ng Her fstcongres nodigt uit: De Stichti
Salutogenese: op zoek naar de bronnen van gezondheid Medische, therapeutische en pedagogische gezichtspunten op antroposofische grondslag
– jubileum –
Het 10e Herfstcongres 27-28 november 2015 Geert Groote College • Fred. Roeskestraat 84 • 1076 ED Amsterdam
Thema Salutogenese richt zich op de positieve factoren voor de gezondheid in tegenstelling tot pathogenese, waarbij de aandacht uitgaat naar de oorsprong van ziekten. Antonovsky ontdekte dat gevoel voor coherentie iemand beter bestand maakt tegen stress en kritieke omstandigheden. Wanneer iemand vanuit een zinvol perspectief kan denken en doen, dan getuigt dat van een goede samenwerking tussen lichaam, ziel en geest en van een krachtige en autonome levenshouding. De moderne psychoneuro-immunologie heeft de bevindingen van Antonovsky in een breder kader geplaatst. Het gaat daarbij om de studie van de wisselwerking tussen de psyche, het zenuwstelsel en het immuunsysteem. Ook in de antroposofie zijn belangrijke aanknopingspunten te vinden om tot een verdieping te komen van de salutogenese. Zo wijst het drieledig mensbeeld op het grote belang van het ritmische stelsel van hart en longen, dat de grondslag vormt voor het gevoelsleven. In dit middengebied moet continu de balans worden gevonden tussen het zenuw-zintuigstelsel en het stofwisselingsgebied. Salutogenese kan worden gezien als de kunst van het midden. Kunst, Natuur en Religie zijn drie machtige bondgenoten ter versterking van het middengebied. In de Grondsteenmeditatie van Rudolf Steiner is een kiem geschapen voor de harmonische mens in wording, die zich steeds meer met de kosmos verbonden voelt. Doelgroep Artsen, pedagogen, therapeuten, verpleegkundigen & overige geïnteresseerden. Ook studenten zijn van harte welkom: zij betalen een gereduceerd tarief. Verloop van het congres Op vrijdagavond houdt Matthias Girke (internist uit het ziekenhuis Havelhöhe in Berlijn en auteur) de openingsvoordracht over salutogenese in de geneeskunde. Hierbij gaat het om de vraag hoe de gezondheidskrachten kunnen worden bevorderd. Hij zal onder meer ingaan op de lichamelijke, zielsmatige en geestelijke aspecten van de gezondheid van het hart om daarmee licht te werpen op de verhouding van de gezondheid en ontwikkeling van de mens. De voordracht wordt gehouden in het Duits, maar zal per alinea worden samengevat in het Nederlands. Op zaterdagochtend zal Arie Bos (voormalig huisarts, auteur) ingaan op de ontwikkeling van de autonomie in de evolutie. In de huidige filosofie en de neurowetenschap wordt niet meer geloofd in de autonome ofwel ‘vrije wil’. Vaak richt men zich dan op het DNA of op ogenschijnlijk vastliggende patronen in de hersenen. In de evolutie van de dierenwereld zien we echter een steeds verdere ontwikkeling van autonomie en individualisering. Hoe hangt deze autonomie samen met het zelfgenezend vermogen? Welke 2
rol spelen de organen en zintuigen hierbij? En welke unieke plaats neemt de mens hierbij in? Hierna volgen twee rondes van telkens verschillende werkgroepen waarvoor men bij aanmelding kan intekenen. Het congres wordt afgerond met een derde lezing door Marcel de Leuw (voormalig vrijeschoolleraar), waarin hij ingaat op de gezondmakende aspecten van het vrijeschoolonderwijs. Hij zal ingaan op de verhoudingen tussen de verschillende wezensdelen, uitgaande van de gedachte dat het voor de gezondheid van belang is, dat er telkens weer een evenwicht wordt gezocht. Op basis hiervan zijn een aantal pedagogische principes ontwikkeld, die helpen om in het zielegebied ons denken, voelen en willen op elkaar af te stemmen. Motto van de voordracht: in driekwartsmaat door de opvoeding! Sprekers Matthias Girke (1954) studeerde geneeskunde aan de FU in Berlijn en specialiseerde zich vervolgens tot internist. Hij was betrokken bij de oprichting van het ziekenhuis Havelhöhe in Berlijn en werkte daar vanaf 1995 op de afdeling interne geneeskunde. Hij vervult verschillende bestuursfuncties in de gezondheidszorg en zal in september 2016 Michaela Glöckler opvolgen als leider van de Medische Sectie van de Algemene Antroposofische