TA3290 Life-Cycle Modeling and Economic Evaluation 2009-2010 CiTG, minor Mining and Resource Engineering Economie college 1: Grip op Geldstromen Dr.ir. Gerard P.J. Dijkema Energy & Industry Group
December 15, 2009 1
Vermelding onderdeel organisatie
Programma economie
Perspectief: onderneming in kapitaals-intensieve sector • Onderwerpen: • Grip op geld: onderneming, investering • Investeringskostenschatting • Strategische analyse: Value Chain Analysis
December 15, 2009
2
Grip op geld in de onderneming
• Hoe? Welke instrumenten?
December 15, 2009
3
Grip op geld
• Zie het bedrijf als systeem ... • ... waar geld in zit • ... dat geld oplevert
• ... waar geld doorheen stroomt
December 15, 2009
4
Grip op geld
• Zie het bedrijf als systeem ... • ... waar geld in zit balans van de onderneming • ... dat geld oplevert winst/verlies rekening
• ... waar geld doorheen stroomt kasstroom overzicht
December 15, 2009
5
Grip op geld • Zie het bedrijf als systeem ... • ... waar geld in zit balans van de onderneming = de financiële toestand van de onderneming • ... dat geld oplevert winst/verlies rekening = de financiële prestatie van de onderneming winst is onderhevig aan belasting • ... waar geld doorheen stroomt kasstroom overzicht = de echte geldstroom door de onderneming December 15, 2009
6
De balans van een onderneming
• Een balans is een overzicht van ... • ... de bezittingen van de onderneming activa • ... de bronnen voor financiering passiva • de schulden c.q. verplichtingen • het eigen vermogen van de onderneming
activa – schulden = eigen vermogen
December 15, 2009
7
De balans van een onderneming • Vaste en vlottende activa (passiva) • Vlottend: bezittingen (vorderingen) die binnen een jaar te gelde kunnen worden gemaakt: • contant geld/rekening courant, voorraden, debiteuren (crediteuren)
• Vast: overige bezittingen (schulden) waarvoor benodigde vermogen is voor een periode langer dan een jaar vastgelegd. • materiële activa: gebouwen, inventaris; productie-installaties en machines en installaties, transportmiddelen. • immateriële activa: good-will, know-how, patenten, R&D kosten • financiële activa: deelnemingen in andere bedrijven December 15, 2009
8
De balans van een onderneming Passiva •
Bronnen van financiering • “Vlottende” Passiva • Kort Vreemd Vermogen • Crediteuren • Schulden voor korter dan een jaar •
“Vaste” Passiva • Eigen vermogen • Aandelenkapitaal • Reserves • Voorzieningen • Lang Vreemd Vermogen • Schulden voor langer dan een jaar
December 15, 2009
9
ta3290 B.V.
Balans Voorbeeld
ACTIVA VASTE ACTIVA Materiële vaste activa Inventaris Computers en kantoorapparatuur Immateriële vaste activa Software en good-will
Balans per 31 december 2008 in Euros 31 december 2008 31 december 2007
3.000 9.000
1.000 5.000
9.000
6.000 21.000
• Op een balans wordt altijd de situatie van minstens 2 jaar weergegeven. • Wat kun je opmaken uit de balans? Wat niet? • Welke verschillen tussen 2007 en 2008?
VLOTTENDE ACTIVA Liquide middelen Giro & spaarrekeningen Kasgeld Debiteuren Voorraad gereed product
TOTAAL PASSIVA Kortlopende schulden Crediteuren
15.000 2.000 9.000 2.000 115.000
28.000
136.000
40.000
13.000
2.000 13.000
Langlopende Schulden Lening Rabobank
Eigen vermogen Kapitaal dhr. Dijkema TOTAAL
December 15, 2009
94.000 1.000 12.000 8.000
12.000
50.000
2.000 -
50.000
-
73.000
38.000
136.000
40.000
10
Winst/verlies rekening
• Synoniemen: winst-en-verliesrekening, resultatenrekening, exploitatierekening • De winst-en-verliesrekening geeft een overzicht van de opbrengsten en kosten van een onderneming over een bepaalde periode, een (boek) jaar. • Het positief saldo is de over deze periode behaalde winst. Negatief saldo = geleden verlies. December 15, 2009
11
Winst/verlies rekening Kosten: som van alle bedrijfslasten; alle bedrijfskosten. ta3290 B.V.
