Slide 1 Keuze tot neven- en herbestemming EEN GEVECHT TUSSEN REDE EN EMOTIE.
Het is al meer dan twintig jaar geleden dat ik als parochiester van het aartsbisdom heel uitdrukkelijk met herbestemming van parochiekerken werd geconfronteerd. Twee wijkkapellen sloten in de parochie Herent waar ik als medepastoor vertrok. En dit terwijl er vijftig tot tachtig mensen wekelijks meevierden. Deze twee gebouwen werden elk geïntegreerd in een schoolcomplex. Voor toen een hele stap, maar ook opmerkelijk als je ziet hoe dit vandaag wat betreft wekelijkse kerkgangers een heel mooi gemiddelde is op heel wat plaatsen. Er volgde een termijn van tien jaar in de rand van Brussel en één van tien jaar in Klein-Brabant. Nu ben ik bijna twee jaar deken van Herent in de nabijheid van Leuven. Daar werd ik in de parochiefederatie Kortenberg geconfronteerd met de vraag tot nevenbestemming van een kerk. Maar hierover verder meer. Want het CRKC heeft mij gevraagd om vooral enkele praktijkvoorbeelden toe te lichten. Ik zal dus in mijn voorbeschouwing heel dicht bij de tekst blijven die in uw programma boekje staat. Het wordt vooral een gevecht met de tijd! Slide 2 Eerst terug naar de titel. “Keuze tot nevenbestemming- en herbestemming. Een gevecht tussen rede en emotie.” Wanneer de vraag naar nevenbestemming of herbestemming van kerken aan de orde komt bij parochianen, parochiale vrijwilligers of één of ander pastoraal organisatieverband, in een pastoraal werkverband, dan roept dit vaak emotie op. Die emotie kan boosheid, ontgoocheling, verdriet, zich in de steek gelaten voelen, …een breed spectrum. Het laat niemand ongevoelig. Een gevecht klinkt misschien straf. Ik had ook ‘worsteling’ in de titel kunnen zetten. Maar soms verwordt het toch tot een gevecht waar de emoties hoog kunnen oplaaien.
Slide 2 Vanwaar komt dit gevecht? Onze kerken zijn heilige huisjes. Letterlijk, want ze symboliseren op sterke wijze het Heilige. Daarom worden ze ook gewijd. Voor vele geëngageerde gelovigen kan hiermee niet worden gespot. Hieraan kan niet geraakt worden. We moeten hiervoor zelfs geen jihadisten zijn. Dit gaat echter dieper en verder dan we soms denken. Het is eveneens de overtuiging van wie ooit door sociologen “randgelovige” werd genoemd. Een kerk is meer dan een huis van stenen. Het symboliseert vaak de geschiedenis van een dorp –de kerk staat meestal midden het dorp- en zij symboliseert de familiegeschiedenis van heel veel mensen. Hier werden blije en droeve momenten samen beleefd. Mensen, families … zijn ermee vergroeid. Zij hebben er zich jaren voor ingezet, voor bouw of onderhoud, voor vormgeving van de liturgie (koor, gebedsleider of lid van de kerkfabriek). We hebben het hier over realiteiten die een band oproepen, die samenhangen met onze eigen identiteit, met wat ons dierbaar is, met diepste drijfveren en overtuigingen. Het is niet zo evident een kerk gedeeltelijk of helemaal los te laten. Zomaar. Vaak gaat dit gepaard met een rouwproces en als er iets gepaard gaat met veel emotie dan is het een rouwproces. Want rouwen heeft te maken met verlies en verandering. Het hoeft ons dus niet te verbazen dat deze spanning op dit domein plaats vindt. Ons leven is voortdurend in verandering en soms vinden er ingrijpende veranderingen plaats. Dat doet telkens iets met ons. Slide 3 Voor mij is verandering een sleutelwoord in deze kwestie. Hoe je het draait of keert, we zijn een kerk in verandering, in een samenleving in verandering, in een wereld in verandering. Het komt erop neer dat wij aanvaarden dat onze realiteit van vandaag niet meer dezelfde is als gisteren. Verandering roept weerstand op. Onze samenleving, onze cultuur, de politiek stelt meer en meer vragen bij wat ons kerkelijk patrimonium aan kerken, pastorieën of andere gebouwen kost.