Vereniging. Arie Bos (1947) was tot 2012 antroposofisch huisarts in Amsterdam. Hij was medeoprichter en voorzitter van Buddy-organisatie Metgezel voor mensen met aids. Hij doceert wetenschapsfilosofie aan medische studenten van het Utrechts Medisch Centrum en is bekend als auteur, o.a. van de boeken “Hoe de stof de geest kreeg. De evolutie van het ik” en “Mijn brein denkt niet, ik wel” (beide verschenen bij Christofoor). Marcel de Leuw (1948) was leerkracht in het speciaal en het basisonderwijs, zowel op reguliere scholen als op de vrijeschool. Tevens docent pedagogiek en didactiek aan Hogeschool Helicon, zowel op de lerarenopleiding als op de euritmie- en de muziekopleiding. Nationaal en internationaal actief in de schoolbeweging met vele workshops en cursussen in binnen- en buitenland. Stichting Herfstcongres De Stichting Herfstcongres heeft ten doel de antroposofische geneeskunde en haar therapieën te bevorderen. Zij tracht dit doel onder meer te bereiken door het organiseren van congressen die zich richten op de antroposofische gezondheidszorg. Daarnaast wil zij de verbinding tussen geneeskunde, therapieën en pedagogiek versterken. 3
Werkgroepen 1. Dynamisch vormschilderen door Joyce van der Velden Met vreugde present in het nu kunnen zijn: dat werkt genezend. Dynamisch vormschilderen vraagt die presentie. Door middel van het vormschilderen zelf actief aan je gezondheid werken. Vormtekenen en daarmee ook het vormschilderen staat voor de volgende begrippen: evenwicht, vitaliteit, ritme, kleurrijk en plezier. Al deze begrippen zijn gezondmakend en geven nieuwe energie. Daarom gaan we daarmee in deze werkgroep zelf aan de slag. Joyce van der Velden is als kunstzinnig therapeut afgestudeerd aan de Academie de Wervel in Zeist en de Hogeschool in Leiden. Sinds 2005 heeft zij haar eigen praktijk Levenskunst gevestigd in Hypericon, Centrum voor Integratieve Geneeskunde in Nijmegen. Naast het werken met individuele patiënten heeft zij ook veel ervaring in het begeleiden van groepen. Zij geeft verschillende workshops en nascholingen aan therapeuten.
2. Leren om te vragen, genezen door verhalen door Frans & Ineke Lutters In deze werkgroep zal dieper worden ingegaan op de genezende kracht van verhalen. Het Parcival epos zal daarbij centraal staan. Dit verhaal biedt mogelijkheden om tot helende ervaringen te komen vanuit de thematiek en is zeer actueel. Rudolf Steiner noemde de inhoud van dit epos de thematiek van de bewustzijnsziel. Het leren vragen is daarbij de rode draad om tot een gezonde ontwikkeling te komen. Naast een uitwisseling zal er ook kunstzinnig worden gewerkt. Frans Lutters is docent levensbeschouwing en geschiedenis aan de vrijeschool Zeist en auteur. Ineke Lutters werkt als kunstzinnig therapeute op Valckenbosch in Zeist
3. Genezend onderwijs door Marcel de Leuw In deze werkgroep willen we met elkaar kijken naar gezondmakende aspecten van onderwijs en opvoeding. Uitgangspunt is de visie op het wezen van de mens, zoals die door Rudolf Steiner en anderen is uitgewerkt. Hoe kunnen ideeën in de praktijk werkzaam zijn om de mens te helpen opgroeien, zodanig dat lichaam, ziel en geest tot een evenwichtige verhouding kunnen komen. Dat we naast de gespreksvorm ook tot actie zullen overgaan is daarbij natuurlijk vanzelfsprekend! Zie voor informatie over Marcel de Leuw bij het onderdeel Sprekers.
4
4. Ons etherlichaam en de planeten door Peter Evers Door het bewust beleven van de zon als etherisch wezen en zijn werking op onze vierledigheid kunnen we ons etherlichaam versterken. Door geestelijke werkingen tussen zon, maan, aarde en planeten zijn hun grote kosmische bewegingen ontstaan. In ons etherlichaam en in de plantenwereld vinden we hier een afdruk van. We zullen vooral deze relatie aan het licht brengen. Peter Evers is al 25 jaar leerkracht op de vrijeschool. Voortdurende studie van de algemene menskunde is voor hem de bron van zijn leerkracht zijn. In voordrachten en cursussen behandelt hij de samenhang tussen mens en kosmos. Hierbij heeft hij een geheel eigen manier van werken ontwikkeld, waarbij hij vanuit het doen de relaties tot de hemellichamen laat ervaren.
