fame nr 5 thema
altijd actueel: idfa.nl/dagkrant & de idfa app
MET PROGRAMMA VAN
VR 29 & ZA 30 NOV &Z O 1 DEC
1
Cultuur maakt je rijker De BankGiro Loterij is de cultuurloterij van Nederland en partner van IDFA. Dankzij haar deelnemers heeft de BankGiro Loterij in 2013 tientallen musea, monumenten en molens gesteund met ruim € 64 miljoen. Speelt u ook mee voor cultuur? Ga naar www.bankgiroloterij.nl
wil het echte verhaal Partner van IDFA
volkskrant.nl/idfa
Corporate adv IDFA 127x393.indd 1
15-10-13 09:29
nominees 2013
korte film
transmedia dramaseries
Keuzestress? Het enige dat je nodig hebt is Happiness.
documentaire audiodrama dansfilm
games jeugdseries videoclips
animatie
jeugddocumentaire David de Jongh
www.mediafonds.nl
Foto Eddy
love noodles love wagamama wagamama amsterdam amstelstraat 8 | rembrandtplein max euweplein 10 | leidse plein zuidplein 12 | wtc | station zuid openingstijden: 12.00 - 22.00
wagamama.nl
Vandaag draait in Eye Cinema 2 om 21.00 uur onze documentaire Happiness Meer, sneller, beter voeren de boventoon op radio en televisie. Dat is prima, zolang er ook ruimte is voor programma’s waarin het gaat om geduld, vrijgevigheid en stilte. Wij maken dergelijke programma’s. Om dit in de toekomst te kunnen doen, hebben wij jouw steun nodig. Dus verrijk je Karma en wordt vrienden met de Boeddhistische Omroep.
Verrijk je Karma, steun de BOS. www.verrijkjekarma.nl
Boeddhistische Omroep
Vishwantah Alluri, uitvoerend producent van Monk with a Camera, wijst erop dat de beroemde Indiase denker Krishnamurti (1895-1986) kort na de Eerste Wereldoorlog op een landhuis bij het Overijsselse Ommen verbleef en daar zijn volgelingen voorhield op zichzelf te vertrouwen en niet achter anderen aan te lopen. ‘Grappig’, reageert Martijn Payens. ‘Ik kom uit die streek.’ ‘Nederland is altijd gastvrij geweest jegens spirituele leiders’, vindt Alluri. ‘Ook de Maharishi Mahesh Yogi, grondlegger van transcendente meditatie, heeft hier zijn laatste levensjaren gesleten.’ ‘Klopt’, beaamt Payens.‘In een voormalig Franciscaans klooster in Limburg.’
Enig idee waarom tegenwoordig in de westerse wereld katholieke kloosters worden omgebouwd tot ashrams van oosterse goeroes? Mascara: ‘In de Europese situatie ben ik niet thuis, maar in de Verenigde Staten schoot oosterse wijsbegeerte al tussen de twee
6
wereldoorlogen wortel, vooral onder intellectuelen. Een schrijver als Aldous Huxley liet zich erdoor leiden, een goeroe als Swami Yogananda trok naar Los Angeles.’ Payens: ‘Hier in Nederland is yoga nu een rage. En heel commercieel.’ Santi: ‘Amerikaanse televisiedominees zijn ook onverzadigbare geldwolven. Zonder dollar geen hoop op verlossing: In God we trust. Oosterse religies hebben een hipper imago dan het stoffige christendom. Dat heeft met beeldvorming te maken, want de kennis van hindoeïsme en boeddhisme is vaak erg oppervlakkig en bovendien overgoten met een westers sausje.’
Wat van ver komt, is lekkerder. Santi: ‘Die hang naar het exotische speelt zeker een rol, maar onze protestantse predikanten en de Roomse paus hebben het christendom de laatste decennia ook niet goed verkocht.’ Mascara: ‘Die nieuwe paus heeft wel een veelbelovende start gemaakt. Hij probeert tenminste enkele sympathieke christelijke waarden op een radicale manier uit te
dragen. De naam die hij in zijn functie als kerkvorst voert – Franciscus – is slim gekozen: een sterke merknaam.’ Payens: ‘Overigens frappant dat veel mensen, die zich afkeren van de kerk, weer allerlei andere dingen gaan geloven.’
Zoals de einddatum van de wereld. Santi: ‘Ja, zouden we niet met z’n allen vergaan?’ Payens: ‘De Maya-kalender wees volgens sommige exegeten uit dat ons dat op 21 december 2012 stond te wachten. Op die dag sprongen alle cycli van die ingenieuze kalender op de nulstand, maar de ultieme deadline-verwachting bleek op een misverstand te berusten: niet de eindtijd maar een andere tijd zou aanbreken.’ Mascara: ‘Klinkt nogal New Age.’ Payens: ‘Is het ook. Daar kun je de spot mee drijven, maar ik heb geprobeerd iedereen onbevangen tegemoet te treden. Het is niet mijn taak kritiek te spuien.’ Santi: ‘Die benadering bevalt me wel. Niet oordelen maar observeren en laten zien.’
Payens: ‘Ik heb vooral gefilmd in een dorpje aan de voet van Pic de Bugarach. Als de burgemeester voor de grap tegen een lokale krant zegt dat het een veilige plek zou zijn om de naderende apocalyps te overleven, ontketent hij onbedoeld een mediahype. Dat proces vond ik boeiend. De verwachte hordes onheilsprofeten stroomden helemaal niet toe. Op het moment suprême wemelde het uitsluitend van mediaploegen die elkaar interviewden. Net het Tour de France-circus, maar dan zonder koers om verslag van te doen. Eigenlijk geloofden alleen de media er al te graag in, omdat het een mooi verhaal was.’ Mascara: ‘Geen enkele echte eindtijdgelovige gevonden?’ Payens: ‘Nou ja, eentje dan. Een bedeesde zonderling die aan de voet van de berg in een tentje bivakkeerde. Vier dagen voor de bewuste datum is hij door de politie uit voorzorg afgevoerd.’ Mascara: ‘Een berg is natuurlijk wel een klassiek religieus symbool.’ Payens: ‘Absoluut. In voorchristelijke tijden was Pic de Bugarach, in de uitlopers van de Franse Pyreneeën, al een magische berg. In
Guido Santi (links) en Tina Mascara (Monk With a Camera) en Martijn Payens (Broadcasting the End: A Tale About a Magic Mountain)
‘Zelfs verlichte geest ontkomt niet aan marktwetten’
Monk with a Camera
foto: Nadine Maas
de Middeleeuwen hebben de Katharen zich er gevestigd. Jaren geleden is aan de andere kant van de berg een hippiekolonie neerge streken, die allerlei magische krachten aan Pic de Bugarach toeschrijft. Ook in geolo gisch opzicht is het een bijzondere berg.’
Terug naar Tibet! Santi: ‘Het begon voor onze titelheld met het lezen van Kuifje in Tibet, maar dat is hineininterpretieren. Want Nicholas Vree land groeide op in een New Yorks milieu vol schone schijn. Zijn oma Diana was in de jaren zestig hoofdredacteur van het glamour blad Vogue en Nicholas leek voorbestemd fotograaf te worden. Tot hij zich bekeerde tot het Tibetaans boeddhisme.’ Payens: ‘Zo opeens? Wat triggerde hem?’ Santi: ‘Nadat zijn moeder ongeneeslijk ziek bleek te zijn, begon voor hem een worsteling met de grote levensvragen. Zo kwam hij op het spoor van Rinpoche Khyongla Rato van het Tibetaans-boeddhistisch centrum in New York. Toen hij door een brute inbraak al zijn camera-apparatuur kwijtraakte, vatte hij dat op als een teken – no attachments – en vertrok
Broadcasting the End: A Tale About a Magic Mountain
Religie en roem zijn vaak innig verweven. Beide zijn afhankelijk van volksmassa’s die charismatische figuren volgen. Media en geloof ontmoeten elkaar in Monk with a Camera, waarin regisseursechtpaar Guido Santi en Tina Mascara een Amerikaanse aanhanger van Tibetaans boeddhisme volgt, en Broadcasting the End, waarin Martijn Payens de mediahype registreert rond een berg die gevrijwaard zou blijven van de apocalyps. door Paul van de Graaf
hij spoorslags naar een klooster in India.’ Payens: ‘Waarom India?’ Mascara: ‘Bij de diaspora van 1959, na de Chinese bezetting van Tibet, zijn de meest vooraanstaande Tibetaanse boeddhisten daar beland.’ Payens: ‘Daar paste zo’n Amerikaanse play boy mooi tussen?’ Santi: ‘Hij was en blijft daar natuurlijk een vreemde eend in de bijt, maar hij heeft er zijn bestemming gevonden.’
