 °C

•• Uitkomst is de overtemperatuur van verwarmingsmiddel bvb. 22,5 °K (waarde voor de diagram) •• Vermogen qi uit diagram aflezen bvb. 130 W / m² bei 22,5 °K = warmte afgifte in de kamer

132

Fonterra Side 12


Drukval R


Massastroom m (medium: water) Afb. 113

Houd bij het monteren op buitenmuren rekening met de daadwerkelijke verliezen naar buiten toe. Bepaal vervolgens de daadwerkelijke massastroom en R-waarde, tel verbindingsleidingen bij de verwarmingskringen op en houd hier in hydraulisch opzicht rekening mee.

133


Verwarmingsoppervlakten - ontwerpblad


Blad

Bouwproject

ΣQF

Datum Bewerkt door

Aantal kringen

Δpmax

ΣmH

Verdeler

ϑV,Ausl.

ΣmH

Verdeler


°C

Temperatuur eronder liggend vertrek ϑa

°C

Verwarmingoppervlakte AF

m²

Warmteverliezen volgens de norm Berekend warmteverlies QH Berekende warmte-afgifte qontw.

W/m²


°C

Max. toegestane overtemperatuur aanvoer ΔϑV,ontw.

K


K

Spreiding verwarmingskring/per verwarmingskring σ

K

Partiële warmteweerstand in de kamer RR

m² K/W

Partiële warmteweerstand in de Wand/muur RW

m² K/W


W


l/h


m


m


m


mbar


mbar

Totaal drukverlies Δpges.

mbar


mbar

Ventielvoorinstelling bij verwarmingsverdeler

0-5 slagen

Tab. 46

134

W

Fonterra Side 12

135


Ontwerpen Op basis van behaaglijkheid mag de gemiddelde oppervlaktetemperatuur 40 °C niet overschreiden. Voor de berekening raden wij het volgende voor: •• aanvoertemperatuur kiezen. Afhankelijk van het systeem is een aanvoertemperatuur tussen 25 en 50 °C mogelijk, dat voor het gehele object geldt. •• Maximale oppervlaktetemperatuur bij respectievelijke debieten contoleren. •• Ontwerpten met Fonterra Side 12- vermogensdiagram. Door de warmteafgifte en de gewenste verlegafstand wordt de verwarmingsovertemperatuur berekend. Bij het berekenen van de warmte-afgifte, worden ook warmteverliezen op de rugzijde van de oppervlakte in acht genomen. •• Over de legafstand van de verwarmingskringen wordt berekend: Lengte verwarmingskring te vermeerderen met de verbindingsleidingen. •• Te lange verwarmingskringen dienen verdeeld te worden in verschillende kringen. Ontwerpvoorbeeld

Woonruimte F = 16 m2 Kamerhoogte = 2,75 m (ruwbouwmaat) Kamertemperatuur = 20 °C

Binnenmuur Afb. 114

136

Binnenmuur

Buitenmuur

Binnenmuur

Fonterra Side 12

Voorbeeld •• Woongebouw: Nieuwbouw »Zero Energy« •• Warmteverlies: ca. 45 W / m² •• Verwarmingssysteem: Warmteverwekker VL = 45 °C, RL = 40 °C •• Kamergegevens: Woonkamer met 45 m² wandoppervlakte die voorzien kunnen worden van wandverwarming en 16 m² grondvlak (4,45 m x 3,60 m) met één buitenwand, kamerhoogte 2,75 m, kamertemperatuur 20 °C •• Buitenwand: U-waarde = 0,35 W / m² K, muur uit bakstenen Wandoppervlakte voor wandverwarming B x H = 3,60 x 2,75 (2,0) m (incl. 1 venster 1,0 x 1,0 m) •• Wandverwarmings systeem: Fonterra Side 12 Berekening •• De warmteverliezen van de kamer overnemen van de berekening: Warmteverlies kamer = 16 m² x 45 W / m² = 720 W •• Vermogen Side 12 in W / m²: Tm = 42,5 °C min RT 20 °C = 22,5 K (overtemperatuur van verwarmingsmiddel) volgens diagram bij 22,5 K > 130 W / m² •• Nodige wandverwarmingsoppervlakte: 720 W / 130 W / m² = 5,5 m² Fonterra Side 12 •• Aantal kringen: max. 5 m² per verwarmingskring (Verdeleruitgang) > 2 kringen •• Verdeling van de verwarmingsoppervlakten Fonterra Side 12: belegbare oppervlakte buitenwand: B = 3,60, H = 2,0 F = 7,2 - 1,00 (venster) = 6,2 m² (heeft nodig 5,5 m²) zie schets - opgave

137


Water

En th al

pi

e

Rel. Vochtigheid

Mollier-h-x-diagram

Temperatuur

In de planningsfase dient altijd te worden gecontroleerd of de bouwkundige omstandigheden zich lenen voor de wensen van architecten en opdrachtgevers. Mogelijk dienen eerst de juiste voorwaarden hiervoor te worden gecreëerd door middel van extra maatregelen. Speciaal voor koelvlakken kunnen in het h-x-diagram de kritische zones voor condensatie en behaaglijkheid snel en effectief worden bepaald.

Mollier-h-x-diagram voor vochtige lucht – druk 0,950 bar (537 m / 10 °C / 80 % rF) Afb. 115

138

Fonterra Side 12

Montage Bouweisen voor wandverwarming Algemeen Fonterra Side 12

Afb. 116

De wandverwarming is uitermate geschikt voor toepassing in moderne Zero Energy-huizen. Wandverwarming is ook bij uitstek geschikt voor sportcomplexen, ziekenhuizen, zwembaden enzovoort. De redenen hiervoor zijn de vermindering van het risico op ongelukken, geen ontsierende aanblik en de grote behaaglijkheid. Ook bij renovatieprojecten overtuigt de Fonterra Side 12 door zijn praktische uitvoeringsmogelijkheden. Voor de opbouw wordt bij de wandverwarming geput uit de ervaringen met vloerverwarmingen en de normering en constructie ervan. Er dient wel goed nota te worden genomen van de geldende regelgevingen en normen zoals: •• Energieprestatienorm •• Algemene technische voorschriften voor bouwprestaties

139


De wandverwarming kan worden uitgevoerd op gemetselde muren, prefaben betonwanden alsook op raamconstructies en droogbouwwanden. De buizen zijn bij Fonterra Side direct geintegreerd in de systeemplaten. Het systeemvlak aan kamerzijde zorgt voor de warmte-overbrenging en de warmteverdeling. De eerste stap is het controleren of de wand geschikt is voor de installatie van het systeem: droog, vlak en stabiel. Als voldaan is aan alle voorwaarden, kan worden begonnen met de installatie. Bij verwarmingsvelden met een lengte > 8 m bij plafonneervoegen resp. >10 m, bij kleefvoegen zijn uitzettingsvoegen nodig. Welk type voeg en waar deze moeten worden aangebracht, moet door de planner worden aangegeven. Bij wandverwarmingen in inpandige vertrekken moet de warmte-isolatie in overleg met de opdrachtgever worden afgestemd op de functie van de aangrenzende ruimte. Bij latere inbouw van een wandverwarming in bestaande gebouwen moet worden gelet op de bouwkundige omstandigheden, zoals bijv. •• Vrij, beschikbaar wandvlak •• Vaststelling van schilderijzones en »door meubels versperde vlakken« •• Soort en hoedanigheid van de ondergrond •• Reeds aanwezige installatie Bij een wandverwarming kunnen de gebruikelijke wandbekledingen worden toegepast, zoals •• Behang of muurverf •• Sierpleister •• Tegels en/of natuursteen Aangezien er voor wandverwarmingssystemen nog geen normen bestaan, dient men bij de planning en het ontwerp te rade te gaan bij de NBN EN 1264 voor vloerverwarmingen.

140

Fonterra Side 12

Er moet volgens de NBN-normen een warmtedoorgangscoëfficiënt van de bouwdeellagen tussen wandverwarming en buitenlucht of gebouwdelen met aanzienlijk lagere binnentemperaturen worden aangehouden. De U-waarde moet ten minste 0,35 W / m² K bedragen. Bij renovaties geldt een U-waarde < 0,45 W / m² K of 0,35 W / m² K voor buitenmuren in overeenstemming met de NBN-normen. Eventueel moet rekening worden gehouden met de eisen van het nieuwe energielabel. In het kader van de dichtheidsproef, dient de verwarmingskring onmiddelijk voor de plafonneerwerken getest te worden met koudwater op eventuele lekken. Ook bij wandverwarming is functionele opstoken nodig. Na het spoelen van de installatie moeten de kringventielen ingeregeld worden volgens de gegevens van plannen die voorhanden zijn. Nu kan de hydraulische evenwicht van de installatie een onberispelijk functie verzekeren van de verwarmingsinstallatie.

141


Montage-instructies Fonterra Side 12 Transport, opslag en verwerking De vezel-wandverwarmingsplaten moeten vóór de montage vlak liggend op een droge, schone en vorstvrije plek worden opgeslagen. Het verpakkingsfolie mag pas kort voor de montage van de platen worden verwijderd, om te voorkomen dat het vezelmateriaal vocht opneemt. De afzonderlijke wandverwarmingsplaten moeten vanwege het risico van breuk op de korte kant worden getransporteerd. De platen mogen alleen bij een luchtvochtigheid van minder dan 70 % en een luchttemperatuur boven +5 °C worden verwerkt. Bouwkundige voorwaarden Voor de installatie van de wandverwarmingsplaten moet door de diverse disciplines het werk in deze volgorde worden uitgevoerd: •• Ramen en deuren geplaatst •• Elektrotechnische installaties (maken van sleuven, leggen van lege buizen enzovoort) voltooid •• Houd rekening met inbouw- en bekledingswerk enz. Montage op massieve muren De wandverwarmingsplaten moeten op metselwerk, cellenbeton enzovoort worden bevestigd op een onderconstructie van houten of metalen profielen, waarbij de hierna vermelde bevestigingsafstanden moeten worden aangehouden. Bij een houten onderconstructie moeten snelbouwschroeven of eventueel geschikte nieten worden gebruikt. De onderconstructie kan over het algemeen horizontaal of verticaal op de muren worden gemonteerd. Kruisvoegen moeten bij de montage van de wandverwarmingsplaten worden vermeden. Voor bevestiging met snelbouwschroeven zijn de wandverwarmingsplaten in de fabriek voorzien van gaten met een diameter van 3 mm op een afstand van ca. 33,3 cm. Wandverwarmingsplaten mogen niet rechtstreeks met pluggen of lijm op het metselwerk worden bevestigd. De wandverwarmingsplaten kunnen onderling worden verbonden met een lijm- of plamuurvoeg. Bij plamuurvoegen moet glasvezelvlies (ca. 10 cm breed) worden aangebracht. Wij adviseren om de wandverwarmingsplaten met snelbouwschroeven en lijmvoegen te monteren op een verticale houten onderconstructie met een afstand van 31 cm. 142

Fonterra Side 12

Onderconstructie bij lijmvoegen Bij verbinding van de platen met lijmvoegen bedraagt de verticale rastermaat van de onderconstructie 310 mm (let op wandaansluiting met 316 mm), de horizontale rastermaat ca. 330 mm (reeds aangebrachte gaten). voorgeboorde gaten Onderkant plafond Wand Muur

Uitzettingsvoegen bvb. uit Acryl ca. 6 tot 7 mm (geen Silicone)

Onverwarmde vlakken Beplanken met vezelplaat 18 mm

OPGEPAST Kruisvoegen zijn niet toegelaten

Fonterra Side 12

Kleefvoeg 1 mm

Ruwe vloer

Onderbouw bvb. 50 x 30 mm

* afhankelijk van het legpatroon van de verzamelleidingen

Afb. 117 Lijmvoeg bij verticale onderconstructie op muur

Montagevolgorde bij lijmvoeg 1. Montage van de onderconstructie met hierboven vermelde afstand. 2. Bevestiging van de eerste wandverwarmingsplaat op de onderconstructie op de plekken waar reeds gaten zijn aangebracht. De gladde zijde van de plaat moet naar de kamer wijzen. 3. Voegenlijm op de kopse kant van de eerste plaat aanbrengen en de volgende wandverwarmingsplaat stomp aanstoten en vastschroeven. Op dezelfde manier doorgaan met de volgende wandverwarmingsplaten. 4. Indien nodig op de restvlakken vezelplaten zonder sleuven monteren; dit zijn dan niet-actieve wandverwarmingsvlakken. 5. Na uitharding van de lijmvoegen (min. 24 uur) en verwijderen van de uitgezette voegenlijm met een plamuurmes worden de voegen en bevestigingsschroeven met fijne plamuur (max. 0,5 mm dik) nabehandeld. Vóór het plamuren moet een natte chape helemaal gehard (luchtvochtigheid < 70 %, kamertemperatuur > + 5 °C) en het wandverwarmingssysteem afgeperst zijn. 143