5. Helend op weg door Aglaé Alleman In het (psycho-)therapeutisch proces wordt een beroep gedaan op de gezondmakende krachten van hulpvragers. Maar wat betekent dit proces voor ons hulpverleners, welke spiegel wordt ons in de ontmoeting voorgehouden? Hoe gaan we om met ernstige trauma’s. Hoe blijven wij zelf gezond? In onderlinge uitwisseling komen thema’s als secundaire traumatisering, maar ook onze scheppende processen aan bod. Aglaé Alleman studeerde geneeskunde aan het Erasmus Medisch Centrum en studeerde af als psychiater–psychotherapeut. Zij is in die hoedanigheid al zo’n twaalf jaar werkzaam bij de Lievegoed-organisatie.
6. De vitaliserende kracht van vormtekenen en –schilderen door Lanne Verheijen en Maria Moll We weten allen hoe het voelt om uit evenwicht te raken en onze eigen regie en vitaliteit te verliezen. Door middel van het vormtekenen en -schilderen activeren we gezondheidskrachten en doen we een appèl op onze tegenwoordigheid van geest. We nemen de liggende lemniscaat als uitgangspunt en transformeren die vanuit vloeiende bewegingen naar de staande lemniscaat. Al doende stromen de levenskrachten ons toe en verbinden we ons met een proces waarin Ik-kracht gewekt en versterkt kan worden. Ter afsluiting bespreken we de toepassing van vormtekenen en-schilderen in een therapeutisch proces. Maria Moll en Lanne Verheijen zijn afgestudeerd aan Academie de Wervel. Beiden zijn werkzaam als kunstzinnig therapeut beeldend. Lanne werkt met kinderen en volwassenen. Daarnaast
5
geeft zij les in schilderen en steen bewerken. Zij verzorgt in haar atelier kunstzinnige verdiepingsdagen voor leerkrachten en kunstzinnig therapeuten. Maria heeft haar praktijk in Breda. Daarnaast werkt zij samen met een psychiater in Helvoirt. Regelmatig geeft ze workshops over kunstzinnige therapie in Sint Petersburg.
7. Met boetseren in je eigen kracht komen door Frederik van den Berg, Hanneke Schurink, Ank Jimmink en Irene Tsjio De vier kunstzinnig therapeuten beeldend, die deze workshop geven, hebben elkaar gevonden bij de Pinksterweekenden van Elke Dominik van de Plastikschule am Goetheanum in Dornach. Vorig jaar volgden zij de scholing ‘Fortbildung in plastisch-künstlerischer Therapie nach Raoul Ratnowsky’ in Dornach, waarna in Nederland onder de naam KLEI.NU een groep actief is en kleidagen/workshops geeft. Deze manier van boetseren met veel klei brengt je in contact met de krachten van ‘boven’ en ‘onder’ waarin de mens in het midden staat. Door de klei in beweging te brengen kom je in contact met de kracht om ergens voor te gaan staan en uiteindelijk met de vraag waarvoor je die kracht in wilt zetten. Frederik van den Berg is al vele jaren kunstzinnig actief. Sinds 2002 werkt hij als kunstzinnig therapeut in Overkempe in Olst met volwassenen met een verstandelijke beperking. Hanneke Schurink is sinds 2006 kunstzinnig therapeut en werkt vooral met ouderen en volwassen revalidanten neurologie en chirurgie. Ank Jimmink heeft in 2007 haar opleiding aan Academie de Wervel afgerond en werkte tot juli 2014 met verschillende doelgroepen. Irene Tjio heeft een eigen praktijk als kunstzinnig therapeut. Zij is afgestudeerd aan Academie de Wervel en de Hogeschool Leiden
8. De zes ruimterichtingen in de kleur door Karin Lamers en Joek Eijssen Naar het werk van Liane Collot d’Herbois Rechtopstaand, in ons midden, beleven we de bewegende, transparante kleurenruimte om ons heen. In licht en duisternis met houtskool en schilderend op vochtig papier gaan we ons evenwicht vinden tussen een stijgende warme gloed, dichtbij en een rustig dalende diepte, horizontaal spreidend, ver weg. Het balans houden tussen deze verschillende richtingen, versterkt het ik in de mens van deze tijd. Karin Lamers is van 1981–1985 opgeleid tot maatschappelijk werkster en heeft in landelijke projecten gewerkt aan de vernieuwing van de hulpverlening aan mensen met een lichamelijke beperking. Daarna heeft ze van 2003- 2008 de opleiding voor schildertherapie gevolgd bij Stichting Emerald.