Dat is een cruciaal element om anders - zeg maar redelijker- met de realiteit van onze zorg om parochiekerken om te gaan. Wat is ons doel als geloofsgemeenschap, als parochie, als Kerk en wat zijn onze middelen? Wat hebben we nodig om ons christelijk verhaal in deze wereld verder te schrijven? Waarvoor willen we zeker gaan? En als het dus gaat over kerken, hebben wij dan tot in het kleinste dorpje nog een kerk nodig? Is daar nog voldoende geloofsgemeenschap aanwezig? Waarmee ik niet zeg dat kerken in alle kleine dorpjes voor de liturgie moeten opgegeven worden. In een grote gemeente of stad waar soms twee kerken op nog geen vijfhonderd meter staan, is dat nodig naar morgen toe als we de huidige realiteit van onze vierende geloofsgemeenschappen zien? Waar blijven wij ons localiseren, waar gaan wij ons verder localiseren, maar meer nog dan localiseren waar gaan wij een gelovige verbondenheid, kerkgemeenschap waarmaken die opnieuw verder kan uitdeinen? En niet alleen op het niveau van samen vieren, maar ook op het niveau van dienst aan we wereld, van samen gemeenschap vormen, een plek waar getuigenis in woord en daad tot leven komt… Zulke vragen kunnen bedreigend overkomen. We kunnen deze vragen niet zomaar naast ons neerleggen. Anderzijds hoor ik in deze thematiek vaker zelfs een morele component weerklinken. Kunnen wij als kerkgemeenschap op dit moment verantwoorden dat de overheid een immens grote publieke ruimte mee onderhoudt terwijl dit patrimonium ter beschikking staat van een sterk kleiner wordende groep? Dit is een stem die klinkt in de bredere maatschappij. Dit is een stem die klinkt in de politiek. Sommigen zeggen: Hoe kan zoveel geld nog naar deze publieke ruimte gaan terwijl onze overheid op dit moment een rationeel financieel beleid moet voeren en iedereen de besparing voelt? En nog anderen zeggen, misschien terecht, kunnen we die geldstroom blijven verantwoorden op een moment dat de zwaksten in onze samenleving meer ondersteuning verdienen en zeker niet het slachtoffer mogen worden van zoveel besparing. Kunnen wij dit als christen verantwoorden? Kunnen wij dit alles verantwoorden op een ogenblik dat wij meer en meer geconfronteerd worden met humanitaire en ecologische uitdagingen op wereldschaal die in alle geledingen van onze
samenleving een antwoord vragen. Zou onze ecologische voetafdruk als kerkgemeenschap ook niet mogen verkleinen? Slide 4 Zijn dit allemaal geen vragen die wij tot ons moeten toelaten? Ik ben er zeker van dat velen die hier aanwezig zijn, zeker als zij als lid van een kerkfabriek of als gelovige, hiermee worstelen. Dit is een gevecht dat dwars door elk van ons gaat, van wie eerder bedachtzaam met deze keuze tot bestemming van een kerk omgaat –zouden we dat wel doen?- is een kerk niet alleen het Huis van God als voor wie er een kans in ziet – zouden wij hiervoor niet gaan?-.geeft ons dit niet de kans om op een ander wijze in deze wereld als christen aanwezig te zijn Wat kan elkaar dan verenigen? Op het snijpunt van rede en gevoel, in elk debat van vóór of tegen, spelen een paar argumenten die verschillende partijen kunnen verenigen. Drie argumenten zie ik op het eerste zicht naar voor treden. Dit zijn belang (we hebben er baat bij), kans ( dit is een zinvolle vraag die zich aandient) en keuze (dit maakt deel uit van een beleid). Want ik ben ervan overtuigd dat wij op zoek moeten gaan naar valorisatie van onze kerken willen onze kerken morgen nog van betekenis zijn. Alleen kunnen wij het niet en dus dienen wij op zoek te gaan naar partners, vanzelfsprekende partners, maar soms ook uit onverwachte hoek. Dit zal ik expliciteren met een aantal voorbeelden.
