Succesfactoren voor effectief Duurzaam Leiderschap

Succesfactoren voor effectief Duurzaam Leiderschap Het toepassen van de integrale aanpak voor resultaat

Samenvatting succesfactoren duurzaam leiderschap Het nieuwe, integrale, leiderschap kenmerkt zich door de beoefening van een dynamische balans tussen actie en reflectie, planning en inspelen op het goede dat er is. Het integreert en overstijgt leiderschapsvormen en -technieken uit het verleden en innoveert om te werken in een snel veranderende samenleving. Een integraal leider zal mensen zoveel mogelijk verantwoordelijkheid geven, maar altijd naar vermogen, zoveel als elk individu kan dragen. Integraal leiderschap gaat over de randvoorwaarden in het politieke en maatschappelijke systeem creëren om een lerend, evoluerend land te worden, zijn en blijven. We hebben structuren nodig om succesvol en harmonieus samen te leven, maar deze dienen ons te dienen en zeker niet beperken.

In dit artikel vindt u achtereenvolgens besproken: – Modellen van leiderschap: De 3 eerdere modellen van leiderschap en hoe integraal leiderschap daaruit volgt als de synthese - Principes van leiderschap: een 5-tal principes van integraal leiderschap - Practische toepassing van integrale aanpak: een 5-tal voorstellen voor integraal leiderschap in de praktijk

De achtereenvolgende bloei leiderschapsstijlen Een drietal voorbeelden van verschillende stijlen van leiderschap in de geschiedenis kunnen helpen duidelijk te maken dat een tegenwoordig leider daadkrachtig, efficiënt en humaan moet beslissen en handelen. Dit geeft ons de randvoorwaarden voor integraal leiderschap.

Auteurs: Anouk Brack, Msc. en Drs. Rik Hoevers Werkzaam bij Wageningen Universiteit en Experience Integral Stichting voor duurzaam leiderschap Creative Commons copyright: Verspreiden is toegestaan met vermelding van auteurs en website www.experienceintegral.org

1. Hiërarchisch leiderschap In de middeleeuwen was de macht over het algemeen verdeeld volgens hiërarchisch geordende systemen met aan de top de paus en koningen en naar beneden een steeds groeiend aantal ondergeschikten. Een organisatie of land dat op deze manier is opgebouwd baseert zich qua filosofie of zeitgeist over het algemeen op een grotere waarheid of set van principes zoals de bijbel of traditie.

Het is evident dat de manier van leiderschap die past bij deze hiërarchische structuur autoritair van aard is. Er worden door gezaghebbenden gedetailleerde opdrachten gegeven die vervolgens strikt worden uitgevoerd en gecontroleerd. Van de uitvoerders van het beleid wordt gehoorzaamheid en trouw verwacht. Eigen inbreng, intelligentie of creativiteit zijn ongewenst en worden door de top onderdrukt. Een voordeel van hiërarchisch leiderschap is dat een visie of ambitie snel en doeltreffend kan worden gerealiseerd omdat iedereen samenwerkt. Een nadeel is dat dit systeem het moeilijk maakt om snel te reageren op veranderende omstandigheden.