En toen was er geld nodig. Mascara: ‘De kloostergemeenschap groeide als kool. Er wonen inmiddels honderdzestig monniken. Dus moest er worden uitgebreid. Dat gaat niet door stil te zitten.’ Payens: ‘Nood breekt wet.’ Mascara: ‘Of: hoe maak ik van de nood een deugd? Nicholas besloot zijn oude beroep weer op te pakken, hoe haaks dat ook stond op de leerstellingen van onthechting. Maar hij maakt nou eenmaal schitterende foto’s en via New Yorkse galeries is hij erin geslaagd voldoende geld te verzamelen voor de ver bouwing van het klooster, waar hij inmiddels
tot abt is benoemd – de eerste westerling in die functie.’
Dan komen ook Richard Avedon, Richard Gere en de Dalai Lama in beeld. Payens: ‘De onvermijdelijke celebrity-cultus!’ Santi: ‘Die kwamen geheel toevallig aanzetten en hadden geen bezwaar tegen onze camera.’ Payens: ‘Als geschenken uit de hemel, want je hebt wel een paar sterren in je film’. Santi: ‘Je mag best vraagtekens zetten achter de wijze waarop de Dalai Lama zijn popula riteit in de strijd werpt.’ Mascara: ‘We zijn zelf geen boeddhisten en hebben geen politieke agenda.’ Santi: ‘Maar de Dalai Lama heeft die uiter aard wel: hij wil het Tibetaans boeddhisme beschermen. Onder zijn leiderschap is het plotseling van de Middeleeuwen in de 20ste eeuw geslingerd, maar door de verdrijving uit Tibet dreigt het te verdwijnen. Daarom is hij genoodzaakt tot modernisering en interna tionale verspreiding via de massamedia. Dat is de enige manier om zijn cultuur te redden. Wij benoemen die strategie echter niet.’
Payens: ‘De beste politieke films zijn apolitiek.’ Santi: ‘Je slaat de spijker op de kop.’ Payens: ‘Zelfs een verlichte geest ontkomt niet aan de wetten van de markt.’
Verklaar de ellenlange aftiteling van jouw film. Payens: ‘Ik wilde alle sponsors een eervolle vermelding geven. Via crowdfunding hebben we de productiekosten gedekt; het laatste gat werd gedicht door het marketingbureau waar voor ik werk. Donateurs kregen allemaal een presentje, afhankelijk van hun bijdrage. Wie er voor vijf euro inzat, kreeg een gestempelde ansichtkaart uit Bugarach. Daar ging dertig procent van die inleg aan op, maar belofte maakt schuld. De gulste gevers kregen een origineel stukje rots uit de berg.’ Mascara: ‘Met magische krachten.’ Santi:’Wat een verhaal. Mag ik jouw film aan mijn documentaireklas in Los Angeles laten zien?’ Monk with a Camera – Guido Santi & Tina Mascara. Vr 29 22:30 Munt 12; za 30 16:30 Munt 11. Broadcasting the End: A Tale About a Magic Mountain – Martijn Payens. Zo 1 16:30 Tuschinski 3.
7
NTR op IDFA Foto-Eddy negatieven van een vader Moving Stills – Kadir van Lohuizen fotograaf kantelt het beeld Levende klederdracht ode aan de laatste draagsters Cutie and the Boxer kunst en liefde op leeftijd Richard Pryor – Omit the Logic comedian blijft een raadsel ntr.nl/hetuurvandewolf
Stichting Dioraphte steunt kwalitatieve projecten op het gebied van kunst en cultuur met een landelijk of internationaal bereik. Ook IDFA mag rekenen op onze steun om de creatieve documentaire bereikbaar te maken voor een breed publiek. Niet straks maar nu. Omdat cultuur rijkdom is die je met elkaar deelt. 10330_IDFA Print Ad_20131113_PRINT.pdf
1
2013-11-13
10:16 AM
Steun IDFA ook. Als bezoeker, als vriend of als dikke vriend.
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
Access over 3.5 million of the world’s best eBooks, magazines, comics, and kids’ titles.
K
“The Kobo Aura is the best flagship eReader on the market.” —
Sept 5, 2013 © AOL Inc.
kobo.com
Director’s Cut: Filmmaker Kitty Green (rechts) en FEMEN-activiste Inna Shevchenko over Ukraine Is Not a Brothel
foto: Nichon Glerum
‘Ik vond het verschrikkelijk hoe hij met ze omging’
De waarheid besluipen als een prooi. Dat deed Kitty Green een jaar lang bij de FEMEN-beweging. ‘We waren gewend aan pers’, vertelt FEMEN-activiste Inna Shevchenko, ‘we worden voortdurend gevolgd door journalisten. Aanvankelijk was Kitty voor ons een van hen. Maar net voor ze weg zou gaan, ging ze de diepte in. Met vragen over dingen waar we ons voor schaamden.’ In Ukraine Is Not a Brothel ontmaskert Australische filmmaker Kitty Green de man die
buiten het zicht van de media op tirannieke wijze de feministische organisatie FEMEN bestiert: een paradox die nu, in het volle licht van de openbaarheid, niet langer kan voortbestaan. De keuzes van de filmmaker luidden voor de beweging een nieuwe fase in. Green wilde aanvankelijk een intiem portret maken. ‘Ik woonde meer dan een jaar bij ze in een klein appartement, maakte filmpjes
van hun acties en zette die online’, vertelt ze. ‘We werden vriendinnen en ik was nuttig voor de organisatie.’ Ze wist vrij snel van Victor en dat hij buiten beeld moest blijven. ‘Maar het duurde een maand of vier voor de volle omvang van zijn macht over de groep mij duidelijk werd. Ik vond het verschrikkelijk te zien hoe dwingend en beledigend hij met ze omging, en hoe ze dan de volgende ochtend weer stonden te demonstreren met een bord: “FEMEN-the New Feminism”. Ik moest een keuze maken. Maar ik wilde de beweging niet te gronde richten; ik wilde hen de mogelijkheid geven door te gaan en sterker te worden.’
‘Ik begon in het geheim meer opnamen te maken. Toen ik alles had geschoten wat ik nodig had voor een film waar Victor niet in voorkwam, nam ik afscheid. Een week later kwam ik terug, belde hem, en vertelde dat ik hem een jaar lang had gefilmd. Hij werd ontzettend boos en schreeuwde dat ik de beweging kapotmaakte. Maar hij is ijdel, en hij was jaloers op de roem die de vrouwen verwierven. Ik bespeelde zijn ego door te zeggen dat alleen ik wist hoe groot zijn invloed was en dat de wereld dat ook moest weten. En dat we het zó konden doen dat het de beweging verder zou helpen. Het zou, net als de topless acties, een schandaal creëren, en als de beweging zich vervolgens van hem zou ontdoen zou dat uiteindelijk goed zijn. Zo liet hij zich overtuigen om zich verder te laten filmen.’ Toen ze hem op tape had, ging ze naar terug naar de vrouwen. ‘De eerste keer was ik een weekje bij mijn ouders, ver buiten Kiev’, vertelt Shevchenko. ‘Kitty zette de camera klaar en ik ging op het bed zitten, zoals altijd. Toen verdween haar gezicht achter de camera en hoorde ik alleen haar stem: “WIE IS VICTOR?” Het was een totale verrassing. Off-camera hadden we dit onderwerp wél met elkaar besproken, en dat trok me over de streep. Ik moest dit doen.’ Green: ‘Er was duidelijk een machtsstrijd gaande. De meisjes vlogen inmiddels door heel Europa. Ze zagen hoe andere feministische organisaties werkten, hoe ik mijn cameraman opdrachten gaf; zulke dingen openden hun ogen. Ze beseften hoe slecht zijn invloed was, en dat ze hem niet nodig hadden. Ik kwam precies op het juiste moment.’ (SK) Ukraine is Not a Brothel – Kitty Green. Zo 1 11.15 Munt 9
Van Marijn gaan we nog veel horen
KORT
Terwijl velen zich onsterfelijk belachelijk maken tijdens auditierondes van allerhande talentenshows, heeft iemand met écht talent zo’n opstap helemaal niet nodig. De nu 12-jarige Marijn werkt al jaren noest aan zijn oeuvre als beeldend kunstenaar. Van hem, zo weten zijn ouders en zijn docenten van de kunstaca demie zeker, gaan we nog veel horen en zien. (MN) Through the Looking Glass – Martijn Blekendaal. Zo 1 14:30 Tuschinski 4
9
OOSTERDOK
PRINSENGRACHT
O
AT
T
ACH
GR ZEN
RAADHUISSTRAAT
KA TT EN BU RG ER ST RA
JN
BLOE
Café de Jaren aT ThE hEaRT OF ThE idFa HERENGRACHT
T
E
KEIZERSGRACHT
CHT
GRA
DS LAN
TONIGHT
Friday 29 Nov IDFA Dance Night DJ Alec Smart from 22 hrs
sPaciOus / liGhT caFé REsTauRaNT
cOFFEE |dRiNKs|luNch| diNNER
NIE
kin Ro
r. nst ele Do e uw Nie
LE
PLA
AT
LST RA
OPEN FROM 9.30 TO 1 aM / 2 aM NiEuwE dOElENsTRaaT 20 | 020 625 57 71
www.caFEdEjaREN.Nl 6
EGE
VIJSEL
STRAA T
SPI
S
DEN
LAA
N
10
T
TRAA
S
Oosterpark
11 VAN
UTST
WIBA
Kaartverkoop via www.livenation.nl en www.ticketmaster.nl Kaarten vanaf € 35 (excl. servicekosten). Aanvang: 20.00 uur.