Onderconstructie bij plamuurvoegen Als de platen met plamuurvoegen worden verbonden, moet erop worden gelet dat de verticale rastermaat van de onderconstructie, door de breedte van de plamuurvoeg van ca. 7 mm, 313 mm wordt (let op wandaansluiting met 316 mm) en dat de horizontale rastermaat ca. 330 mm (reeds aangebrachte gaten) bedraagt. voorgeboorde gaten Onderkant plafond Wand Muur

Uitzettingsvoegen bvb. uit Acryl ca. 6 tot 7 mm (geen Silicone)

Onverwarmde vlakken Beplanken met vezelplaat 18 mm

OPGEPAST Kruisvoegen zijn niet toegelaten

Fonterra Side 12

Plamuurvoeg 6 tot 7 mm

Ruwe vloer

Onderbouw bvb. 50 x 30 mm

* afhankelijk van het legpatroon van de verzamelleidingen

Afb. 118 Plamuurvoeg bij verticale onderconstructie op muur

Montagevolgorde bij plamuurvoegen 1. Montage van de onderconstructie met hierboven vermelde afstand. 2. Bevestiging van de wandverwarmingsplaten op de aanwezige onderconstructie op de plekken waar reeds gaten zijn aangebracht. De gladde zijde van de plaat moet naar de kamer wijzen. 3. FIndien nodig op de restvlakken vezelplaten zonder sleuven monteren; dit zijn dan niet-actieve wandverwarmingsvlakken. 4. Plamuurvoeg vullen met voegplamuur, voeg versterken met glasvezelvlies (breedte ca. 10 cm). 5. Oppervlak afwerken met fijne plamuur (max. 0,5 mm dik). 6. Definitieve oppervlakbehandeling (schilderwerk) na uitharden van de plamuur (min. 24 uur). Vóór het plamuren moet een natte chape helemaal gehard (luchtvochtigheid < 70 %, kamertemperatuur > + 5 °C) en het wandverwarmingssysteem afgeperst zijn.

144

Fonterra Side 12

Droogbouwwanden met wandverwarmingsplaten Hierna enkele voorbeelden hoe een wand met droogbouw-systeemplaten kan worden opgebouwd: Buitenmuur met houten stijlen 1 Wandverwarmingsplaat met geintegreerde leidingen 12 x 1,3mm 2 Houten keeper 60 x 140mm 3 isolatie in holle ruimte 140mm ( 30 Kg/m³) 4 Polystyrol schuim 60mm 5 pleister met vezelverstevigingsmat 6 Vezelplaat 15 mm

Afb. 119 Doorsnede door buitenmuur

Bevestiging van de platen met nieten, verbinding met lijmvoeg. Voor het voldoen aan eisen op het gebied van brandwerendheid en geluidsisolatie zijn extra Fermacell lagen nodig. Vanwege de hoge drukbelasting mogen isolatiematerialen niet in de muren worden geblazen (bijv. bij prefabhuizen).

145


Aansluiting op andersoortige materialen Bij aansluitingen van de wandverwarmingsplaten op andere bouwmaterialen, zoals bijv. stucwerk, sierbeton, metselwerk, staal of hout, moeten altijd scheidingsvoegen worden aangebracht. Deze kunnen worden uitgevoerd als een aansluiting met een scheidingsstrook (bijv. van PE-folie) of als uitzettingsvoeg met permanent elastisch sealingsmateriaal. Bij een verbinding van wandverwarmingsplaten van vezel met conventionele gipskartonplaten moet erop worden gelet dat de plamuurvoeg tussen de verschillende platen extra wordt versterkt met een glasvlies (min. 15 cm breed). Het glasvlies moet na het plamuren van de voeg met witte lijm worden aangebracht.

Onderbouw

Plamuurvoeg

vezelplaat

Glasvlies

Fijnplamuur

Afb. 120 Aansluiting wandverwarmingsplaat op gipskartonplaat (inactief vlak).

146

Wandverwarmingsplaat

Fonterra Side 12

Verwarmingstechnische aansluiting •• Maximale wandverwarmingsoppervlakte per verwarmingskring 5 m² (bij een verbindingsleiding van 2 x 10 m) of maximale buislengte 85 m (inclusief. verbindingsleiding) •• Verwarmingskringen onderling kunnen verschillende wandverwarmingsoppervlaktes hebben. •• Bij de verdeler kan dit met debietmeters worden afgeregeld. •• De wandverwarmingsbuis van 12 x 1,3 mm wordt direct op de verdeler aangesloten Op de verdeler kunnen ook vloerverwarmingskringen met wandverwarmingskringen worden gecombineerd. De betreffende doorstroomhoeveelheden kunnen zonder problemen met de debietmeter op de aanvoerverdeler worden ingesteld. De aanvoertemperatuur mag niet hoger zijn dan 50 °C.

Montage van de verbindingsleidingen en de onderlinge verbinding van de platen Montage op de onafgewerkte vloer Uitvoering vóór het stucwerk, latere inbedding van de leidingen in de warmte- en contactgeluidsisolatie. Montagestappen 1. Montage van de 12 x 1,3 mm buisleiding van de verdeler tot aan de eerste wandverwarmingsplaat als toevoerleiding. 2. Verbinding van de wandverwarmingsplaten onderling met perskoppelingen. 3. Montage van de retourleiding tot aan de verdeler. 4. Isoleren van de toevoer- en retourleidingen naar de werwarmingsplaten tot ca. 15 tot 20 cm hoogte in de wand. Aanwijzing: Als volgens de NBN-normen geen eisen worden gesteld aan de minimumdikte van de isolatie, dan moeten de toevoerleidingen ten minste worden omhuld door een mantelbuis. 5. Bevestiging van de leidingen op de onafgewerkte vloer met de juiste buisklemmen. 6. Aansluiting van de aanvoer- en retourleiding op de verdeler met pers- of klemadapters. De verbindingsleidingen kunnen ook op de warmte- en contactgeluidisolatie in de chape worden gelegd.

147


Spoelen van leidingen Voorwaarde voor het doorvoeren van de druktest •• Aanvoer- en retourleiding naar de verdeler en alle aanvoerventielen van de verdeler sluiten •• Ventiel van kring 1 openen en de verwarmingskring via het vulset van de verdeler spoelen, tot het water in de retourleiding geen luchtbellen meer heeft •• Ventiel van kring 1 sluiten en het proces herhalen voor alle andere kringen •• Aanvoer- en retourleiding naar de verdeler weer openen en de druktest uitvoeren Drukproef De proefdruk moet het dubbele zijn van de werkdruk, met een minimum van 6 bar. Deze druk moet behouden blijven tot het einde van het drogingsproces. Opgepast! Installatie-onderdelen die niet bestand zijn tegen deze drukken, zoals bvb. Expantievaten, veiligheidsventielen enz. Moeten afgesloten, of gedemonteerd zijn. Aanwijzing! Tijdens de drukproef dient men rekening te gehouden dat bij veranderingen van buistemperaturen bij 10 K, een drukverhoging van 0,5 tot 1 bar tot gevolg heeft.

Ingebruikname •• Instellen van de berekende debieten via de ventielen op de verdeler •• Montage van de servomotoren •• Instellen van de werkingstemperatuur

148

Fonterra Side 12

Vorstbeveiliging Bestaat er bevriezingsgevaar, dan moet de installatie door middel van temperatuurregeling of door het gebruik van geschikte antivriesmiddelen (bijvoorbeeld glycol) worden beschermd. Als een installatie voor zijn normale gebruik geen antivries nodig heeft, moet de in de installatie aanwezige antivries worden afgetapt. Daarna moet de installatie ten minste 3 keer met schoon water worden gespoeld. Als de antivries in de verwarmingsinstallatie blijft zitten, moet jaarlijks de concentratie ervan worden gecontroleerd, daar onderdosering gewoonlijk corrosiefwerkend is. In dergelijke gevallen moet de klant een onderhoudscontract aangeboden krijgen. Bij het gebruik van antivriesmiddelen moet de toename van het drukverlies bij de berekening in acht worden genomen. Viega systeembuizen hebben de volgende waterinhoud per m buis DN

l/m

12 x 1,3

0,069

15 x 1,5

0,113

17 x 2,0

0,133

20 x 2,0

0,201

Tab. 47

149


Oppervlakbehandeling van wandverwarmingsplaten: Verflagen aanbrengen Verflagen kunnen op wandverwarmingsplaten op dezelfde manier worden aangebracht als op gewone vezelplaten. Hierbij kunnen alle in de handel gebruikelijke soorten verf zoals bijv. latex-, dispersie- of lakverf worden gebruikt. Verflagen op basis van mineralen zoals bijv. kalkverf en silicaatverf of andere speciale soorten verf mogen alleen na goedkeuring van de fabrikant worden aangebracht. De verf moet in overeenstemming met de informatie van de fabrikant in ten minste twee lagen worden aangebracht. Voordat wordt begonnen met schilderen, moet het hele plaatoppervlak gelijkmatig droog, vlek- en stofvrij zijn, inclusief de voegen en geplamuurde plekken. Er mogen geen spatten gips, mortel e.d. op het plaatoppervlak zitten. Behangen Alle in de handel gebruikelijke soorten behang (ook glasweefsel) kunnen na voorbereiding van de ondergrond (volgens richtlijnen van Fermacell) met behangplaksel direct op de wandverwarmingsplaat worden geplakt (geen behangvoorstrijkmiddel nodig). Bij dicht behang zoals bijv. vinyl moet worden gewerkt met waterarm plaksel. grondlagen zijn onafhankelijk van het soort behang alleen dan nodig als dit door de plakselfabrikant wordt voorgeschreven. Tegels op droogbouw-systeemplaten Nadat een geschikt grondlaag is aangebracht, kunnen de wandverwarmingsplaten met flexibele lijm op de gebruikelijke manier worden betegeld. Vlakken die worden blootgesteld aan water, moeten bovendien met waterdichte coatings (bijv. van Lugato, Deitermann of Deiherhof ) of vloeibare afdichtingfolie (in combinatie met flexibele lijm) worden afgedicht.

150

Fonterra Side 12

Pleisterlagen aanbrengen op droogbouwsystemen Als men om bouwtechnische redenen de vezelplaten moet of wil voorzien van een pleisterlaag (bijv. akoestisch isolerende pleister of dunne sierpleister max. 4 mm), dan moeten nauwkeurige verwerkingsinstructies bij Viega worden opgevraagd en moet goed nota worden genomen van de informatie van de fabrikant van de (sier)pleisters. Het versterken van de voegen is enkel nodig bij bezette uitvoering. Bij gelijmde voegen is het niet nodig om de voegen te versterken. Voordat een pleisterlaag wordt aangebracht, moet het vochtgehalte van de wandverwarmingsplaat (inclusief eventuele voorstrijklaag) minder dan 1,3 % zijn. D.w.z. de luchtvochtigheid in het vertrek moet binnen de laatste 48 uur minder dan 70 % en de luchttemperatuur hoger dan 15 °C zijn (pas op bij vooraf gestorte natte chapen). De oppervlaktemperatuur moet tijdens het aanbrengen van de pleisterlaag ca. 22 °C bedragen.