2. Competitief leiderschap Sinds de verlichting en de bijbehorende industriële revolutie richten we ons op het ontdekken van de werking van de natuur en hoe we deze kunnen benutten door middel van technologie. Leiders richten zich op het verhogen van de levensstandaard en de realisatie van wereldwijde handels- en communicatie netwerken. Deze ondernemersgeest komt sinds de wederopbouw na de tweede wereldoorlog nog extra nadrukkelijk naar voren. Nu gaat het om het snel opnieuw realiseren van woningen, infrastructuur, industrie en sociale structuren voor hen die zichzelf niet of minder goed kunnen redden. En ook naar zorgen dat we economisch goed meekunnen met de omringende landen door het aangaan van allianties op het gebied van regelgeving, financiën en milieu. Het hiërarchische model van leiderschap dat we eerder zagen werkt in deze omgeving minder goed dan in de middeleeuwse maatschappij. De industrialisatie en globalisering brengen een materieel en resultaatgericht leiderschap met zich mee dat zich richt op wetenschap, efficiëntie, concurrentie en maakbaarheid. De mens wordt gezien en behandeld als menselijk kapitaal. Het gaat erom uit te blinken, doelen te halen en liever nog te overtreffen. Als het daarvoor nodig is een onconventionele weg te nemen of af te wijken van de letterlijke opdracht, dan is dat geen probleem. Van collega’s en ondergeschikten wordt een pro-actieve houding verwacht en gewaardeerd. Voordeel van deze vorm van leiderschap is dat wanneer dat nodig is snel oplossingen voor nieuwe situaties en uitdagingen kunnen worden gevonden. Een nadeel is de gerichtheid op het eigen gewin. Of het nu gaat om een bedrijf of een land, de overige bedrijven en landen, milieu, klimaat, minderheden of anderszins zwakkeren, kunnen door de voortvarendheid van competitief leiderschap eenvoudig schade worden toegebracht. Auteurs: Anouk Brack, Msc. en Drs. Rik Hoevers Werkzaam bij Wageningen Universiteit en Experience Integral Stichting voor duurzaam leiderschap Creative Commons copyright: Verspreiden is toegestaan met vermelding van auteurs en website www.experienceintegral.org

3. Coöperatief leiderschap Meer recentelijk begint de wereldwijde situatie tot ons door te dringen van een groot aantal zeer urgente zaken zoals de vervuiling van natuur en het oppervlaktewater, de verandering van het klimaat, onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, de tekortkomingen van het monetaire systeem en de humanitaire inrichting van ons ruimteschip Aarde. Het besef van de urgentie, het grensoverschrijdende karakter van deze taken, gekoppeld aan optimisme, vertrouwen en creativiteit leidt er onder meer toe dat we minder grondstoffen verspillen door het toepassen van recycling of cradle-to-cradle. We zijn gaan inzien dat een ongeremde groei van consumptie en economie niet te rijmen is met het feit dat onze planeet een beperkte grootte heeft en dat de grondstofvoorraden uitgeput beginnen te raken. Onze doelstellingen zijn dus verschoven van zo snel mogelijke groei, naar investeren van die groei in een duurzame maatschappij. Dit wordt weerspiegelt in de ontwikkeling van onze denken: van lineair, naar een benadrukken van kringlopen, naar systeemdenken. Het leiderschap dat in deze omgeving tot ontwikkeling is gekomen kenmerkt zich door een onderzoekende houding, door het voeren van een dialoog met de verschillende belanghebbenden en ook doordat iedereen gelijke rechten en gelijke waarden krijgt toebedeeld. De mens wordt gezien als vol met potentieel te realiseren mogelijkheden. Van iedereen worden communicatieve vaardigheden verwacht, openheid en de bereidheid tot luisteren. Voordeel van deze stijl van leiderschap is dat er plaats is voor verschillende gezichtspunten die verschillende aspecten van de waarheid belichten. Nadeel is dat het intensieve overleg het nemen van krachtige beslissingen vertraagd of onmogelijk maakt.

4. Integraal leiderschap: samen naar duurzame samenleving De wereld van vandaag is een snel veranderend toneel waarin problemen en kansen zich voordoen op onverwachte momenten en waar snel en besluitvaardig gehandeld moet worden. Elk beleidsterrein is verbonden met vele andere terreinen en bij elk van deze terreinen hoort een grote en diverse groep belanghebbenden die gehoord en gerespecteerd wensen te worden. Tegelijk zijn veel van de taken waar de hedendaagse leider zich voor geplaatst ziet van een dusdanige urgentie dat het nodig is om spijkers met koppen te kunnen slaan als de situatie daarom vraagt. We zien dus dat er voor effectief leiderschap tegenwoordig meer wordt gevraagd dan elk van de drie eerdere leiderschapsmodellen afzonderlijk kon bieden. De integrale leider is zich hiervan bewust en is vertrouwd met verschillende stijlen van leiderschap. Afhankelijk van wat de situatie vraagt kan de integraal leider hiërarchisch, competitief of co-operatief zijn en zo nodig snel omschakelen. Van de leider als persoon vraagt dit een zekere persoonlijke ontwikkeling, omdat verschillende stijlen niet kunnen worden geacteerd. Niemand luistert naar iemand die een bevel geeft maar Auteurs: Anouk Brack, Msc. en Drs. Rik Hoevers Werkzaam bij Wageningen Universiteit en Experience Integral Stichting voor duurzaam leiderschap Creative Commons copyright: Verspreiden is toegestaan met vermelding van auteurs en website www.experienceintegral.org

