Bezoek aan Kampala en Lira van 1-8 mei 2011 door Laura Geurs 1 +2 mei – aankomst en TGS dag Zondag 1 mei vlogen Ernest en ik naar Kampala, na een late aankomst en een glas amarula (om alvast in Afrikaanse sferen te komen) zijn we gaan slapen en de volgende dag ontmoetten we Jacques en Ko in het hotel. Na wat zaken besproken te hebben zijn we naar het kantoor in Kampala gegaan waar we Ron, Clarissa en een aantal medewerkers van TGS ontmoet hebben. S morgens hebben we de jaarstukken van TGS doorgenomen en een aantal specifieke punten behandeld. Onder andere hoe moeilijk het is om in de lokale markt te opereren (er worden ‘vooruitbetalingen’gevraagd en ook wordt er vaak genoegen genomen met substandard werk, aan beide zaken willen wij en TGS niet aan meedoen. Feit is dan wel dat we daardoor veel lokale projecten mislopen en we het vooral moeten hebben van de projecten voor de Nederlandse donoren – vraag is of deze feiten ertoe leiden dat we onze strategie (nml de NLse projecten helpen het bedrijf mee om op te bouwen en een lokaal goede speler te worden) moeten herzien. Afgesproken dat we in november opnieuw deze vraag bekijken. Na een lunch bij Ron en Clarissa thuis, hadden we ‘s middags een interessant gesprek met ZAO. Zij hebben een aantal farmer field schools en we hebben namens LTP besproken dat we de mogelijkheden gaan onderzoeken om de krachten te bundelen: zou het mogelijk zijn dat we onze water bronnen in een gebied werkzaam maken voor irrigatie van de landbouwgrond van de boeren zodat we daarmee de opbrengst van hun land kunnen vergroten (nu wordt alleen op regen verbouwd, als er niet genoeg valt, is de oogst verpest+ er kan alleen in het regenseizoen worden verbouwd) waardoor zij meer voedsel hebben en uiteindelijk ook meer inkomen? Het lastige is om een systeem te vinden dat goed en betaalbaar is, zodat de boeren door middel van een krediet (van Ambition Lending, de ‘bank’ van Jacques en Ko in Bundibugyo) zelf de aanschaf van dit systeem kunnen doen (en terug kunnen betalen over een periode waarin ze met de extra opbrengst dat geld verdienen). Afgesproken dat Clarissa en ZAO beginnen met een deskresearch. S avonds met Ernest, Jacques en Ko de pizzeria tegenover ons hotel ingedoken.
3 mei – LTP Board meeting De volgende dag was LTP dag. S morgens hebben we de board meeting voorbesproken en na de lunch kwamen onze board members Doreen Wandera en Father George Ogwal en onze projectmanager Peter Ayo aangeschoven. Begonnen met een update van de projecten door Peter en bespreking van de problemen die in een aantal projecten zich voordeden. Met name een project waar LTP een school met een solar systeem van water wilden voorzien kende vele problemen wat ons noodzaakt om te bezien of we dit soort projecten in de toekomst nog wel zouden moeten doen en zoja op welke manier. Ook kwam aan de orde het boren in moeilijke gebieden (Pader), ook al zijn niet alle boringen succesvol in dit moeilijke gebied, toch willen we juist daar proberen om water aan te boren. Ook besproken dat de board van SAP vaker informatie uit Oeganda wil ontvangen (zodat bij elke boardmeeting in NL nieuwe informatie beschikbaar is).
Voorts besproken dat Peter in plaats van projectmanager Lira de projectmanager van heel Oeganda kan worden (incl de Ambition Lending bank in Bundibugyo). Dit voorkomt dat we een aparte landenmanager moeten aannemen. Ook maakt dit mogelijk dat de twee community mobilisers een deel van Peter’s taken kunnen overnemen en daardoor weer kunnen groeien in hun baan, net als Peter zelf. Doreen kwam met het idee om het jaarverslag mooi uit te printen en te distribueren bij diverse partijen in Oeganda. Zij vind dat we een heel goed project hebben en dat we nog te weinig bekend zijn. De jaarstukken waren nog niet volledig afgerond en konden dus ook niet door de board worden goedgekeurd. S avonds wederom pizza gegeten.
