Routebeschrijving fietsroute Bevrijdingsdag 2015 gemeente Zuidplas De Fietsroute Bevrijdingsdag 2015 gemeente Zuidplas voert u langs alle oorlogsmonumenten in de gemeente Zuidplas. De route is samengesteld met medewerking van de historische verenigingen in de diverse plaatsen. We hebben deze met zorg samengesteld, maar door onverwachte omstandigheden kan het zijn dat bepaalde wegen niet toegankelijk zijn. Dan zult u creatief een eigen route moeten zien te vinden om uw fietsroute te kunnen vervolgen. U kunt in elke plaats starten. U kunt de hele dag deze fietstocht fietsen. Alleen van 13:00 uur tot 17:00 uur is er langs de route gelegenheid om koffie of thee te halen bij één van de kramen van de Oranjeverenigingen. Volgt u de gehele route, dan is deze 46 km lang (incl. het uitstapje naar de geschutsstelling in Moordrecht). U kunt zelf bepalen of u de hele route volgt of een deel ervan en vanuit welke plaats u vertrekt. De beschrijving van de route start in Nieuwerkerk a/d IJssel, maar u kunt de beschrijving ook gebruiken als u uit één van de andere plaatsen vertrekt. Daarvoor gaat u naar de pagina van de plaats waaruit u vertrekt. De digitale route is te vinden op: http://www.gpscoordinaten.nl/route-track-detail.php?id=28194 Daar kunt u de route bekijken, printen en de gps-coordinaten downloaden voor uw fietscomputer (zet een vinkje bij downloads en kies vervolgens het soort bestand dat u wilt downloaden). Wij wensen u veel plezier met uw fietstocht en hopen u te mogen begroeten bij één van de kramen van de Oranjeverenigingen.
NIEUWERKERK A/D IJSSEL • •
U start op het Raadshuisplein. Daar vindt u het tijdelijke oorlogsmonument. U kunt hier tevens wat te drinken vinden. Vanaf het Raadhuisplein vertrekt u richting de Kerklaan en slaat u rechtsaf richting Zevenhuizen. Ter hoogte van Kerklaan 42 vindt u het Indiëmonument van Nieuwerkerk aan uw linkerhand.
Oorlogsmonument Nieuwerkerk a/d IJssel Herdachte groepen: Militairen in dienst van het Ned. Kon. na 1945, Militairen in dienst van het Ned. Kon. 1940-1945 Ontwerper: Skledar & Brandwijk Natuursteen B.V. Onthulling: 31 oktober 1998 Beschrijving Vorm en materiaal Het 'Indië-monument' te Nieuwerkerk aan den IJssel is een gedenksteen van balmoral graniet. De gedenksteen is 1 meter hoog, 1 meter breed en 8 centimeter diep. Tekst De tekst op de gedenksteen luidt: 'NEDERLANDS-INDIË 1942-1945 JAN DE GRAAFF 28-01-1909 27-02-1942 JAVAZEE NEDERLANDS-INDIË 1945-1950 PIETER DE JONG 11-06-1926 30-11-1946 MEDAN CORNELIA NEELTJE VENTE 03-05-1921 11-08-1948 SURABAYA MACHIEL CORNELIS DE RIDDER 30-05-1927 06-04-1949 PANJAKALAN GEDENK IN UW GEDACHTEN DAT ZIJ HUN LEVEN GAVEN
EN VER VAN HUN VERWANTEN IN DEN VREEMDE ZIJN BEGRAVEN.' Geschiedenis Het 'Indië-monument' te Nieuwerkerk aan den IJssel is opgericht ter nagedachtenis aan vier medeburgers die tijdens de strijd in het voormalige Nederlands-Indië door oorlogshandelingen zijn omgekomen. De namen van de vier slachtoffers luiden: Jan de Graaff (28-1-1909 - 27-2-42), Pieter de Jong (11-6-1926 - 30-11-46), Machiel Cornelis de Ridder (30-5-1927 - 6-4-49) en Cornelia Neeltje Vente (3-5-1921 11-8-48). Onthulling Het monument is onthuld op 31 oktober 1998 door burgemeester A.F. Bonthuis en mevrouw J. Brand-de Ridder, nabestaande van een van de slachtoffers.
•
Via de Kerklaan rijdt u over de Verzetsstraat.