STR
T
RAA
WOU AAT
www.enniomorricone.it BR
Sarphatipark
OU
WE
RS
RAA
NIXS T
A3 CARRE Nieuwe adviseurs gezocht!
25 STEDELIJK MUSEUM AMSTERDAM
20 NEMO / NEWMETROPOLIS www.e-NEMO.nl www.opsolder.nl
HT RAC
www.verzetsmuseum.org
T
S AND
T
22 PIANOLA MUSEUM www.pianola.nl
THE AMSTERDAM DUNGEON AtA8the heArt of the idfA www.theamsterdamdungeon.nl
EL
SPACioUS / LiGht CAfé reStAUrANt
A9 ROYAL PALACE AMSTERDAM Coffee| driNKS| LUNCh| diNNer www.paleisamsterdam.nl
A10 STADSARCHIEF AMSTERDAM www.stadsarchief.amsterdam.nl
2
A11 STADDSCHOUWBURG Café de Jaren
www.stadsschouwburgamsterdam.nl
kin Ro
r. nst ele Do e uw Nie
Staalstraat
IDFA
Muntplein
Flowermarket
The good life van Eva Mulvad S EID
AT
Rembrandtplein
RA
T ES
oPeN froM 9.30 to 1 AM / 2 AM
L
AT
NieUwe doeLeNStrAAt 20 | 020 625 57 71
RA LST
TE
RIN
NAMS BINNE
WE
TRAAT
A5
AAT
EGE
LEIDSEPLEIN
www.CAfedejAreN.NL 6 HTSES
A9
5
UTREC
A4
SPI
HINLOPEN HUIS
nckhinlopenhuis.nl
CH GRA
PARADISO www.paradiso.nl
30 VERZETSMUSEUM AMSTERDAM
AT
21 ONS’ LIEVE HEER OP SOLDER
A7
HERENGRACHT
www.brilmuseumamsterdam.nl
ACH
l
R
19 NATIONAAL BRILMUSEUM AMSTERDAM
www.melkweg.nl
RAADHUISSTRAAT
29 HVAN GOGH MUSEUM T RAC www.vangoghmuseum.nl
NG OZE
TRA NIXS
OGRAFIE MUSEUM
www.willetholthuysen.nl
R ELG
seum.nl
18 MUSEUM WILLET-HOLTHUIJSEN
SING
UM
www.tropenmuseum.nl
MAR
ntmuseumamsterdam.nl
www.museumvanloon.nl
KEIZERSGRACHT
MUSEUM
www.heinekenexperience.com onder meer documentaire, (jeugd)drama, radio, 27 TASSENanimatie MUSEUM HENDRIKJE A5 MADAME TUSSAUDS T en e-cultuur. ACH www.tassenmuseum.nl www.madametussauds.nl MGR Deadline voor aanmelding 9 december. BLOE 28 TROPENMUSEUM (KINDERMUSEUM) A6 MELKWEG Meer informatie: www.mediafonds.nl
PRINSENGRACHT
kerk.nl
www.smba.nl
LIJN
www.rembrandthuis.nl
www.theatercarre.nl
26 STEDELIJK BUREAU AMSTERDAM A4 HEINEKEN HetMUSEUM Mediafonds zoekt adviseurs op het EXPERIENCE gebied van
BAA NSG
NAS S
16 MUSEUM HET REMBRANDTHUIS 17 MUSEUM VAN LOON
E KERK
www.stedelijk.nl
AUK ADE
www.jhm.nl www.kattenkabinet.nl
el.nl
AAT
WE
CEN
TRA AL P STA RI A1 ANNE FRANK NS HUIS TIO www.annefrank.nl N HE ND RI A2 BEGIJNHOF KK www.begijnhofamsterdam.nl AD E
www.scheepvaartmuseum.nl
15 KATTENKABINET
museum.nl
ATTRACTIONS
RACHT
TR 24 SCHEEPVAARTMUSEUM STERS
13 HORTUS BOTANICUS AMSTERDAM 14 JOODS HISTORISCH MUSEUM
MUSEUM
het IJ
www.rijksmuseum.nl
www.hortus-botanicus.nl
nl
HT
23 RIJKSMUSEUM
www.hermitage.nl
MAR
AM HISTORICAL MUSEUM
12 HERMITAGE
AC
G LINDEN
T
S
GR
ELSTR
AAT
VAN
STR
RLE
BAE
ZATERDAG 12 APRIL 2014 ZIGGO DOME – AMSTERDAM
STADE HO.NUD LERSKADE SMAGA ZIN R E V L .N ENT V VER SFILM FILMENT V OM/ VER S .C K O O B FAC E V @VER SF T T TRAA S P Y U RT C ALBE
ERSON MUSEUM
CH
THE 50 YEARS OF MUSIC TOUR
A2
ATIS ARPH
4
a.nl/apm
A GR
L
GE
SIN
AT
AN
MID
STRA
CH
GE
PER WEES
GS
5
TEL
8
RIN
NTA
Rembrandtplein
OK
NAMS
TE
OTD
FILM MUSIC BY
Flowermarket
BINNE
A5 WE
IDFA
TRAAT HTSES
LEIDSEPLEIN
REP
UTREC
FREE ENTRANCE A9
A4
ENT
Staalstraat
Muntplein
T
Orchestra of E VBudapest & Choir Aconducted AR TENNIO by MORRICONE
Café de Jaren
A RA
IDS
Modern Art
UW
2
T ES
Mojo Concerts presenteert in samenwerking 9 met GEA Productions & Discord Ltd.
A2
Boodschapper: Anna Broinowski over Aim High in Creation
‘Ik wilde het westerse cliché over Noord-Koreanen ontkrachten’ onafhankelijke en creatieve kunstenaar die voor zijn films verantwoording aflegt aan de Partij en het volk. Daarom is hij in het socialistische systeem de Baas die voor alles de volle verantwoordelijkheid neemt, uiteenlopend van de film zelf tot het politieke en ideologische leven van degenen die eraan deelnemen.”’
ten dat het gehersenspoelde automaten zijn. Dat was balanceren op het slappe koord.’
Had u nog problemen?
Was het moeilijk binnengelaten te worden?
Anna Broinowski wilde een documentaire maken tegen schaliegasboringen in Australië. Maar hoe maak je een effectieve propagandafilm? Om dat te leren trok ze met een crew naar Noord-Korea. Het resultaat: Aim High in Creation.
De bezoeker –
Hoe kreeg u Kim Jong-ils heerlijke handboek over regisseren te pakken? ‘Een vriend had het in Pyongyang gekocht. De spanning tussen Kim Jong-ils liefde voor westerse cinema en zijn obsessieve antikapitalisme was fascinerend. Dit was het citaat waardoor ik het idee kreeg een propagandafilm in Noord-Koreaanse stijl te maken: “In de kapitalistische maatschappij ligt de regisseur aan de ketenen van de commercie. In de socialistische samenleving is de regisseur een
Land of Promise
Tuschinski 2, wo 27 15:21 Barbara (links, 56) en Fifine (49) Kist, zussen & beeldresearchers uit Amsterdam
‘Dit is nou een geslaagd monument’, zegt Barbara. ‘Deze film is een veel groter eerbetoon voor gastarbeiders dan enig standbeeld of herdenkingsteken ooit zou kunnen zijn.’ Het immigratiewerkstuk van filmmaker René Roelofs en publicist Paul Scheffer – u weet wel, die van ‘het multiculturele drama’ – is het resultaat van zeven jaar archiefbeelden verzamelen. En laat dat nu ook het beroep zijn van deze zussen: ‘Dat is wel de eerste reden dat ik de film wilde zien’, erkent Barbara. Zus Fifine was ook wel te porren, en dat was
geen slechte beslissing: ‘Een heel mooie film. De beelden zijn prachtig gemonteerd, met fijne muziek eronder’, luidt het eerste oordeel. Barbara heeft een piepklein puntje: bij bekende personen staan geen naamtitels. ‘Onhandig, want ik denk dat zeker jongeren niet altijd weten wie Willy Brandt of Margaret Thatcher is.’ Ze vond het bijzonder dat de beelden uit archieven in heel Europa kwamen en dat het onderwerp niet is beperkt tot Nederland. ‘Zo is duidelijk te zien dat immigratie het hele continent raakt.’ Het werd wel eens tijd dat de feiten over dit onderwerp nu eens op een rijtje werden gezet, ‘en dat is heel goed gedaan’, zegt Fifine. Verplichte kost,
‘Dat heeft twee jaar gekost. We wilden naar binnen met een grote camera en diepte-interviews doen met de belangrijkste Noord-Koreaanse filmmakers. Dus we hadden volledige toestemming nodig. Eerst hadden we een meet-and-greet van een week zodat ze konden zien dat we serieus waren. Dat ging goed. Daarna gingen we terug voor twee weken opnames.’