6
Zij heeft een eigen praktijk in Eindhoven. Joek Eijssen volgde de opleiding voor schildertherapie bij Stichting Emerald waarna zij daar ook docent werd. Voorafgaand volgde zij een opleiding voor psychotherapie en de opleiding kunstzinnige therapie aan Academie de Wervel. Zij heeft al ruim 20 jaar een eigen praktijk voor kunstzinnige therapie, coaching en cursussen in Vught.
9. Wat zijn de therapeutische principes van de antroposofische geneeskunde? door Matthias Girke In de geneeskunde zijn wij gewend aan therapeutische maatregelen die gericht zijn tegen de ziekte en haar “bestrijden”. Wat staat tegenover het “genezen” als de kunst van het bevorderen van de gezondheid? Welke therapeutische principes zijn tegen deze achtergrond voor de antroposofische geneeskunde van belang? Deze en andere vragen met betrekking tot de gezondheid en haar lichamelijke, zielsmatige en geestelijke bronnen zullen aan bod komen. De voertaal is Duits, maar er wordt gezorgd voor een vertaler. Zie voor informatie over Matthias Girke bij het onderdeel Sprekers.
10. Vormtekenen werkt vitaliserend in ons etherlichaam door Peter Giesen & Yasmin Giesen Middels fysieke bewegingsoefening naar verfijnde oefeningen op papier, versterken we de samenwerking en integratie van ons astraallichaam en ons etherlichaam. De onderste, haptische zintuigen spelen hierin een cruciale rol. De fysieke bewegingsoefeningen worden gegeven en geleid door Yasmin Giesen, fysiotherapeute. Het is een actieve workshop, waarbij doen en beleven op de eerste plaats staan. Peter Giesen is mede initiatiefnemer van de Academie voor Ouders te Venlo. Hij is als leerkracht verbonden aan de Rudolf Steiner Educare te Venlo. Als docent werkt hij aan diverse lerarenopleidingen. Hij is auteur van het boek “Vormtekenen” (uitgegeven in eigen beheer). Yasmin Giesen is sedert 3 jaar werkzaam als fysiotherapeute en als zodanig in diverse richtingen gespecialiseerd. Zij is verbonden aan de Academie voor Ouders te Venlo.
11. Gymnastiek voor de ziel door Irene Pouwelse Rudolf Steiner heeft leerkrachten een vijftal euritmische oefeningen aanbevolen om zo gezond te kunnen blijven. Tegenwoordig kennen wij deze oefeningen als de eerste vijf van twaalf oefeningen uit de vijfde voordracht van de cursus “Heileurythmie” (GA 315). Deze oefeningen kunnen in samenhang worden gebracht met de door Steiner gegeven meditatieoefeningen die bekend staan als de “Nebenübungen”. We zullen aan deze vijf 7
oefeningen plus één andere werken en onderzoeken, hoe ze inwerken op onze wezensdelen. Deelname vereist geen voorkennis. Irene Pouwelse-Fassaert studeerde euritmie in Den Haag en Stuttgart en euritmietherapie in Den Haag. Was sindsdien werkzaam als euritmietherapeute bij diverse vrijescholen, bij de Arta-Lievegoedgroep en vanaf 1998 tot heden bij het Therapeuticum Aurum te Zoetermeer. In 2011 deed ze een opleiding voor mindfulnesstrainer en integreert ze deze technieken nu ook in haar cursussen euritmie en meditatie en desgewenst in de euritmietherapie.
12. Puberteit als basis van de innerlijke balans door Jeanne Meijs Een terugblik naar je eigen puberteit kan ervoor zorgen, dat er allerlei nieuwe doorkijkjes ontstaan in de eigen biografie en in de basis waarop je innerlijke evenwicht rust. Een smalle weg naar innerlijke vrijheid is de puberteit. Deze werkgroep onderzoekt hoe die weg begrepen en verbreed kan worden als je eigen puberteit al lang achter je ligt. We gaan met elkaar in gesprek op basis van inzicht in mens en puberteit. Jeanne Meijs werkte in haar twintiger jaren bij een schoolbegeleidingsdienst in Eindhoven. Zij vatte belangstelling op voor de pedagogiek en remedial teaching, waarbij de vertelkunst een belangrijk onderdeel was. Zij ontwikkelde zich tot actief beeldende therapeute. In 1995 richtte zij de Sampo op, de vereniging voor actief beeldende therapeuten. Zij is auteur van diverse boeken. In 2010 richtte zij ten behoeve van al haar activiteiten de onderneming ‘Marjatta’ op.