daar zelf niet in gelooft. De integrale leider is hierin dus even oprecht en bedreven als een hiërarchisch leider, maar anders dan voor eerdere generaties leiders vormt een bepaalde stijl van leiderschap geen beperking, maar kan worden vervangen door een andere aanpak wanneer dat passender is.

Integrale Beleidsvoering Integraal beleidsvoering toont zich dus als een intelligente combinatie van het beste uit wat eerdere vormen van beleidsvoering ons geleerd hebben:    

Bottom-line regelgeving met een minimum aan regels en bepalingen, die echter wel worden gehandhaafd Normen en doelen per sector: flexibel te bepalen hoe die doelen bereikt gaan worden zodat de verantwoordelijkheid en creativiteit van de mensen die de sector van binnenuit kennen ingezet wordt, dit bevorderd de samenwerking. Participatieve processen waarbij alle partijen (burgers, natuurbeschermers, ngo's, verschillende lagen van beleidsmakers etc.) betrokken en gehoord worden en waarbij deze gezichtspunten niet in de la verdwijnen. Gedreven door het antwoord op de vraag: Wat moet er nu gebeuren om een duurzamere samenleving te creëren in Nederland? wordt resultaatgericht en interdisciplinair gewerkt aan oplossingen. Onderscheid moet worden gemaakt tussen het oplossen van blokkades en tegenstrijdigheden in regelgeving en bureaucratie enerzijds, en verbeteringen op het niveau van het realiseren van projecten, gebouwen, infrastructuur, wijkvernieuwing, etc. anderzijds.

Principes van integraal leiderschap Hoe mooi een academische verhandeling ook mag klinken, uiteindelijk zal zich dit moeten vertalen naar de praktijk. Hoe ziet deze integrale aanpak eruit in de echte wereld? Voor de bestuurder die leiding wil geven vanuit een integraal perspectief zijn een aantal handreikingen te formuleren. 1. Dynamisch Sturen. Integraal leiderschap toont zich onder meer in het aanbrengen van kortere terugkoppelingen in een systeem. We gaan van een paradigma waarin we alles willen beheersen naar een ander waarbij we ons de best mogelijke toekomst voorstellen en onze koers steeds aanpassen om daarop gericht te blijven. Korte innovatieve experimenten leren ons meer dan uitgebreide plannen en rapporten die bij uitkomen alweer deels achterhaalt zijn.


2. Ondersteunende Procedures. De integrale leider kan er voor kiezen om de structuur en procedures van organisaties en overheid om te vormen in plaats van die in te perken. Streef naar regelgeving die het minimum vereiste veiligstelt en verder ruimte geeft voor eigen initiatieven in lijn met grotere doelen en die ook actief beloond. Ondersteun en bevrijdt dus wat vitaal en intelligent is. De werkvloer bevat een schat aan praktische informatie, en hoewel het perspectief van de werkvloer het overzicht en de nuance mist om beleid te kunnen maken, kan het door beleidsmakers wel zeer efficiënt worden ingezet om de praktische problemen én oplossingen te verhelderen op weg naar een gezondere, duurzamere toekomst. 3. De Lerende Leider. Een integrale leider blijft leren en zich persoonlijk ontwikkelen. Het kan daarbij onder andere gaan om kennis, vaardigheden en houding. De integrale leider werkt aan cognitieve en persoonlijkheidsontwikkeling en aan het daadwerkelijk belichamen en uitstralen van leiderschapskwaliteiten zoals vertrouwen, verbinding en verheldering. 4. Doelgerichte Co-Creatie. Niemand bezit een perspectief dat alomvattend is, en leiden doe je daarom samen. De integrale leider realiseert zich dit en kiest voor co-creatie mét een duidelijke rolverdeling waarbij verschillende mensen verschillende verantwoordelijkheden dragen. Geen overbodig gepolder maar de consensus voorbij in een methode om tot oplossingen te komen waarbij niet de ego’s en logo's centraal staan, maar dat wat er moet gebeuren. Er wordt gezocht naar het gedeelde doel en dat doel wordt vervolgens samen in projecten gerealiseerd. Het faciliteren en begeleiden van co-creatie processen is een nieuwe beroepsrol die zichtbaar wordt.. 5. Waarde-Uitwisseling. Alle mensen zijn evenveel waard, maar niet inwisselbaar: elk individu is tot een andere unieke bijdrage aan de maatschappij in staat. Het is gezond voor zowel de samenleving als de individuen wanneer zoveel mogelijk mensen werk hebben dat aansluit bij hun talenten en ambities. Voor veel mensen geldt bovendien dat ze werk prefereren dat uitdaagt om te blijven groeien. Maar er zijn ook mensen die in hun privéleven al zoveel uitdaging ervaren dat ze in hun werk de voorkeur geven aan meer stabiliteit. Deze verschillen worden herkend en gewaardeerd omdat dit de gezondheid van individu en maatschappij ten goede komt.

