Rughernia (behandeling door de huisarts)
Wat is hernia? Hernia betekent letterlijk breuk. Een hernia nuclei pulposi (kortweg HNP) komt voor in de wervelkolom en bestaat uit een scheur in de achterkant van een tussenwervelschijf. Hierdoor ontstaat een uitstulping van een deel van de zachte kern van de tussenwervelschijf waardoor druk kan ontstaan op het ruggenmerg of op een zenuwwortel. (zie figuur) Tussenwervelschijven zijn schijven tussen de beweeglijke wervels die de schokken of stoten op uw wervelkolom opvangen. Ook zorgen zij ervoor dat uw wervelkolom soepel blijft. Een tussenwervelschijf is opgebouwd uit een geleiachtige kern die door kraakbeen is omringd. Een netwerk van banden, spieren en pezen houdt de wervels en tussenwervelschijven bij elkaar in een stevige constructie. De oorzaak van een uitstulping van een tussenwervelschijf is meestal onbekend. De hernia zit meestal onder in de rug. De hernia kan op een zenuw drukken en deze prikkelen of irriteren. Een hernia van de rug komt regelmatig voor, maar meestal bij mensen tussen twintig en vijftig jaar. Een hernia geeft lang niet bij iedereen klachten.
Verschijnselen Een hernia kan lage rugpijn geven die uitstraalt naar het onderbeen. Soms is er krachtsverlies of een gevoel alsof het been slaapt. Dit noemen we prikkelingsverschijnselen. De klachten kunnen acuut (snelverlopend) of chronisch (sluipend) optreden. Bij een acute hernia voelt u onmiddellijke, scherpe pijn, uitstralend naar het been. Deze pijn kan onder meer beginnen bij plots draaien, een schok, een val of hard niezen. De hernia zelf ontstaat al eerder. Ook kunnen spierverkrampingen voorkomen, die de normale kromming van de rug veranderen. Er ontstaat dan een dwangstand, soms voorover, soms naar opzij.
2
Figuur Als de druk in de kern van de tussenwervelschijf verandert zal de kern vervormen.
Vertonen de ringen scheurtjes, welke kunnen ontstaan door verkeerde werkhoudingen of bewegingen, dan zal de kern onder invloed van belasting in de ringen gaan uitpuilen. De afbeelding toont u enkele wervels met het ruggenmerg en de zenuwen die naar de bil en de benen verlopen.
Verplaatsing van de kern en/of vervorming van de ringen naar de achterzijde kan het ruggenmerg en/of de zenuwen van de bil en de benen onder druk brengen. Pijn kan het gevolg zijn.
3
Onderzoek bij de huisarts Een hernia kan rugklachten geven. Dat is echter lang niet altijd zo. Veel mensen hebben een hernia zonder dat ze er last van hebben. Daarnaast zijn er ook andere aandoeningen die soortgelijke klachten kunnen geven. Hierdoor is het niet altijd duidelijk waar rugklachten door worden veroorzaakt. In eerste instantie is het de huisarts die uw klachten zal onderzoeken. Uw huisarts zal eerst een aantal vragen stellen over uw klachten, daarna volgt meestal een lichamelijk onderzoek. Op basis van de resultaten wordt het vervolg met u besproken. Voor het vaststellen van een hernia is het niet nodig een röntgenfoto van uw rug te maken. In uitzonderlijke gevallen wordt direct naar een neuroloog verwezen, maar in de meeste gevallen kunt u samen met uw huisarts de klachten bestrijden en het herstel afwachten. De klachten van een hernia verdwijnen meestal in de loop van enkele weken.
Behandeling door de huisarts Het natuurlijk beloop van een hernia is gunstig. De meeste mensen herstellen vanzelf binnen enkele weken tot enkele maanden. Volgens de huidige inzichten is het meestal niet nodig langdurig bedrust te houden. Op een verstandige manier bewegen, waarbij uw rug zo min mogelijk wordt belast is meestal voldoende. In sommige gevallen kan de fysiotherapeut u helpen op een verstandige manier in conditie te blijven. In het verleden werd vaak langdurige bedrust voorgeschreven wat verslapping van de spieren en een teruggang in conditie tot gevolg had. Volledige hervatting van de dagelijkse werkzaamheden werd daarmee onnodig uitgesteld.
