Sidi Larbi Cherkaoui & Sadler’s Wells LondOn
M longa
do 20, vr 21, za 22, zo 23, di 25, woe 26, do 27, vr 28, za 29, zo 30 jun 2013
2012-2013 dans Sidi Larbi Cherkaoui & Eastman di 18, woe 19, do 20, vr 21 sep 2012 Mamaza & Ensemble Nikel vr 28, za 29 sep 2012 Wim Vandekeybus & Ultima Vez do 18, vr 19, za 20 okt 2012 Artiste Associé / Daniel Linehan vr 19, za 20 okt 2012 Pina Bausch & Tanztheater Wuppertal do 15, vr 16, za 17, zo 18 nov 2012 Bouge B vr 23, za 24, vr 30 nov, za 1 dec 2012 Anne Teresa De Keersmaeker & Rosas & Ictus do 20, vr 21, za 22 dec 2012 Artiste Associé / Daniel Linehan za 12 jan 2013 William Forsythe & the Forsythe Company do 24, vr 25, za 26 jan 2013 Sounds of Movement
vr 25, wo 30, do 31 jan, za 2, zo 3 feb 2013 Artiste Associé / Daniel Linehan do 7 feb 2013 Artiste Associé / Daniel Linehan vr 8, za 9 feb 2013 Christian Rizzo & L’Association Fragile wo 27, do 28 feb 2013 Philippe Decouflé & Compagnie DCA wo 20, do 21, vr 22, za 23 mrt 2013 Peeping Tom do 25, vr 26, za 27 apr 2013 Meg stuart & Damaged Goods do 2, vr 3, za 4 mei 2013 Sidi Larbi Cherkaoui & Eastman wo 22, do 23, vr 24, za 25, zo 26 mei 2013 Sidi Larbi Cherkaoui & Sadler’s Wells LondOn do 20, vr 21, za 22, zo 23, di 25, wo 26, do 27, vr 28, za 29, zo 30 jun 2013
gelieve uw GSM uit te schakelen
De inleidingen kan u achteraf beluisteren via www.desingel.be Selecteer hiervoor voorstelling/concert/tentoonstelling van uw keuze.
reageer & win
Op www.desingel.be kan u uw visie, opinie, commentaar, appreciatie, … betreffende het programma van deSingel met andere toeschouwers delen. Selecteer hiervoor voorstelling/concert/tentoonstelling van uw keuze. Neemt u deel aan dit forum, dan maakt u meteen kans om tickets te winnen. Bij elk concert worden cd’s te koop aangeboden door ’t KLAverVIER, Kasteeldreef 6, Schilde, 03 384 29 70 > www.tklavervier.be Grand café deSingel open alle dagen 9 > 24 uur informatie en reserveren +32 (0)3 237 71 00 www.grandcafedesingel.be drankjes / hapjes / snacks / uitgebreid tafelen © Diego Franssens
Sidi Larbi Cherkaoui & Sadler’s Wells London
M longa tangodansers Viviana d’Attoma, Gabriel Bordon, Melina Brufman, Germán Cornejo ‘Nikito’, Martin Epherra, Gisela Galeassi, Esther Garabali, Maricel Giacomini, Bruno Gibertoni, Claudio Gonzalez hedendaagse dansers Silvina Cortés, Johnny Lloyd muzikale leiding en piano Fernando Marzan viool Guillermo Rubino gitaar Alejandro Sancho bandoneon Federico Santisteban contrabas Roberto Santocono regie en choreografie Sidi Larbi Cherkaoui in samenwerking met de dansers tangoadviseur en repetitor Nelida Rodriguez de Aure scenografie en video-ontwerp Eugenio Szwarcer muziekcompositie Fernando Marzan, Szymon Brzóska, Olga Wojciechowska kostuums Tim Van Steenbergen lichtontwerp Adam Carrée geluidsontwerp Gaston Briski assistent van de choreograaf Satoshi Kudo aanvullende assistentie Damien Fournier, Silvina Cortés, Johnny Lloyd productiemanager Adam Carrée productiemanager Argentinië Jose Luis Fioruccio productiemanager tournee Zeynep Kepekli tourmanager Carol Murcia toneelmeester Adam Smith assistentie kostuumontwerp Greet Prové fileteado aangebracht op kostuums Alfredo Genovese supervisie kostuums Lydia Hardiman assistentie scenografie en video-ontwerp Paula Bosch bediening video Oscar Lisshagen bediening geluid Alejandro Zambrano constructie decor Théâtre Vidy-L (Lausanne), Steel the Scene videoleverancier XL Video
uitvoerende productieleiding Suzanne Walker uitvoerende productieleiding (Argentinië) Ricardo Szwarcer productieleiding Ghislaine Granger coördinatie productie en tournee Sandra CastellGarcia assistentie productie en tournee Joel Cottrell tourneeproducent Dawn Prentice marketingmanager Lucy White persverantwoordelijke Caroline Ansdell advies Hisashi Itoh origineel concept Ricardo Szwarcer productie coproductie deSingel Internationale Kunstcampus, Théâtre Vidy-L (Lausanne), Migros Culture Percentage Dance Festival Steps (Zwitserland), Théâtre du Jorat (Mézières), Les Théâtres de la Ville de Luxembourg, Les Nuits de Fourvière (Lyon), Departement van Rhône, Movimentos Festwochen der Autostadt in Wolfsburg, Festspielhaus (St. Pölten), Fondazione Musica per Roma, Eastman met dank aan Michel Beuchat, Lars Boot, Christopher Bugot, Michel Caspary, Myriam de Clopper, Diego Franssens, René Gonzalez, Nick Holdridge, Isabelle Imsand, Jérôme Ingravallo, Lies Martens, Karthika Nair, Fernando di Nasso, Stéphane Sagon, Dieuwertje Spek, Isabella Spirig, Barbara Suthoff, Thierry Tjordman, Sarah Turin, René Zahnd, Alejandro Zambrano, Teatro de la Ribera (Buenos Aires), alle medewerkers van Théâtre Vidy-L (Lausanne), Théâtre du Jorat (Mézières) en deSingel Internationale Kunstcampus De voorstelling duurt ongeveer 1 uur en 30 minuten, zonder pauze. redactie programmaboekje deSingel en Séverine Debecker
Een milonga is een tangodans, ontstaan in Buenos Aires. Bij een milonga worden drie tot vijf nummers na elkaar gespeeld, gevolgd door een korte muzikale onderbreking om de dansers toe te laten een nieuwe partner te vinden. Milongadansers heten ‘milongueros’ of ‘milongueras’. De term milonga slaat ook op een aparte tangostijl die vlugger geritmeerd en minder complex is. Milonga kan ook slaan op een muziekgenre. Diep verankerd in de Argentijnse cultuur, heeft de tango de ganse wereld gefascineerd en veroverd met zijn seksualiteit, kracht en schoonheid. Deze sociale dansavonden in besloten nachtbars in Buenos Aires, heeft Sidi Larbi Cherkaoui als uitgangspunt genomen om aan de traditionele invloeden een eigentijdse wending te geven. Het is de eerste keer dat een niet-Argentijnse kunstenaar zo een internationale, grootschalige tangoproductie regisseert en de uitdaging aangaat deze traditionele dans vanuit een ander cultureel perspectief te benaderen.
© Diego Franssens
Er zijn veel foto’s van mij op mijn kop. Ik wil de wereld benaderen vanuit een andere hoek. Ik wil mensen stimuleren om de werkelijkheid eens anders te bekijken. Wat zie je als je je hoofd omdraait? Of als je op je rug gaat liggen? Dat is het begin van een ander standpunt innemen. Ik geloof erg in posities, daarom dans ik ook. Elke positie is een andere manier om naar de realiteit te kijken. Niet dat ik mijn publiek de les wil lezen met mijn werk, maar ik heb natuurlijk wel bepaalde waarden waar ik voor sta.(…) Dit idee wil ik aan jongeren meegeven: een mens kan een weg afleggen, hij kan daarin slagen of niet, maar die weg kán er zijn. Probeer te luisteren naar jezelf en dan te doen wat je het meest gelukkig maakt. En laat het idee varen dat je succes moet hebben. Onze maatschappij ziet succes als het enige waardevolle, anders ben je minderwaardig. Dat is zo’n triest idee. In het begin was ik ook op zoek naar succes, naar erkenning. Later besefte ik dat ik op zoek was naar herkenning, naar mensen en dingen die een resonantie hebben met wie ik ben. Sidi Larbi Cherkaoui Bron: Knack, 1 mei 2013, gesprek met Ilse Degryse, pp. 81 en 82
© Tristram Kenton
Een sleutelfiguur in de hedendaagse danswereld, in het ritme van 2/4-maat door Alejandro Cruz In een repetitiestudio op de zolder van het Teatro de la Ribera, midden in het hart van de wijk La Boca van Buenos Aires, sijpelen mensen binnen die aan alle kanten van de ruimte gaan staan. (…) Er zijn 12 dansers die op een gegeven moment tango beginnen te dansen. Maar dit is niet de tango zoals we hem kennen, ook niet zoals hij gewoonlijk vertoond wordt voor een buitenlands publiek. Naarmate de repetitie vordert, wisselt de groepsstructuur en krijgt ze vorm, terwijl we in de muziek flarden van een tango horen, vaag, haast afwezig. Er zijn verrassende momenten – schitterend en aangrijpend – waarbij de armbewegingen zo fascinerend zijn, dat het moeilijk is om tegelijk te kijken naar wat met de voeten gebeurt, of naar de verschillen tussen beide. Er zijn andere momenten (een tango of een versie ervan) waar stellig afgestapt wordt van de klassieke parenstructuur naar een groepsformatie. De man die deze dansactiviteiten leidt, is Sidi Larbi Cherkaoui, hier reeds een welbekende figuur. Hij was voordien al twee keer in Buenos Aires. In 2003 met ‘D’avant’, een prachtig werk, waarin vier dansers van de gezelschappen van Sasha Waltz en Alain Platel hun ongemeen expressief talent toonden. In 2007 keerde hij