151


Drukproef van de wandverwarming U wordt aangeraden om dit document te bewaren


Datum

Adres opdrachtgever Adres installatiefirma Voordat de pleisterwerken, wordt een lektest van de verwarmingskringen uitgevoerd met water. Deze vindt plaats bij de voltooide, maar nog niet bedekte leidingen. Aanwijzingen voor de test De installatie vullen met gefilterd water en helemaal ontluchten. Bij grote temperatuursverschillen (~ 10 K) tussen omgevingstemperatuur en vulwatertemperatuur moet na het vullen van de installatie een wachttijd van 30 minuten in acht worden genomen om het temperatuursverschil te laten afnemen. De lekproef moet met een druk van maximal 6,5 bar worden uitgevoerd, bij de overdracht van de werkzaamheden aan de stucadoor dient deze te worden verhoogd, naar tweemaal de werkdruk met een minimum van 6 bar. Visuele controle van het buizenstelsel/ controle met behulp van een manometer.* De druk moet tijdens het aanbrengen van de stucwerken / storten van de chape behouden blijven. Bevriezing moet worden voorkomen door middel van passende voorzorgsmaatregelen zoals verwarming van het vertrek of toevoeging van antivries aan het verwarmingswater. Is de vorstbeveiliging voor normale werking van de installatie niet nodig, dan moet de installatie daarna worden schoongemaakt, d.w.z. de antivries moet worden afgetapt en de installatie moet ten minste 3 keer met schoon water worden gespoeld. De watertemperatuur moet tijdens de test constant worden gehouden. * Er kunnen apparaten worden gebruikt voor de drukmeting waarop foutloos een drukverandering van 0,1 bar kan worden afgelezen. Gebruikte materialen


Protocol drukproef


Watertemperatuur:

°C


Watertemperatuur:

°C

 12 x 1,3

 15 x 1,5

 17 x 2


 ja

 neen

Positie van eventuele koppelingen in verlegplan ingetekend ?

 ja

 neen

De dichtheid is vastgesteld, er zijn geen blijvende vormveranderingen bij een bouwdeel vastgesteld?

 ja

 neen

Bij overdracht van de installatie werd de werkdruk ingesteld?

 ja

 neen



152

 20 x 2

Bouwcoördinator

Installatiefirma

Fonterra Side 12

153


Fonterra Side 12 Clip Systeemomschrijving Montage-instructies Fonterra Side 12 Clip Wandverwarmingssysteem voor montage op massieve muren van baksteen, beton, zandsteen enzovoort. Klemprofiel monteren en de polybuteen-verwarmingsbuis in lussen/zigzaggend leggen. Max. grootte wandverwarmingsregister 6,0 m². Noodzakelijke plafonneerlaag ten minste 10 mm met gebruik van wapeningsweefsel/doek om te voorkomen dat scheuren ontstaan. Wandverwarmingsregisters kunnen direct op de verwarmingsverdeler worden aangesloten. Fonterra Side 12 Clip

Afb. 121

154


Kenmerken •• Montage op massieve muren van baksteen, beton, zandsteen enzovoort. •• Als inmetselingssysteem geschikt voor gips-, kalk-, leem- of cementpleister. Zuurstofdicht conform DIN 4726 vervaardigd •• Zuurstofdicht conform DIN 4726 vervaardigd •• Werktemperaturen ≤ 50 °C met de mogelijkheid van een bijpassende opbouw van het stucwerk. •• Maximale oppervlakte van het verwarmingskring 6 m² •• Buisleiding wordt in de bochten vastgezet met plughaken, of met buisklemmen met spijker •• Wandverwarmingsvelden tot 6 m² kunnen flexibel direct met de verwarmingsverdeler worden verbonden •• Buizen worden niet beschadigd door de afgeronde kanten van de Viega klemprofiel •• Montagevriendelijk omdat de buizen snel en flexibel kunnen worden gemonteerd •• De klemprofiel zorgt ervoor dat de buizen goed kunnen worden gezekerd Systeemonderdelen Fonterra Side 12 Clip Klemprofiel/bevestiging

PB-buis

Fonterra Side 12 klemprofiel

12 x 1,3

Buisklemmen met spijker Tab. 48

155


Systeemonderdelen Fonterra Side 12 Clip Beschrijving

Artikelnummer


615680


616502

Fonterra klemprofiel 12 mm

609429

Fonterra slagpluggen 35-6

615574

Fonterra nagelbuisklem met spijker voor PB 12

615611


615574


609498

Fonterra buisbeschermband 12

609511

Eurokonus-klemverbinding ¾“ x 12

614508

Eurokonus-persverbinding ¾“ x 12

614584

Koppeling voor kunststofbuis 12x1,3

614669

Perskoppeling 12x1,3

614676

Temperatuurfolie 160 x 70 mm Wapeningsweefsel voor plafonnerwerk op montageplaats

624910 op montageplaats

Tab. 49

Gereedschap voor Fonterra Side 12 Clip Beschrijving Buisschaar voor kunststofbuizen

117047

Persklauw 12

425302


556280

Montagegereedschap Tab. 50

156

Artikelnummer

op montageplaats


Technische handleidingen


Fonterra Side 12 Clip -wandverwarming

Toepassingsvoorbeeld

Behalve vloerverwarmingssystemen heeft Viega ook systemen voor wandverwarming en wandkoeling in het assortiment.

Afb. 122

Met behulp van de rekentabellen uit de Belgische normen kunnen de warmtedoorgangscoëfficiënten worden bepaald die moeten worden aangehouden voor buitendelen bij een verbouwing. Bij latere inbouw van een wandverwarming in bestaande gebouwen moet worden gelet op de bouwkundige omstandigheden, zoals bijv. •• Vrij, beschikbaar wandvlak •• Vaststelling van schilderijzones en »door meubels versperde vlakken« •• Soort en hoedanigheid van de ondergrond •• Aanwezige installaties •• Geschiktheid voor mensen met allergieën

157


Fonterra Side 12 Clip - opbouw plafonneerwerk

Muurwerk

 Klemprofiel 12  PB 12 verwarmingsbuis 12 x 1,3  Wapeningsweefsel  Wandbezetting

Binnen- resp. buitentemperatuur [°C]

Temperatuurverloop en dauwpunt in een buitenmuur UAW = 0,35 W / m2 K

Muur = 35 °C binnen = 24 °C binnen = 20 °C

Laagdiktes van de muur [cm] Afb. 123 Afb. 124

158


Systeembenodigdheden Benodigde buislengte en montagetijden Fonterra Side 12 Clip Benodigde buislengte PB12 in m/m²

Side 12 Clip

Buisafstand

10,0 cm

Max. verwarmingsoppervlakte

6 m²

Montagetijd in groepminuten

8 tot 9 min / m²

Tab. 51

Verwarmingskringlengte Fonterra Side 12 Clip Systeem



tot 80 m

Tab. 52

Materialenlijst Fonterra Side 12 Clip Fonterra Side 12 Clip; nodige materiaal voor 1,0 m² Systeemonderdelen

Verpakkingseenheden / VE


Viega Polybuteen-buis 12 x 1,3 mm

240 / 650 m

10,00 m / m²

Fonterra Klemprofieel 12 x 2000 mm

10 stuks

2,50 m / m²

Slagpluggen

200 stuks

15 stuks / m²

Buisklemmen met spijker

100 stuks

5 stuks / m²

Tab. 53

Houd rekening met de verbindingslengtes naar de verdeler.

159


Vermogensdiagrammen

Afgifte door de buitenmuur qa* in [W / m2]

Verwarmingsvermogen in het vertrek qi* in [W / m2]

Verwarmingsvermogensdiagram Fonterra Side 12 Clip

Overtemperatuur van verwarmingsmiddel DqH in [K]

Muur, k = 0,35 W / m2 K Muur, k = 0,5 W / m2 K * houd bij de bepaling van de massastroom rekening hiermee

Afb. 125

Afleesvoorbeeld van warmte-afgiftediagram •• Berekenen van de gemiddelde warmwatertemperatuur VL + RL

z. B.

45 °C + 40 °C

2 2 •• Kamertemperatuur aftrekken bvb. 42,5 °C - 20 °C = 22,5 °C

= 42,5 °C

•• uitkomst is de overtemperatuur van verwarmingsmiddel bvb. 22,5 °K (waarde voor de diagram) •• Vermogen qi uit diagram aflezen bvb. 125 W / m² bij 22,5 °K = warmte afgifte in de kamer

160



Drukval R



Houd bij het monteren op buitenmuren rekening met de daadwerkelijke verliezen naar buiten toe. Bepaal vervolgens de daadwerkelijke massastroom en R-waarde, tel verbindingsleidingen bij de verwarmingskringen op en houd hier in hydraulisch opzicht rekening mee.

161


Ontwerpen Het begrenzen van de oppervlaktetemperaturen in acht nemen. Wandoppervlakte δWand, max. ≤ 40 °C Voor de berekening raden wij het volgende voor: •• aanvoertemperatuur kiezen. Afhankelijk van het systeem is een aanvoertemperatuur tussen 25 en 50 °C mogelijk, dat voor het gehele object geldt. •• Maximale oppervlaktetemperatuur bij respectievelijke debieten contoleren. •• Uitrekenen met Fonterra Side Clip vermogensdiagrammen. Door de warmte-afgifte en de gewenste verlegafstand wordt de verwarmingsovertemperatuur berekend. Bij het berekenen van de warmte-afgifte, worden ook warmteverliezen op de rugzijde van de oppervlakte in acht genomen. •• Over de legafstand van de verwarmingskringen wordt berekend: Lengte verwarmingskring te vermeerderen met de verbindingsleidingen. •• Te lange verwarmingskringen dienen verdeeld te worden in verschillende kringen. Ontwerpvoorbeeld

Woonruimte F = 16 m2 Kamerhoogte = 2,75 m (ruwbouwmaat) Kamertemperatuur = 20 °C

binnenmuur Afb. 127

162

binnenmuur

buitenmuur

binnenmuur


Voorbeeld •• Woongebouw: Nieuwbouw »Zero Energy« •• Warmteverlies: ca. 45 W / m² •• Verwarmingssysteem: Warmteverwekker VL = 45 °C, RL = 40 °C •• Kamergegevens: Woonkamer met 45 m² wandoppervlakte die voorzien kunnen worden van wandverwarming en 16 m² grondvlak (4,45 m x 3,60 m) met één buitenwand, kamerhoogte 2,75 m, kamertemperatuur 20 °C •• Buitenwand: U-waarde = 0,35 W / m² K, muur uit bakstenen Wandoppervlakte voor wandverwarming B x H = 3,60 x 2,75 (2,0) m (incl. 1 venster 1,0 x 1,0 m) •• Wandverwarmings systeem: Fonterra Side 12 Clip Berekening •• De warmteverliezen van de kamer overnemen van de berekening: Warmteverlies kamer = 16 m² x 45 W / m² = 720 W •• Vermogen Side 12 Clip in W / m²: Tm = 42,5 °C min RT 20 °C = 22,5 K (overtemperatuur van verwarmingsmiddel) volgens diagram bij 22,5 K > 125 W / m² •• Nodige wandverwarmingsoppervlakte: 720 W / 125 W / m² = 5,8 m² Fonterra Side 12 Clip •• Aantal verwarmingskringen: max. 6 m² per kring (verdeleruitgang) > 1 kring •• Verdeling van de verwarmingsoppervlakten Side 12 Clip: Bruikbare oppervlakte buitenwand: B = 3,60 - 2 x 0,10 (zijrand) = 3,40 m, H = 2,0 F = 6,8 - 1,00 (venster) = 5,80 m² (heeft nodig 5,8 m²) zie Tabel Ontwerp van de verwarmingsoppervlakten

163


Verwarmingsoppervlakten - ontwerpblad


Blad

Bouwproject

ΣQF

Aantal kringen

Bewerkt door

Δpmax

ΣmH

Verdeler

ϑV,Ausl.

ΣmH

Verdeler


°C

Temperatuur aangrenzend vertrek ϑa

°C

Verwarmingoppervlakte AF

m²

Warmteverliezen volgens de norm Berekend warmteverlies QH Berekende warmte-afgifte qontw.

W W/m²


°C

Max. toegestane overtemperatuur aanvoer ΔϑV,ontw.