13. Gezonde zorg voor je organen door Jaap van de Weg Over hoe we ziekte kunnen (proberen te) voorkomen, daar weten we al heel wat van. Daarnaast kunnen we kijken naar wat je in je leven positief kunt doen om je organen te verzorgen. Hoe ontwikkel je bijvoorbeeld dankbaarheid als grondhouding, om daarmee je hart te voeden? Niet om hartklachten te voorkomen, maar alleen om vanuit een dankbare ziel je hart positiviteit te geven? Hoe zou je kwaliteiten kunnen ontwikkelen om je nieren, je lever, je longen voeding te geven? We gaan praktisch aan de gang, mede met meditatieve oefeningen. Jaap van de Weg studeerde geneeskunde, en had 15 jaar een huisartsenpraktijk in Nijmegen. Vanuit interesse in vragen naar zingeving startte hij daarna een consultatieve praktijk voor psychosomatiek en ontwikkelingsvragen. De laatste jaren is hij vooral bezig met onderzoek naar wetmatigheden van karma, en hoe die in het dagelijkse leven en in vragen rond gezondheid en ziekte te herkennen zijn. Daarover geeft hij lezingen en cursussen op diverse plaatsen.
8
14. Klinkend helen met YogaDans & Zang door Nan van Leeuwen Tot de kernaspecten van salutogenese behoort het vermogen innerlijke en uiterlijke stabiliteit en flexibiliteit te ontwikkelen in het omgaan met spanningsvolle levenssituaties. Stabiliteit en evenwicht in de lichaamshouding maken ontspannen soepel bewegen gemakkelijker. Beweging kan vreugde scheppen; muziek kan ons prikkelen om tot bewegen en klinken te komen en de energie te laten stromen. Oefeningen uit de YogaDans en Zang combineren het bewegen van binnenuit met aandachtig, ontspannen aanwezig zijn bij wat we doen en voelen. Affiniteit met lijfelijk bezig zijn en een onderzoekende houding zijn voldoende om zonder specifieke ervaring aan yoga, dans of zang deel te nemen. Nan van Leeuwen werkte van 1978–2003 als ruraal socioloog bij de VN en de Landbouw Universiteit Wageningen. In 2000 gooide ze het roer om, en studeerde in 2003 af als yogadocent, in 2004 als muziektherapeut aan de Academie de Wervel, in 2005 als klankmasseur, en in 2015 als docent YogaDans. Ze is gastdocent Kunstzinnig Coachen aan de Hogeschool Leiden. Klinkend Helen is de rode draad in wat ze momenteel biedt vanuit haar yoga, klank- en muziekpraktijk Atelier SONANTA te Gorssel.
15. Het spreken en bespreken van de “Grondsteenspreuk” van Rudolf Steiner door Xandor Koesen-York Nadat tijdens de jaarwisseling 1922/1923 het Goetheanum in vlammen was opgegaan nam Rudolf Steiner het initiatief tot de Kerstconferentie van 1923/1924 om de antroposofie weer uit de as te laten opstaan! Daar richtte hij de Algemene Antroposofische Vereniging op en gaf haar een spirituele impuls mee. Voor deze gelegenheid sprak en besprak hij de “Grondsteenspreuk”, opdat deze kon worden opgenomen in de harten van de aanwezige leden. Deze spreuk vormt de samenvatting van de gehele antroposofie, als kiem voor de toekomst! Zij werkt gezondmakend, doordat de mens haar in zijn verbinding met de aarde en de kosmos als één geheel uitspreekt. Met deze spreuk als heelmeester en medicijn gaan we in een Nederlandse versie aan de slag. Xandor Koesen-York werd geboren in 1960 in `s-Hertogenbosch. Vanaf 1979 studie in spreeken toneelkunst op antroposofische leest in Bern, Zwitserland. Vanaf 1985 werkzaam als therapeutische spraakvormer op diverse heilpedagogische instituten, therapeutica en Rudolf Steiner Scholen in Nederland, België en Duitsland. Ook werkzaam als toneelpedagoog, regisseur en leraar spreekvaardigheid.