terug met ‘Zero Degrees’, waarin hij samen met Akram Khan danste. Dat was pure magie. Mengvorm De man die aan Larbi dacht voor dit speciale project – ‘M longa’ getiteld – was Ricardo Szwarcer, de Argentijnse producent en huidig directeur van de Usina del Arte (Buenos Aires). Hij sprak er Larbi de eerste keer over eind 2009. “Eerst had ik er schrik van”, herinnert de choreograaf zich. Toch ging hij in op het voorstel. “Dit moet de eerste tangovoorstelling zijn die gechoreografeerd wordt door een hedendaags danser met internationale allure”, zegt Szwarcer. In augustus 2010 had de eerste ontmoeting plaats in Buenos Aires. Op dat ogenblik leidde Szwarcer het Grec Festival in Barcelona. Voor dit festival had hij ‘Dunas’ al geprogrammeerd, een werk gebaseerd op flamenco, dat Larbi zelf danste samen met de Spaanse danseres María Pagés. Hij programmeerde ook ‘Sutra’, een stuk waarin deze uitmuntende danser en choreograaf optrad samen met zeventien Shaolín-monniken. Het stuk belichtte de spirituele kern
achter Kungfu. De muziek kwam van de Poolse componist Szymon Brzóska, op wie Larbi ook een beroep deed voor ‘M longa’. Hiervoor werkte Szymon nauw samen met de Argentijnse componist Fernando Marzán. Met de wereldpremière in het Théâtre du Jorat (Lausanne), is ‘M longa’ de jongste artistieke uitdaging van deze Belgische Marokkaan die zijn tijd doorbrengt met de hele wereld af te reizen. ‘M longa’ heeft een mondiale bestemming. Na de opening gaat het inderdaad op wereldtournee, inclusief Antwerpen, Istanboel, Lyon, Rome, New York, Londen en Los Angeles. Het is geproduceerd door Sadler’s Wells in Londen, in coproductie met acht andere internationale instellingen en met de steun van het Ministerie van Cultuur van Buenos Aires. “Daarmee wil niet gezegd zijn dat dit een stuk is alleen gemaakt voor een Europees of Noord-Amerikaans publiek. Ik zou graag hebben dat ook het lokale tangopubliek ervan geniet”, bekent Larbi. Larbi is vaak naar Buenos Aires gekomen. “Ik nam tangolessen, en ging veel naar milonga’s. Ik leerde er veel, en ik liet me meenemen in het groepsgevoel van deze dans”, zegt hij. Hij koos tangodansers die hij kon binnenvoeren in de wereld van de hedendaagse dans. Er werden vijf lokale paren gekozen, plus een Europees paar uit de hedendaagse dans. In ‘M longa’, dat een legpuzzel is met eigen unieke regels, was het een enorme opgave om de bewegingsstructuren van de tango onder de knie te krijgen. “Vooral moeilijk voor de mannen, die als naar gewoonte de dans leiden”, geeft Larbi toe, na een repetitie die eindigde op het toneel van La Ribera, begeleid door een kwintet muzikanten die enkele fantastische tango’s brachten. “Wat mij in tango het meest aantrekt, is die onophoudelijke omarming tussen de dansers. Wanneer een paar tango danst, voel je de hypnotische dialoog tussen twee lichamen, die elkaar ontmoeten en samensmelten”, voegt hij eraan toe. In dit stuk komt niet alleen de omarming van een koppel voor, maar zijn er ook trio’s en groepsbewegingen. Precies in deze sequensen lijkt de choreograaf duidelijk zijn eigen regels op te leggen, en zorgt hij voor een bijna uitdagende, overbluffende, radicaal hedendaagse toets. Bron: La Nación, www.lanacion.com.ar (vertaling Frans Redant)
Gesprek met Sidi Larbi Cherkaoui door Corinne Jaquiéry Sidi Larbi Cherkaoui, ‘M longa’ is een hedendaagse herlezing van de tango, een danstraditie die schijnbaar onveranderlijk is. Hoe hebt u het project aangepakt? Er zijn duizend manieren om tango te lezen. In mijn ogen is hij altijd één van de mooiste dansen ter wereld geweest. Een dans waar men elkaar omarmt, waar men zich lekker voelt in de armen van de ander. Enerzijds kan er die perfecte versmelting zijn tussen partners die als één overkomen. Dansers bij wie je de goesting voelt om bijna binnenin de ander te dringen, om de legering te beproeven tot aan de lichaamsgrens. Het is dus een heel sensuele dans. Anderzijds kan er een groot gevoel van eenzaamheid uit ontstaan, waar ieder zijn eigen passen zet. Ik hou van deze twee facetten van tango. Ik wilde ze allebei uitdrukken, door te breken met de clichés. Van bij het begin van de voorstelling