4
Adviezen Als u gaat liggen, is dat het beste op uw rug met een paar kussens onder uw knieën, of op uw zij met half opgetrokken benen. Als u uw houding verandert, let er dan op dat u uw boven- en onderlichaam in een keer draait. Als u uit bed komt, ga dan eerst op uw zij liggen. Steek uw benen over de rand van het bed en druk uzelf met beide armen omhoog. Als u gaat liggen doet u hetzelfde in omgekeerde volgorde. De pijn die door de hernia wordt veroorzaakt blijkt vaak hardnekkig. Toch moet u proberen weer geleidelijk aan de gang te gaan. Vermijd houdingen en bewegingen die de pijn fors verergeren. Hulp van de huisarts of een fysiotherapeut kan hierbij nuttig zijn.
Medicijnen Voor de behandeling van hernia bestaan geen medicijnen. De pijn kan hevig zijn en bewegen onmogelijk maken. Uw huisarts kan u adviseren over het gebruik van pijnstillers.
Hoe gaat het nu verder? Meestal gaan de klachten vanzelf weer over. Als u veel heeft moeten liggen, zullen uw spieren verslapt zijn, waardoor veel tijd nodig is voor herstel. Meestal kunt u na zes tot twaalf weken weer dezelfde activiteiten verrichten als daarvoor. Een hernia operatie wordt pas overwogen als de prikkelingsverschijnselen snel toenemen of als na zes weken geen verbetering is opgetreden. In feite als natuurlijk herstel uitblijft. De 6 weken wachten zijn nodig omdat ondanks hevige pijn de klachten vaak binnen deze tijd alsnog herstellen. Natuurlijk herstel wordt verkozen boven operatie. Na een hernia operatie duurt het herstel een tot twee maanden. U moet er wel op rekenen dat de rugpijn kan blijven bestaan of terug kan 5
komen. Ook verschijnselen als krachtverlies of een doof gevoel in het been kunnen nog geruime tijd blijven bestaan. Wanneer u samen met uw huisarts besluit dat een operatie gewenst is, volgt verwijzing naar een neuroloog. In het HNP project wordt er bij verwijzing naar het St. Annaziekenhuis een versnelde procedure gevolgd. Deze versnelde procedure garandeert u een zorgvuldig onderzoek en een minimale wachttijd.
Wanneer moet u contact opnemen? Bel de huisartsenpraktijk wanneer verschijnselen als krachtverlies of een doof gevoel in het been toenemen. Ook bij een doof gevoel in de liezen, bij plasproblemen (niet kunnen plassen of de plas niet kunnen ophouden) of een snelle verergering van de pijn moet u contact opnemen.
Onderzoek in het ziekenhuis Volgens afspraak heeft de huisarts de neuroloog op de hoogte gebracht van uw klachten. Na een gesprek met de neuroloog en een lichamelijk onderzoek volgt er in de meeste gevallen een beeldvormend onderzoek door middel van MRI. MRI staat voor Magnetische Resonantie Imaging. Dit betekent dat met behulp van een sterke magneet en radiogolven, afbeeldingen van uw lichaam worden gemaakt. Dit is een nieuwe techniek om zonder röntgenstralen, afbeeldingen te maken. Het is een veilig en pijnloos onderzoek. Met deze techniek kunnen weke delen van het lichaam in beeld worden gebracht. Dit zijn bijvoorbeeld, pezen, spieren, hersenweefsel, tussenwervelschijven en bloedvaten. De MRI scan geeft de neuroloog informatie over de mogelijkheden voor een operatieve ingreep en de chirurg exacte informatie over het te opereren gebied. In een tweede consult met de neuroloog bespreekt u het vervolg. Het kan zijn dat de neuroloog tot de conclusie komt dat een behandeling met 6
pijnstillers en bewegingsoefeningen toch beter is dan operatief ingrijpen. Wanneer u op advies van de neuroloog tot een operatie besluit wordt een afspraak met de chirurg gemaakt. Er wordt naar gestreefd om de operatie binnen drie weken na verwijzing door de huisarts uit te voeren.
Operatie De operatie duurt ongeveer 1 uur. Afhankelijk van het soort operatie wordt u 1 tot 5 dagen opgenomen in het ziekenhuis. In het ziekenhuis wordt u hierover nader geïnformeerd.
Heeft u nog vragen? Deze folder is niet bedoeld als vervanging van de mondelinge informatie door de huisarts maar als aanvulling hierop. Hierdoor is het mogelijk alles nog eens rustig na te lezen. Heeft u nog vragen, neem dan contact op met uw huisarts.
7
Thema In THEMA werken huisartsen en specialisten samen met het St. Anna Ziekenhuis in Geldrop met als doel de zorgverlening zo goed mogelijk te maken. Voor meer informatie over transmurale zorg kunt u contact opnemen met: THEMA, telefoon 040-2864490 Deze patientenfolder is tot stand gekomen in nauwe samenwerking tussen neurologen, radiologen, huisartsen en fysiotherapeuten. De coördinatie hiervan was in handen van THEMA.