Slide 5 Definities gebruikt door de bisschoppen Om bij de voorbeelden niet tot spraakverwarring te komen, wil ik de voorbeelden situeren vanuit de begrippen en definities die het CRKC omschrijft en gebruikt: In uw mapje zou een folder zitten Valorisatie
Heel occasionele activiteiten door derden: kunsthistorische rondleidingen, concerten, voordrachten, conferenties of tijdelijke tentoonstellingen zijn. Vanuit de pastoraal kan een kerk ook ruimer gevaloriseerd worden: catecheseavonden, voordrachten, kleine recepties aansluitend bij pastorale activiteiten. Zeer beperkt in tijd en ruimte. Persoonlijk vind ik deze terminologie minder goed gekozen omdat door een neven- en herbestemming een kerk ook meer gevaloriseerd kan worden. Een deel van mijn pleidooi is: laat ons onze kerken valoriseren, naar waarde schatten, anderen in deze waarde laten delen welke bestemming ze ook heeft of verder krijgt.
Medegebruik Medegebruik is de terbeschikkingstelling van het kerkgebouw voor religieuze activiteiten van andere katholieke of christelijke geloofsgemeenschappen. In Mechelen worden al een zestal kerken gebruikt door andere christelijke kerken.
Nevenbestemming Wanneer een parochiekerk nog wel voor religieuze activiteiten gebruikt wordt, maar te groot is voor de plaatselijke geloofsgemeenschap, kan men een nevenbestemming overwegen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen een multifunctioneel gebruik en een gedeeld gebruik. Multifunctioneel gebruik Multifunctioneel gebruik is een nevenbestemming in de tijd. Het kerkgebouw kan in dit geval occasioneel, buiten de uren van de religieuze activiteiten, voor andere doeleinden of door andere instanties gebruikt worden. Gedeeld gebruik Gedeeld gebruik is een nevenbestemming in de ruimte. Het kerkgebouw wordt architecturaal zodanig opgesplitst/heringericht dat er een nieuwe en kleinere liturgische ruimte ontstaat, met daarnaast ruimte voor één of
meerdere lokalen die, op een permanente basis, een andere bestemming kunnen krijgen. Een gedeeld gebruik veronderstelt dus dat de liturgische ruimte en de andere ruimten bouwkundig volledig van elkaar gescheiden zijn, zodat een gedeeld gebruik mogelijk wordt, zonder dat de afzonderlijke activiteiten elkaar hinderen of doorkruisen. Herbestemming Een nieuwe bestemming. Enkele weken geleden stond er in De Standaard een artikel over herbestemmingen, maar dan had men er toch wel speciale uitgehaald: een zwembad, een skatebaan, een hotel: een oefenruimte voor een circusklas…. Maar moest je zeggen: de kerk wordt een schoolgebouw, een sociaal dienstencentrum, een sociaal restaurant, een welzijnshuis,…dan vermoed ik dat het gevecht tussen rede en emotie veel kleiner zou zijn en de herbestemming vlugger aanvaard.