Was u niet bang de NoordKoreanen voor schut te zetten? ‘Goeie vraag, want dat was precies wat ik niet wilde. Iets wat veel westerse filmmakers juist wel doen. Wat ik wilde was via humor onze gedeelde filmliefde benadrukken en het westerse cliché over Noord-Koreanen ontkrach-
‘Meerdere! Hoe combineer je in godsnaam Kim Jong-il en schaliegas op een zinnige manier in een film? Hoe maak je echte mensen van Noord-Koreaanse propagandisten? Hoe krijg je een zootje cynische en materialistische acteurs uit Sidney zover dat ze hun artistieke ego’s laten varen?’
U had daar geen mobiele telefoon of internet. Was u niet bang? ‘Niet bang, wel oplettend. Ze namen onze paspoorten in beslag, dus ik moest me de hele tijd netjes gedragen. Dat gezegd hebbende, we ervoeren een heel ander Noord-Korea dan we kennen van westerse tv. Oké, wij hebben ook maar een gedeelte gezien, maar toch ben ik blij dat we dat in Aim High hebben kunnen tonen.’ (RR) Aim High in Creation – Anna Broinowski. Vr 29 19:30 Brakke Grond Expozaal; za 30 17:00 Tuschinski 3
Monume nt
Aandoe nlijk
kortom, ‘al was het maar om je historisch besef aan te wakkeren.’ De filmbeelden beslaan een periode van de beestachtige handel in Marokkaanse arbeiders in de jaren zestig tot aan de moord op Theo van Gogh. ‘Voor vijftienjarigen is dat inmiddels ook geschiedenis, dus het is goed om die gebeurtenis te blijven benadrukken.’ Naast de pijnlijke episodes werden de zussen ook getroffen door subtielere scènes. Fifine: ‘Het beeld van een Marokkaanse man met een onvervalst Vlaams accent is me bijgebleven. Heel aandoenlijk.’ Beiden wensen de film een grote zegetocht toe. ‘Het zal ontzettend veel mensen aanspreken.’ (OvD)
Draait er nog wat liefs? – Barre’s Silence
Gebochelde vechtstier als dorpslieveling Wereldberoemd is vechtstier Barre. Tenminste, binnen de kleine gemeenschap in het bergachtige noorden van Iran. De krachtpatser met de karakteristieke bochel wordt zo goed mogelijk voorbereid op gevechten met stieren uit naburige dorpen: hij heeft een reputatie hoog te houden. Zorgvuldig worden zijn horens geslepen, zijn vacht geborsteld en zelfs zijn dieet van krachtvoer en doping – hij is verslaafd aan crystal meth – is precies uitgebalanceerd. Maar zoals succes vele vaders kent, is de nederlaag slecht te verteren. Niet alleen hele maandsalarissen, ook de eer van de dorpsbewoners gaat eraan als Barre onverhoopt een belangrijk gevecht verliest. De traditie van deze stier-tegen-stiergevechten stamt uit het oude Perzië van vijf eeuwen terug, maar is allang illegaal en ‘haram’ (niet-islamitisch) verklaard. In deze afgelegen regio is stierenvechten nog steeds het gesprek van de dag. Filmopnames van de gevech-
ten worden, al dan niet voorzien van opzwepende electro-housedreun, keer op keer teruggekeken en geanalyseerd. Met regelmaat verzamelen zich duizenden fans in de geïmproviseerde arena om hun favoriete stier aan te moedigen en weddenschappen af te sluiten. Stapels bankbiljetten wisselen van eigenaar terwijl de bijna duizend kilo zware stieren hun koppen tegen elkaar duwen en de lange horens in elkaar haken. Ja, het kan natuurlijk allemaal niet. Vechten is een bloederige toestand, niemand heeft de drugsverslaafde stier iets gevraagd en het is een schande om dieren te misbruiken en te laten vechten voor je eigen gewin. Maar de ontwapenende bedoelingen van verzorger Bahador en zijn vrienden brengen de kijker toch in de war: iedereen houdt van Barre. (OvD) Barre’s Silence – Mehrdad Ahmadpour, Morvarid Peyda. Vr 29 12:15 Munt 12; za 30 12:30 Tuschinski 5.
11
Succes zit in een klein gelukshoekje
Wie is geboren voor succes? Welke elementen bepalen die zogenaamde it-factor? Talent, werkhouding, looks, street credibility of commerciële potentie? En valt het imago van een ster samen met diens ware persoonlijkheid? door Maricke Nieuwdorp De brave burger maakt wellicht een omweg als er een trashmetal-type in de buurt is, maar dat blijkt niet altijd terecht. Want al maken veel rockers graag gebruik van voorraden drank, drugs en dames; deze langharige, volgetatoeëerde muzikanten kunnen in het echt behoorlijk zachtaardig zijn. Neem Randy Blythe, de voorman van Lamb of God. De muzikant werd vanwege zijn ruige imago bijkans geslachtofferd in een Oost-Europese rechtszaal. En filmmaker Don Argott was in de buurt om de verwikkelingen van dichtbij te volgen.
tjes te noemen, maar na deze beschuldiging staat het huilen de rockers nader dan ’t schreeuwen. Werd de zogenaamd gevaarlijke Blythe opgepakt om een voorbeeld te stellen? Uit de beelden blijkt namelijk dat hij niets heeft gedaan. Inmiddels zit de gevoelige frontman wel met een zwaar schuldgevoel in zijn maag. Gelukkig leven de fans met de mannen mee. Lamb of God verkoopt er geen kaart minder om; de gevoelige, beschaafde kant van iemand als Randy spreekt de achterban juist aan.
Gevoelige frontman
Imago is veel waard als je platen wil verkopen. Dat geldt voor iedere muziekstroming, maar misschien wel een beetje meer voor het narcocorrido-genre. Deze muziek is megapopulair onder Spaanstalige immigranten in Amerika. Hun ballades klinken vrolijk, maar de teksten zijn dat allerminst. De zangers zingen over de levens van Mexicaanse gangsters en verheerlijken open-
Hij brengt in As the Palaces Burn in beeld wie de mens is achter dat woest ogende podiumdier. Wat was er aan de hand? Toen de mannen van Lamb of God tijdens een Europese Tour in de zomer van 2012 in Praag landden werd zanger Blythe in de kraag gevat op verdenking van doodslag. Twee jaar eerder overleed een fan na een ongelukkige val van hun podium en het had er de schijn van dat de zanger de jonge Tsjech een duw had gegeven. Wie onbekend is met de scene en opnames ziet van de vervaarlijk schreeuwende heren van Lamb of God en hun pogoënde fans, zou misschien niet verwachten dat deze types een diploma op zak hebben en een gezin thuis. Het gaat wat ver om ze zachtgekookte ei-
12
Moorddadige gangsters
lijk moord, geweld en drugshandel. In Mexico woedt sinds 2006 een bloedige drugsoorlog – de teller staat inmiddels op ruim 60 duizend moorden. In Narco Cultura is te zien dat de politie geen enkele kans maakt de daders te vinden, laat staan berechten. Angst regeert in grensstad Tijuana, terwijl in Amerika Latino-immigranten liedjes schrijven waarin juist dat bloedige geweld geromantiseerd wordt.
Fame
In de ogen van muzikanten en hun fans zijn de moorddadige gangsters moderne Robin Hoods. Schwarz volgt Edgar Quintero, zanger van de populaire narcocorrido-band Buknas de Culiacan. Quintero zet voor het eerst voet op Mexicaanse bodem, om aan zijn slang te werken. Zelfverzekerd stapt hij in zijn moederland rond, met een geladen gun in zijn broekband. Hij slaat zich nog net niet op de borst. Hoewel je zou verwachten dat deze zanger, van ver weg zingend over geweld en gevaar waarmee hij zelf niets te maken heeft, in Mexico de schellen van de ogen vallen, blijkt daar niets van waar. De band laat zich voor een stapel flappen inhuren op een privépartijtje van een drugslord en de zanger is daar verdomde blij mee: hun helden zijn hun fans! Wat maakt deze zanger tot een succes? Hij is te zwaar, en bovendien onopvallend. Maar op een of andere manier lijkt hij street credibility uit te stralen. Hij zet geen masker op als artiest; ook in zijn huiskamer, met zijn kinderen in de buurt, vertelt hij geweld een mooi ding te vinden. En de levensstijl van de door hem zo bewierookte gangsters staat hem gewoonweg aan. Hoewel narcocorrido een controversieel genre is, is zelfs supermarktketen Wal-Mart overstag gegaan; zo verdient iedereen een flinke duit aan het geweld over de grens. Een narcocorrido-producent beweert dat dit genre de nieuwe hiphop wordt. En gezien de volle zalen lijkt dat geen gekke stelling. Staan artiesten als El Komander en Buknas de Culiacan binnenkort naast Miley Cyrus op een MTV-podium?