komt u trouwens vrij radicaal uit de hoek, door een paar rug aan rug te laten dansen? Ik had zin om te beginnen met tegenstellingen. Zoals bij andere traditionele dansen moet er een heus gevecht geleverd worden tegen de vooroordelen omtrent tango. De neiging bestaat om hem bij te zetten in het museum, om hem buiten de hedendaagse realiteit te houden. Ik wilde daar uit. De ongelooflijke precisie tonen van de bewegingsfiguren. Door de dansers naar buiten te keren, zie je meer de techniek dan het cliché. Ik heb heel graag gewerkt met mijn vertolkers die uit de traditionele tango komen. Ik heb getracht hen te inspireren om situaties te creëren waarin ze hun capaciteiten anders aanwenden om de dans aan te voelen tussen hen. Dat is een proces van lange adem geweest. Het is tot stand gekomen bij stukken en beetjes. Zo heeft het armenwerk iets heel vloeiends, maar het is moeilijk geweest om dezelfde techniek van het benenwerk over te brengen. Hoe bent u erin geslaagd om de traditie los te wrikken zonder haar te vernietigen? Ik heb de dansers, stap na stap, gebracht tot de grenzen van hun kunst. Ik heb ze aangezet om hun horizonten te vergroten. Gewoon door ze telkens een stap verder te laten zetten. Zo begrijpen ze wat ze doen, ook al betreden ze andere paden. Ze hebben het aangedurfd te experimenteren. Ook daartoe dient de hedendaagse dans. Tonen hoe je tot de grens van je lichaam kunt gaan, tot de grens van een relatie, tot de grens van jezelf.
© Koen Broos
U laat zelfs een danseres tussenbeide komen in een duo? Ik hou ervan dat ze infiltreert in het paar. Dat schept ineens een enorme spanning. Zoals in het echte leven waar dingen gebeuren naast een huwelijksleven. Het is gebaseerd op de werkelijkheid, wanneer elementen van buitenaf ons in het begin destabiliseren, maar waarmee je leert te leven. Zelfs met drie kan je de harmonie herstellen. Wat iedereen per slot van rekening zoekt, is emotionele zekerheid, en die kan je vinden in verschillende constellaties. Is wat u drijft niet het zoeken naar harmonie in alles? Alleszins het zoeken naar relaties. Relatie en harmonie staan dicht bij elkaar. Je kan agressieve relaties hebben, maar soms is de agressie er omdat ze gewild is door de acteurs. Wat vertelt volgens u de tango in wezen? Het is een dans die het heeft over de mens in het algemeen. Hoe we zijn met elkaar, hoe we omgaan met elkaar. De tango heeft het concreet over de deling van gewicht. Van verantwoordelijkheid. Ook al is het een man die leidt, het is per slot de vrouw die kiest op welk moment, en of ze al dan niet wil antwoorden. Er is een dialoog. De een moet wachten op de ander. Het is inderdaad een spiegelbeeld, een metafoor voor menselijke relaties. Elk paar heeft een eigen manier om te communiceren en met elkaar te communiceren. Om te converseren, maar alles gebeurt stilzwijgend. Er is slechts het lichaam, amper de blik. De ogen zoeken elkaar niet. Er is alleen het aanvoelen en het contact. Zonder woorden. Ik wilde graag deze manier van communiceren huldigen, die in de benen zit en in gedeeld gewicht. U hebt trouwens ooit verklaard dat u gebrand bent op communicatie. Worden al uw voorstellingen erdoor geïnspireerd? Ik ben geïnteresseerd in alle mogelijkheden van verbanden tussen mensen. Ik ben inderdaad gebrand op de communicatie die het gevoel geeft van altijd verbonden te zijn. Met de zekerheid dat dingen en mensen met elkaar in trilling zijn, dat alles met alles meetrilt. Als een soort symfonie die zichzelf onophoudelijk creëert. Wat mij betreft zijn scheidingsmuren een conventie. Territorium is een illusie. Er is altijd een heen-en-weer, een mogelijke osmose. Is dat de reden waarom de tango van in het begin uw reisgezel is geweest? Omdat hij een relatiedans is? Jazeker. In ‘Rien de rien’, mijn eerste voorstelling uit 2000, heb ik een tango geënsceneerd zonder armen, met twee dansers. In ‘Tempus Fugit’, een stuk dat in 2004 gecreëerd werd op het festival van Avignon, danste ik een tango met mijn partner in de armen. En tenslotte heb ik van 2008 tot 2010