Slide 6 Multifunctioneel gebruik Voorbeelden in de gemeente Bornem Het meest dankbare en veelvuldige multifunctioneel gebruik van een kerk is naar aanleiding van concerten. Welke fanfare houdt niet eens graag een concert in een kerk. Het is een ruimte met een goede akoestiek. Koren en muziekverenigingen zijn vaak goede partners. Maar ook Culturele Centra maken soms graag gebruik van een kerk. Gedurende tien jaar lang heb ik mogen ervaren hoe het Culturele Centrum Ter Dilft van Bornem waar ik federatiepastoor was een dankbare gebruiker was van onze parochiekerken en dat van het ontstaan van het dit Culturele Centrum af. Waarom? - Het kader is een bijzonder kader. Veel oude muziek is religieuze muziek en is geschreven voor deze ruimte. Maar ook groepen die bijvoorbeeld a capella zingen of folkloristische muziek worden hier vaak geprogrammeerd. Zij trekken vaak geen groot publiek aan en dan is een kleinere parochiekerk aantrekkelijker en sfeervoller dan een grote schouwburgzaal die half bezet is. Slide 7
- Wij hebben onze kerken (zeven) in Bornem altijd gratis ter beschikking gesteld van gemeente en gemeentelijk cultureel centrum. Doorheen de jaren was er een goede verstandhouding opgebouwd met de gemeente. Zij is nog altijd een goede partner. Het vonden het ook niet netjes om aan de gemeente die bij de meeste kerkfabrieken bij de exploitatie bijlegt om een huur te vragen wat we wel deden bij andere huurders voor concerten. - Afspraken werden steeds goed nageleefd. De liturgie ging steeds voor. Wanneer er ’s avonds een concert plaats had, was de volgende ochtend alles opgeruimd en weg. - Het gemeentebestuur is een gemeentebestuur dat ruim aandacht heeft voor cultuur. Het college van burgemeester en schepenen heeft hier een trekkende rol ingespeeld. Maar ook de vorige directeur van het Cultureel Centrum (Eugeen Van Lent) die op dit moment voorzitter is van de kerkfabriek heeft hier aan kruisbestuiving gedaan en heeft grote verdiensten. Slide 8 (Walter Boeykens en Toots Thielemans) - Een laatste element zijn contacten met de muziekwereld. Al jaar en dag zijn er elk jaar de Walter Boeykensconcerten in Bornem, een reeks zomerconcerten onder impuls van Walter Boeykens een wereldvermaard clarinetist die enkele jaren geleden overleed. De traditie wordt verder gezet. Dat maakt dat niet alleen een Fesival van Vlaanderen, maar ook nationaal bekende muzikanten al optraden in de abdijkerk die tevens parochiekerk is, de kerken van Mariekerke en Hingene Slide 9 Op mijn huidige pastorale werkveld maak ik dit ook mee. Zo vinden in de kerk van Winksele (deelgemeente van Herent) gemiddeld vijf concerten jaarlijks plaats. Onze voorzitter van de parochieploeg speelt al jaar en dag in het Brabants volksorkest. Het is iemand die ruime contacten heeft, internationaal. Hij heet doorheen de jaren een traditie opgebouwd. Een concert in de kerk van Winksele wil zeggen: kwaliteit. Dit is een belangrijk element naar de bredere gemeenschap toe. Deze kerk is een historisch monument en dient gerestaureerd te worden. Slide 10 (tweemaal de kerk van Winksele)
Slide 11 (orgels) - Nog een laatste vorm van multifunctioneel gebruik: de kerk wordt een leslokaal. Op een bepaald moment stond de kerkfabriek van één van de kerken voor de vraag of zij het orgel zou restaureren. Het kwam in aanmerking voor restauratie omdat het om een monumentale kerk gaat. Maar of de historische waarde van het orgel zo groots was, stond niet zo vast. De wachttijd voor restauratie van historische orgels is langer dan voor monumenten. De kerkraad heeft besloten om dan een nieuw orgel aan te werven. Hiervoor moet je wel een stevige spaarpot hebben. Hierbij heeft meegespeeld dat de muziekschool een orgelklas heeft onder leiding van Bart Jacobs, één van de titularissen van de kathedraal van Brussel. Dit orgel zou het nieuwe oefenorgel worden voor deze academie. Een keuze die veel winst opgeleverd heeft: een mooi, welluidend orgel voor de liturgie, een orgel dat goede organisten aantrekt, een orgel dat ook concerten toelaat, verschillende organisten van parochiekerken uit de omgeving die zich komen bijscholen, een afspraak met de gemeente voor het onderhoud van het orgel. Het is een mooi voorbeeld waar belangen, kansen en keuzes partners verenigen. Slide 12 Medegebruik Medegebruik door andere christelijke kerken is een gegeven dat reeds langer bestaat en dit vooral door migratiestromen die plaatsvonden. Het hoeft ons dus niet te verbazen als onze kerk zulke vragen meer gaat krijgen. Want in het Midden-Oosten worden de christelijke kerken meer en meer weggedrumd door de huidige oorlogen en vervolging. Onze wereld is een wereld in verandering. In steden was dit al een meer voorkomend gebeuren. Zo heeft Mechelen, waar de zetel van onze aartsbisschop, berust verschillende kerken in medegebruik. Voor hun diensten wordt het koorgedeelte van de kerk soms aangepast en nadien teruggeplaatst. De kathedraal wordt enkele keren per jaar gebruikt (Hoogdagen) door de Armeense Kerk. Slide 13 In onderstaande kerken is wekelijks een dienst op zondag : St. Pieterskerk door de Chaldeeuwse gemeenschap St. Libertus door een andere Chaldeeuwse gemeenschap St. Jan Berchmans door de Syrisch- Orthodoxen