Talent Niet iedereen haalt het centrum van de spotlights, al zijn de zangeressen uit Twenty Feet from Stardom nog zo getalenteerd. De hardwerkende dames zongen met sterren als Sting, Michael Jackson, The Rolling Stones en Ike & Tina Turner, maar haalden zelf geen sterrenstatus. Waarom in godsnaam niet? Hun stemmen zijn waanzinnig, ze hebben ritmegevoel en zijn vakkundig op elk niveau. Maar uit de film blijkt dat er voor velen van hen ‘geen markt’ was. Te zwaar, te oud, of concurrerend met iemand anders uit de stal van de producent. Er is immers ‘maar één Aretha’, verzucht een van de dames. Zij die weinig talent voor zelfpromotie hebben, maken zich weinig illusies. Ze weten wat er in de business van ze verwacht wordt: op tijd komen, de ster geweldig laten klinken en dan weer snel en zonder credits naar huis. Sting, die zijn back-up vocals overigens zeer waardeert, kent de muziekwereld als geen ander: ‘Het gaat niet om talent, het gaat om geluk hebben.’
Ronduit saai Soms ligt het niet aan de verkoopbaarheid van een getalenteerd artiest, maar aan wat hij aan de man wil brengen. Zo is Li Zu, de Chinese podiumkunstenaar uit Playing with Shadows helemaal niet op zoek naar roem en spotlights; toch doet hij mee aan een talentenshow op de televisie in Shanghai. Tevergeefs. Zijn prachtige schaduwpoppenspel wordt door het hedendaagse publiek niet op waarde geschat. De producenten
vinden het ronduit saai en vragen zich af of er niet wat stunts bij hadden gekund. Stunts?! Het is duidelijk: aan deze groep is Li Zu’s kunst niet besteed. Hij doet er alles aan om deze oeroude Chinese kunstvorm in leven te houden, maar vanachter zijn speciale scherm lukt hem dat niet. Hij wordt zelfs als lastig beschouwd door beslissingmakers. Ooit trad hij op voor een immens publiek tijdens de Olympische Spelen in Peking, anno 2008; inmiddels heeft hij geluk als hij een groep kleuters mag vermaken.
Lawaai In Reve Kakudji is niet het product, maar zijn exotische achtergrond de reden dat de Congolese operazanger Serge Kakudji het moeilijk heeft. Thuis begrijpen ze niets van zijn hoge keelklanken. Zijn moeder omschrijft het zelfs als lawaai. Maar Serge, al vroeg ‘dromenverkoper’ genoemd, laat het er niet bij zitten. In Parijs schaaft hij aan zijn techniek, ondanks dat hij ‘vijf keer zo hard moet werken als een westerse tenor’. Of dat hem het gedroomde podium op zal leveren is de vraag. Met alleen snoeihard werken, een schat aan talent en een gedreven persoonlijkheid kom je er niet. Zelfs niet als je alle elementen voor succes op zak hebt. De markt bepaalt namelijk in alle gevallen of je dat succes uiteindelijk zal hebben. En vooruit, een beetje geluk helpt ook.
As the Palaces Burn - Don Argott. Vr 29 20:15 Munt 10; zo 1 15:45 Munt 9. Narco Cultura - Shaul Schwarz. Za 30 10:00 Tuschinski 1; za 30- 10:00 Tuschinski 2; zo 1 14:00 Munt 12. Playing with Shadows - Xiaoyu Niu. Vr 29 10:00 Munt 12. Rêve Kakudji - Ibbe Daniëls, Koen Vidal. Zo 1 14:30 Tuschinski 5. Twenty Feet from Stardom – Morgan Neville. Vr 29 22:30 Tuschinski 1; za 30 22:00 Melkweg Rabozaal.
13
Oxfam Novib presenteert: no Land no Food no Life
Woensdag 27 november, 19.30 uur
Light fly, fly high
Maandag 25 november, 19.30 uur De Indiase Thulasi weet dat ze een zware toekomst voor zich heeft; ze is vrouw én geboren als ‘Dalit’, ofwel een kasteloze. Via een Overheidsprogramma probeert ze zich als getalenteerde sporter naar de top te boksen. We volgen Thulasi in deze cruciale periode van haar leven. Haar onafhanke lijkheidsgevecht blijkt echter het zwaarst buiten de ring.
The Trouble With aid
Dinsdag 26 november, 19.30 uur Aan de hand van zeven humanitaire rampen uit de recente geschie denis, van Biafra tot Afghanistan, laten vertegenwoordigers van verschillende hulporganisaties hun hart spreken. Hoe heeft de intentie om hulp te bieden uitgepakt op die plekken waar dat zo hard nodig was?
Tuschinski TheaTer - amsTerdam
Maatschappijkritische docu mentaire over lokale boeren in Mali, Uganda en Cambodja die al generaties lang voorzien in hun eigen levensbehoeften. Totdat grote landbouwbedrijven met internationale inve steerders de boeren hardhandig van hun land verdreven.
Na afloop van iedere documentaire is er aansluitend een nagesprek o.l.v Isolde Hallesleben en diverse gasten aan tafel.
Start reguliere kaartverkoop IDFA: 11 november online (www.idfa.nl) en 20 november bij de festivalkassa’s. Voor meer informatie over de Oxfam Novib selectie, IDFA en de kaartverkoop, kijk op www.oxfamnovib.nl/idfa
Oxfam Novib presenteert: no Land no Food no Life
Woensdag 27 november, 19.30 uur
Light fly, fly high
Maandag 25 november, 19.30 uur De Indiase Thulasi weet dat ze een zware toekomst voor zich heeft; ze is vrouw én geboren als ‘Dalit’, ofwel een kasteloze. Via een Overheidsprogramma probeert ze zich als getalenteerde sporter naar de top te boksen. We volgen Thulasi in deze cruciale periode van haar leven. Haar onafhanke lijkheidsgevecht blijkt echter het zwaarst buiten de ring.
The Trouble With aid
Dinsdag 26 november, 19.30 uur Aan de hand van zeven humanitaire rampen uit de recente geschie denis, van Biafra tot Afghanistan, laten vertegenwoordigers van verschillende hulporganisaties hun hart spreken. Hoe heeft de intentie om hulp te bieden uitgepakt op die plekken waar dat zo hard nodig was?
Tuschinski TheaTer - amsTerdam Start reguliere kaartverkoop IDFA: 11 november online (www.idfa.nl) en 20 november bij de festivalkassa’s. Voor meer informatie over de Oxfam Novib selectie, IDFA en de kaartverkoop, kijk op www.oxfamnovib.nl/idfa
Maatschappijkritische docu mentaire over lokale boeren in Mali, Uganda en Cambodja die al generaties lang voorzien in hun eigen levensbehoeften. Totdat grote landbouwbedrijven met internationale inve steerders de boeren hardhandig van hun land verdreven.
Na afloop van iedere documentaire is er aansluitend een nagesprek o.l.v Isolde Hallesleben en diverse gasten aan tafel.
Documentaire: film VERSUS kunst
Hoe documentair is beeldende kunst? Voor de uitvinding van de fotografie was
de schilderkunst de meest realistische weerslag van de werkelijkheid. Daarna verloor die functie van de schilderkunst snel aan belang. Maar ook abstracte, conceptuele kunst kan, op zijn eigen manier, de wereld documenteren. Terend op de spanning tussen subject en object, waarheid en werkelijkheid.
Hoe benaderen beeldend kunstenaars de werkelijkheid? Tijdens een rondleiding door het Stedelijk Museum blijkt dat ook in dit genre wordt geworsteld met de vraag hoe waarheidsgetrouw een kunstwerk kan zijn.