9
16. Het waarnemen van planten via de weg van de fenomenologie, door Huib de Ruiter en Jeannette van der Schuit Het fenomenologisch waarnemen van planten wekt enthousiasme, is voedend, verbindend en gezondmakend. Het onbevooroordeeld kijken naar de natuur en daardoor leren zien wat er spreekt uit een bepaalde plant, vraagt om een goede waarneming. Goethe was een meester in fenomenologie, de kunst van de zuivere waarneming. Met antroposofische inzichten kunnen we fenomenologie beoefenen in vier stappen. Aan de hand van een aantal geneeskrachtige planten gaan we dit in de praktijk brengen. Huib de Ruiter is antroposofisch huisarts en werkt vanaf 1985 op het therapeuticum De Lemniscaat in Leiden. Jeannette van der Schuit is antroposofisch huisarts en werkt vanaf 1990 op Therapeuticum Aurum in Zoetermeer. Beiden maken al vele jaren deel uit van de werkgroep Plantago, die cursussen organiseert voor antroposofische huisartsen.
17. Lucifer en Ahriman in ons lichaam door Arie Bos Gezondheid is o.a. een kwestie van balans. Daarbij spelen de tegenkrachten die ons in eenzijdigheid willen laten vervallen een rol. Rudolf Steiner zegt in een van zijn voordrachten dat de tegenkrachten zich meester hebben gemaakt van ons lichaam. En wel zo dat Ahriman zich in onze rechter lichaamshelft bevindt en Lucifer in de linker. Hoe moet je je dat nu voorstellen? Het blijkt dat de neurowetenschap daar een verrassend inzicht in heeft te bieden. Zie voor informatie over Arie Bos bij het onderdeel Sprekers.
18. Vitale voeding door Petra Essink Hoe herken je vitale voeding? Op welke manier kan voeding bijdragen aan jouw gezondheid en vitaliteit? We gaan aan de hand van een proeverij, op zoek naar ‘de ware aard’ van vitaliteit. De huidige voedingsleer vertoont lacunes. Een nieuwe denkrichting kan aanvullende gezichtspunten bieden, waarbij niet de inhoudsstoffen, maar het leven centraal staat. In deze nieuwe voedingsleer spelen begrippen als authenticiteit, liefde, zorg, aandacht een hoofdrol. Eten en verteren blijken te kunnen worden opgevat als een kruising van levenswegen, waaruit veel moois en vitaals kan opbloeien. Petra Essink studeerde Voeding van de mens aan de Landbouw Universiteit Wageningen. Zij zocht vervolgens verdieping in de studie biodynamische landbouw en voeding aan de Kraay-
10
beekerhof. Na haar afstuderen werkte ze o.a. als docent biologie aan een vrijeschool, en werd uiteindelijk journalist gespecialiseerd in de thema’s: bio(dynamische) landbouw en voeding. Sinds kort is ze als studieleider verbonden aan de Kraaybeekerhof Academie
19. De gezondmakende kracht van het midden. Een ontmoeting met de mensheidsrepresentant Werkgroep door Irene van der Laag en Jelle van der Schuit Gezondheid heeft met balans te maken, zoals de balans tussen rust en beweging. De polariteit van rust en beweging zien we terug in de bouw van de mens: we zien de rustpool in het hoofd, de bewegingspool in de stofwisseling en daartussenin, in het middengebied, worden beide in een gezondmakend ritme van hartslag en ademhaling gebracht. De houten beeldengroep van Rudolf Steiner toont het oerbeeld van de gezondheid: de mens (Christus) schept vanuit het midden het evenwicht tussen de oplossende krachten van Lucifer en de verstarrende krachten van Ahriman. Deze werkgroep wil ingaan op de vele geheimen die deze beeldengroep toont, waaronder het geheim van de etherisering van het bloed. Irene van der Laag is kunstenaar en heeft een praktijk voor Kunst en Therapie, en heeft gewerkt op de vrijeschool, in de heilpedagogiek en op verschillende therapeutica. Ze deed haar opleiding aan Academie de Wervel en bij Emerald. Zij houdt zich intensief bezig met het eerste Goetheanum en de mensheidsrepresentant, en geeft geregeld cursussen over deze onderwerpen en ook over de kunstgeschiedenis. Jelle van der Schuit studeerde wiskunde en filosofie. Hij volgde op Academie de Wervel de opleiding tot muziektherapeut en is als zodanig werkzaam op het Therapeuticum Aurum in Zoetermeer. Hij trad op als vertaler van het boek van Sergej O. Prokofieff over de mensheidsrepresentant dat in 2016 zal verschijnen bij uitgeverij Perun Boeken.