H. Hartkerk (wordt door de katholieke kerk niet meer gebruikt), deze kerk is in bruikleen gegeven aan de Russisch-Orthodoxe kerk De wijkkapel Ter Hert + bijhorende parochiezaal (modern gebouw uit de jaren ’70) is in erfpacht gegeven aan de Assyrisch-protestantse gemeenschap. Ik merk deze internationalisering ook in de rand van Brussel. Zelf ben ik pastoor van Kortenberg waar bijvoorbeeld veel mensen komen wonen met Afrikaanse roots. Zij zijn de jongste kerkgangers in mijn gemeenschap. Dit moet aan het denken zetten. Ook wij kregen de voorbije tijd enkel vragen van gebruik van onze kerk voor occasioneel medegebruik zoals een doop of huwelijk. Maar opgelet: voor je het weet word je ook met een sekte geconfronteerd. Het is goed om na te gaan of een kerk lid is van de Wereldraad voor Kerken. We moeten zeker niet afwijzend voor medegebruik staan. Wanneer wij het samenlevingsweefsel in onze veranderende maatschappij willen versterken dan kan openheid hiertoe ook kansen bieden. Iets alleen voor steden? In een meer landelijke gemeente kan je hiermee ook geconfronteerd worden. Slide 14 In Bornem was er een kleine evangelische gemeenschap die vooral voor occasionele diensten als uitvaart gebruik maakte van een parochiekerk. Naar aanleiding van de Dodentocht is er elk jaar een internationale oecumenische viering met hen. Hoe zelfs in een sportief massaevenement pastorale kansen liggen.
Hingene Slide 15 Dan een mooi voorbeeld hoe je kan groeien naar een keuze voor een definitieve neven- of herbestemming: de oude en nieuwe SintStefanuskerk in Hingene. Rond de eeuwwisseling van 1900 werden vele kerken overal ten lande afgebroken om plaats te maken voor grotere kerken. Het is een tijd van hoogconjunctuur voor onze Kerk die zich vertaalt in de neo-gotiek. Slide 16-17-18 Zo besluit men ook de kerk van Hingene af te breken. Maar gelukkig beseft men op dat ogenblik de historische en architectonische waarde van de oude toren en het koor. Men breekt enkel het schip af en men
bouwt een nieuwe kerk haaks op de Oude Kerk. In 1906 wordt ze ingehuldigd. Maar na vijftig jaar wordt de oude kerk enkel voor occasionele vieringen of voor catechesemomenten gebruikt en uiteindelijk fungeert ze decennialang als opslagplaats. Slide 19-20 Slide 21-22-23 Het is naar aanleiding van het eeuwfeest van de kerk dat parochieploeg en kerkfabriek ontdekken hoe belangrijk dit historisch relict is. We vinden een zeer belangrijke partner: de provincie Antwerpen. Historisch gezien is de kerk verweven met de geschiedenis van het kasteel d’ Ursel en de hertogelijke familie d’ Ursel. Dit kasteel won trouwens vorig jaar de Vlaamse Monumentenprijs. Slide 24 We schrijven verder geschiedenis en vinden partners Nog vergeten: Onroerende erfgoed – Monumentenwacht – Vicariale Commissie van Kerken en Kapellen Samen schrijven wij niet alleen de geschiedenis van niet alleen de nieuwe kerk, maar vooral de oude kerk. En we organiseren een tentoonstelling over de geschiedenis van kerk en parochie. In feite herstellen en versterken wij de band van de bevolking met dit gebouw. De contacten met Monumentenwacht en de toenmalige commissie van Monumenten en Landschappen maken dat wij steun krijgen om voor de restauratie te gaan van de Oude Kerk. Van dat moment af houdt de parochie deze kerk in de picture door eigen initiatieven die de eigen geschiedenis van het kerkelijk leven in beeld brengen (elk jaar één grote tentoonstelling) en door initiatieven van historische en artistieke inslag samen met de Provincie en de gemeente/cultureel centrum. We kunnen hier naast het wetenschappelijk medewerkers van de provincie, vooral ook rekenen of een jonge dynamische beheerder van het kasteel. Slide 25 Buitenrestauratie geeft de kans om nog meer te valoriseren Vrij vlug wordt overgegaan tot de buitenrestauratie van de kerk. Doch bij de restauratie wordt ook al gedacht aan het feit dat deze twee ruimtes apart en te samen kunnen gebruikt worden. In de oude kerk komt er een aparte ingang; er komt een glazen wand met deur tussen beide kerken, er wordt een technische en sanitaire ruimte voorzien in een bijsacristie.
