Rugklachten: Wat doe ik eraan? Stijve spieren, moeilijk kunnen bewegen, een zeurende pijn... Iedereen heeft er wel eens last van: rugklachten. Vooral het “lage rugsyndroom” (een stijve en pijnlijke onderrug) zal veel medewerkers in de Zorg bekend in de oren klinken. Maar hoeveel mensen hebben er nu precies last van? Waardoor worden rugklachten veroorzaakt? En wat valt ertegen te doen?
In dit nummer: Rugklachten en dan? Vervolg bedweter.
Waardoor worden rugklachten veroorzaakt? De meeste rugklachten worden veroorzaakt door een te zware belasting (te zwaar tillen, duwen,
trekken, etc.) of een belastende houding (lang achter elkaar hurken, bukken, voorover buigen, etc.). Door het te tillen gewicht, maar vooral door de sterke aanspanning van de spieren komt er een grote druk op de tussenwervelschijven te staan, die daardoor (na verloop van tijd) als een soort spons worden uitgeknepen. Hierdoor wordt de ruimte tussen de wervels kleiner en kan druk op de zenuwbanen ontstaan. Door te zorgen voor voldoende afwisseling in houding, beweging en rust, kunnen de spieren en de tussenwervelschijven zich herstellen.
je rug in de juiste positie te ondersteunen.
Hoe zit het met psychische oorzaken? Behalve een te zware fysieke belasting kunnen ook psychische factoren rugklachten veroorzaken. Denk daarbij aan stress door een te hoge werkdruk of huiselijke spanning na een echtscheiding. Al deze zaken hebben invloed op de algemene fysieke gesteldheid en daarmee de weerbaarheid van de rug. Ook angst voor de pijn zelf kan de klachten in stand houden. Voor veel mensen is deze angst namelijk een reden om minder te bewegen, waardoor de klachten vaak alleen maar toenemen.
Hoe groot is het risico voor mij persoonlijk? Of en wanneer je rugklachten krijgt, hangt niet alleen af van de manier waarop je jezelf belast. Het hangt ook af van de mate waarin je belast kúnt worden (je belastbaarheid) en die hangt weer af van allerlei factoren zoals leeftijd, geslacht, lichaamsbouw, fysieke gesteldheid, etc. Met andere woorden: voor elk individu ligt het risico anders.
Buigen is beleeft maar niet gezond
Wat kun je doen om rugklachten te voorkomen? Het belangrijkste is: zorgen dat je niet overbelast wordt. Een veelvoorkomend probleem voor veel medewerkers in de Zorg is dat ze vaak voor langere tijd voorovergebogen staan (bijvoorbeeld aan een bed). Probeer deze houding niet langer dan één minuut per keer vol te houden, en houd vier minuten aan als de absolute bovengrens. Gerekend over een hele werkdag, zou je in totaal nooit langer dan vier uur voorovergebogen mogen staan.
In de tweede plaats: let kritisch op welke handelingen je als (te) zwaar ervaart en breng deze ter sprake in het werkoverleg of meld ze bij je ergocoach. Wellicht kunnen de taken anders verdeeld worden, waardoor je minder belast wordt. Ten derde: zorg goed voor je rug, door taken voldoende af te wisselen, regelmatig rechtop te gaan staan, hulpmiddelen te gebruiken, goed door je knieën te gaan en regelmatig een rondje te lopen. Let ook goed op hoe je zit tijdens de koffiepauze: een goede stoel geeft je rug heel wat meer ondersteuning dan een krukje. Tot slot kan het nooit kwaad om wat buikspieroefeningen te doen. Stevige buikspieren helpen namelijk – als een soort korset –
Wat kun je doen als je eenmaal rugklachten hebt? Als je eenmaal rugklachten hebt, zorg dan vooral dat je rug niet onnodig belast word.
PROBLEEM
Ruitenwisser De psoas-houding Ontspanningsoefeningen en extra beweging kunnen de klachten verminderen. Om je wervel schijven zich te laten herstellen, kun je ook op je rug op de grond gaan liggen, met je onderbenen op een verhoging (waarbij je bovenbenen een hoek van 90 graden maken met je lichaam, terwijl je onderbenen op hun beurt een hoek van 90 graden maken met je bovenbenen). In deze houding zal de ‘spons’ weer vocht opnemen. Blijf ongeveer een kwartier liggen. Dit is de beste ontspanning voor een vermoeide onderrug.