K


K

Spreiding verwarmingskring/per verwarmingskring σ

K

Partiële warmteweerstand in de kamer RR

m² K/W

Partiële warmteweerstand in de Wand/muur RW

m² K/W


W


l/h


m


m


m


mbar


mbar


mbar


mbar

Ventielvoorinstelling bij verwarmingsverdeler

0-5 slagen

Tab. 54

164

Datum


Fonterra Side Clip en Fonterra Side – wandverwarming of -koeling

Water

Mollier-h-x-Diagramm

En th a

lp i

e

Rel. Vochtigheid

Temperatuur

In de planningsfase dient altijd te worden gecontroleerd of de bouwkundige omstandigheden zich lenen voor de wensen van architecten en opdrachtgevers. Mogelijk dienen eerst de juiste voorwaarden hiervoor te worden gecreëerd door middel van extra maatregelen. Speciaal voor koelvlakken kunnen in het h-x-diagram de kritische zones voor condensatie en behaaglijkheid snel en effectief worden bepaald.

Mollier-h-x-Diagramm voor vochtige lucht – druk 0,950 bar (537 m / 10 °C / 80 % rF) Afb. 128

165


Montage Bouweisen voor wandverwarming Algemeen Fonterra Side 12 Clip

Afb. 129

De wandverwarming is uitermate geschikt voor toepassing in moderne Zero Energy-huizen. Wandverwarming is ook bij uitstek geschikt voor sportcomplexen, ziekenhuizen, zwembaden enzovoort. De redenen hiervoor zijn de vermindering van het risico op ongelukken, geen ontsierende aanblik en de grote behaaglijkheid. Ook bij renovatieprojecten overtuigt de Fonterra Side 12 door zijn praktische uitvoeringsmogelijkheden. Voor de opbouw wordt bij de wandverwarming geput uit de ervaringen met vloerverwarmingen en de normering en constructie ervan. Er dient wel goed nota te worden genomen van de geldende regelgevingen en normen zoals: •• Energieprestatienorm •• Algemene technische vooschriften voor bouwprestaties

166


Het leggen van vloeren wandverwarming* Bouwkundige voorwaarden Voor de installatie van de wandverwarmingsregisters moet het werk door de diverse disciplines in deze volgorde worden uitgevoerd: •• Ramen en deuren geplaatst •• Elektrotechnische installaties (maken van sleuven, leggen van lege buizen enzovoort) voltooid •• Houd rekening met inbouw- en bekledingswerk enz. Bevestiging van de klemrails, buizen leggen Vóór de montage van de klemprofiel moeten de verwarmingsoppervlakken in overeenstemming met de planning op het wandoppervlak worden afgetekend. De klemprofielen worden direct op massieve muren van baksteen, gasbeton of beton bevestigd. De wandverwarming wordt bij voorkeur gemonteerd aan de binnenzijden van de buitenmuren (ook bij de vensterbanken) bij U-waarden van 0,35 W / m² K (voor nieuwbouw) of 0,5 W / m² K (bij renovatieprojecten) en indien nodig ook op de binnenmuren (bijv. in zithoeken), waarbij rekening wordt gehouden met de inrichting (kastwanden). Het metselwerk moet hiervoor vrij zijn van oneffenheden, mortelresten enzovoort, om een optimale montage van de klemrails mogelijk te maken en een eventuele beschadiging van de buizen te verhinderen. De bevestiging kan geschieden met •• Slagpluggen of speciale schroeven voor de vensterbouw, •• Gewone smeltlijm (vanaf het midden van de klemrail aanbrengen, smeltlijmpistool met een vermogen van min. 200 W). Niet geschikt bij kalkzandsteen, •• of een gewone bouwlijm. Er moet op worden gelet dat de klemrails vlak op het metselwerk liggen, om ervoor te zorgen dat de leidingen goed kunnen worden vastgezet. Bij de montage van de klemprofielen moeten de op de volgende tekening aangegeven afstanden van de cliprails worden aangehouden. De klemprofielen kunnen zowel horizontaal als verticaal worden gemonteerd. De afstand van de buizen tot de onafgewerkte vloer moet 15 tot 20 cm bedragen, zodat er later nog plinten kunnen worden aangebracht. De afstand tot de hoeken, raamkanten enzovoort moet ca. 10,0 – 15,0 cm bedragen (uitstekend deel van het wapeningsweefsel).

167


De wandverwarming kan worden uitgevoerd op gemetselde muren, prefaben betonwanden. De verwarmingsbuizen worden bij Fonterra Side 12 Clip in de klemprofielen gelegd die op de wand zijn bevestigd. Het systeemvlak aan kamerzijde zorgt voor de warmte-overbrenging en de warmteverdeling. De eerste stap is het controleren of de wand geschikt is voor de installatie van het systeem: droog, vlak en stabiel. Als voldaan is aan alle voorwaarden, kan worden begonnen met de installatie. Bij verwarmingsveldlengtes Side 12 Clip >10 m, kunnen extra dilatatievoegen nodig zijn, die gewoonlijk uitgevoerd worden met plafonneerprofielen. Welk type voeg en waar deze moeten worden aangebracht, moet door de planner worden aangegeven. Voor het stucwerk dient goed nota te worden genomen van de verwerkingsvoorschriften van de systeemfabrikant en de betreffende NBN-normen. Voor dikkere stuclagen is het waarschijnlijk noodzakelijk om deze in meerdere lagen op te zetten. Gipshoudend pleister moet bij voorkeur nat-in-nat worden aangebracht (als de eerste laag mat geworden is, tweede laag aanbrengen). In de bovenste laag moet een pleisterwapening worden geïntegreerd. Een pleisterwapening moet in overeenstemming met de informatie van de fabrikant van de wandverwarming of het stucsysteem worden aangebracht. Pleisterwapeningen bestaan uit mineraal- of kunststofvezels die aan het pleister worden toegevoegd. Deze verhogen de treksterkte van het stucwerk en voorkomen de verbreding van scheuren die eventueel ontstaan. Als een wandverwarming op een buitenmuur (of ook binnenmuur) moet worden geïnstalleerd, dan is het gebruik van een geschikte warmte-isolatie aan te raden om de warmteverliezen zo gering mogelijk te houden. Er moet rekening worden gehouden met normeisen. Bij wandverwarmingen in inpandige vertrekken moet de warmte-isolatie in overleg met de opdrachtgever worden afgestemd op de functie van de aangrenzende ruimte. Bij latere inbouw van een wandverwarming in bestaande gebouwen moet worden gelet op de bouwkundige omstandigheden, zoals bijv. •• Vrij, beschikbaar wandvlak •• Vaststelling van schilderijzones en »door meubels versperde vlakken« •• Soort en hoedanigheid van de ondergrond •• Aanwezige installaties Bij een wandverwarming kunnen de gebruikelijke wandbekledingen worden toegepast, zoals •• Behang of muurverf •• Sierpleister •• Tegels en/of natuursteen 168


Aangezien er voor wandverwarmingssystemen nog geen normen bestaan, dient men bij de planning en het ontwerp te rade te gaan bij de NBN EN 1264 voor vloerverwarmingen. De klemprofielen worden met pluggen en schroeven permanent op de wand bevestigd. De verwarmingsbuizen worden vervolgens in lussen in het systeemvlak bevestigd. Er moet volgens de NBN-normen een warmtedoorgangscoëfficiënt van de bouwdeellagen tussen wandverwarming en buitenlucht of gebouwdelen met aanzienlijk lagere binnentemperaturen worden aangehouden. De U-waarde moet ten minste 0,35 W / m² K bedragen. Bij renovaties geldt een U-waarde < 0,45 W / m² K of 0,35 W / m² K voor buitenmuren in overeenstemming met de NBN-normen. Eventueel moet rekening worden gehouden met de eisen van het nieuwe energielabel. In het kader van de dichtheidsproef, dient de verwarmingskring onmiddelijk voor de stucwerken getest te worden met koudwter op eventuele lekken. Ook bij wandverwarming is functionele opstoken nodig. Het begin hangt af van het gebruikte stucksoort. Na het spoelen van de installatie moeten de kringventielen ingeregeld worden volgens de gegevens van de plannen die voorhanden zijn. Nu kan de hydraulische evenwicht van de installatie een onberispelijk functie verzekeren van de verwarmingsinstallatie.

169


De belangrijkste gegevens / details bij het leggen van buizen.

Slagpinbeugel (beton - gasbeton) of Nagel buisclip (baksteen)

Klemprofiel PB-buis 12 x 1,3

r

loe

ev uw

R

PB-buis 12 x 1,3 in ribbelbuis

fiel pro0 cm m Kle bis 4 35

Afb. 130

Bij leggen in dakschuintes moet de afstand van de klemprofielen eventueel kleiner worden gemaakt. Bij het leggen van de buizen moet op het volgende worden gelet: •• Legafstand van 10 cm bij de rechte lijnen •• Minimaal 12 cm bij bochten •• Buis in bochten ca. 25 cm laten uitsteken boven klemprofiel •• Buis in bochten vastzetten met plughaak (beton / gasbeton) of draadklem met spijker (baksteen) •• Wandverwarmingsbuis mag bij het leggen niet worden verdraaid

170


Systeemtekening

Verwarmingskring met max. 6 m2 Wandverwarmingsoppervlakte resp. 80 m buislengte

Verbindingsleiding PB-buis 12 x 1,3 in ribbelbuis van 21 mm

Ru

w

e

vl

oe

r

Naar de verdeler of naar terugloop temperatuurbegrenzer

Afb. 131

171


Verwarmingstechnische aansluiting* •• Maximale wandverwarmingsoppervlakte per verwarmingskring 6 m² (bij een verbindingsleiding van 2 x 10 m) of maximale buislengte 80 m (inclusief verbindingsleiding) •• Verwarmingskringen onderling kunnen verschillende wandverwarmingsoppervlaktes hebben •• Bij de verdeler kan dit met debietmeters worden afgeregeld •• De wandverwarmingsbuis van 12 x 1,3 mm wordt direct op de verdeler aangesloten Op de verdeler kunnen ook vloerverwarmingskringen met wandverwarmingskringen worden gecombineerd. De betreffende doorstroomhoeveelheden kunnen zonder problemen met de debietmeter op de aanvoerverdeler worden ingesteld. Montage van de verbindingsleidingen Montage op de onafgewerkte vloer: Uitvoering vóór het plafonneerwerk, latere inbedding van de leidingen in de warmte- en contactgeluidsisolatie. Montagestappen 1. Montage van de 12 x 1,3 mm leidingen van de verdeler tot aan de eerste wandverwarmingkring als toevoerleiding. (zonder aansluiting aan de verdeler) 2. Verbinding van de wandverwarmingskringen onderling volgens de voorschriften 3. Montage van de retourleiding tot aan de verdeler 4. Montage van een warmte-isolatie volgens de betreffende NBN-norm boven de toevoerleidingen (aanvoer- en retourleiding) naar de wandverwarmingsplaat. Als volgens de NBN-normen geen eisen worden gesteld aan de minimumdikte van de isolatie, dan moeten de toevoerleidingen ten minste worden omhuld door een mantelbuis. 5. Bevestiging van de leidingen op de onafgewerkte vloer met de juiste buisklemmen. 6. Aansluiting van de aanvoer- en retourleiding op de verdeler met pers- of klemadapters. De verbindingsleidingen kunnen ook op de warmte- en contactgeluidisolatie in de chape worden gelegd.

172


Voor verbindingen kunnen Viega perskoppelingen worden gebruikt. Deze vallen onder de Viega garantie en zijn met de Viega systeembuis getest. Na de montage moet in de bouwtekening worden ingetekend (uitgemeten) waar deze perskoppelingen zich bevinden. Deze gegevens moeten samen met de documentatie aan de opdrachtgever worden overhandigd. Alle vloerverwarmingskringen moeten met behulp van een drukproef met water op lekkages worden gecontroleerd. De testdruk moet twee keer zo hoog zijn als de werkdruk, waarbij deze echter minstens 6 bar moet zijn. Viega adviseert voor standaardinstallaties een testdruk van 6 bar. Dichtheid en testdruk moeten worden genoteerd in een testrapport. Zie Viega inbedrijfstellingsrapport. Na de lektest moeten alle schroefverbindingen vaster worden aangedraaid.