Slide 26-27-28-29 Al de jaren die komen wordt de Oude Kerk in de staat dat ze is al gebruikt: tentoonstellingsruimte, receptieruimte, ruimte voor catechesemomenten…allemaal belangrijke sensibilisatie die duidelijk maakt dat het gebouw een belangrijke meerwaarde heeft naast de historische. Dat maakt een dure interieurrestauratie gerechtvaardigd. De voorbije maanden heeft deze Oude Kerk en de nieuwe kerk erbij omdat er zoveel toevloed was, gediend als tijdelijke opslagplaats voor hulpgoederen voor vluchtelingen. Slide 30-31 Slide 32 Agentschap Bos en natuur en Natuurpunt En misschien ook vermelden dat de zolder van de Oude Kerk al decennialang de kraamkliniek van een vrij zeldzame kolonie vleermuizen herbergt; de ingekorven vleermuis. Het enige probleem was dat de termijn van restauratiewerken buiten het kraamseizoen diende te vallen. Maar dit heeft ons ook tot goede vrienden van het Agentschap Bos en Natuur gemaakt en de plaatselijke natuurvereniging Natuurpunt. Maar de belangrijkste partnerschap is die van de andere parochies van de federatie. Doorheen het voorbije decennium groeide de samenwerking tussen de verschillende parochies van de federatie Bornem/Sint-Amands, tussen kerkfabrieken en parochieteams dat men binnen beide gemeenten besloot om juridisch te fusioneren tot één parochie. De eengemaakte kerkfabriek en het eengemaakte pastoraal beleid staat mee pal achter dit project. Slide 33-34-35-36-37-38-39 De verandering van de wetgeving en de pastorale situatie heeft gemaakt dat voor het dossier van het interieur de rollen werden omgedraaid. Waar eerst gedacht werd om de liturgische functie te behouden in de nieuwe kerk en de multifunctionele ruimte in de oude, werden de rollen omgedraaid. De groep kerkgangers is kleiner geworden. Samen vieren in een kleine kerk die beter te verwarmen is, is aangenamer. Door het feit dat het om een liturgische ruimte gaat is het mogelijk om het project niet voor veertig procent, maar voor tachtig procent te laten subsidiëren. Hiervoor was kerkfabriek en gemeente heel blij. Tevens zou de mogelijkheid blijven bestaan dat de multifunctionele ruimte in de nieuwe kerk voor grotere kerkdiensten verder gebruikt kan worden.