Het doel van de oefening is het ontspannen van de nekspieren. Met name bij de achterwaartse beweging ontstaat er een grote druk op de tussenwervelschijven in de halswervelkolom. Bovendien kan er duizeligheid optreden. Dus nooit geen hele cirkel maken.
De schouders voorwaarts en/of achterwaarts "rollen" terwijl de ellebogen bij het lichaam blijven en de armen ontspannen naar beneden hangen.
Rug-lig met opgetrokken knieën, en de voeten plat op de grond. Probeer rustig met de knieën van links naar rechts te bewegen.
Ontspanningsoefeningen voor de nek en schouders. Het hoofd rechtop naar rechts draaien tot het niet verder meer kan, 6 seconden vasthouden. Omgekeerd via de kin op de borst naar links draaien. Het hoofd draait dus maximaal een halve cirkel.
hoofd draaien
Schouders optrekken rondcirkelen met het hoofd
FOUT
De schouders één voor één of tegelijk optrekken richting oren. Deze stand 6 seconden vasthouden en dan rustig laten vallen. De armen ontspannen laten hangen.
Schouderrollen
Ramen wassen. Mark is zo galant zijn stoel af te staan als hij Mieke op haar knieën ziet zitten om maar niet krom te hoeven staan.
Arbo-tips.
• •
•
Mark zich sportief bezighoud. Judo is een sport waar tiltechnieken heel belangrijk zijn! Sport is goed voor je lijf en dat hoeft geen judo te zijn maar regelmatig bewegen zoals fietsen, wandelen en bijvoorbeeld zwemmen. Ik ken collega’s uit verschillende teams die dit regelmatig samen doen en hun motto is:
Ontspannen door inspanning
Want onder de groene regels voor hurken en knielen staat: Er word niet langer dan 30 seconden aaneengesloten gehurkt. Bij werkzaamheden onder kniehoogte wordt in principe gebruik gemaakt van een zithulpmiddel. Er wordt per dag maximaal gedurende 30 minuten gewerkt in gehurkte of geknielde houding.
Werktactiek zonder gebruik van een trap:
Werktactiek met gebruik van een trap:
• •
Zorg voor een trap die voldoende hoog is voor de te wassen ramen. Zorg voor voldoende ruimte, zodat de trap goed kan staan en uzelf veilig op en af de trap kunt stappen. Zorg dat de trap op een stabiele ondergrond staat. Plaats de emmer en de overige hulpmiddelen op het platform. Gebruik de zeem zo weinig mogelijk en spoel hem niet na ieder gebruik uit. Vervang de zeem door een microvezeldoek.
• •
Zorg voor voldoende ruimte. Zet de emmer en overige hulpmiddelen op een verhoging dicht bij het raam. Werktechniek met gebruik van een trap:
•
• • • •
Ga op de juiste hoogte staan: elleboog maximaal tot schouderhoogte tijdens het werk. Zorg dat u stabiel op de trap staat: niet met beide voeten op dezelfde tree. Steun met een heup tegen de trap. Houd met een hand de trap vast of steun tegen de muur. Werk binnen uw steunvlak.
•
•
Gebruik de werkmaterialen op een zodanige manier dat de pols in de middenstand (niet gebogen) blijft. Knijp niet in het materiaal.
Sectorfondsen meewerken aan RTL 5-serie.
2-4 februari 2005
Werktechniek zonder gebruik van een trap: •
•
• •
Werk niet hoger dan ongeveer 25 cm. boven hoofdhoogte (elleboog op schouderhoogte). Was het gedeelte van de ruit onder schouderhoogte van boven naar beneden, ga daarvoor parallel aan het raam staan. Steun met de vrije hand op het bovenbeen. Stabiele voetenstand.
Gebruik hulpmiddelen om op de juiste hoogte te werken.
Arbocheck van het hulpmiddel. De huishoudtrap. Minimale eisen om professionele hulp te kunnen bieden. • • • • •
Niet rekken en boven de macht werken.
Vakbeurs voor de zorgsector.
•
Kleine trap met 3 of 4 treden. Hoogste trede:110 cm. Steunbeugel op 60 cm. Antislip onder poten, op treden en platform. Minimaal 1 stabilisatiebalk. Niet zwaarder dan 10 kilo.