Afb. 132

•• De aansluitingen op de verdeler moeten zonder mechanische spanningen worden uitgevoerd •• Installatie afpersen •• Debietmeters voor-instellen •• Na het opwarmen moeten de aansluitverbindingen vaster worden aangedraaid

173


Spoelen van leidingen Voorwaarde voor het doorvoeren van de druktest •• Aanvoer- en retourleiding naar de verdeler en alle aanvoerventielen van de verdeler sluiten •• Ventiel van kring 1 openen en de verwarmingskring via het vulset van de verdeler spoelen, tot het water in de retourleiding geen luchtbellen meer heeft •• Ventiel van kring 1 sluiten en het proces herhalen voor alle andere kringen •• Aanvoer- en retourleiding naar de verdeler weer openen en de druktest uitvoeren Drukproef De proefdruk moet het dubbele zijn van de werkdruk, met een minimum van 6 bar. Na het afsluiten van de druktest, moet de werkdruk ingeregeld en behouden worden. Opgepast! Installatie-onderdelen die niet bestand zijn tegen deze drukken, zoals bvb. Expantievaten, veiligheidsventielen enz. moeten afgesloten, of gedemonteerd zijn. Aanwijzing! Tijdens de drukproef dient men rekening te gehouden dat bij veranderingen van buistemperaturen bij 10 K, een drukverhoging van 0,5 tot 1 bar tot gevolg heeft.

Ingebruikname •• Instellen van de berekende debieten via de ventielen op de verdeler •• Montage van de servomotoren •• Instellen van de werkingstemperatuur

174


Voorwaarden voor het stucen •• Het wandverwarmingssysteem moet vóór het plafonneren zijn gespoeld en afgeperst. •• De wandverwarmingsbuizen mogen bij het plafonneren niet opgewarmd zijn. •• Tijdens het plafonneren moet het wandverwarmingssysteem onder werkdruk (min. 1,5 bar) staan. Instructies voor het stuken Geschiktheid van de verschillende soorten pleister Bouwkundige voorwaarden •• De ondergrond moet vlak, droog, vormstabiel en belastbaar zijn en mag geen verontreinigingen of verweringen/uitbloeiïngen hebben die de hechting kunnen verminderen. •• Het plafonneerbedrijf moet controleren of er maatregelen noodzakelijk zijn voor de verbetering van de ondergrond. •• Het stucwerk moet worden uitgevoerd bij kamertemperaturen boven + 5 °C. De volgende soorten pleisters zijn geschikt voor gebruik in combinatie met wandverwarmingssystemen: •• Gips-/ kalkpleisters •• Kalk-/ cementpleisters •• Leempleisters Bij bovengenoemde pleisters moet voor een optimale warmte-overdracht worden gelet op een goed warmtegeleidingsvermogen. Onafhankelijk van de hierna vermelde gegevens / richtlijnen dient in elk geval goed nota te worden genomen van de voorschriften van de pleisterfabrikant. Wegens hun slechte warmtegeleidende vermogen zijn thermisch isolerende pleisters ongeschikt. Bij silicaatpleisters, gemengde pleisters, kunstharspleisters, renovatiepleisters en akoestisch isolerende pleisters moet bij de fabrikant worden nagevraagd of deze geschikt zijn en moet het stucwerk worden uitgevoerd volgens de voorschriften van de pleisterfabrikant. Bij deze soorten pleisters moet rekening worden gehouden met een verminderde warmteafgifte. Gipshoudende pleisters / kalkpleisters Deze zijn door de geringe krimpneiging en de goede vochtregulerende eigenschapen zeer goed geschikt voor de wandverwarming. Het pleister wordt gewoonlijk in één laag aangebracht en is geschikt voor werktemperaturen tot 50 °C. Het opwarmen vindt plaats, nadat het plafonneerwerk helemaal is uitgehard, op zijn vroegst pas na ca. 7-14 dagen (let op de informatie van de pleisterfabrikant). 175


Bij een aanvoertemperatuur van meer dan 50 °C mag de muur niet worden gestuuct met gipshoudend pleister. Kalk- / cementpleisters Deze pleisters zijn uitstekend geschikt als ondergrond voor betegelen zoals in bijvoorbeeld badkamers. Het pleister wordt gewoonlijk in twee lagen aangebracht en is geschikt voor werktemperaturen tot 70 °C, waarbij rekening moet worden gehouden met het risico van krimpscheuren. Het opwarmen vindt plaats, nadat het stucwerk helemaal is uitgehard, op zijn vroegst echter na ca. 21 dagen (let op informatie van de pleisterfabrikant). Leempleisters Leempleisters zijn zeer goed geschikt voor wandverwarmingen, omdat deze diffusie-open zijn, een hoog capillair geleidingsvermogen hebben en een goede thermische lengteverandering vertonen. Verder vormt de leempleister door zijn vele ecologische voordelen (vrij van schadelijke stoffen, vochtabsorberend, huidvriendelijk, warmteregulerend, dampdiffusie-open en geurabsorberend) een ideaal bouwmateriaal voor de biologische huizenbouw. De pleister wordt gewoonlijk in twee lagen aangebracht en is geschikt voor werktemperaturen boven 50 °C. Als wapening kan ook jute weefsel worden gebruikt. Voor het opwarmen moet goed nota worden genomen van de informatie van de pleisterfabrikant. Als leempleister op rieten matten wordt gebruikt, moet de wandverwarming na het plafonneren voor uitharding van het stucwerk absoluut worden opgewarmd. Dit is nodig, omdat de rieten matten geen enkel vocht opnemen en het plafonneerwerk anders niet zou kunnen uitharden. Verder moet voor een betere stabilisering van de buizen tijdens het opwarmen een dun metalen weefsel over de buisregisters op de ondergrond worden bevestigd en moet bij leggen in dakschuintes bovendien de legafstand van de wandklemrails worden gehalveerd. Bij leemstucwerk zonder rieten matten zijn geen bijzondere maatregelen noodzakelijk.

176


Opbouw plafonneerwerk In principe levert het plafonneren van wandverwarmingssystemen geen problemen op. De enige verschillen in vergelijking met normaal wandstucwerk zijn de stucwerkdikte en de extra wapening. Deze wapeningen voorkomen scheurvorming en worden door de stukadoor ook op andere plaatsen gebruikt, zoals bijv. bij rolluikbakken en vensterhoeken. Werkstappen voor het plafonneren 1. Over wandverwarmingsbuizen inclusief wandklemrails stucen tot het buizenregister helemaal bedekt is (ca. 18 mm). 2. Over het hele vlak wapeningsweefsel (maaswijdte 8 10 mm) aanbrengen in het bereik van de wandverwarming met een overlapping van ca. 20 cm bij stucwerkopeningen en bij onverwarmde vlakken. 3. Deklaag aanbrengen (»nat-in-nat« plafonneren), zodat de stucwerklaag boven de buis ca. 10 mm bedraagt (totale stucwerkdikte ca. 26 mm). Verder dient goed nota te worden genomen van de desbetreffende NBNnormen, verwerkingsinstructies van de fabrikant en bijv. informatiebrochures van fabrikanten van wandverwarmingssystemen.

177


Opstookformulier voor Fonterra wandverwarming wordt aangeraden om dit document te bewaren Bouwproject

Datum

Adres opdrachtgever Adres installatiefirma Opstoken van stucwerk bij wandverwarming dient ter controle van de verwarmde wandconstructie. Aanvang van opwarmen op zijn vroegst 21 dagen na storten van cement chapen (resp. volgens gebruiksaanwijzingen fabrikant) 7 dagen na het stuken van gipsgebonden stucwerk (resp. volgens gebruiksaanwijzing fabrikant) Leempleisters kunnen gewoonlijk direct na het aanbrengen opgestookt worden, ook hier dienen de gebruiksaanwijzingen van de fabrikant aangehouden te worden. Algemene aanwijzingen e opwarmprocedure moet langzaam en continu worden uitgevoerd. D 3 dagen met een aanvoertemperatuur van 20 – 25 °C verwarmen, dan 4 dagen met maximale ontwerptemperatuur Fabrikant pleiters resp. Pleitersoort

Einde der stucwerken op:

Opstookprotocol

met aanvoertemperatuur 25 °C

met maximale ontwerptemperatuur in aanvoerleiding

Begin: Einde:

Begin: Einde:

 ja

van: tot:

Onderbrekingen

 neen Na het opstoken kan de wandverwarming uitgeschakeld worden. De pleister dient, na het uitschakelen tot de volledige afkoeling, beschermd te worden tegen tocht en te snelle afkoeling. Voor het plafonneren moet het leidingsysteem afgeperst worden. ( zie drukproefprotocol). De installatie werd bij een buitentemperatuur van _______ °C vrijgegeven voor verdere bouwwerkzaamheden.  De installatie was daarbij buiten werking.  De vloer werd daarbij met een aanvoertemperatuur van _______ °C verwarmd. Opmerkingen:

Opdrachtgever


178

Bouwcoördinator

Installatiefirma


Drukproef van de wandverwarming U wordt aangeraden om dit document te bewaren


Datum

Adres opdrachtgever Adres installatiefirma Voordat de pleisterwerken, wordt een lektest van de verwarmingskringen uitgevoerd met water. Deze vindt plaats bij de voltooide, maar nog niet bedekte leidingen. Aanwijzingen voor de test De installatie vullen met gefilterd water en helemaal ontluchten. ij grote temperatuursverschillen (~ 10 K) tussen omgevingstemperatuur en vulwatertemperatuur moet na het B vullen van de installatie een wachttijd van 30 minuten in acht worden genomen om het temperatuursverschil te laten afnemen. De lekproef moet met een druk van maximaal 6,5 bar worden uitgevoerd, bij de overdracht van de werkzaamheden aan de stucadoor dient deze te worden verhoogd, naar tweemaal de werkdruk met een minimum van 6 bar. Visuele controle van het buizenstelsel/ controle met behulp van een manometer*. De druk moet tijdens het aanbrengen van de stucwerken / storten van de chape behouden blijven. Bevriezing moet worden voorkomen door middel van passende voorzorgsmaatregelen zoals verwarming van het vertrek of toevoeging van antivries aan het verwarmingswater. Is de vorstbeveiliging voor normale werking van de installatie niet nodig, dan moet de installatie daarna worden schoongemaakt, d.w.z. de antivries moet worden afgetapt en de installatie moet ten minste 3 keer met schoon water worden gespoeld. De watertemperatuur moet tijdens de test constant worden gehouden. * Er kunnen apparaten worden gebruikt voor de drukmeting waarop foutloos een drukverandering van 0,1 bar kan worden afgelezen. Gebruikte materialen


Protocol drukproef


Watertemperatuur:

°C


Watertemperatuur:

°C

 12 x 1,3

 15 x 1,5

 17 x 2

 20 x 2


 ja

 neen

Positie van eventuele koppelingen in verlegplan ingetekend ?

 ja

 neen

 ja

 neen

 ja

 neen

De dichtheid is vastgesteld, er zijn geen blijvende vormveranderingen bij een bouwdeel vastgesteld? Bij overdracht van de installatie werd de werkdruk ingesteld?


Bouwcoördinator

Installatiefirma


179


Regelcomponenten, verdeler en verdelerkasten Grondslag Vooral door de aanzienlijk lagere werktemperaturen verschillen vloeren wandverwarmingen van radiatorverwarmingen. De oppervlakken geven de warmte bijna uitsluitend af als straling en laten zo het »zelfregulerend effect« in werking treden, dat een positieve uitwerking heeft op het binnenklimaat. Het zelfregulerend effect heeft een fysische grondslag, is onafhankelijk van regeltechnische inrichtingen en de zelfregulatie heeft een positieve uitwerking op de regeling van de warmtestromen. Vloerverwarmingen vertonen het volgende gedrag: Afhankelijk van de DT van de kamertemperatuur t.o.v. het de verwarmingsoppervlakte verandert de intensiteit van de warmtestroom. Hoe lager DT, des te geringer de warmtestroom en omgekeerd. Afb. 131 laat zien hoe de kamertemperatuur hoger wordt door storingsinvloeden zoals zonnestralen, aanwezige personen, verlichting enzovoort. Stijgt bij een verwarmingsoppervlaktemperatuur van 26 °C de kamertemperatuur van 20 °C naar 23 °C, dan daalt het afgegeven vermogen met ca. 50 %, van 64 W / m² naar ca. 30W/m². Een ander punt dat bijdraagt aan de verbetering van de rendabiliteit van de vloeren wandverwarmingen is de elektronische / mechanische regeling voor de afzonderlijke vertrekken. Bij verwarmingsinstallaties die zijn uitgerust met een automatisch werkende inrichting voor temperatuurregeling in de afzonderlijke vertrekken, is het mogelijk om elk vertrek de gewenste temperatuur te geven. en tegelijkertijd is het mogelijk om effectief in het regelproces in te kunnen grijpen.