Slide40 Nevenbestemming voor de kerk van Kortenberg Dat de keuze voor neven- en herbestemming niet evident is en soms tot een symbolisch gevecht kan ontaarden, mag blijken uit mijn recente ervaringen in de gemeente Kortenberg. - Het vertrekpunt. Bij het vastleggen van het huidige meerjarenplan voor de kerkfabrieken werd vastgelegd dat één kerk de helft van het bedrag voor investeringen zou krijgen zodat een serieus project helemaal kan opgenomen worden. Dat was de tweede maal dat men dit deed. Bij het vorige meerjarenplan ging de helft van deze som naar de restauratie van de Monumentale kerk van Everberg. Slide 41 Suggestie van de gemeente: Geef aan één van de parochiekerken een nevenbestemming. Zij denken hierbij aan gedeeld gebruik. Eén kerkfabriek springt hier onmiddellijk op, de kerkfabriek van de SintPieterskerk van Kwerp. Slide 42 - Uit verschillende gesprekken blijkt echter dat deze kerkfabriek in facto geen nevenbestemming wil, geen gedeeld gebruik maar multifunctioneel gebruik. Alles moet gewoon kunnen verder gaan. Dat wordt pijnlijk zichtbaar wanneer er interesse is van Natuurpunt voor een bezoekerscentrum in deze kerk. Het Centraal Kerkbestuur belegt een vergadering met de kerkfabriek en Natuurpunt. Verschillende aanwezigen zijn geïnteresseerd. Ze ligt kort bij een natuurgebied. Het opzet zou kunnen kaderen in een ruimer plan, dat van de Groene Vallei dat zelfs Europese subsidie krijgt en dwarsverbindingen legt met plaatselijke economie, landbouw en toerisme. Uiteindelijk heeft Natuurpunt naar verloop van maanden afgezien. Ze voelden aan de commotie duidelijk aan, vreesden voor het financiële plaatje en zagen een andere interessante kans om hun bezoekerscentrum op te zetten. Jammer want ik had hierin kansen gezien om ons als Kerk in het zog van de pauselijke encycliek Laudato Si ook ten velde op een belangrijk thema te profileren : de toekomst van deze planeet. En als alle staten in deze wereld zich hierover buigen in internationale congressen kunnen wij hier niet aan voorbijgaan. Zeker als ons eerste boek van de bijbel dat van de schepping is.
De Schepping is een Godsgeschenk dat zoals elk geschenk, elke gave, een opgave inhoudt. Ik denk dat we hier nieuwe partnerschappen hadden kunnen realiseren. Wat mij betreft een verkeken kans. - Bijkomende hindernis. De chauffage in desbetreffende kerk gaat kapot. Ondertussen raken de kleinere en grotere projecten van andere kerkfabrieken niet van de grond. Ze vrezen dat er geen geld voor beschikbaar is. De discussie over de besteding van gelden en onmogelijkheid van uitvoeren van geplande werken groeit. Er dreigt een verzuring van relaties tussen kerkfabrieken, in kerkfabrieken onderling, tussen gemeente en Centraal Kerkbestuur. - Dit heeft dan aanleiding gegeven tot discrete gesprekken tussen burgemeester, schepen van financiën en pastoor. Ik had het voordeel dat ik nieuw was. ‘Jullie hebben die “nevenbestemming” aangebracht. Zijn jullie als gemeente zelf geïnteresseerd voor een nevenbestemming?’ Het antwoord: Dat was zeker interessant als het om een nevenbestemming ging van een substantiële omvang en interessante ligging van de kerk. Waarom? Gemeente wou een nieuw accomodatieplan voor de gemeente opstellen. De gemeente was op zoek naar nieuwe ruimtes voor onderwijs en cultuur. Slide 43-44-45 Dan heb ik contact genomen met de kerkfabriek van Kortenberg om te zien of er hier bereid was om een nevenbestemming te realiseren want de interesse voor de kerk van Kortenberg centrum was duidelijk. In deze kerk kunnen zonder problemen zevenhonderd mensen zitten. Wij zijn dan met alle kerkfabrieken gaan samenzitten. Als we hiervoor zouden gaan, dan zou dit niet alleen een beslissing van de kerkfabriek van Kortenberg zijn, maar een gezamenlijke beslissing waarvan we de consequenties samen zouden dragen. - Het belang van de gemeente was duidelijk. Ze wil dit realiseren vóór de verkiezingen. Eigen agenda. Het belang voor de parochie wordt ontdekt: een kerk op mensenmaat. Ze is kleiner, voldoende groot voor de zondagsgemeenschap, Ze is gemakkelijker te verwarmen en te onderhouden. Wie als ouder wordend