Overigens hebben we weinig gemerkt van de opstanden tegen de nieuwe regering ivm de voedselschaartse en hoge voedsel- en brandstofprijzen (van 2800 naar 3500 shiling voor een liter benzine in hele korte tijd!), maar dat sluimert nog wel. De newsstory van deze week is trouwens ook een interessant geval. De oppositieleider was aangevallen door een man met een hamer die zijn auto aan diggelen sloeg, daarna gooide hij de hamer in de auto en de oppositieman pakte die op….vanaf dat moment zond de regering beelden uit (‘oppositieleider slaat om zich heen met hamer”) – de oppositie kwam ook met het voorfilmpje (‘man slaat auto aan diggelen’) en de regering ontkende keihard dat de beelden echt waren (‘the man with the hammer must be constructed by the opposition because he is not in our film’) ….heen en weer een hoop leugens, die mensen op een gegeven moment toch echt niet meer gaan geloven (‘waarom zou iemand zijn eigen auto aan diggelen slaan’). Geeft niet veel vertrouwen dat deze regering het goed gaat doen (ook de herverkiezing van Museveni wordt door velen betwist, zij zeggen dat stemmen gekocht of vervalst zijn)…..voordeeltje van de recente verkiezingen voor mij is dat ze (in een poging te laten zien wat ze allemaal doen voor de mensen) even de wegen hebben opgepimt….dat zal waarschijnlijk over een paar maanden allemaal weer kapot zijn (quick fixes).
4-6 mei – Lira Woensdag ben ik met Peter en Father George naar Lira gereden. Onderweg hebben we Juliet, een van onze community mobilisers, opgepikt en zijn we naar een plek gegaan waar de casting plaatsvond. Casting is het proces waar na het boren, het cement wordt gegoten. In het cement wordt het nummer van de borehole, de donor en de datum gegrifd zodat niemand ‘onze’ boreholes kan claimen. Elvis van TGS was net aan de mensen aan het uitleggen wat zij moeten doen om te zorgen dat de casting niet uitdroogt. Er moet steeds water op worden gegoten zodat het cement mooi opdroogt en geen scheuren vertoont. Ook moet het cement worden afgedekt met bladeren. Na een aantal dagen komt het installation team dan om de (rest van de) borehole te installeren.
Ook maakten we een ‘surprise visit’ naar de borehole die aan Gerard van Staveren is opgedragen. Er is gekozen om deze bron voor te dragen omdat de community zeer betrokken is en ook trouw spaart voor eventueel onderhoud aan de pomp. Elk gezin spaart 1.000 Shiling (ca. 30 eurocent) per maand voor onderhoud. Er zijn 42 gezinnen in het dorp, dus al met al komen ze per jaar tot een flinke som geld die door de treasurer goed bewaakt wordt. Toen we terugreden kwamen we Ana onderweg tegen, een van de leden van de watercommissie van deze bron. Heel vrolijk begroette ze ons. Toen we vroegen waar ze heen ging bleek dat ze naar het ziekenhuis ging. Ik dacht dat ze gewoon voor controle ging (ze was zwanger) maar wat bleek….ze was al ‘in labour’! ongelovelijk, terwijl de weeen al begonnen waren zat ze wisselend achterop de fiets bij iemand of liep ze, op een onverharde weg vol met potholes. Het was 20 km naar het ziekenhuis en een kilometer of 6 naar het dichtbij zijnste health center (waar ze simpele bevallingen kunnen begeleiden). Wij hebben haar een lift gegeven naar het health center en kort daarna heeft zij een gezonde zoon gekregen! Waren wij niet net langs gereden dan was de kans groot geweest dat ze haar baby aan de kant van de weg ter wereld had zien komen (met alle complicaties van dien). Wat een geluk dus dat we deze ‘surprise visit’ deden. Niet zo gek dat deze gemeenschap (en vele anderen) ons vragen of wij ook niet een health center kunnen maken voor hen. Wat een ongelofelijke sterke vrouw! Ik zag niet eens dat ze zwanger was en ze bleek al weeen te hebben. Twee dagen later zijn we terug gegaan naar het dorp. Ana wilde de baby graag naar Peter vernoemen en vroeg ons om de naamceremonie te doen. De baby is dus zonder naam uit het ziekenhuis vertrokken