Integraal leiderschap in de praktijk Hierboven werd een impressie gegeven van integraal leiderschap door de ogen en beleving van de integraal leider zelf. Tot slot nog een aantal voorbeelden van projecten die zich bij uitstek lenen voor een integrale benadering. - Pilot Holacratisch bestuur. Holacratie is een integratieve bestuursvorm van bedrijven, organisaties en overheden die in staat stelt flexibeler, sneller en adequaat in te spelen op een


snel veranderende werkelijkheid. Hierbij staat het bestaansrecht van de organisatie steeds voorop, niet het ego van de mensen die er werken. - Mensen met sterke innerlijke drijfveren om zich nuttig te maken voor de maatschappij faciliteren om dit te doen. Dit kan bijvoorbeeld vorm krijgen door i.p.v. te gedogen dat met behoud van bijstand wat vrijwilligerswerk wordt gedaan, een baan voor deze mensen wordt gecreëerd waarin ze iets meer verdienen dan de bijstand en die ze in staat stelt te doen waarvoor ze zich geroepen voelen. Mits deze activiteit aan bepaalde criteria voldoet waardoor het duidelijk is dat het bijdraagt aan het welzijn en de duurzaamheid van de maatschappij. - Het is opmerkelijk dat er zoveel zzp-ers en kleine ondernemers zijn, ze zijn de lijm en veerkracht van de samenleving. Ze faciliteren, zijn flexibel inzetbaar en hebben grote netwerken waardoor er makkelijk de juiste persoon op de juiste plek in een project gevonden kan worden. Ook deze groep enthousiastelingen kan door beleid beter worden gefaciliteerd. - Ontwikkelingen gaan tegenwoordig erg snel en daardoor is het vaak productief om te werken met snelle leercycli. Met dit instrument kunnen we snel leren wat werkt en daarop voortbouwen. Overheidsbeleid faciliteert dit door uitzonderingsposities in bestaande regelgeving te maken voor experimenten in bijvoorbeeld architectuur en duurzame energie. Omdat er in de bestaande regelgeving uit wordt gegaan van conventionele methoden en technieken worden nieuwe veelbelovende technologieën daardoor onnodig gehinderd. Snelle leercycli geven onze maatschappij de snelheid en precisie die nodig is om goed voor onszelf te zorgen en voorop te lopen in de wereld met duurzame innovaties op alle gebieden van de samenleving.

Concluderend: Integraal Leiderschap draagt krachtig bij aan een duurzame samenleving Leidinggeven vanuit een integrale aanpak gaat verder dan de woorden holistisch, duurzaam en co-creatie vaak in de mond nemen, hoewel dat een mooi begin kan zijn. Een integrale leider voor een duurzamere wereld te zijn vereist een persoonlijke en professionele transformatie. Zich authentiiek durven inzetten voor duurzaam resultaat. En blijven groeien op alle gebieden. Behalve misschien uw CO2 voetstap.


Succesfactoren voor effectief Duurzaam Leiderschap

Recommend Documents