Vanaf 21 november 2004 zendt RTL 5 wekelijks het televisieprogramma “visie op zorg” uit. Het 25 minuten durende programma gaat in op de ontwikkelingen, visies en ervaringen in de sector zorg en welzijn. Per uitzending worden 3 of 4 onderwerpen behandeld, experimenten en het werk in de zorg. De onderwerpen zijn: • • • • •
Veilige zorg. Gevaarlijke stoffen Werkdruk en psychische belasting. Fysieke belasting/het zorgbed . Verzuim en reïntegratie
In de Jaarbeurs Utrecht Zorgprofessionals hebben dagelijks te maken met veranderingen in de zorgsector. Wat zijn de gevolgen van de vergrijzing? Wat zijn de effecten van marktwerking in de medische sector? Op Medica 2005 vinden exposanten en bezoekers elkaar voor vraag en antwoord. Toegang is gratis en op de site kun je voorregistreren.
•
•
Vervolg van “goed gebruik”van het zorgbed.
Recht je rug Voor een zorgverlener is het werken met een rechte rug heel erg belangrijk om rug- of nekklachten te voorkomen. Naar mate iemand verder voorover staat te werken nemen de krachten op de rug toe en daar kan de rug niet al te lang tegen. Daarvoor hebben we de volgende tips: •
Zet het bed zo hoog dat de zorgverlener niet voorover hoeft te staan. Deze ideale lengte is niet alleen afhankelijk van het bed bij taken die precisie vereisen (bijvoorbeeld wondverzorging) wat hoger dan bijvoorbeeld bij een transfer. Het is dus niet
•
•
voldoende om het bed één keer in te stellen. Zet het bed niet te hoog. Wanneer de zorgverlener met opgetrokken schouders werkt staat het bed te hoog. Gebruik de rand van het bed om met je buik of bekken tegen te leunen. De rug is dan recht. Zet jet bed wel op de juiste hoogte en blijf niet steeds op dezelfde plaats staan. Loop mee met waar je mee bezig bent, anders moet je te ver reiken. Ga op het bed zitten. De zorgverlener zit op deze manier dichter bij het werk en de rug wordt daardoor minder belast. Ga niet gedraaid zitten (een gedraaide rug is net zoals een gebogen rug niet gezond) maar zet bijvoorbeeld een knie in bed. Zet het bed niet alleen op de juiste hoogte tijdens de zorg, maar bijvoorbeeld ook bij het opmaken van het bed. Zet het bed lekker hoog bij het stofzuigen onder het bed.
•
Zet de voetensteun van het bed omhoog bij het aantrekken van (steun)kousen. De zorgverlener staat dan in een betere houding en het been blijft zo dun mogelijk (dunner dan wanneer de steunkous bijvoorbeeld pas op de stoel aangetrokken zou worden.
Handig werken. Door logisch na te denken en de dingen niet te doen “omdat ze altijd zo gedaan worden” is het mogelijk dat de klant meer zelf doet en de zorgverlener minder belast wordt. Denk eens aan het volgende: • Doe alles in de meest handige volgorde. Worden bijvoorbeeld de schoenen al in bed aangedaan? Of het
•
•
overhemd juist in de rolstoel? Scheren in bed of juist in de rolstoel? De volgorde waarin dit soort zaken gedaan wordt kan veel rugbelasting schelen voor de zorgverlener. Denk er eens over na wat het meest handig is. Zet het bed zodat je er van drie kanten goed bij kunt. Het liefst zelfs helemaal vrij in de kamer, maar dat kan lang niet altijd. De zorgverlener hoeft dan minder ver te reiken. Wel moet er wat vaker even om het bed gelopen worden. Dat laatste is misschien wat vermoeiender, maar beter voor de rug, nek en schouders. Het kan handig zijn de voetenplank uit bed te halen. Er is dan meer ruimte voor bijvoorbeeld voetverzorging. Dat zelfde geldt ook voor de hoofdplank. Het kan makkelijk zijn om deze weg te halen voor bijvoorbeeld het wassen van de haren.
•
Bij wondverzorging of wassen op de zij kan het handig zijn als de klant het bedhek vasthoudt. De zorgverlener heeft dan de handen vrij.
•
•
Zelf doen Het mooie van de moderne elektrische hoog-laag bedden is dat ze de klant in staat stellen zo veel mogelijk zelfstandig te zijn: •
Zet de hoofdsteun omhoog als de klant rechtop wil gaan zitten in bed. Zet ook de knieknik omhoog zodat de klant niet onderuit zakt, er minder kans op doorliggen en kleding of beddengoed niet opstroopt. Zet altijd eerst het voeteneind en/of de knieknik omhoog, pas daarna het hoofdeinde. Anders glijdt de klant onderuit.