180

Regelcomponenten, verdeler en verdelerkasten

Zelfregeleffect Afgegeven vermogen afhankelijk van invloeden van buitenaf

Afb. 133

181


Overzicht regelcomponenten Deel 1

Kamerthermostaat 230 V Art.-Nr. 610401

Kamerthermostaat 24 V Art.-Nr. 610418

Klokthermostaat 230 V Art.-Nr. 616748

Klokthermostaat 24 V Art.-Nr. 616854

Kamerthermostaat draadloos Art.-Nr. 610425 Tab. 55

182

Basisunit 230 V zonder pompmodule Art.-Nr. 610487

Basisunit 230 V met pompmodule Art.-Nr. 613112

Basisunit 24 V zonder pompmodule Art.-Nr. 610500

Basisunit 24 V met pompmodule Art.-Nr. 615024

Basisunit draadloos Art.-Nr. 610517

Servomotor 230 V Art.-Nr. 610524

Servomotor 24 V Art.-Nr. 610531

Voedingsapparaat voor basisunit 230 V / 24 V Art.-Nr. 616731


Overzicht regelcomponenten Deel 2

Compact regelstation zonder regelaar Art.-Nr. 610555

Verwarmingsregelaar ECL 100 Art.-Nr. 610616

Verdeler

Compact regelstation met regelaar Art.-Nr. 610548

Regelaar verwarmen / koelen ECL 301 Art.-Nr. 616083

Verdelerkast inbouw

Verdelerstation weersafhankelijk Art.-Nr. 610562

Afstandsbediening voor ECL 100 / 301 Art.-Nr. 616106

Verdelerkast opbouw

Verdelerstation vaste waarde Art.-Nr. 610579

Kamertemperatuurvoeler voor ECL 100 / 301-Regler Art.-Nr. 616229

Kamermengstation Art.-Nr. 610586 Dubbele aansluitstuk Art.-Nr. 625450

Analoge klok voor ECL 100 Art.-Nr. 616199

Sokkel voor wandmontage Art.-Nr. 616885 Tab. 56

183


Fonterra kamerthermostaat Moderne kamerthermostaten regelen de temperatuur op ± 0,5 °C nauwkeurig. Zij werken op de servomotoren op de verwarmingsverdeler en openen of sluiten de betreffende kringventielen. Met de Viega basisunit is een eenvoudige bedrading mogelijk. Fonterra kamerthermostaat

Afb. 134

184


Fonterra kamerthermostaat

230 V

24 V

Werkspanning

230 V, 50 / 60 Hz

24 V AC, 50 / 60 Hz

Schakelstroom

1,8 A (ohmse belasting)

1,0 A (ohmse belasting)

max. 10 Viega cervomotoren


Relais

Triac

Schakelvermogen Schakeluitgang Regelbereik

10 °C tot 28 °C

Afwijking gewenste waarde max

± 0,5 K

Beschermingsgraad Beschermklasse

IP 30 II

Omgevingstemperatuur

0 tot +50 °C

Relatieve luchtvochtigheid

max. 80 %

Afmetingen (mm) H / B / T Gewicht

78 / 78 / 26 69 g

CE-conformiteit

62 g EN 60730

Materiaal behuizing

ABS

Kleur behuizing

zuiver wit

Aansluitklem

5-polig

Bruikbare leidingdoorsneden Artikelnr. Kamerthermostaat

III

0,25 tot 1,5 mm² 610401

610418

Tab. 57

Voer de bedrading uit in 5 x 1,5 mm² en plaats indien mogelijk schakeldozen bij de kamerthermostaten.

185


Kamerklokthermostaat 230 V / 24 V Kamerklokthermostaten dienen voor het regelen van de temperatuur in afzonderlijk kamers van woon- of bureaugebouwen. Door combinatiemogelijkheden van binnen- en/of buitenvoelers, dient er speciaal aandacht te worden gegeven aan de verwarmingsregelingen. Buitendien is de kamerthermostaat geschikt voor het besturen van koelinstallaties en stroomloos geopende servomotoren.

Fonterra Kamerthermostaat

Afb. 135

186


Fonterra Kamerthermostaat

230 V

Temperatuurbereik Comfort / energiebesparing

24 V + 5 ... + 30 °C

Vochtbescherming

+ 5 ... + 15 °C

Bovengrens

+ 25 ... + 55 °C

Ondergrens Werkspanning

+ 5 ... + 35 °C 230 V AC 50 Hz

Voelertolerantie

24 V ± 1 K

Schakelstroom

max. 10 A, 230 V AC

0,8 A, 24 V AC (ohmse belasting)

Schakelvermogen



Relais potentieelvrij

Triac potentiaalbelast met L

Schakeluitgang Tijdschakelpunt

32 per week

Voeler

Halfgeleidervoeler

Grensreserve

min. 4 uren

Beschermingsgraad

IP 30

Beschermklasse

II

Aansluitklem

5-polig


0 ... +40 °C

Afmetingen (mm) H / B / T

81 / 81 / 16

Bevestiging

Inbouwdoos

Gewicht

120 g

Materiaal behuizing

Bovenstuk

ABS

Onderstuk

PA 6 GF 30

automatisch zomer / winter tijdsinstelling

Ja

Aansluitklem Artikelnr. Kamerthermostaat

5-polig 616748

616854

Tab. 58

187


Fonterra Kamerthermostaat 230V draadloos Elektronische draadloze kamerthermostaat voor een zekere en in de toekomst gerichte temperatuurregeling bij koeling- en verwarmingsoppervlakten. Brengt de temperatuurinformatie en de codering via een radiosignaal over naar de draadloze basisunit. Fonterra Kamerthermostaat 230V draadloos

Afb. 136

188


Fonterra Kamerthermostaat 230V draadloos Werkspanning

batterij 2 x 1,4 V mignon (AA, LRG), alkaline; levensduur ca. 5 jaar

Temperatuurinstelbereik

10 °C bis 28 °C

Zendvermogen

< 10 mW

Tab. 59 Fonterra kamerthermostaat Regelbereik

draadloos 4 °C tot 28 °C

Zendfrequentie

868 MHz-band

Zendvermogen

< 10 mW

Temperatuurverlaging via externe klok

mogelijk

Reikwijdte in gebouwen

ca. 25 m

Regelnauwkeurigheid bij 20 °C Batterijtype; 1 x knoopcel Levensduur batterij

± 1 K CR2032, 3 V ca. 5 jaar


0 tot +50 °C

Relatieve luchtvochtigheid

max. 80 %

Afmetingen H / B / T

78 / 78 / 26 mm

Beschermingsgraad

IP 30

Beschermklasse

II

CE-conformiteit

EN 60730

Materiaal behuizing Kleur behuizing Gewicht Artikelnummer draadloze thermostaat

ABS zuiver wit 95 g 610425

Tab. 60

Fonterra draadloze kamerthermostaat Voor het overbrengen van de temperatuurinformatie en de codering via een radiosignaal naar de draadloze basisunit.

189


Basisunit De Viega basisunit maakt de montage en bedrading van de regelcomponenten eenvoudiger. Deze is verkrijgbaar in de uitvoeringen 230 V AC, 24 V AC of draadloos. Basiseinheit Verkabelt

Afb. 137 Fonterra basisunit Werkspanning max. opgenomen vermogen Schakelspanning /-stroom

1)

Zekering

230-6

24-6

230 V, 50 / 60 Hz

24 V AC

50 W

50 W

230 V AC, 5 A

230 V AC, 5 A

T 4A H

T 2A

Aantal kamerthermostaten

max. 6

max. 6

Servomotoren per kamerthermostaat

max. 4

max. 4

Beschermklasse

II

II

IP 20

IP 20


0 tot +60 °C

0 tot +60 °C

Relatieve luchtvochtigheid 2)

max. 80 %

max. 80 %

41 / 325 / 75

41 / 333 / 75

350 g

350 g

Beschermingsgraad

Afmetingen (mm) H / B / T Gewicht Bruikbare leidingdoorsneden

0,25 – 1,5 mm²

0,25 – 1,5 mm²

Artikelnr. basisunit zonder pompmodule

610487

610500

Artikelnr. basisunit met pompmodule

613112

615024

Artikelnr. Voedingsapparaat

616731

pompmodule met potentiaalvrij contact niet condenserend Tab. 61 1) 2)

Die Viega basisunit model 1247.3 maakt het mogelijk een pomp aan te sluiten, die vanzelf uitgeschakeld wordt, wanneer de regelaars geen warmte vragen. 190


Draadloze basisunit Draadloze basisunit

Afb. 138 Fonterra basisunit Werkspanning max. opgenomen vermogen Zekering 1)

draadloos 230 V AC / 24 V sekundair 50 W T 4A H

Aantal kamerthermostaten

max. 6

Servomotoren per kamerthermostaat

max. 12

Zendfrequentie

868,2 MHz

Zendvermogen

< 10 mW

Gevoeligheid van de ontvanger

-107 dBm

Aansluiting voor potentiaalvrije contact

Ingang CO

Instelling normaalgebruik / koelen / sluiten /

per Jumper

Verwarming afsluiten per zone

per Jumper

Afmetingen (mm) H / B / L

75 / 40 / 324

Gewicht Beschermklasse Beschermingsgraad

480 g II IP 20


0 tot +50 °C

Relatieve luchtvochtigheid 2)

max. 80 %

Bruikbare leidingdoorsneden

0,25 – 1,5 mm²

Artikelnummer draadloze basisunit

610517

Artikelnummer externe ontvanger

616328

Omvat niet de pompuitgang 2) niet condenserend Tab. 62 1)

191


Regelstations Compact regelstation Voor een optimaal rendabele en comfortabele werking van een Fonterra vloer- of wandverwarming wordt de aanvoertemperatuur afhankelijk van de buitentemperatuur geregeld. Compact regelstation Met of zonder regelaar

Afb. 139

Het compacte regelstation wordt centraal ingezet of in verdelergroepen tot 15 kW. Het regelstation is verkrijgbaar met regelelektronica voor de weersafhankelijke regeling ECL 301. Deze kan worden geleverd met een schakelklok zodat voor deze regelgroep een op de gebruiker afgestemd tijdprogramma voor de normale werking of de afkoelfases kan worden ingesteld. Als een regelkring van de ketelregeling of een centrale regelunit beschikbaar is, kan het compacte regelstation zonder regeling worden gebruikt. Dit wordt dan met mengklep en servomotor geleverd, maar zonder regelelektronica. Systeemvoordelen •• Compact regelstation dat gereed is voor montage •• Met een lage bouwhoogte van slechts 350 mm •• Uitvoering DN 25 maakt vermogens tot 15 kW mogelijk •• Weersafhankelijke regelelektronica geïntegreerd •• 3-weg-mengklep met servomotor geïntegreerd •• Pomp, servomotor, temperatuurbegrenzer en voeler zijn in de fabriek allemaal aangesloten op de verwarmingsregelaar •• Begrenzer maximale temperatuur •• Uitgerust met zwaartekrachtrem •• Verbindingspunten zijn allemaal vlak afdichtend •• Isolerende schaal van EPP met gepatenteerde sponningverbinding; dient tevens als transportbescherming •• Het complete regelblok dat zo gereed is voor montage, zorgt voor aanzienlijk kortere tijden voor montage- en inbedrijfstelling

192


Technische gegevens Dimensionering kvs-waarde Pomp Maximaal toegestane werktemperatuur Minimaal toegestane werktemperatuur 1) Maximaal toegestane werkdruk Hoogte inclusief isolatieschaal Breedte inclusief isolatieschaal Schroefverbinding vlak afdichtend Isolerende schaal met gepatenteerde sponningverbinding O-ringen: elastomeren Vlakke afdichtingen resp. elastomeren Kogelzittingen Artikelnummer regelstation met regelaar Artikelnummer regelstation zonder regelaar