in Buenos Aires tangolessen gevolgd als voorbereiding op dit project. Een tangodanser ben ik niet, maar ik begrijp hem en ik voel hem aan. Per slot van rekening is het altijd een techniek die je onder de knie moet krijgen. Ik heb begrepen dat het een dans is die uiterst logisch is, heel mathematisch. En in deze context raakt mathematica aan het mystieke. Omdat er momenten zijn, zo exact, waarop de dans van zulke schoonheid en zulke buitengewone sensibiliteit wordt. Ik hou van dit kosmisch verband. Zo is de milonga een ruimte waarin veel paren samen dansen zoals rondcirkelende manen rond elkaar. Ook dat heb ik willen vormgeven in de voorstelling. In deze voorstelling zijn er heel mooie dansmomenten uitsluitend tussen vrouwen of uitsluitend tussen mannen. Waarom? In de tango worden de identiteiten, vrouwelijk en mannelijk, in archetypen gedrongen. Beide bezitten een grote sensuele kracht. Ik ben ietwat hedendaagser, met een ambiguer relatie met seksualiteit. Androgyner. Het is een levenswijze die mij past, maar in Buenos Aires fascineert me de manier waarop eenieder ten volle zijn seksuele identiteit beleeft, zonder dat het een strijd tussen de seksen wordt. Een duidelijk verschil, zonder dat het één het haalt op de ander. Dat vind ik subliem. Om het te hebben over identiteit: is de tango geen dans van de immigratie? Ja, het is een extreem hybride dans. Dat spreekt mij, die geboren is in een dubbele cultuur, Marokkaans dankzij mijn vader, Vlaams dankzij mijn moeder, erg aan. Vandaag kan je de indruk hebben dat de tango een monolithische cultuur is, maar het is een dans die ontstaan is uit diverse invloeden, wellicht zoals elke cultuur van een land. Mijn land, België, is daarvan een voorbeeld, maar politici vergeten dat… Bron: dossier Théâtre Vidy-Lausanne (vertaling Frans Redant)
In de armen van een ander door Sidi Larbi Cherkaoui Een professionele uitnodiging maakte het voor me mogelijk in Buenos Aires te werken als choreograaf met tangodansers. Daar wil ik het even over hebben, om de kou en chaos even van me af te schudden, terwijl ik op een vertraagde overboekte trein wacht, gaat m’n hoofd terug naar toen. Tango Ze luisteren naar een gemeenschappelijke stilte, dat is wat ik denk te zien. De ogen dicht of teneergeslagen. Kijken hoeft hier niet. Misschien zien ze al genoeg de hele dag door. Wat de reden ook zij, iedereen die zich hier op de dansruimte waagt, neemt het moment op, in een zelfgecreëerde duisternis. Waarom zou je ook je ogen openen, je weet dat je niet alleen bent, de ander is zo dichtbij en houdt je vast. Meer heb je vaak niet nodig, het samenzijn stelt je gerust, brengt je vertrouwen. In de armen van de andere ben je veilig. En de muziek leidt je passen. Steeds weer in cirkels, vooruit en achteruit. De ruimte en tijd in. Vanop de zijlijn, zittend op een stoel, hou ik m’n ogen wel open. Ik zie hoe ze elkaar aanvoelen, alsof ze ieder moment een nieuwe beslissing kunnen nemen en alles weer kunnen veranderen in een handomdraai. In die zin is het spannend, je weet nooit werkelijk waar een koppel heen zal gaan. Een lichaam blijft even zweven in een besluit dat zich aan het vormen is. Een rechterhand op de rug, de linkerzijde van de andere, en zacht worden er lichaamsgolven doorgestuurd die de benen begeleiden van de attente partner. Voor je het weet, zijn ze aan de andere kant van de zaal, hun ogen nog steeds dicht. Ik blijf kijken, op het puntje van m’n stoel. De leidende danspartners hebben een zekere autoriteit, maar vooral ook, verantwoordelijkheid. Ze moeten weten waarheen, waarom, wanneer en hoe. De luisterende partners zijn weliswaar niet minder actief, eerder meer attent. Ze volgen, maar geven commentaar, accepteren, begrijpen, voelen of niet het ingeslagen pad. Het is mooi te zien hoe de ene vertrouwt in de keuzes van de andere, zonder er het slachtoffer van te worden. De partners menen het goed met elkaar, er is geen reden tot wantrouwen. Ze inspireren elkaar ook, door een vernuftig spel van actie en reactie wordt een zelfregulerende beweging in gang gezet die in de mooiste gevallen beide partners kan verrassen. Er is voor hen plots geen kiezen meer, enkel de stroom en het gevolg van deze relatie-dynamiek. De dans overkomt hen, neemt het over.