• •
Stel het bed vaak bij als de klant veel in bed moet liggen. Zet bijvoorbeeld de knieknik en de hoofdsteun af en toe hoger of lager. De druk op het lichaam varieert daardoor steeds. Op den duur is dat prettiger en minder kans op doorliggen.
Als er iets op de grond gevallen is, zet dan het bed op de laagste stand. Met een grijparm (of “helping hand”) kan de patiënt dan zelf bij de grond.
s’morgens ook gemakkelijker. Raadpleeg eerst een arts. Met een goed ingesteld bed is het vaak prima mogelijk vanuit bed te werken met een laptop. Denk aan de veiligheid. Om nare gevolgen van een eventuele valpartij te verminderen is het verstandig om het bed s’nachts altijd op de laagste stand te zetten. En zet bij transfers het bed (en de eventuele rolstoel) altijd op de rem.
Prettig en veilig •
•
Stel het bed zo in dat de klant op gelijke hoogte zit met het bezoek of gemakkelijk tv kan kijken. Wanneer er sprake is van spataderen of wanneer de benen vocht vasthouden kan het prettig zijn het hele bed een klein beetje achterover te kantelen (anti Trendelenburg) of het voeteneinde wat omhoog zetten. Er is dan minder druk op de benen. Het aantrekken van steunkousen gaat dan
Nog meer mogelijkheden. In deze afleveringen van bedweter gaat het met name om de “gewone”hoog-laag bedden. Hoewel deze bedden ook al van alles kunnen, zijn er tegenwoordig ook bedden met speciale functies.
Aarzel niet een ergotherapeut in te schakelen, men heeft recht op 10 uur ergotherapie per jaar. (Zie folder)
Het “stoelbed”heeft als speciale functie dat het zich tot stoel kan omvormen.
Vraag de ergotherapeut voor meer informatie of neem contact op met het instituut voor Revalidatie Vraagstukken (IrV) www.irv.nl of 045 5237800
Zo is er bijvoorbeeld het “draaibed” Daarin kan de patiënt helemaal automatisch gedraaid worden.
Info gehaald uit het bedboekje dat uitgereikt is op de ergocoachdag 2003. Andere nuttige websites o.a.: www.hulpmiddeleninformatie centrum.nl De homepage van Johan, een site met allerhande informatie: www.ziekenverzorgende.nl
Uitermate geschikt voor mensen met een verminderde handfunctie. Voor 1 sleutel 7.00 Euro Voor 3 sleutels 10.80 Euro * Met de Rian sopdoekwringer wringt u in een handomdraai sopdoeken, spons en zeem uit. De bijgeleverde emmer heeft een inhoud van 8 liter. De wringer is afneembaar, gebruiksvriendelijk en vergt weinig onderhoud. Voor rechtshandig gebruik.
* J-Popper ringblikopener voor € 1.70 bij Blokker te koop. * Een ergonomisch handvat waarin u uw sleutel(s) steekt. Door gebruik van het handvat ontstaat een hefboomtechniek waarbij u kracht uit uw arm haalt in plaats van uw hand.
Voor veel mensen met handen polsklachten een uitkomst. €197.50 wel duur maar als je daardoor minder afhankelijk bent van zorg…. Neem eens een kijkje in de thuiszorgwinkel.
P V E R P L A A T S E N W E
R H R # S N E M O K R O O V
A U T U P A S S I E F K E N
K L D I G E L E G U E B K G
T P N R L K R T T A B G N I
I M E G O L L G A I U J I L
ACTIEF BELASTING BEUGEL DUWEN ERGOCOACH GLIJLAKEN HULPMIDDELEN HURK KNIE MOBIEL NEK PASSIEF
J I K B N O I A O R L B E I
K D A F T I W F C C I L E E
R D L L E I T T T H O E E V
E E J E E I D S N N T A G N
G L I W S I T U A A A E C N
E E L Z T K B C W L R A N H
L N G U I L E O A E E E T !
S H U R K T S R M N N B V S
PRAKTIJKREGELS REK RUG RUGKLACHTEN STAAN TILLEN TILLIFT VEILIG VERANTWOORD VERPLAATSEN VOORKOMEN ZIT
Streep de gevonden woorden weg. De overgebleven letters vormen een
advies. Kopieer deze pagina als je de puzzel wilt maken en leg de oplossing in mijn postvak. Succes! Gerry Broers