DN 25 6,3 m³ / h Wilo RS 25 / 6-3 110 °C -20 °C 10 bar 350 mm 250 mm R 1 “ EPP EPDM AFM 34 EPDM PTFE 610548 610555

1) Bij mediumtemperaturen beneden 20 °C moet worden gelet op een mogelijke vorming van condenswater. Bovendien moeten geschikte koelmiddelen worden gebruikt, als de mediumtemperatuur beneden het vriespunt van water daalt. Tab. 63

193


Verdelerregelstation – weersafhankelijk Het weersafhankelijke verdelerregelstation wordt decentraal in een verdelerkast ingebouwd. Dit wordt geleverd met de regelelektronica ECL 100. Dit station regelt zo direct de aanvoertemperatuur voor een woonunit en is geschikt voor vermogens tot 10 kW (DN20). In combinatie met een schakelklok kan een individueel tijdprogramma voor de installatie worden ingesteld. Typische gebruikssituatie: vloerverwarming voor een verdieping Regelstation voor verdeler weersafhankelijk

Afb. 140

Systeemvoordelen •• Compact regelstation dat gereed is voor montage in een verdelerkast •• Compacte afmetingen •• Inclusief 3 wegs-servomotor •• Pomp, servomotor, temperatuurbegrenzer en voeler zijn in de fabriek allemaal aangesloten op de verwarmingsregelaar •• Begrenzer maximale temperatuur •• Uitgerust met zwaartekrachtrem •• Verbindingspunten zijn allemaal vlak afdichtend

194


Technische gegevens Dimensionering kvs-waarde Maximaal toegestane werktemperatuur Minimaal toegestane werktemperatuur 1) Maximaal toegestane werkdruk Hoogte Breedte Aansluiting Armatuur Buizen Vlakke afdichtingen resp. elastomeren Wilo-pomp Artikelnummer verdelerregelstation met regelaar

DN 20 3,5 m³ / h 80 °C -10 °C 6 bar 306 mm 178 mm R 1 “ Ms 58 Ms 63 AFM 34 EPDM RS 15 / 6-3 610562

Bij gebruik van geschikte antivriesmengsels. De minimaal toegestane werktemperaturen van de circulatiepompen kunnen afwijken. Deze staan vermeld in de documentatie van de fabrikant. 1)

Tab. 64

Vermogensdiagram verdelerregelstation Restopvoerhoogte KVS 3,5; RS 15 / 6-3; RV-IO 15

Opvoerhoogte [m]

HRest [m] stand 3 HRest [m] stand 2 HRest [m] stand 1

Massastroom [m3 / h] Afb. 141

195


Constante temperatuurregeling Het verdelerregelstation is geschikt voor constante temperatuurregeling. Als dit decentraal in de verdelerkast is gemonteerd, houdt het station de aanvoertemperatuur voor deze verdeler constant. Aangezien de maximale oppervlaktemperatuur begrensd is door normen of bouwkundige omstandigheden – 29 °C in verblijfszones of 35 °C voor wandverwarmingen – moet de aanvoertemperatuur op een dienovereenkomstig lage waarde worden gehouden. Het verdelerregelstation kan traploos tussen de 20 en 70 °C worden ingesteld. Een veiligheidstemperatuurbegrenzer voorkomt dat de maximaal toegestane temperatuur wordt overschreden, doordat deze de pomp uitschakelt. Systeemvoordelen •• Compact regelstation voor constante temperatuurregeling, dat gereed is voor montage •• Aanvoertemperatuur instelbereik 20 – 70 °C •• Aanduiding van de aanvoertemperatuur via thermometer •• Pomp en veiligheidstemperatuurbegrenzer zijn in de fabriek aangesloten •• Geschikt tot een verwarmingsvermogen van 10 kW •• Kan naar keuze links of rechts op de verdeler worden gemonteerd •• Verbindingen zijn allemaal vlak afdichtend

Afb. 142

196


Technische gegevens Dimensionering

DN 20

kvs-waarde

3,5 m³ / h

Maximaal toegestane werktemperatuur Minimaal toegestane werktemperatuur

80 °C 1)

Maximaal toegestane werkdruk

-10 °C 6 bar

Hoogte

306 mm

Breedte

178 mm

Aansluiting Armatuur Buizen Vlakke afdichtingen resp. elastomeren Wilo-pomp Artikelnummer regelstation voor constante temperatuurregeling

R 1 “ Ms 58 Ms 63 AFM 34 EPDM RS 15/6-3 610579

1) Bij gebruik van geschikte antivriesmengsels. De minimaal toegestane werktemperaturen van de circulatiepompen zijn vermeld in de documentatie van de fabrikant.

Tab. 65

197


Regelstation voor kleine ruimtes Hoeven er slechts kleine oppervlaktes van douches of badkamers te worden verwarmd en is er geen lagetemperatuurregelkring beschikbaar, dan is het gebruik van het regelstation voor kleine ruimtes aan te raden. Deze is geschikt voor een verwarmingsvermogen tot 5 KW. Regelstation voor kleine ruimtes

Afb. 143

In de regel worden voor vloeren wandverwarming aanvoertemperaturen < 50°C toegepast. De maximale instelwaarden op de regelstations zijn meestal hoger dan het nodige systeemtemperatuur. De doeltreffende, voorgebouwde thermostaatkop met capilaire buis en voeler, verhinderd het overschreiden van de systeemtemperatuur. Hij sluit de ketelaanvoer af en mengt de retourwater van de verwarmingskring tot de juiste temperatuur bekomen wordt. De ingebouwde keerklep zal ervoor zorgen dat retourwater van de ketel niet bijgemengt zal worden. Systeemvoordelen •• Compact regelstation dat gereed is voor montage •• Voor kleine vloerverwarmingsoppervlakten tot 30 m² •• Kan worden uitgebreid naar twee verwarmingskringen met dezelfde lengte •• Geschikt tot een verwarmingsvermogen van 5 kW •• Standaard circulatiepomp in de fabriek aangesloten •• Verbindingspunten zijn vlak afdichtend •• Wandhouder bij de levering inbegrepen. Links of rechts aansluitbaar. •• Aanvoertemperatuur instelbereik 20 - 70 °C •• Verhoging van de kamertemperatuur mogelijk via een kamerthermostaat

198


Technische gegevens Dimensionering

DN 15

kvs-waarde

3,5 m³ / h

Maximaal toegestane werktemperatuur

80 °C

Maximaal toegestane werkdruk

6 bar

Hoogte

275 mm

Breedte

188 mm

Aansluitingen Eurokonus

R 3/4 “

Armatuur

Ms 58

Afdichtingen resp. elastomeren

AFM 34 EPDM

Wilo-pomp

RS 15 / 4-3

Artikelnummer compact regelstation voor kleine ruimtes

610586

Artikelnummer dubbele aansluitstuk 3/4“

625450

Tab. 66

Vermogensdiagram regelstation voor kleine ruimtes Restopvoerhoogte KVS 3,5; RS 15 / 6-3; RV-IO 15

Opvoerhoogte [m]

HRest [m] stand 3 HRest [m] stand 2 HRest [m] stand 1

Massastroom [m3 / h] Afb. 144

199


Regelelektronica ECL 100 De regelelektronica ECL 100 wordt gebruikt in combinatie met de compacte regelstations van Viega. Deze regelt traploos de aanvoertemperatuur afhankelijk van de buitentemperatuur en is speciaal afgestemd op de eisen van een regelaar voor vloer- of wandverwarmingen. Door de montage van de 1-kanaals schakelklok ECA 100 of de aansluiting van de afstandsbediening ECA 63 kan een individueel tijdprogramma worden ingesteld. Regelelektronica ECL 100 Analoge klok

Afb. 145

Afb. 146

Functies •• Weersafhankelijke regeling van de aanvoertemperatuur •• Referentievertrekregeling via een ruimtevoeler mogelijk •• Individueel tijdprogramma via analoge programmaklok mogelijk •• Kamer-/ aanvoertemperatuur wordt afhankelijk van de buitentemperatuur (naar een vaste waarde) verlaagd •• Vorstbeveiligingsfunctie, door aanvoertemperatuur van 10 °C •• Pompregeling naar behoefte, als de gewenste waarde van de aanvoertemperatuur > 20 °C of de buitentemperatuur < +2 °C is •• Min.-/ Max.-begrenzing kan worden ingesteld op twee verschillende waarden •• Looptijd kan worden aangepast aan langzame of snelle servomotoren •• Regelaar kan als volgregelaar in installaties met hoofd- en volgregelaars worden gebruikt •• Door de montage van de analoge klok of de aansluiting van de afstandsbediening ECA 63 kan een individueel tijdprogramma worden ingesteld

200


Technische gegevens: Voedingsspanning Tolerantiebereik voedingsspanning Opgenomen vermogen

230 V AC - 50 Hz 207 tot 244 V AC (IEC 60038) 5 VA

Belasting van de relaisuitgangen

4(2) A - 230 V AC

Belasting van de Triac-uitgangen

0,2 A - 230 V AC

Omgevingstemperatuur Opslagtemperatuur

0 - 50 °C -40 - + 70 °C

Behuizing

wandmontage of paneelinbouw

Voelertype

Pt 1000 (1000 Ohm / 0 °C)

Beschermklasse

IP 41 - DIN 40050 - symbool

Artikelnummer regelaar ECL 100

610616

Artikelnummer analoogklok voor ECL 100

616199

Artikelnummer sokkel voor wandmontage ECL 100 / 301

616885

Tab. 67

201


Multifunctionele regelaar ECL 301 De multifunctionele regelaar ECL 301 van Viega is de beste keus voor de regeling van verwarmings- en koelsystemen voor vloeren en wanden. Deze kan alle systeemonderdelen aansturen, regelt de verwarmings- of koelwatertemperatuur en bewaakt het dauwpunt. Kan worden gebruikt als hoofdregelkaar of als volgregelaar. Kan communiceren met afstandsbedieningunit ECA 63. Multifunctionele regelaar ECL 301 Verwarmen / koelen

Afb. 147

De ECL 301 is een elektronische temperatuurregelaar die individueel kan worden geprogrammeerd. De installatiegegevens worden op een ECL-kaart opgeslagen. Voor een weersafhankelijke aanvoertemperatuurregeling voor zowel verwarmen als koelen wordt de regelaar ECL 301 gebruikt met de programmakaart »verwarmen – koelen«. De ECL 301 regelaar kan met behulp van de programmakaart voor een groot aantal verschillende toepassingen worden geprogrammeerd. De programmakaart bevat informatie over de toepassing en fabrieksinstellingen. Zodoende kan de regelaar de aanvoertemperatuur berekenen die telkens voor verwarmen of koelen nodig is. Om schade door condensvorming te voorkomen, kan de vloertemperatuur en / of de vochtigheid van de binnenlucht ook worden gemeten. Afhankelijk van de ingestelde parameters beslist de regelaar of er verwarmd of gekoeld moet worden. De ECL 301 regelaar heeft Triac-uitgangen voor aansturing van de regelkleppen en relaisuitgangen voor brander-/ pomp-/ omschakelklepregeling. Maximaal zes Pt 1000 temperatuurvoelers kunnen worden aangesloten. De regelaar is geschikt voor wandmontage of paneelinbouw.