Is de werkelijkheid objectief te verbeelden? Filmmakers experimenteren daartoe met wisselende perspectieven, meerdere schermen en interactieve toepassingen. In het Stedelijk Museum stelde filmmaker en gids Iona Hogendoorn met haar collega voor IDFA een rondleiding samen om te onderzoeken hoe ‘documentair’ hun collectie is. Want wat zie je precies? Bij een werk van Andy Warhol weten deelnemers het zeker: dit lijkt verf, maar het is een serie politiefoto’s. Een tweede blik leert dat het veertien keer dezelfde foto is van een vrouw die uit het raam is gesprongen. Echt geschokt raakt niemand. Het lijkt dat Warhol dezelfde boodschap heeft als met zijn beroemde soepblikken: het is maar een product, een gebeurtenis die de kijker murw maakt door herhaling – denk aan de tientallen oorlogsbeelden die we dagelijks op het nieuws zien. Hoe lastig het is een situatie ongerept te laten, toont de Pools-Amerikaanse kunstenaar Allan Sekula. Hij zei eens: ‘De enige objectieve waarheid van foto’s is de constatering dat iemand of iets ergens was en een foto heeft genomen.’ Bij het zien van zijn serie zwart-witfoto’s van fabrieksarbeiders die op een trap verstoord in de lens kijken, valt de deelnemers allemaal hetzelfde op: de fotograaf staat bovenaan de trap. Onmiddellijk identificeren we ons met de positie van de fotograaf die zo in de weg lijkt te staan. Neutrale registratie was niet Sekula’s doel, merkt een deelnemer op: ‘Mensen moeten omlopen omdat hij er staat. Daarmee heeft de fotograaf de situatie dus beïnvloed.’ De aanwezigheid van de maker is sowieso onnatuurlijk. Daarvoor grijpen filmmakers soms naar een paradoxale oplossing, wijst museumgids Hogendoon: ‘Soms geven fictieve elementen, zoals het naspelen of ensceneren van scènes, een waarheidsgetrouwer beeld. Om dichter bij de waarheid te komen moet je soms de illusie van werkelijkheid loslaten.’ Dat was de oplossing die videokunstenaar Roderick Hietbrink vond om zijn ergernis over gekooide natuur in doorzonwoningen te ventileren. Hij richtte in een woonwijk een truttige kamer in en ramde er een complete eikenboom doorheen. Weinig realistisch dus – toch komt Hietbrink dicht bij de werkelijkheid: het interieur is pijnlijk herkenbaar, typisch Nederlands, verklaart Hogendoorn: ‘Hij maakt een werkelijkheid na die best eens echt zou kunnen zijn.’ (OvD) IDFA-rondleiding Stedelijk Museum t/m 1 december, dagelijks 11:00 uur (10:45 verzamelen bij IDFA-pilaar in entreehal museum). Kaarten uitsluitend via idfa.nl en de IDFA kassa, niet in het museum.
Voordat Pussy Riot er was, was er al Voina – een hardcore artcore-kollektief, waarvan meerdere Pussy Riot-leden enige tijd lid waren en dat met kunstzinnige acties politieke strijd voert tegen het Rusland waarvan Poetin niet alleen de leider maar ook het symbool vormt. Om te onderstrepen dat we ons bij een autoritair Rusland niet iets strak hiërarchisch en Pruisisch moeten
Aliona van der Horst over 15 Attempts
7 pogingen om 15 Attempts te snappen, of niet
foto: Corinne de Korver
Warhols waarheid
In 15 Attempts laat Aliona van der Horst zich door beeldend kunstenaar Suchan Kinoshita op sleeptouw nemen door Brussel, in een poging door te dringen tot haar werk. We laten haar reageren op een aantal uitspraken uit haar eigen film.
1. het is ongelukkig dat we dingen onopgemerkt laten voorbijgaan ‘De taxichauffeur die dit zegt, was fantastisch. Al rondjes rijdend op Brusselse rotondes realiseert hij zich hoe vaak je vergeet te kijken. En dat is precies waar de film over gaat: waarnemen, zien wat er is, op dít moment.’
2. ik wil het verhaal loslaten ‘Dat is een groot verschil tussen de filmmaker en de kunstenaar. Ik maak de hele tijd verhalen, iets wat je bijna vanzelfsprekend doet. Suchan traint zichzelf erin om alleen maar te kijken, zonder te interpreteren. Ze laat ons in het begin van de film al onze ideeën en verwachtin-
voorstellen, dit wonderlijke feit: toen Voina een (volstrekt illegale) actie ondernam door een enorme, 65 meter hoge pik te schilderen op de Sint-Petersburgse brug die steeds openging in het zicht van de FSB-voorheen-KGB (waaruit ook Poetin voorkomt), ontvingen ze voor die actie nog in 2011 de Innovatieprijs van het ministerie van Cultuur. Nota bene. vimeo. com/13694493
gen in haar oor fluisteren. Zo van: dan zijn jullie daar voorlopig even vanaf.’
3. een vorm van concrete poëzie ‘In de film die Chris Marker over hem heeft gemaakt, zegt Kurosawa: “Een goede kunstenaar heeft geen metaforen nodig.” Je hoeft helemaal niet iets ingewikkelds te verzinnen, je moet gewoon kijken naar wat er voor je neus staat.’
4. wat is een leven meer dan heel veel vijfminuten? ‘Ja! Een prachtige uitspraak, en gevonden op een plek waar je dat als laatste verwacht: het Europees Parlement. Suchan brengt haar kunst in hun context, en alleen al door haar manier van kijken gebeurt er op de een of andere manier altijd iets interessants.’
5. ik wilde iets anders maar nu zit ik hier ‘Het werk van Suchan zorgt ervoor dat
Geschiedenis24 wijdt een site aan de documentaire die Jan Vrijman (medeoprichter van IDFA) maakte over Karel Appel, met de fameuze opnames door een gat in het doek terwijl de schilder aan het werk is. geschiedenis24. nl/nieuws/2007/juli/Nieuw-dossier-online-over-Karel-Appel.html
Er staan filmpjes op zijn site van de aankomst van zijn gigantische
je perceptie steeds een kwartslag draait. Volgens mij zit dat ook erg in deze film. In elk geval beschrijft die uitspraak precies hoe ik me tijdens het draaien vaak voelde.’
6. begrip is overgewaardeerd ‘Je denkt vaak dat het heel belangrijk is om kunst te begrijpen, maar daar gaat het helemaal niet over. Juist niet. Je moet je kunnen laten ontwrichten. In de film probeer ik steeds Suchans kunst te begrijpen, terwijl ik dat dus moet loslaten.’
7. je gaat naar binnen of je blijft buiten ‘Documentairemaken gaat over keuzes: je doet het een óf het ander. En welke van de twee je kiest, maakt eigenlijk niet zo veel uit. Met elke keuze ontstaat vanzelf een nieuwe werkelijkheid.’ (SK) 15 Attempts – Aliona van der Horst. Za 30 16:00 uur Ketelhuis Zaal 1.
drijvende rubber duckie. Of hij ze zelf heeft gemaakt weten we niet, maar voor het gemak rekenen we hem daarmee als documentairemaker. Wij van de Dagkrant selecteren wat gemakkelijker dan het festival zelf. Bovendien: gigantische drijvende rubber eenden hebben bij ons een streepje voor. florentijnhofman.nl/dev/video.php
Documentaire en beeldende kunst? Andy Warhol maakte een documentaire, een van de langste ooit: een one-take van het Empire State Building uit 1964. De 485 minuten van Empire zijn integraal te vinden op YouTube – dat de beeldkwaliteit wat tegenvalt maakt gek genoeg niet echt uit. youtube.com/watch?v=-w5ogGru8qg
15
Genomineerd! Michael Obert over Song from the Forest
‘De vader leert van zijn zoon’ Michael Oberts debuutfilm Song from the Forest begint met lange opnamen van het regenwoud in de Centraal Afrikaanse Republiek, begeleid door de prachtige renaissancemuziek van William Byrds polyfonische Mass for Four Voices. Het was ook een muziekregistratie die de Amerikaan Louis Sarno verleidde vijfentwintig jaar door te brengen bij het Bayaka-volk in de Centraal-Afrikaanse jungle.
Die muziek ontdekte Sarno bij toeval in Amsterdam, dertig jaar geleden. ‘Dus het is op een bijzondere manier toepasselijk dat de fi lm hier zijn première beleeft’, constateert Obert. Voor een eerste fi lmproject verliep de productie van Song from the Forest opvallend soepel. ‘Meestal duurt het twee of drie jaar voordat je zo’n project van de grond krijgt, maar we hadden het geld razendsnel bij elkaar. Het idee ontstond toen ik een biertje dronk met producent Alex Tondowski en binnen een paar maanden stonden we al met zeshonderd kilo apparatuur in het regenwoud.’ Louis Sarno leefde niet alleen bij de Bayaka, hij trouwde er ook en kreeg een kind, Samedi. In de fi lm keert Louis terug naar New York met Samedi, die voor het eerst het
regenwoud verlaat. Verrassend genoeg lijkt Samedi beter om te gaan met de onbekende omgeving dan Louis, die in de stad opgroeide. Terwijl we vader en zoon volgen in New York, wordt steeds duidelijker in welke moeilijke situatie Louis zichzelf heeft gemanoeuvreerd. ‘Louis heeft grote problemen. Hij heeft schulden doordat hij voedsel en medicijnen heeft gekocht voor de Bayaka. Hij wordt ouder en heeft zelf steeds meer lichamelijke klachten. Samedi gaat er echter geweldig mee om. De vader leert zogezegd van zijn zoon.’ De IDFA-bezoeker die zich betrokken voelt kan ook zelf bijdragen. ‘De Bayaka liggen momenteel onder vuur van oorlog en stropers, en daarom zijn we een website begonnen om te helpen’, vertelt Obert. ‘Hij is nog niet online, omdat we het te druk hadden met het afronden van de fi lm – ik had nooit verwacht dat ik voor de competitie van IDFA zou worden geselecteerd, dus we hebben echt hard moeten werken. Maar binnenkort is de site er!’ (MB, bewerking en vertaling KD) Song from the Forest – Michael Obert. Za 30 12:30 Tuschinski 3. Zie song-from-the-forest.com/bayakaproject
Niels van Koevorden en Sabine Lubbe Bakker over Ne me quitte pas
In Ne me quitte pas volgen Niels van Koevorden en Sabine Lubbe Bakker gedurende twee jaar, op Beckettiaanse wijze, de Vlaamse Bob en de Waalse Marcel. Twee vrienden die samen drinken, roken, praten en lachen, en elkaar steunen wanneer het leven ondraaglijk wordt.