en pas nadat we de naam hadden uitgesproken gingen ze de papieren regelen. Heel speciaal allemaal, Afrikaanse traditie in de dorpen is dat de baby de eerste drie dagen niet het huis uit mag, dus wij werden uitgenodigd in de huiskamer. Ana liep uitgelaten rond alsof er niets gebeurd was. Ik was de eerste blanke bezoeker in dit dorp en in een van hun huizen dus ik werd een grote bezienswaardigheid. Op het moment dat de baby aan mij overhandigd werd was iedereen aan het oh en ah-en. De familie had zelfs voor een flesje cola en koekjes gezorgd voor de bezoekers. Ik voelde me een beetje opgelaten dat ik een heel pakje koekjes moest eten terwijl de familie niets had, dus ik besloot meteen mijn koekjes te delen met de familie. Later hoorde ik dat ze dat echt fantastisch vonden omdat nooit iemand van de ‘high table’ dat deed. Wij hadden namens LTP ook een paar cadeautjes meegenomen (nooit gedacht dat ik in Afrika op zoek zou gaan naar pampers!). Aan het eind van het bezoek kregen we een heel bijzonder cadeau mee, dat je alleen geeft aan mensen van wie je houdt….het was een zak gedroogde reuzenmieren om op te eten! heerlijk.. ik ontkwam er n natuurlijk niet aan om er, tot hilariteit alom om mijn wat vertwijfelde blik, een paar in mijn mond te stoppen. Eigenlijk wilden ze dat ik ze meenam naar NL, maar ik denk dat de NLse douane toch wat gek opkijkt als ik met zakken mieren terugkom, dus ik heb ze bij de collega’s in Lira achtergelaten. Om ook wat verschillende stadia te zien van wat we doen, ben ik gaan kijken bij het ‘drilling team’ (goed moment, ze hadden net water gevonden!) en bij het ‘siting team’ (de hydrogeologen die met metingen proberen de meest gunstige plek te vinden om te gaan boren).
Stel je voor dat je op een groot open veld staat of in een bos, en dat je ergens moet boren naar water…waar begin je dan?!? Ook zijn we op bezoek geweest bij de bronnen die aan Monique en Carola zijn opgedragen. Bij de borehole van Monique heeft de gemeenschap zelf een systeem bedacht voor dagelijks onderhoud. Waar we normaal aanraden om een caretaker van de bron aan te wijzen die zorgt dat iedereen de bron netjes achterlaat, mensen aanspreekt op het vervuilen van de put, etc. hebben zij zelf bedacht dat het beter is als iedereen de verantwoordelijkheid van de caretaker heeft. Dus hebben ze een schema gemaakt waarin elke familie een dag in de maand verantwoordelijk is voor het schoonhouden van de bron. Doen zij dat niet dan weet iedereen wie die dag aan de beurt was en wordt die persoon daarop aangesproken. Erg goed om te zien aangezien onze hele manier van werken erop gericht is dat we willen dat de gemeenschap zich eigenaar van & verantwoordelijk voor de bron voelt. Dat is hier dus zeker gelukt. Bij de bron van Carola spelen weer andere, onverwachtse, problemen. Het is een protected spring met een hele grote waterstroom. Uitermate geschikt voor irrigatie. Een eigenaar van een nabij gelegen stuk land had dat ook gezien en heeft zijn land, waarop allerlei bomen stonden, gekortwiekt en beplant met gewassen (met als bijkomend voordeel dat de vele tsetsevliegen die in dat bos huisden verdwenen). Echter dat schoot de ouderen van het dorp in het verkeerde keelgat. In dit bos hielden zij altijd hun ‘rainmaker ceremonies’. De verandering in klimaat en meer droge periodes die Oeganda kent, kennen zij dus toe aan het neerhalen van het bos. Door dit conflict voelen mensen zich ook minder vrij om de put schoon te houden, waardoor het onderhoud (dat altijd tiptop was) nu ineens wat minder is. De gemeenschap heeft inmiddels een onderhoud gepland tussen de ouderen, de leiders van de gemeenschap en de eigenaar van de grond. Uitkomst is hoogstwaarschijnlijk dat de man zijn gewassen oogst en het veld daarna weer wild laat groeien. Ook voor ons een goede les om in de periode voorafgaand aan het slaan van de put, na te gaan of we dicht bij heilige grond zitten.