koppel van een groot huis naar een appartement gaat, ervaart gelijkaardige dingen. Het gebouw zal steeds in zijn totaliteit onderhouden worden. Belangrijke dakwerken kunnen opgenomen worden. Positieve keuze naar de brede gemeenschap (aandacht voor exploderende school aan de overkant van de kerk, plaats voor cultuur). Belang voor de andere kerkfabrieken: deblokkering van impasse. Mogelijk verlies: vieringen met meer dan 400 aanwezigen kunnen niet meer plaatsvinden. - Er waren overlegrondes met het centraal kerkbestuur, met de plaatselijke kerkfabriek. Niet met de parochieploeg: die is er niet in de parochie Kortenberg. Met alle leden van alle kerkfabrieken. Zeer bewust. Overleg met het college. Ondertussen ook overleg met vicariaat en commissie van kerken en kapellen van het Aartsbisdom onder andere over het opstellen van een princiepsbeslissing tussen kerkfabriek en gemeente.. Dan volgde de bespreking op de gemeenteraad waar de meeste leden van de oppositie ook positief meestemden. Er volgde een gezamenlijke persconferentie. - In de overlegronde was er één groot knelpunt: wat als de erfpacht ophoudt? Pleiten wij dan dat de gemeente dan alles in oorspronkelijke staat herstelt. Of stellen wij een canon waarvan het bedrag door de kerkfabriek op een geblokkeerde rekening komt zodat de verantwoordelijkheid nadien bij de kerkfabriek ligt om dit mogelijk te maken. - Hoe wordt deze keuze beleefd? Op dit moment is er bij de parochianen vooral een grote nieuwsgierigheid bij de ambitieuze invulling van de ruimte. Er was wel spijt te voelen. Maar de kwade reacties waren minimaal. Er was wel opluchting bij de andere kerkfabrieken want sindsdien zijn heel wat andere dossiers gedeblokkeerd. Waar staat dit dossier? De gemeente heeft een dossier ingestuurd bij de Vlaamse regering om een haalbaarheidsstudie te laten uitvoeren en dit werd voor dit jaar als één van de twintig studies die gesubsidieerd zouden worden, weerhouden.
Slide 46 tekst Wat belangrijk tot synthese? - Vooral binnen de eigen schoot als kerk pleit ik ervoor dat wij aanvaarden dat wij als Kerk in een nieuwe situatie en nieuwe tijd leven. Een deel van mijn pleidooi is: laat ons onze kerken valoriseren, naar waarde schatten, anderen in deze waarde laten delen welke bestemming ze ook heeft of verder krijgt. - Ik pleit ervoor dat wij elke vraag tot nevenbestemming ernstig zouden nemen en onderzoeken en soms ook knopen durven doorhakken. - Dat onderzoek houdt onder meer in dat wij de mogelijke belangen afwegen. - Elk voorstel van nevenstemming en herbestemming dient in een breder kader bekeken. Een pastoraal beleidsplan voor een groter geheel van parochies zoals een federatie, pastorale zone, pastorale eenheid…. (afhankelijk van het bisdom) is aangewezen. Hoe kan de beschikbare accommodatie ons helpen om onze pastorale doelstellingen waar te maken? Dit een opdracht voor al wie het pastorale beleid mee vorm geeft: samen tot keuzes komen. - Partnerschappen met externen naast de voogdijoverheden versterken de eigen positie en het imago van onze christelijke gemeenschap. Neven- en herbestemmingen houden soms onvermoede pastorale kansen in. We vinden opnieuw een plaats van betekenis, letterlijk en figuurlijk, in deze veranderende samenleving. - Gesprekken over neven- en herbestemming mogen niet bij een gevecht of worsteling blijven, en zeker niet met anderen. De voorwaarden tot een samen gedragen keuze zijn dialoog, sereniteit, respect en vertrouwen. Het is de moeite waard om na te gaan : wat wil en kan ik loslaten, en wat wil en kan ik erbij winnen. Slide 47 Praat voor de vaak… zoals bij deze ongewone kerkbezoeker? Slide 48 Of een nieuwe blik op bestemming van onze kerkgebouwen/valorisatie?