De film opent met een citaat uit Wachten op Godot: ‘Het gebeurt niet elke dag dat we nodig zijn.’ Maar het absurdistische duo in Ne me quitte pas weet dat er, op de momenten dat het er echt toe doet, op de ander gerekend kan worden – ondanks al hun fouten. ‘We hadden het verhaal van Godot in ons achterhoofd’, vertelt Lubbe Bakker. ‘We dachten: misschien is het wel oké als er niks gebeurt. Het gaat gewoon over twee mannen. De een vindt zichzelf slim, de ander vindt zichzelf dom, ze zitten een beetje te zitten, naast een boom in een bos, en helpen elkaar zo te bestaan.’ Marcel is de klassieke clown, altijd grappend en struikelend. Hij is niet onaantrekkelijk en heeft genoeg vermogen tot zelfrelativering (en soms zelfpromotie) om zich geliefd te maken bij de zusters van de afkickkliniek waar hij halverwege de film
belandt. ‘We zaten vaak met tranen in de ogen van het lachen’, zegt Lubbe Bakker. ‘Die man is een geboren entertainer.’ Bob daarentegen is rustiger, introverter en, volgens de regisseurs, lastiger om mee te werken. ‘Hij snapte dat we hem in de montage, als we wilden, als een echte alcoholist konden afschilderen. Daarom probeerde hij de situatie soms naar zijn hand te zetten’, aldus Van Koevorden. ‘Dan wilde hij het script lezen of zich bemoeien met de fondsenwerving en de producenten. Maar we zeiden dat dat te moeilijk was en dat hij gewoon zichzelf moest zijn.’ Marcel en Bob konden zich op het festival laven aan de feestelijke IDFA-sfeer. Maar de regisseurs beseffen dat hun protagonisten, terug in het Belgische dorpje, waarschijnlijk hun oude, met drank overgoten leventje weer oppakken. ‘Uiteindelijk is het maar een film’, besluit Lubbe Bakker. ‘Zij zijn nu even de sterren, maar wij hebben niet de pretentie dat het hun leven echt zal verbeteren.’ (NC, bewerking en vertaling KD) Ne me quitte pas – Niels van Koevorden en Sabine Lubbe Bakker.
foto: Bram Belloni
‘We hadden Godot in ons achterhoofd’
Za 30 18:30 EYE Cinema 1
Andreas Johnsen over Ai Weiwei The Fake Case
‘Als ik op de wc zat, zou hij niet wachten’ De Deense regisseur Andreas Johnsen is een volhouder. Toen hij in 2009 voor het eerst Ai Weiwei benaderde met zijn plan een documentaire te maken, kreeg hij nul op het rekest. ‘Hij antwoordde: nee, niet, nooit. Ik legde uit dat het hem geen tijd zou kosten en dat hij zelfs geen interview zou hoeven geven. Hij weerde af: “Iedereen wil maar documentaires over me maken – ik heb het te druk.” Maar ik moest deze film gewoon maken.’
Johnsen vroeg een met Ai bevriende kunsthandelaar uit Kopenhagen een selectie van zijn films persoonlijk in Beijing bij Ai af te leveren. Vooral Johnsens Murder (2009), over de anti-abortuswetten in Nicaragua, overtuigde de dissidente Chinese kunstenaar. Vanaf 2010 bezocht Johnsen vervolgens Ai Weiwei zeven keer in Beijing, tien dagen per keer, waaronder één keer toen Ai net was vrijgelaten na 81 dagen eenzame opsluiting, zogenaamd voor belastingfraude. ‘De deal was dat ik hem overal kon volgen maar dat hij niks voor me zou vertalen of uitleggen. Als ik net op de wc zat als hij weg wilde, zou hij niet op me wachten’, vertelt Johnsen. ‘Niet omdat hij niet wilde dat ik kwam, maar omdat hij al te veel aan zijn hoofd had.’
16
Johnsen werkte alleen, maar had achteraf wel een klein leger Chinese vertalers nodig om al het materiaal – nog voor de montagefase – te ondertitelen. Gegeven het feit dat Ai Weiwei een van de meest gefi lmde mensen ter wereld is (door de geheime dienst, de media en zichzelf ) is het opmerkelijk hoe intiem Johnsens portret is geworden. We zien Ai tijd doorbrengen met zijn zoon, in een fraaie omdraaiing de auto van enkele spionnen achtervolgen, met fans praten over de naakte groepsfoto’s die hem een aanklacht voor pornografie opleverden en in de studio werken aan een serie waarop hij een jas draagt die is bedekt met papieren vliegtuigjes die zijn gemaakt van geld – zelfs onder de douche. ‘Ai Weiwei is gek op camera’s – behalve die van de politie natuurlijk’, zegt Johnsen. ‘Hij gebruikt camera’s ter bescherming. Hij documenteert zijn hele leven voor het geval de autoriteiten hem opnieuw willen vervolgen.’ (MG, bewerking en vertaling KD) Ai Weiwei The Fake Case – Andreas Johnsen. Za 30 23:15 Tuschinski 1; zo 1 13:45 Brakke Grond Expozaal
Tonislav Hristov over Soul Food Stories
‘Tijdens de opnames
Genomineerd!
2013
foto: Corinne de Korver
‘Satovchka is een oase van tolerantie in een gebied waar allerlei bevolkingsgroepen met elkaar in de clinch liggen: moslims, communisten, orthodoxe christenen, rechts-extremisten, evangelische christenen en zigeuners’, somt Hristov op. ‘Ze zijn het vrijwel nooit met elkaar eens, maar aan het eind van de
dag drinken ze alles met een bulderende lach weg.’ Om structuur aan te brengen in zijn vertelling liet Hristov een Finse vriend twee weken vakantie houden in het dorp. ‘Ik ben 33, twaalf jaar geleden naar Helsinki vertrokken om aan de filmacademie te studeren en in zekere zin een vreemde in eigen land’, legt Hristov uit. ‘Maar voor die dorpelingen ben ik toch te Bulgaars. Er komen in die streek zelden toeristen, dus als er een vreemdeling langskomt, gaan ze helemaal los. Dat kon ik goed gebruiken. De hele roerige geschiedenis van Bulgarije trekt langs. Ter voorbereiding hebben we
eerst een week zonder camera gepraat. Ik begon te filmen tijdens de ramadan, als het islamitische volksdeel overdag zit te vasten en na zonsondergang zit te feesten. Verder filmde ik, over een langere periode, een aantal scharniermomenten in het leven: een bruiloft, een doopritueel, een begrafenis.’ De verrukkelijkste gerechten trekken met oog voor detail voorbij, tot een wandborduurwerkje van Het laatste avondmaal aan toe.’ Het hele leven draait daar om lekker eten en ze delen alles gul’, zegt Hristov. ‘Als je het waagt zo’n fris glas geitenmelk of zo’n heerlijke ovenschotel te weigeren, zijn ze beledigd. Zo ben ik tijdens de opnames zeven kilogram aangekomen.’ Het spreekt voor zich dat er tussen de gangen door smakelijk mag worden gelachen. ‘Ik relativeer graag, hou van een komische noot. Dat is de beste manier om de mensen in hun waarde te laten. De regio stroomt leeg, er zijn ware spookdorpen ontstaan. Van de zeven hoofdpersonen zijn alle kinderen naar Amerika vertrokken. Voor de ouderen is het zaak voortdurend te wennen aan veranderingen.’ (PvdG) Soul Food Stories – Tonislav Hristov. Vr 29 20:30 Tuschinski 6; zo 01 16:45 Munt 13.
Maker over Pussy Versus Putin
‘Ik belandde ook zelf in de cel’ ‘Er is geen boodschap die ik met deze film probeer over te brengen’, zegt een van de anonieme makers van Pussy Versus Putin. ‘De film gaat over moed. Over iets doen. Het hele idee van deze film is dat we iets wilden doen.’