20. Kennismaking met metaalkleurlicht-therapie door Gertrud Mau, Sonja Stegeman en Esther Szabo Laat je verrassen door een intense lichtervaring. Daglicht valt door een monochroom gekleurd venster. De kleur van dit venster ontstaat door de toevoeging van een metaal bij het smelten van het glas. Deze metaalkleurlichtvensters kunnen voor de therapie worden ingezet: misschien wel een van de nieuwe medicijnen voor de toekomst. Gertrud Mau is euritmietherapeut. Zij is als zodanig op verschillende plaatsen werkzaam (geweest). Sonja Stegeman is kunstzinnig therapeute. Zij volgde haar opleiding op Academie de Wervel en is werkzaam in Antwerpen en Rotterdam. Esther Szabo is kunstzinnig therapeute. Ook zij heeft haar opleiding aan de Wervel gevolgd. Zij heeft een praktijk in Epe.
11
21. Uitwendige therapie, preventie en zelfzorg met medicinale oliën door Chris Vree Uitwendige therapie spreekt via de huid als zintuigorgaan direct de eigen geneeskracht aan en sluit prachtig aan bij salutogenese. Herkenning en erkenning hiervan geven oneindig veel mogelijkheden: van ondersteuning bij een verkoudheid tot het behandelen van een open wond. De algemene werking van olie op het warmteorganisme en het immuunsysteem komt aan bod. Verder gaan we voor enkele specifieke oliën de toepassingsmogelijkheden en werkingen bespreken, die een impuls kunnen geven tot een nieuw evenwicht in de wezensledenconfiguratie. Chris Vree is fysiotherapeut en werkt ruim 35 jaar met de ritmische massage en de hydrotherapie. Hij is werkzaam in het therapeuticum Egelantier te Bergen en De Kleine Ark, woon/werkgemeenschap te Oudkarspel. Hij is docent ritmische massage bij de opleiding Antroposofische Fysiotherapie en bij opleidingen in het buitenland.
22. Gezondwording en de betekenis van de mensenwijdingsdienst door Adam Ricketts Heeft het religieuze leven ook een rol te spelen in het “gezond zijn” en “gezond blijven”? Is het een pure aangelegenheid van de ziel en geest of wordt het lichaam daar ook bij betrokken? Wat wordt in een mens aangesproken bij het beoefenen van het religieuze leven? Welke rol speelt de cultus daarbij, de mensenwijdingsdienst? Deze en andere vragen willen we met elkaar bespreken en (nieuwe) gezichtspunten vinden. Adam Ricketts is afkomstig uit Engeland. Hij is lange tijd leerkracht geweest op vrijescholen zowel in Nederland als in Nieuw Zeeland. In februari 2013 is hij tot priester in de Christengemeenschap gewijd en is nu als zodanig werkzaam in Den Haag.
23. Kunstbeschouwing door Don van Zantwijk Volgens Goethe zullen wij eerst de zichtbare wereld moeten analyseren om een beeld te krijgen van wat aan de schepping ten grondslag ligt. In de analyse wordt het geheel – in dit geval de voorstelling van een schilderij – ontleed. De nadruk moet niet liggen op de verschillende onderdelen, maar de onzichtbare ruimte die door de analyse tussen de delen van het schilderij ervaarbaar kan worden. Het motief achter de zichtbare wereld van het schilderij te leren vatten is de essentie van het onderzoek. Twee verschillende kunstperioden – Renaissance en Expressionisme – worden in deze oefening betrokken. 12
Don van Zantwijk studeerde in 1967 af op de Gerrit Rietveld Academie (beeldhouwen, abstract organische vormgeving) en in 1976 op Academie de Wervel. Hij was enkele jaren werkzaam op Arta als kunstzinnig therapeut. Daarna was hij fulltime docent bij Academie de Wervel.
24. Kleurmeditatie: de morele stemming in kleuren en hun helende werking door Kees Veenman Veel mensen beseffen dat meditatie een gezondmakend effect heeft en een tegenwicht kan bieden tegen de hectiek van alledag. Kleurmeditatie is een toegankelijke vorm van meditatie die een stap verder gaat, zij voert binnen in de morele stemming die in de kleuren leeft. In het beoefenen van deze meditaties ontwikkel je ook in jezelf de morele kracht die je uit de kleur tegemoet komt. Daarmee wordt de kleurmeditatie helend. We zullen de kleurmeditaties opbouwen vanuit enkele kleurfenomenen. Kees Veenman studeerde natuurkunde in Utrecht en is sinds 1982 werkzaam als natuur- en wiskunde docent op de vrije school Haarlem. Daarnaast doet hij fenomenologisch kleuronderzoek, de laatste 15 jaar ook meditatief kleuronderzoek. Dit leidde in april 2015 tot de publicatie Kleurmeditatie, bij uitgeverij Pentagon. Sinds 1998 is hij coördinator van de natuurwetenschappelijke sectie van de AViN.