Erg grappig was trouwens dat ik me ook in het LTP tenue had gehesen en ik samen met Peter, Juliet en William als een soort speciale eenheid door de dorpen kwam! Op de achterkant van het t-shirt staat ‘ik doe mijn deel in het onderhoud, en jij?’. LTP wil deze t-shirts uitdelen aan de mensen in watercomités die het uitzonderlijk goed doen op het gebied van onderhoud. Zowel om hen te belonen, als om een voorbeeld te stellen naar anderen. Ook denken ze erover om ‘exposure visits’ te maken, zodat een goed functionerende groep een voorbeeld kan zijn voor andere watercomités. Goede initiatieven. In een van de middagen zijn we met Father George (die ook hoofd is van Caritas Lira, waar 37 mensen werken aan een drietal grote ontwikkelingsprojecten) op pad gegaan om een succesvol Caritas project te bekijken. Erg inspirerend. Ze hebben een ‘integrated food security project’. Het is een project van 3 jaar, en ze zitten nu aan het einde van het tweede jaar. Met 40 geselecteerde groepen van 20 vrouwen elk, proberen ze 800 huishoudens (+indirect ook andere huishoudens in de dorpen waar deze vrouwen vandaan komen) te helpen. Het project heeft een aantal doelen:
1) 2) 3) 4)
Meer voedsel Betere gezondheid Bescherming (en behoud) van het milieu Creeren van meer inkomen
Met behulp van de Australische donor hebben ze onder andere 40 ploegen , ossen en zaden aan de huishoudens gegeven en hen onderwezen over sustainable agriculture (ad 1), hebben ze onderwijs gegeven op het gebied van AIDS/HIV, zijn er jaarlijkse ‘sanitation days’ waar modelhuishoudens worden bezocht, zijn er muskieten netten uitgedeeld, zeep, etc (ad 2). Bij het derde project heeft men ‘energy saving stoves’ gebouwd in de huizen. Deze stoves zijn zo gebouwd dat ze 3 pitten ipv 1 pit hebben waardoor er 3x zo snel gekookt kan worden (tegelijkertijd) en dus ook veel zuiniger (minder hout verbruik). De bouw van deze stoves is heel goedkoop (800 shiling aan bricks en de rest is natuurlijk materiaal (mud)). Ik ben bij twee famillies thuis geweest en heb hen gevraagd wat hun besparing was. De eerste vrouw zei dat zij normaal 10.000 Sh per week aan hout kwijt was en dat zij met hetzelfde hout nu twee weken doet; een besparing van 50% op brandstof dus! De tweede vrouw zei dat zij voordien altijd hout sprokkelde, maar dat er nu niets meer te sprokkelen valt. Zij is dus blij dat ze, nu ze brandstof moet kopen, ze zuiniger kan koken. In net najaar wil men beginnen met biogasinstallaties. Deze zijn prijzig in aanschaf (500.000 Shiling) maar dan hoeft er helemaal geen hout of charcoal meer worden gekocht aangezien de brandstof voor deze installaties koeiepoep is. Met name het vernietigen van bomen voor kolen is een groot probleem. Als je rondreist door Oeganda zie je overal mensen fietsen met bergen hout of bomen voor de productie van houtskool of voor thuisgebruik. Vele bomen zijn op deze manier al verdwenen. Heel interessant waren ook de kitchen gardens, waar uien en dergelijke op een plateau op palen verbouwd worden zodat de beesten de groentes niet opeten, een simpel en effectief idee dat ook door de mensen in onze waterdorpen makkelijk ingevoerd kan worden. Ook een kitchenrack, om af te wassen is een simpel maar effectief idee. Er zijn twee rekken, een waarop de schone was staat en een waarop de vuile was staat en er is een soort aanrecht waarop je wast. Dat is veel hygiënischer (en beter voor de rug) dan de normale manier waarop men wast, vanaf de grond (en er ook meteen weer zand op je schone