In de fi lm is te zien wat de leden van Pussy Riot doen: verrassingsacts op pleinen, in metrostations, op het dak van een bus. In hun songteksten hekelen ze de seksistische maatschappij en Poetins repressieve beleid. Wat opvalt is de snelheid waarmee steeds wordt ingegrepen: de actie is nog maar nauwelijks begonnen als hij al weer wordt afgebroken. Het einde van
het liedje is vaak een escorte naar het politiebureau. ‘We kennen hen goed en daardoor konden we met de camera zo dichtbij komen. We waren geen toeschouwer, maar maakten deel uit van de acties. Bij een daarvan belandde ik ook zelf in de cel.’ Interviews zijn er niet; er wordt geen uitleg geven over de acties. ‘We wilden een fi lm maken die de
foto: Felix Kalkman
ben ik zeven kilo aangekomen’
Voor Soul Food Stories keerde de naar Finland geëmigreerde Tonislav Hristov terug naar Bulgarije om de hete hangijzers van het dorpje Satovchka te documenteren. Ondanks alle meningsverschillen kunnen de dorpelingen zonder problemen door één deur.
IDFA Competition for Mid-Length Documentary
Nina Maria Paschalidou over Kismet
‘Soaps helpen vinden identiteit’
Terwijl de Arabische Lente wordt uitgevochten op pleinen en online, voltrekt zich in miljoenen huishoudens een stille revolutie voor de tv. In Kismet toont Nina Maria Paschalidou de emancipatie van vrouwen én mannen onder invloed van Turkse soapseries.
kijker op een emotioneel niveau raakt. Wie geïnteresseerd is in de achtergronden, kan dat overal op internet vinden’, aldus de maker. Waartegen het collectief precies in opstand komt, blijkt niet alleen uit de teksten van hun punknummers maar, bijna sterker nog, uit de reacties die ze uitlokken. Sympathisanten van Pussy Riot worden tijdens een protestactie belaagd door een groep christelijk orthodoxe mannen, onder wie een priester die hen pesterig wijwater in het gezicht spat. Even later zitten beide kampen gezamenlijk in de politiebus. ‘Het verschil is dat de orthodoxen bij het politiebureau meteen worden vrijgelaten, terwijl de Pussy Riot-supporters worden gearresteerd.’ Zo geeft de fi lm een fragmentarische impressie van een politiestaat die zich aan de kant van extremisten schaart. De fi lm bevat ook beelden van het optreden in de Christus-Verlosserkathedraal en de daaropvolgende rechtszaak waarin twee bandleden werden veroordeeld tot twee jaar strafkamp. Wat de fi lm voor risico’s meebrengt voor hemzelf, weet hij niet. ‘De Russische rechtspraak is volstrekt onvoorspelbaar. Dat heeft de hele wereld inmiddels ondervonden met de arrestatie van de actievoerders op de Arctic Sunrise.’ (SK)
In 2006 veroverde de Turkse televisieserie Noor plotseling de Arabische wereld. Miljoenen kijkers raakten verslingerd aan de sterke, vrouwelijke hoofdpersoon, die ondanks haar lage afkomst een succesvol bestaan leidt in modern Istanbul. In Kismet spreekt regisseur Paschalidou vrouwen die door de serie de moed vonden een echtscheiding aan te vragen of aangifte te doen van verkrachting: net als Noor. Sinds Noor is Turks drama bezig met een duizelingwekkende opmars; volgens Paschalidou is de omzet van de amusementsindustrie in vijf jaar gegroeid van 1 naar 100 miljoen dollar. Naast op vrouwen gerichte soaps, zijn ook historische dramaseries als Suleiman – waarin de heldhaftige sultan óók een gevoelige, liefdevolle huisvader blijkt – razend populair. ‘Vrouwen vragen hun echtgenoot of die zich niet meer als Suleiman kan gedragen’, vertelt Paschalidou. ‘Dat laat mannen niet onberoerd.’ En dat is belangrijk: gevallen van eerwraak, huiselijk geweld en verkrachting zijn nog altijd terug te voeren op de wijdverbreide machocultuur. Bijzonder is dat de emanciperende verhaallijnen niet uit educatieve overwegingen zijn toegevoegd, zoals in andere landen wel gebeurt; de series komen van grote commerciële zenders. Die bereiken hun doelgroep via satelliet-tv, in 75 landen tussen Sofia en Dubai (‘het voormalige Ottomaanse rijk’, aldus Paschalidou). De Turkse overheid staat ondertussen niet te juichen: de inhoud van de series strookt bepaald niet met de conservatieve agenda van premier Erdogan. In landen als Iran en Saoedi-Arabië zijn al fatwa’s over de tv-makers uitgesproken. Het is de typisch Turkse combinatie van Oost en West die volgens Paschalidou het succes heeft bepaald: ‘De hoofdpersonen zijn modern, terwijl ook traditionele familiewaarden overeind blijven. Dat is belangrijk in deze cultuur en ontbreekt vaak in westerse series.’ Dat juist Turkije dit soort series maakt, denkt Paschalidou wel te kunnen verklaren. ‘Het land staat op een kruispunt. Willen ze aansluiting bij de westerse wereld van de EU of terugkeren naar oude tradities? De soaps lijken een vorm van zelfkritiek, een zoektocht naar identiteit.’ (OvD)
Pussy Versus Putin – regie anoniem.
Kismet – Nina Maria Paschalidou.
Vr 29 18:15 Tuschinski 6.
Vr 29 15:15 Tuschinski 4
17
18
Zie voor het gesprek met genomineerden Niels van Koevorden en Sabine Lubbe Bakker over hun film Ne me quitte pas die tevens is genomineerd voor de VPRO IDFA Award for Best Feature-Length Documentary, pagina 16.
19
Partners van IDFA Hoofdpartners
Partners
Subsidiënten & fondsen
Cultuur verbindt. Al voor E 4 sluit u zich aan. Het Prins Bernhard Cultuurfonds steunt IDFA 2013. eur t a n o d ! d Worjuist nu Beeldende kunst, geschiedenis & letteren, monumentenzorg, muziek & theater en natuurbehoud. Het Prins Bernhard Cultuurfonds zet zich in voor cultuur die u raakt. Al vanaf e 4 per maand sluit u zich aan. Ga naar www.cultuurfonds.nl.
M U N D U S
IDFA’s publieksprogrammering wordt mogelijk gemaakt door IDFA-Mediafonds Workshop / Kids & Docs Workshop / IDFA Media Talks worden mogelijk gemaakt door
IDFA Forum wordt ondersteund door
IDFA Bertha Fund wordt ondersteund door
M U N D U S
Club IDFA
Suppliers
ABN AMRO Bank NV, Anthos, De Breij Evers Boon, De Nederlandsche Bank, DTZ Zadelhoff, Houthoff Buruma, JBR, Jean Mineur Mediavision, M.N. Léons BV, PwC, Rabobank Amsterdam, Rotaform Document Services, TBWA\NEBOKO
3PO, Arti et Amicitiae, Art Support BV Theaterproductiebureau, Bijlmer Parktheater, Brasserie Harkema, Brasserie Schiller, Café Schiller, De Kleine Komedie, De Kroon, DeLaMar Theater, EYE Film Instituut, FestivalTickets, Het Compagnietheater, Het Ketelhuis, Lichtwerk, MacBike, Melkweg, MeneM Systemen/ Datasein, Nedcipro-NCP Holland, NH Caransa, Pinguinradio, Podium Mozaïek, Rex, Toomler, VBVB Cultuurautomatisering, Videodock, Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond
Donateurs Ambassade de France aux Pays-Bas, ASEF, AVRO, De Gijselaar-Hintzenfonds, EYE International, Goethe Institut, HUMAN, IKON, NCRV, NPO/RNW Sales, P.W. Janssen’s Friesche Stichting, Rabobank Amsterdam, Stichting Elise Mathilde Fonds, Stichting Rotarkids CCJA, VEVAM
Festival Trailer Cape Rock, Jean Mineur Mediavision
IDFA bedankt alle Vrienden van het festival.
Hoofd/eindredactie
English
Fotografie
Nicole Santé, KEES Driessen
Nick Cunningham, Mark Baker, Melanie Goodfellow, Geoffrey Macnab
Felix Kalkman, Bram Belloni, Nichon Glerum, Nadine Maas, Corinne de Korver
Illustratie
Vormgeving
Floris Kloet: technoir.nl, BAFA (Bas van der Schot en Farhad Foroutanian): farhad.nl, basvanderschot.com
Sjoukje van Gool, Laurenz van Gaalen, Gerald Zevenboom
Eindredactie online Marjanne de Haan, Joost Broeren
Redactie Maricke Nieuwdorp, Olga van Ditzhuijzen, Sasja Koetsier, Ronald Rovers, Paul van de Graaf
Acquisitie Daily Productions