• Grosso modo te onderscheiden in de kosten van • Personeel • Bedrijfsmiddelen • Grondstoffen en materialen • Financieel kapitaal • Uit de exploitatie krijg je een indruk van de daadwerkelijke omvang van de activiteiten, en de verdeling van opbrengsten en kosten.
OPBRENGSTEN Verkochte producten Geleverde diensten Opwaardering voorraad Ontvangen rente
20.000 130.000 4.500 500
TOTAAL OMZET KOSTEN Salaris personeel Inkoop materialen Rentelasten
10.000 50.000 155.000
111.000 15.000 5.000
60.000
48.000 5.000 53.000
131.000 Afschrijving computers Afschrijfving kantoorapparatuur
3.000 1.000
TOTAAL KOSTEN SALDO (+ is winst voor belasting) Belasting NETTO WINST
December 15, 2009
Exploitatie per 31 december 2008 in Euros 2008 2007
2.000 1.000 4.000
3.000
135.000
56.000
20.000 5.000
4.000 1.000 15.000
3.000 12
Winst/verlies rekening Kosten: som van alle bedrijfslasten; alle bedrijfskosten. ta3290 B.V.
• Vergelijken we 2007 en 2008, wat valt dan op?
OPBRENGSTEN Verkochte producten Geleverde diensten Opwaardering voorraad Ontvangen rente
Exploitatie per 31 december 2008 in Euros 2008 2007 20.000 130.000 4.500 500
TOTAAL OMZET KOSTEN Salaris personeel Inkoop materialen Rentelasten
10.000 50.000 155.000
111.000 15.000 5.000
60.000
48.000 5.000 53.000
131.000 Afschrijving computers Afschrijfving kantoorapparatuur
3.000 1.000
TOTAAL KOSTEN SALDO (+ is winst voor belasting) Belasting NETTO WINST December 15, 2009
2.000 1.000 4.000
3.000
135.000
56.000
20.000 5.000
4.000 1.000 15.000
3.000 13
Winst/verlies rekening Kosten: som van alle bedrijfslasten; alle bedrijfskosten. ta3290 B.V.
• Daadwerkelijke investeringen in kapitaalgoederen staan hier niet op! • Wèl de afschrijvingen op kapitaalgoederen (waar in het verleden in geïnvesteerd is) • En de rentelasten voor aangegane leningen
OPBRENGSTEN Verkochte producten Geleverde diensten Opwaardering voorraad Ontvangen rente
20.000 130.000 4.500 500
TOTAAL OMZET KOSTEN Salaris personeel Inkoop materialen Rentelasten
10.000 50.000 155.000
111.000 15.000 5.000
60.000
48.000 5.000 53.000
131.000 Afschrijving computers Afschrijfving kantoorapparatuur
3.000 1.000
TOTAAL KOSTEN SALDO (+ is winst voor belasting) Belasting NETTO WINST
December 15, 2009
Exploitatie per 31 december 2008 in Euros 2008 2007
2.000 1.000 4.000
3.000
135.000
56.000
20.000 5.000
4.000 1.000 15.000
3.000 14
Kasstroom overzicht cash flow statement • • •
Een kasstroomoverzicht is een overzicht van de feitelijke geldstromen die een onderneming binnenkomen c.q. verlaten. Synoniem: staat van herkomst en besteding der (financiële) middelen. Conventie: Een geldstroom die naar de onderneming toevloeit is positief
Bijvoorbeeld: het resultaat van de operationele activiteiten, de winst, is een positieve kasstroom; de te betalen belasting is een negatieve kasstroom. •
Verschil kasstromen met exploitatie: kasstromen zijn daadwerkelijke inkomsten en uitgaven (versus opbrengsten en kosten).