afwas zit). Ook interessant om te zien was dat er mensen zijn die zelf een solar panel kopen (ca.200,000 Sh) als business idee (mensen kunnen dan langskomen om hun telefoon of lamp op te laden of om geschoren te worden met een tondeuse). Ook zie je in de meeste dorpen wel fietsen (ca. 170,000 Sh) dus hoe arm mensen ook zijn, toch worden er op een of andere manier wel middelen gevonden om zaken die heel belangrijk zijn voor mensen, te verkrijgen. Onderweg hebben we ook een unprotected spring gezien. (Leuk detail: toen ik uit de auto stapte renden de kinderen huilend weg omdat ze nog nooit blanke mensen hadden gezien!). Vreselijk, er komt alleen maar bruin water omhoog borrelen en er komen vrouwen, kinderen en babies om dat water te drinken (waarna ze uiteraard allerlei buikklachten krijgen). Er was ook een vrouw met een baby op haar rug met de traditionele ‘paraplu’, een halve kalabas die als bescherming over de baby heen gedragen wordt.
Al met al een heel inspirerend bezoek aan Lira!
(waar ik overigens weinig geslapen heb, de eerste nacht was de lokale disco tot 6 uur open (fantastic, naast mijn kamer), de tweede nacht had mijn buurman eerst een geschil met zijn vrouw en daarna met zijn zaken partner, die hij schreeuwend over de telefoon aan het beslechten was…en de derde nacht, je gelooft het niet, had het hotel zelf een disco night!!! …een voordeel: de plaatselijke disco hoorde ik die nacht niet meer …)
(ook grappig, de eerste dag zat ik alleen in het restaurant, met 10 nieuwsgierige obers om me heen, en had de ober iets wat ik wel heeeel lekker zou vinden….booled poppadu….nou zeer benieuwd bestelde ik natuurlijk zijn aanbeveling,….hahaha….en wat bleek het te zijn….boiled potato!!!...oftewel gewoon gekookte aardappel!....heerlijk!)
(het hotel mist ook net de details: -
ik kreeg een fan maar kon die nergens inpluggen
-
mijn douche was kapot en werd even gequickfixed….en de restanten van die ‘knip de slang’actie lagen vervolgens nog twee dagen in mijn douche
-
er was bijna geen licht in de gang van kamers, behalve een schijnwerper die op mijn raam gericht stond en s nachts om 3 uur pas uitging en die op een of andere manier ook bij power cuts bleef branden, terwijl in mijn kamer geen apparaat het deed)
Wat fijn is om te zien is het verschil bij de mensen. Toen Carola en ik hier twee jaar geleden waren waren mensen nog heel erg getraumatiseerd door de oorlog en erg naar binnen gekeerd. Dat is nu merkbaar anders, mensen voelen zich weer veilig in hun eigen omgeving en durven weer iets meer vooruit te blikken. Om een idee te geven, er is hier 22 jaar oorlog geweest, tot zo´n 3 jaar terug. Het leger van de heer, onder leiding van Joseph Kony heeft hier flink huisgehouden. Jonge mannen werden ontvoerd om gedwongen te moorden, en jonge vrouwen werden ontvoerd en als seksslaven voor de leiders van de beweging gebruikt. Volgens Peter zijn een miljoen mensen direct door de oorlog getroffen en hebben veel meer mensen geleefd onder de angst van terreur. Veel mensen zijn hun dorpen ontvlucht en naar de vluchtelingenkampen gegaan (waar alles, zoals water en voedsel, voorhanden was), nu moeten mensen terug naar hun dorpen, waar niets, zelfs geen schoon water, is en worden ze geacht weer voor zichzelf te zorgen. Tijdens mijn bezoek aan Lira ben ik ook langs een memorial site gekomen van een dorp dat met mensen en al is platgebrand door Kony, mensen die probeerden te ontsnappen werden neergeschoten. Het hele dorp (300 mensen) is omgekomen.