De passen zijn eenvoudig, of zo lijkt het toch. Rechter, linker, daarna, rechter, linker, rechter, dan weer linker, rechtervoet… en ze beginnen opnieuw. De basispas in zes tellen over acht met kleine versnellingen en vertragingen. Maar het is allemaal nuance en grijze zones, het is noch vierkant, noch zwart-wit. Het is eerder vol stilte en verrassing, en de basispas is slechts een referentie om steeds van af te wijken... de regel die ze haast nooit volgen. Zelfs als het speelvlak overbevolkt geraakt, draait iedereen mee met de onzichtbare stroom. Het is een draaikolk, een schijnbaar slowmotion mensen-orkaan. En toch… ieders ogen blijven nog steeds dicht. Er is vertrouwen in de menigte, in de massa, in de mensheid hier. De veroordeling der blikken is overbodig op de dansvloer, het gaat om hoe je elkaar aanvoelt, niet om hoe je eruitziet. Nochtans is iedereen erg elegant, sexy of degelijk aangekleed, dat is dan weer erg entertainend voor mensen als ik, mensen aan de zijlijn. Aan de zijlijn Vanop de oevers van dit dansmeer word ik gehypnotiseerd, maar ook soms wel vervreemd. Het is moeilijk jezelf daarin voor te stellen, je krijgt het gevoel dat je misschien wel in ieders vaarwater zou liggen, als een onvoorbereide boot die een storm trotseert. Dus blijf ik rustig zitten en kijk verder. Uiteindelijk is er ook zo veel te beleven als toeschouwer. Bij de meer gevorderde koppels gebeuren er spannende passen, het gebeurt allemaal ‘onder de gordel’… Met welgerichte begeleiding en overtuigend allure, zie ik iemands been verdwijnen tussen dat van hun danspartner. Of plots slaat er een been als een tijgerstaart de lucht in, om zich weer te vouwen rond het lichaam van de andere. De benen van de ene danser zijn in duidelijke dialoog met de benen van de andere. Het is een waar gesprek. Maar dan gaan m’n ogen weer naar het bovenlijf van de koppels, en ik zie die opgerichte handdruk, bij het ene koppel als een klauw, bij een ander een troostend handdruk, bij de andere een voorzichtig aftasten. Ieders interpretatie is toch weer zo anders, zo veel van de persoonlijkheid van de dansers komt tot uiting in die haast vastgeroeste handen. Het is als een blauwdruk, een landkaart van het menselijk onderbewuste. De lichaamstaal vertaalt nu eenmaal alle gevoelens, en als ik hen allen zie glijden door de balzaal, zijn er twee primaire emoties die in me opkomen: eenzaamheid en samenhorigheid.
© Koen Broos
Abrazo Ik kijk en ik zie… zoveel mensen alleen - ook al zijn ze samen. Ikzelf voel me ook verschrikkelijk alleen kijkend naar een koppel. Het hele gebeuren maakt je eenzaam en stil. Tezelfdertijd zie ik ook die zoektocht naar de andere in de omarming, de ‘abrazo’, zoals ze dat hier noemen. Waarschijnlijk raakt dat me nog het meest. Waar elders heb je het recht om uren in de armen van een ander –(bekende of onbekende, oud of jong) te vertoeven, dit met de hele omgeving als getuige in deze dansparochie? Het lijkt op bepaalde momenten een omarming van troost, als op een begrafenis waar je de overblijvende familieleden minutenlang vasthoudt om het leed te delen, om hoop te geven na het verlies. Dan weer als de muziek wat speelser wordt, als het haast als een circusdeuntje klinkt, zie je een kinderlijk plezier in de omarming, alsof je terug in de armen van je moeder of vader zit toen je klein was, het worden speelse en onschuldige uitwisselingen. Maar onschuldig betekent niet zinloos of oppervlakkig; je voelt een essentiële noodzaak bij de mensen, ze zoeken elkaar op voor deze ervaring, voor het verbreken der eenzaamheid. Hoe kan het ook anders, het dagdagelijkse leven biedt veel minder troost hier, er loopt ook zoveel mis in dit land, in deze stad, in deze wereld. Deze dans, dit ritueel brengt soelaas, het brengt letterlijk een ondersteuning, het brengt de mensen samen op de meest primitieve, en dus ook essentiële, manier. Als ik het allemaal vanuit die hoek bekijk, word ik overrompeld door de waarde ervan, het lijkt plots zo belangrijk, zo’n primaire menselijke nood. Die omarming is hetgeen ik zo uitzonderlijk vind in deze cultuur. Ja, ik heb soefi-dansers in Turkije zien draaien, of Shaolin-monniken in China een eigen vorm van tai chi zien beoefenen in groep, maar hier zie ik koppels elkaar dragen en ondersteunen, het raakt me zo veel dieper hierdoor, het maakt het zelfs haast spiritueler voor me. Het gebeurt per twee… samen… het is werkelijk een relatie. Het is geen relatie tot een al dan niet ingebeelde kracht of godheid van buitenaf, men danst vol vertrouwen in de concrete medemens, het is een vorm van naastenliefde. Natuurlijk is de algemene regel verstijfd in het man-vrouw rollenpatroon, maar bij het leren alsook in bepaalde avonden, kunnen zowel twee dames met elkaar dansen als twee heren. De tangogeschiedenis zelf toont ook hoe het ontstaan ervan eerder lag in relaties van mensen met hetzelfde geslacht. Maar het maakt niet uit, het gaat over twee mensen samen, dat is wat ontroert en het zo mooi maakt. Het maakt het menselijk… zo heilig en broos ook.