•
Voorbeeld: producten verkocht op rekening. • zijn wel opbrengsten in de exploitatie, maar zolang er niet betaald is geen inkomsten, en dus geen kasstroom! Belangrijk voorbeeld: AFSCHRIJVINGEN • zijn wel kosten, maar geen uitgave!
•
December 15, 2009
15
Kasstroom overzicht cash flow statement • kasstromen (geldstromen) die voortvloeien uit de bedrijfsvoering • winst of verlies & afschrijvingen • toe- of afname van • debiteuren • crediteuren • voorraden.
December 15, 2009
16
Kasstroom overzicht cash flow statement •
kasstromen (geldstromen) die voortvloeien uit de bedrijfsvoering • winst of verlies & afschrijvingen
•
uit de exploitatie van ta3290 B.V.: • winst (na belasting) is 15.000 euro; de afschrijvingen in 2008 zijn 4000 euro • (positieve) kasstroom = exploitatiesaldo + afschrijvingen = 19.000 euro •
toe- of afname van • debiteuren, crediteuren, voorraden.
•
uit de balans van ta3290 B.V.: • het debiteuren saldo vermeerdert van 9.000 ultimo 2007 naar 12.000 euro ultimo 2008 negatieve kasstroom = 3.000 euro. • Het verschil aan crediteuren vermeerdert van 2.000 naar 13.000 euro dit levert een positieve kasstroom op van 11.000 euro • Het verschil in voorraden bedraagt 8.000-2.000 = 6.000 euro positieve kasstroom
•
de totale kasstroom uit bedrijfsvoering in 2008 wordt dan • 19.000 + 11.000 – 3.000 + 6.000 = 33.000 euro.
December 15, 2009
17
Kasstroom overzicht cash flow statement •
kasstroom uit investeringsactiviteiten (activa). • aanschaf van machines en andere vaste activa • voor het volledige bedrag van de aanschaf! (de investering is immers een werkelijke
uitgave!) • deze post is meestal negatief
• •
kosten of opbrengsten van overnames, verkoop deelnemingen
kasstroom uit financieringsactiviteiten • de wijze waarop aan de kapitaalsbehoefte van een onderneming is voldaan • aantrekken van geld zorgt voor een geldstroom de onderneming in • door uitgifte van aandelen • aangaan van een langlopende geldlening • betalingen i.v.m. financiering leiden tot een negatieve kasstroom – er gaat
geld de onderneming uit! • betaling van dividend • inkoop van aandelen • aflossing van leningen
December 15, 2009
18
Kasstroom overzicht cash flow statement •
dus uiteindelijk ontstaan er netto een geldstroom door • operationele activiteiten • investeringsactiviteiten (activa). • financieringsactiviteiten (passiva)
• het totaal dient gelijk te zijn aan het bedrag waarmee de liquide middelen (kas en banksaldi) in de loop van het boekjaar zijn toe- of afgenomen (zie de balans)! • ta3290 B.V. heeft een in 2008 een totale kasstroom van 78.000 euro • winst + afschrijvingen • lening Rabobank • het saldo van de girorekeningen loopt op met 79.000 euro, terwijl het kasgeld met 1.000 vermindert.
December 15, 2009
Kasstroomoverzicht per 31 december 2008 31-dec-08 OPERATIONELE KASSTROMEN Winst of verlies 15.000 Afschrijvingen 4.000 ta3290 B.V.
Saldo Debiteuren Crediteuren Voorraden
3.00011.000 6.000
TOTAAL KASSTROMEN ACTIVABELEID Investering computers Investering kantoorapparatuur
33.000
5.000-
TOTAAL KASSTROMEN FINANCIERINGEN Aantrekken lening Rabobank Aflossing leningen
5.000-
50.000 -
TOTAAL
50.000
TOTAAL KASSTROOM
78.000 19
TA3290
Vragen, Discussie? Dr.ir. Gerard P.J. Dijkema December 15, 2009
20
Faculteit Techniek, Bestuur en Management (c) G.P.J. en Dijkema, TU Delft, 2008 Sectie Energie Industrie Group Postbus 5015, 2600 GA Delft-NL