De ontvoerde dorpelingen zijn inmiddels weer in de gemeenschappen gerehabilibteerd maar het is een moeilijk verhaal (mensen die hun familie uitgemoord hebben gezien en nu samen in een dorp wonen met de vrouw (en soms zelfs de kinderen van) Kony…)
Ik kwam er overigens ook achter dat de ouders van Peter, onze manager, zelf ook geen schoon water hebben in hun dorp. Zijn moeder die in de 60 is (is hier erg oud, aangezien de gemiddelde levensverwachting ca. 53 jaar is) haalt zelf nog elke dag haar water! Ze wonen wel in ons gebied dus misschien kunnen we in de toekomst nog iets voor ze betekenen (als het water district hun dorp aanwijst als ‘needy’).
Het rijden door heel Oeganda is al een film op zich….een rode kleiweg die door groene tropische gebieden gaat met langs de weg honderden mensen die zich naar handelscentra bewegen met de meest interessante koopwaar….op de fiets of op het hoofd…. Op het hoofd zie je schalen fruit, bossen takken, zakken meel, grote kruiken, gele jerrycans met water, gereedschap voor op het land, koffers, noem maar op ….met vaak nog een handtasje er bovenop , een baby op de rug en een kleuter aan de hand! Op de fiets zie je grote zakken met houtskool, casave, bossen hout, trossen bananen, dozen eieren, vastgebonden kippen, etc. Het leukste item op de fiets dat ik heb gezien was een compleet bed….een latje was weggehaald uit de bodem waar het mannetje net tussenpaste zodat hij als middelpunt van het bed fietst….extra uitdagend is dan dat er auto’s voorbij racen er af en toe een os of een geit de weg oprent, en je allemaal potholes moet zien te vermijden…best lastig!
7-8 mei - Kampala Na weer een rit terug van 5 uur, kwam ik aan in Kampala en had ik afgesproken met Laura van Microjustice. Zij houden zich bezig met het zorgen dat mensen weten welke rechten zij hebben en dat ze ze ook krijgen (hoe claim je bijvoorbeeld je staatspensioen als je niet weet hoe oud je bent of je niet kunt bewijzen wie je bent?). Zoals altijd in Afrika, gebeuren dingen altijd anders dan hoe je ze plant, dus in plaats van een drankje bij haar thuis, was ik ineens uitgenodigd op een Afrikaanse bruiloft…meteen bij Laura (die ik ook nog nooit ontmoet had) onder de douche gesprongen, van haar een leuk rokje geleend en op pad naar de kennismakingsceremonie. Heel grappig dit is een week voor het huwelijk, de bruidegom wordt voorgesteld aan de familie van de bruid die hem moet accepteren en er wordt een bruidschat overhandigd van familie naar familie. Er komen allerlei toneelspellen aan te pas, met alle tantes van de bruidegom en er worden allerlei voorstelrondjes gedaan (begeleid door een mobiele bellenblaasmachine en …hoe kan het ook anders…knoertharde muziek). Met name het binnendragen van de geschenken is een hele happening, alle tantes komen met manden voedsel op hun hoofd
binnen en de manden met enorme zaken rijst, meel, en jawel….een koelkast en een bankstel…en als klap op de vuurpijl…een geslachte koe! Hhhmmm. Na de plechtigheid gingen we nog even een drankje doen bij Laura. We reden samen terug en werden uiteraard aangehouden door de politie voor een vermeende fout (we maakten een bocht die niet mocht). Corruptie ten top, wilden ze uiteraard wel wat regelen tegen betaling, en anders moesten we mee naar het bureau etc etc. daarna Laura’s moeder opgehaald en nog even aan de kaas en wijn, heel gezellig. S avonds laat naar Entebbe gegaan om nog een dagje te relaxen (en dit verslag te typen) alvorens naar het vliegveld te gaan.
Het was een week, maar lijkt een maand!!!