Er is accreditatie aangevraagd bij de verschillende betrokken beroepsverenigingen. Dit congres is mede mogelijk gemaakt door financiële steun van de volgende instanties: Iona Stichting, Nederlandse Vereniging voor Antroposofische Artsen, Nederlandse Vereniging voor Kunstzinnige Therapie op antroposofische grondslag, Weleda Benelux SE, Geert Groote College in Amsterdam.
13
Programma Vrijdag 27 november 19:15 20:00 Inloop met koffie & thee 20:00
20:10
Opening
20:10
20:30
20:30
22:00
Muzikale opmaat: 1e & 2e deel – Allegro & Andante molto – uit het strijkkwartet nr. 1 in b-klein (opus 50) van Sergej Prokofieff door het Eikenhorstkwartet *) Lezing Salutogenese in de geneeskunde: hoe bevorderen we de gezondheidskrachten? door Matthias Girke
Zaterdag 28 november 9:00
9:30
Inloop met koffie & thee
9:30
9:50
9:50
11:00
Euritmische opmaat: derde deel – Abîme des oiseaux – uit Quatuor pour la fin du temps van Olivier Messiaen door Anne Overpelt (klarinet) en Lisa Dunker (euritmie) *) Lezing Autonomie, een voorwaarde voor het leven door Arie Bos
11:00
11:30
Koffie & thee
11:30
12:45
Werkgroep (1e ronde)
12:45
14:00
Lunch
14:00
15:15
Werkgroep (2e ronde)
15:15
15:45
Koffie & thee
15:45
16:00
16.00
16.45
16.45
17.00
17:00
17:10
Euritmische opmaat: Laat mij het denkende hart zijn…, naar gedichten van Etty Hillesum met muziek van Sofia Goebaidoelina uit Musikalisches Spielzug, door Marianne van Asperen (spraak), Harimada Kasuma (piano) en Lisa Dunker (euritmie) *) Lezing Gezondmakende aspecten van het vrijeschoolonderwijs door Marcel de Leuw Grondsteenspreuk van Rudolf Steiner door Xandor Koesen-York en Inga York- Koesen *) Afsluiting
17:10
18:00
Uitreiking certificaten / hapje en drankje
*) Tijdens deze onderdelen van het programma blijven de deuren van de zaal gesloten
14
Kosten & Aanmelding De kosten van dit congres bedragen € 105 (incl. koffie, thee & lunch). Leden van de NVKToag krijgen € 10 korting op de congreskosten. Zij betalen dus € 95. Studenten betalen € 55. Ook kunt u intekenen voor een congresboekje met de teksten van de lezingen dat in het voorjaar van 2016 zal verschijnen. Kosten: € 10 (inclusief verzending). Voor Vrienden van het Herfstcongres is het boekje gratis. Om u aan te melden kunt u gebruik maken van het onderstaande aanmeldstrookje of u kunt zich aanmelden via de website www.herfstcongres.nl. De aanmelding is pas definitief na het overmaken van de congreskosten + evt. kosten voor het congresboekje. Deze kosten kunnen worden overgemaakt op rekening met IBAN: NL49 INGB 0001 6080 77 t.n.v. Herfstcongres, te Zoetermeer. Als uiterlijke betaaldatum geldt 15 november 2015. Er geldt een maximum van 350 deelnemers. Toekenning van plaatsen verloopt in volgorde van betaling. Alle genoemde prijzen zijn inclusief 21% BTW.
Aanmeldstrookje Ondergetekende meldt zich hierbij aan voor het Herfstcongres over Salutogenese op 27-28 november 2015 op het Geert Groote College in Amsterdam. De aanmelding is pas definitief na betaling van de congreskosten. Naam Adres Postcode Woonplaats Telefoon E-mailadres Beroep Bent u lid van de NVKToag?
Ja / Nee
Wilt u zich opgeven voor het congresboekje?
Bent u student?
Ja / Nee
Ja / Nee (zo ja: + € 10)
Voorkeur voor de twee te bezoeken werkgroepen: geef de nummers van 6 werkgroepen (niet minder dan 6 s.v.p.) 1 2 3 4 5 6 in de door u geprefereerde volgorde:
Informatie Jelle van der Schuit, tel: 079-3211837 / 06.21.41.26.88 Xandor Koesen-York, tel/fax: 0049-2834984840 e-mail:
[email protected] website : www.herfstcongres.nl
De lemniscaat op de voorkant is gemaakt door Anita Lennaerts.
Stichting Herfstcongres t.n.v. J. van der Schuit Turfberg 44 2716 LV Zoetermeer