202


Functies •• Regelaar voor »verwarmen en koelen« •• De warmte komt in overeenstemming met de gewenste waarde en afhankelijk van de weersomstandigheden beschikbaar •• Koelvermogen wordt indien nodig verhoogd •• Comforttemperatuur voor elk vertrek •• Bewaking van de relatieve vochtigheid •• Waarden beneden het dauwpunt worden vermeden •• Vrijgave van de warmte-opwekker resp. een warmtepomp of een koudwaterset enzovoort. •• De fabrieksprogrammering bevat alle belangrijke parameters •• Individuele wijzigingen zoals aanpassing van temperatuur of tijdinstellingen kunnen eenvoudig worden uitgevoerd •• Technische opties zoals een gedetailleerd tijdprogramma, optimale opwarming en afkoeling, dauwpuntverschuiving, communicatiepoorten voor bewaking of diagnose op afstand enzovoort. •• ECL 301 regelt via de draadloze basisunit of een individueel vertrek moet worden verwarmd of gekoeld. •• Voelers voor de registratie van buiten-, aanvoer- en oppervlaktemperatuur garanderen een correcte meetwaardenregistratie

Technische gegevens Voedingsspanning Tolerantiebereik voedingsspanning Opgenomen vermogen

230 V AC - 50 Hz 207 tot 244 V AC (IEC 60038) 5 VA

Belasting van de relaisuitgangen

4(2) A - 230 V AC

Belasting van de Triac-uitgangen

0,2 A - 230 V AC

Omgevingstemperatuur Opslagtemperatuur

0 - 50 °C -40 - + 70 °C

Behuizing

wandmontage of paneelinbouw

Voelertype

Pt 1000 (1000 Ohm / 0 °C)

Beschermklasse Artikelnummer regelaar ECL 301

IP 41 - DIN 40050 616083

Artikelnummer programmakaart voor ECL 301

622046

Artikelnummer sokkel voor wandmontage100 / 301

616885

Tab. 68

203


De kamerthermostaat ECA 63 beschikt over een geïntegreerde referentievertrekvoeler, moduskeuzetoets en aanduiding van buitentemperatuur (min. / max.). Met de weekklok kunnen alle belangrijke instellingen van het tijdprogramma, zoals vakantiefunctie enzovoort, worden uitgevoerd. Afstandsbediening

Afb. 148

De afstandsbediening ECA 63 wordt gebruikt voor regeling van de kamertemperatuur en override van de regelaars voor de weersafhankelijke aanvoertemperatuurregeling ECL 301. De kamerthermostaat kan met een tweedraadsbus worden aangesloten op de ECL 301 regelaar. De ECL 301 regelaar voorziet de kamerthermostaat van stroom. De kamerthermostaat ECA 63 heeft een geïntegreerde temperatuur- en vochtvoeler. Bij gebruik als referentie-kamerthermostaat voor verwarmings-/ koelsystemen, levert deze de vochtgegevens aan de regelaar ECL 301. Die berekent de dauwpunttemperatuur en zorgt voor de optimale aanvoertemperatuur. De ECL 301 regelaar kan de draadloze basisunit aansturen voor het automatisch omschakelen van verwarmen naar koelen en omgekeerd.

204


Functies •• Houdt de kamertemperatuur tijdens het verwarmen of koelen op een constante waarde door de aanvoertemperatuur resp. koelwatertemperatuur te beïnvloeden •• Aanduiding van alle relevante systeemgegevens •• Instellingen en overrides via druktoetsen •• Met de override-toetsen kunnen de volgende tijden temperatuurprogramma’s worden gekozen: »Relax« (kortstondige temperatuurverhoging) »Afwezigheid« (kortstondige temperatuurverlaging) »Vrije dag« (extra verwarmingsdag) »Vakantie« (periode met verlaagde warmtevraag) •• Behalve de tijd en de actuele buitentemperatuur, is er de optie om de hoogste en laagste buitentemperatuur sinds middernacht weer te geven Technische gegevens Voeding / communicatie

ECL Bus

Instelbereik van de kamertemperatuur

10 tot 30 °C

Override – »Relax«, »Afwezigheid«

1 tot 19 uren

Override – »Vrije dag«, »Vakantie«

1 tot 19 dagen


0 tot 40 °C

Transport- en opslagtemperatuur

-40 tot +70 °C

Installatie

wandmontage

Beschermklasse

IP 20

Gewicht

150 g

Buskabellengte Artikelnummer afstandsbediening voor ECL 100 / 301

maximaal 50 m 616106

Tab. 69

205


Een belangrijke functie in het systeem hebben de registratie- en functie-elementen. Daarbij gaat het om voelers met een platina weerstandselement, 1000 Ω bij 0 °C. Alle temperatuurvoelers zijn uitgevoerd met twee leiders, waarvan de aansluiting kan worden verwisseld. Het aanlegvoelertype ESM-11 is uitgerust met een veercontactvlak, om te zorgen voor een goede temperatuuroverdracht van de buis. De Pt-meetelementen hebben een karakteristiek volgens EN 60751. Technische gegevens Type

Temperatuurbereik

Beschermklasse

Tijdconstante

ESM-10

-30 tot 50 °C

IP 54

8 minuten

ESMB

0 tot 100 °C

IP 54

20 seconden

ESMC

0 tot 100 °C

IP 54

10 seconden

ESMU 100/250

0 tot 140 °C

IP 54

2 sec. (water) 7 sec. (lucht)

Tab. 70 Beschrijving Externe draadloze ontvanger voor de basisunit Model 1247.2

616328

Buitenvoeler voor ECL 100

616151

Kamertemperatuurvoeler voor ECL 100 / 301

616229

Aanlegtemperatuurvoeler voor ECL 100 / 301

616281

Universele voeler voor ECL 301

616311

STB

616892

Sneeuw- en ijsmelder 230 V

622039

Tab. 71

206

Artikelnummer

PN

25


Drukverschilregelaar Een installatie kan alleen goed worden geregeld als het hydraulisch systeem van de installatie intact is. Aangezien de massastromen door voortdurend veranderende omstandigheden variëren, is in installaties met drie of meer verdelers een decentrale, dynamische drukverschilregeling nodig. Deze kan bijv. worden gerealiseerd met de drukverschilregelaarset 250-1” . De drukverschilregelaar is een P-regelaar en beschikt over een vaste gewenste waarde van 250 mbar. Bij veranderingen van de massastrom verandert het drukverlies in de drukverschilregelaar dynamisch. Zo is altijd een constante druk bij de kringregelkleppen beschikbaar, ongeacht waar zich in de installatie veranderingen voordoen.

1" Drukverschilregelaarset

De set bestaat uit de drukverschilregelaar, de impulsleiding, het meetdeel en de 1” kogelkranen. Als behalve een drukverschilregelaar ook een caloriemeter wordt gebruikt, biedt Viega met een compacte caloriemeterset een ruimtebesparende combinatie die snel en nauwkeurig op de Viega verdeler kan worden gemonteerd. De caloriemeter kan ook achteraf worden gemonteerd, zonder dat de aansluitleidingen van de verdeler hoeven te worden veranderd.

1" Caloriemeterset Voor de registratie van de verbruikte hoeveelheid energie worden in grotere woonunits caloriemeters gemonteerd. De caloriemeterset kan eenvoudig en snel worden gemonteerd. Deze bevat twee 1“kogelkranen, een pashuls, een meet-T-stuk en een 1“ schroefverbinding. De caloriemeterset van Viega is verkrijgbaar in een standaard uitvoering of gebogen uitvoering.

207


Verdeler De verwarmingsverdeler heeft tot taak de berekende massastromen ter beschikking te stellen aan de verwarmingskringen. Fonterra roestvrij stalen 1" verwarmingsverdeler Kenmerken •• Debietmeter instelbaar tot 4,0 l / min, compacte constructie •• Montage in de retourverzamelaar met geïntegreerde retourkleppen voor het opnemen van de servomotoren •• Voorinstelbare ventielen in de aanvoerverdelerbasis •• Verdeler inclusief ontluchter, stop en vul-/aftapkranen •• Verwarmingskringaansluiting ¾“ Eurokonus •• Thermometer voor aanvoer- en retourtemperatuur •• Regelspil of debietmeter Fonterra roestvrij stalen 1" verwarmingsverdeler Met servomotor

Met debietmeter

Afb. 149

Afb. 150

208


Servomotoren Thermische servomotoren zijn leverbaar in de uitvoeringen 230 V of 24 V, stroomloos gesloten. Bij levering bevinden de thermische servomotoren zich in »First open-functie« – d.w.z.: deze zijn stroomloos geopend, zodat ze beter gemonteerd kunnen worden. Servomotoren

Afb. 151

Via een klokthermostaat of een externe schakelklok kan voor elke woning een op de gebruiker afgestemd tijdprofiel worden geprogrammeerd voor de normale werking en de afkoelfases. Met een pomprelais kan bovendien de cv-circulatiepomp zodanig worden geregeld dat deze uitsluitend inschakelt indien dat nodig is. Fonterra servomotoren Werkspanning Inschakelstroom max. / max Werkstroom Werkvermogen Sluit- en openingstijd Stelweg Stelkracht Omgevingstemperatuur Minimum temperatuur Beschermklasse 1)/Beschermingsgroep CE-conformiteit Kleur witte behuizing Uitvoering Gewicht z. adapter en aansluitleiding Aansluitleiding 1 m, PVC Artikelnummer Cervomotor 1)

230 V

24 V

230 V AC 24 V AC 0 bis 60 Hz 300 mA / max. 200 ms 250 mA / max. 2 min 8 mA 75 mA 1,8 W ca. 3 minuten 4 mm 100 N ± 5 % 0 bis + 60 °C 0 bis 100 °C IP 54/II IP 54 EN 60730 RAL 9003 stroomloos gesloten 100 g 2 x 0,75 mm² 610524 610531

In alle montageposities

Tab. 72

209


Fonterra roestvrij stalen 1 ½" verwarmingsverdeler Korte beschrijving Voornamelijk industrieel gebruik voor grote oppervlakken. Kenmerken •• Regel ventielen in de retourleiding, afsluitingen in de aanvoerleiding en aparte kogelkraanset •• Voor verwarmen en/of koelen •• Verwarmingskringaansluiting ¾" Eurokonus op bij voorbeeld 20 mm PE-Xc-verwarmingsbuis •• Aanvoer- en retourbasis 1½" roestvrij staal •• Aanvoerkogelkraan verwarmingskring •• Retourleiding met voorinstelling •• Afstand verdeleruitlaten 80 mm •• Verdeler inclusief vul-/aftapkranen voor het ontluchten of leegmaken •• Aanvoerverdelerbasis vlakafdichtend met 2" wartelmoer

210


Verdelerkasten Niet alleen verdelers worden in verdelerkasten geplaatst, maar ook servomotoren, kogelkranen, basisunits of andere regelinrichtingen. Zo is er een snelle montage mogelijk en zijn de onderdelen bij een storing eenvoudig toegankelijk. Verdelerkasten, gelakt Gemaakt van verzinkt plaatstaal, frame en deur gelakt. Kleur zuiverwit RAL 9010. Het programma bevat verdelerkasten in twee varianten: voor opbouw-montage met een bouwdiepte van 140 mm en voor inbouwmontage met een bouwdiepte van 80 en 110 mm, telkens in vijf kastbreedten. Verdelerkasten Voor opbouw- en inbouwmontage

Afb. 152

Afb. 153

Afb. 154

Afb. 155

Type

L1

L2

Type

L1

L2

460 560 700 1000 1200

440 mm 525 mm 675 mm 975 mm 1125 mm

490 mm 575 mm 725 mm 1025 mm 1175 mm

460 560 700 1000 1200

445 mm 530 mm 680 mm 980 mm 1130 mm

490 mm 575 mm 725 mm 1025 mm 1175 mm

Tab. 73

211


De aangegeven inbouwmaten hebben betrekking op de verdeleruitvoering met debietmeter. Dat betekent: ook de inbouw van de verdeler met een regelspil is zonder problemen mogelijk.

Verdeler met verdelerregelstation, artikelnummer 610562

– 2 tot 3 4 tot 6 7 tot 12 –

Verdeleraansluiting, verticaal (op montageplaats)

– 2 tot 4 5 tot 7 8 tot 12 –


Verdeler met verdelerregelstation, artikelnummer 610562

2 tot 3 4 5 tot 7 8 tot 12 –

Verdeleraansluiting, horizontaal

Verdeler met calorimeter-aansluitset*, verticaal (op montageplaats)

460 560 700 1000 1200

Verdeler – inbouwmodel 1294 Type


Afb. 157

Verdeler – opbouwmodel 1294.1 Type

Afb. 156

460 2 tot 3 – – – 560 4 tot 5 2 tot 4 – 2 tot 3 700 6 tot 8 5 tot 7 2 tot 3 4 tot 6 1000 9 tot 12 8 tot 12 4 tot 9 7 tot 12 1200 – – 10 tot 12 –

* De op de montageplaats ingezette caloriemeteraansluitsets mogen de maximale inbouwlengte van 200 mm niet overschrijden. Tab. 74

212


213

Technische handleidingen Deel III: Fonterra Vloer- en wandverwarming

Recommend Documents