Verslaving Nog steeds aan de zijlijn, nog steeds op m’n stoel, begin ik de tangoverslaving bij sommige mensen dan toch te begrijpen. Het werkt als een drug, het is een ritueel, een paringsdans, een troost, een bevrijding, een geruststelling, een thuiskomst,… en zo veel meer. De nabijheid van je danspartner, je kan hem ruiken en voelt zijn of haar warmte en handdruk; zo zeldzaam is het om het privilege te hebben zo dichtbij een ander te komen. Enkel onder zeer bepaalde regels mag zoiets. Hier krijg je de kans drie keer met dezelfde persoon de dansvloer te delen en elkaar er werkelijk te ontmoeten en aan te voelen. Leuk detail, tussenin die zeer gevoelige, geconcentreerde en heilige dansmomenten, slaan de partners een surrealistisch praatje op de dansvloer, plots staat iedereen te kletsen voor 30 seconden tot het volgende liedje haar intrede doet. Tango staat het allemaal toe, het hoort bij het ritueel. Pas op, je moet je er wel op voorbereiden. Wanneer iemand zich in je armen begeeft, heb je een grote verantwoordelijkheid. Je moet weten waarheen, waarom, hoe en wanneer. Het is een levensles in leiderschap. Zoals in andere disciplines, voel je hoe je kennis in deze kunstvorm, zich kan vertalen in het dagelijks leven. Het woord improvisatie is daarin absoluut niet mis te verstaan. Men kan enkel improviseren met de juiste ervaring, het gaat gepaard met veel vallen en opstaan. Zoals in het leven trap je op elkaars tenen, of mis je elkaars ritme, je twijfelt over welke richting te nemen of voor te stellen, met wie je werkelijk de stap waagt, hoe je keuzes communiceert aan het lichaam van de andere, en de keuzes voor je eigen stappen erdoor niet vergeet te maken ook. Tango is een metafoor voor onze dagelijkse omgang met anderen. Door de ervaring leer je steeds weer bij, stelselmatig maak je minder vergissingen, en na een tijdje voel je de stroom, vind je je plek, neem je je keuzes en volgen de anderen zonder je suggesties in twijfel te trekken. Bron: MO*, 21/01/2013, www.mo.be/opinie/de-armen-van-een-ander
Sidi Larbi Cherkaoui De laatste dertien jaar heeft Sidi Larbi Cherkaoui wereldnaam gemaakt als een van de meest originele en productieve hedendaagse choreografen. Hij is geboren en getogen in Antwerpen, heeft een Marokkaanse vader en een Belgische moeder. Als kind wou hij de werkelijkheid tekenen. Wanneer de twee dimensies van pen en papier niet meer volstonden, begon hij te dansen. Dans als een tijdelijke schets van de werkelijkheid: de tekening verdwijnt als de beweging eindigt. Van dansen ging het naar choreograferen. Na een korte periode als danser in variétévoorstellingen en televisieprogramma’s ging Sidi Larbi Cherkaoui in Brussel studeren aan P.A.R.T.S., de dansschool van Anne Teresa De Keersmaeker. Een nieuwe wereld ging open. “Ik werd voor het eerst geconfronteerd met hedendaagse dans. Daarvoor kwam alles van de straat en de televisie. In P.A.R.T.S. werkte ik met dansers van over de hele wereld. Ik werd me bewust van de culturele verschillen. Ik ontdekte dat er een sociaal bewustzijn in hedendaagse dans zit. Ik leerde hoe je met wiskundige modellen kunt bouwen rond een choreografie. Ik vond het ongelooflijk boeiend om te zien hoe Anne Teresa dat deed. Ik ontdekte het werk van de choreograaf William Forsythe, die heel geometrisch te werk ging en alles in cirkels en driehoeken plaatste. Er was Pina Bausch, die een nieuwe manier had om mannen en vrouwen naast elkaar te zetten, niet meer zo romantisch als in Romeo en Julia. Daarna ging ik naar Gent, bij Alain Platel. Hij toonde me hoe je de straat op scène kunt zetten.” In 1995 behaalde Sidi Larbi Cherkaoui de prijs voor de beste Belgische danssolo in Gent, een initiatief van choreograaf Alain Platel. Deze nodigde hem vervolgens uit om mee te werken aan de creatie van ‘Iets op Bach’ (1997-98), een stuk dat later de hele wereld zou rondreizen. ‘Rien de Rien’, Cherkaoui’s eerste choreografie als lid van de artistieke kern van Les Ballets C. de la B., toerde in 2000 door heel Europa. Voor deze voorstelling werkte hij samen met zanger en danser Damien Jalet, die een grote invloed zou hebben op zijn latere creaties. De jaren nadien bleef Cherkaoui zelf creëren en ontwikkelde hij steeds verder een eigen danstaal in samenwerking met onder meer Wim Vandekeybus en dansers van Sasha Waltz. Sidi Larbi Cherkaoui heeft een indrukwekkend oeuvre ontwikkeld dat op persoonlijke en eigenwijze manier de tradities van de grote culturen onderzoekt en bevraagt. Terugkerende elementen in zijn werk zijn spiritualiteit, het anders-zijn, de zoektocht om jezelf te kunnen zijn, etnische en seksuele identiteit, religie, de fascinatie voor andere culturen. Zijn voorstellingen krijgen gestalte aan de hand van een genereuze, poëtischelegante en lyrische dansstijl, vervuld van een zeker existentieel onbe-
Sidi Larbi Cherkaoui © Koen Broos
hagen. Het danstijdschrift Ballettanz (nu kortweg ‘Tanz’) riep hem in 2008 uit tot ‘choreograaf van het jaar’ en in 2009 nam hij de prestigieuze Duitse Kairos-prijs in ontvangst. In deSingel presenteerde Cherkaoui
in het verleden reeds ‘Foi’ (2003), ‘IT’ (2003), ‘Tempus Fugit’ (2004), ‘OOK (2004), ‘Myth’ (2007), ‘Sutra’ (2009) en ‘Apocrifu’ (2009). Januari 2010 is een ijkpunt voor Sidi Larbi Cherkaoui: hij richt zijn eigen dansgezelschap Eastman op. De laatste twee seizoenen presenteerde Cherkaoui in deSingel achtereenvolgens ‘Play’, ‘Babel (words)’, ‘TeZukA’, ‘Dunas’, ‘Faun’ en ‘Puz/zle’. Voor ‘Dunas’ ontving hij begin 2012 de National Dance Award for Outstanding Male Performance (Modern), deze prijs wordt uitgereikt door de British Critics’ Circle. In 2013 werd Eastman uit ruim veertig inzendingen gekozen als een van de drie culturele ambassadeurs voor Europa.
Dans 2013-2014 Pina Bausch & Tanztheater Wuppertal do 17, vr 18, za 19, zo 20 okt 2013 Artiste Associé / Daniel Linehan za 26 okt 2013 Sidi Larbi Cherkaoui & Eastman wo 6, do 7, vr 8, za 9 nov 2013 Emanuel Gat & Emanuel Gat Dance do 14, vr 15, za 16 nov 2013 Artiste Associé / Daniel Linehan ma 18, di 19, wo 20, do 21 vr 22 nov 2013 Anne Teresa De Keersmaeker & Rosas & Ictus do 5, vr 6, za 7 dec 2013 Wim Vandekeybus & Ultima Vez wo 18, do 19, vr 20, za 21 dec 2013 Sidi Larbi Cherkaoui & Eastman & Yabin Dance Studio vr 10, za 11, zo 12, di 14, wo 15, do 16, vr 17, za 18, zo 19 jan 2014 Anne Teresa De Keersmaeker & Rosas do 13, vr 14, za 15 feb 2014 Laurent Chétouane za 15, zo 16 feb 2014 Vincent Dupont - J’ y pense souvent (...) wo 19, do 20 feb 2014 Boris Charmatz & Musée de la Danse za 22 feb 2014 William Forsythe & The Forsythe Company do 13, vr 14, za 15, zo 16 mrt 2014 Sidi Larbi Cherkaoui & Sasha Waltz & Guests wo 26, do 27, vr 28, za 28 mrt 2014 Jan Fabre - Troubleyn do 3, vr 4, za 5, zo 6 apr 2014 BOUGE B dans & performance di 22, wo 23, do 24, vr 25, za 26 apr 2014 Alain Platel - Münchner Kammerspiele & Les Ballets C de la B wo 14 mei 2014, do 15, vr 16 mei 2014 Artiste Associé - Daniel Linehan vr 30 mei 2014