Nieuwerkerkse Verzetsstraat laffe naam Met dank aan: Adri den Boer De aanduiding Verzetsstraat is historisch gezien een wat laffe straatnaam in de Nieuwerkerkse wijk Dorrestein. Zowel de naam van die wijk als die van die straat is ruim vijftig jaar oud. Waar ging het om? (Bedoeld is niet de foutieve spelling met één s op elke volgende generatie naambordjes: na een foto van zo’n fout bord in het huis-aan-huisblad ‘Het Kanaal’ van 16 november 2005 werd dat laatstelijk nog gecorrigeerd.) Raadsbesluit 1957 Burgemeester J.C. (Jaap) Vogelaar (CHU) zei na de rondvraag aan het eind van de Nieuwerkerkse raadsvergadering van 11 oktober 1957, dat B&W zich beraadden op de naamgeving in het uitbreidingsplan met de werknaam ‘Schoolstraat’. Die hoek grond ligt in de noordelijke rand van de Prins Alexanderpolder, tegen het Oude Dorp. SGP-er Jan Slagt (vader van de gelijknamige huidige VVD-wethouder) suggereerde als eerste het vernoemen van personen die zich verdienstelijk hadden gemaakt bij de drooglegging van de Prins Alexanderpolder. Mevrouw Bier (VVD) en de heer Vente (ARP) sloten zich daarbij aan. De laatste stelde ook voor om een straat te vernoemen naar dé Nieuwerkerkse verzetsstrijder, de heer D.F. van den Dool (net als hijzelf behorend tot de Gereformeerde zuil). Dirk Vuik (PvdA) merkte op dat men bij het kiezen van namen van (gevallen) verzetsstrijders “bezwaarlijk kan bepalen waar men beginnen en waar men eindigen moet”. (Historisch gezien onjuist: zoveel Nieuwerkerks verzet was er niet, en in de nieuwe wijk Dorrestein waren nog vele straatnamen te vergeven!) De burgemeester concludeerde dat er een voorkeur was voor namen uit de polderhistorie en zei uitwerking in die geest toe. Op 29 november 1957 stond de straatnaamgeving op de agenda. Het voorstel van B&W was om de oude kadenaam Dorrestein voor de wijk te benutten en voor straten vernoeming van de polder Prins Alexander, drooglegger Jan Anne Beijerinck, de eerste dijkgraaf Mr. P.D. Kleij, het polderdeel Kleine Vink, etcetera. Dat was best en Slagt kon tevreden zijn. Eén straat wilde het college buiten die poldersfeer om Verzetsstraat noemen. Dat ging echter zomaar niet. De notulen van dat punt vergen wel twee kantjes! Mevrouw Bier wilde in plaats van Verzetsstraat vernoeming van de gevallen verzetsstrijder D.F. van den Dool. De burgemeester zei dat het college het noemen van namen van verzetsstrijders bezwaarlijk achtte,terwijl de voorgestelde naam ‘Verzetsstraat’ beoogde allen die vielen te gedenken. Mevrouw Bier bleef bij haar standpunt en was dus tegen ‘Verzetsstraat’. De voorzitter merkte op dat er anders één man geëerd werd, maar mevrouw Bier en Vente
bestreden dat weer. (Overigens vernoemde de gemeente toen nog geen tien jaar eerder een nieuwe straat naar de het overleden PvdA-raadslid Johan Tom en een bestaand stuk Hoofdweg zelfs bij leven naar burgemeester-in-oorlogstijd Jas!) Voor alleen het onderwerp Verzetsstraat werd toen overgegaan in een besloten vergadering. Na heropening van de openbare vergadering deelde burgemeester Vogelaar mee dat met het kiezen van de naam Verzetsstraat “...in de eerste plaats de gedachten uitgaan naar de gevallen verzetsstrijder D.F. van den Dool, maar tevens naar anderen die het leven lieten voor het vaderland tijdens de tweede wereldoorlog en tijdens de daarna gevoerde acties in het voormalig Nederlandsch-Indië”. (Dat laatste is onder die naam ongepast en onherkenbaar: de politionele acties waren zelfs tegen - Indonesisch - verzet.) Op verzoek van mevrouw Bier vond hoofdelijke stemming plaats. De verzamelnaam Verzetsstraat werd aangenomen met de stemmen van mevrouw Bier en de heer Vente tegen.De ‘Goudsche Courant’ van 3 december 1957 memoreert dat genoemde raadsleden “groot bezwaar” hadden tegen de naam Verzetsstraat en een verzetsstrijder vernoemd wilden hebben, maar dat de naam toch werd vastgesteld. In het weekblad ‘De IJssel- en Lekstreek’ van 6 december 1957 staat zelfs het hele raadsverslag van correspondent Cor Muit onder de kop ‘Geen eenstemmigheid over straatnamen’. Elisabeth Bier-Reitsma wordt daarin naar het schijnt letterlijker geciteerd dan in de raadsnotulen. Ze vond de naam Verzetsstraat ‘hom noch kuit’ en nam het hoog op: “En van de inwoners mag verwacht worden dat zij niet zo kleinzielig zullen zijn. Er is er maar één die in Nieuwerkerk aan den IJssel heeft gewerkt en is gesneuveld. Door het noemen van deze illegale werker zijn alle ondergrondsen geëerd, zoals dit het geval is met de elders vernoemde Karel Doorman en Anne Frank.” Haar streven was dus tevergeefs en opvallend is dat de krant de naam van Van den Dool - openbaar in de notulen van twee raadsvergaderingen weer niet noemde. De meesten van de circa 5000 inwoners wisten hem overigens toch nog wel.
Na de verzetsstraat slaat u rechtsaf en rijdt u via de Meester P.D. Kleijlaan linksaf over de Vrijheidslaan. 1996: ook Nieuwerkerkse Vrijheidslaan Bij besluit van 5 maart 1996 wijzigde de Nieuwerkerkse gemeenteraad de naam van de parallel aan de Verzetsstaat lopende Burg. Jasstraat in Vrijheidslaan. Aanleiding waren de publicatie ‘F. Jas: burgemeester in oorlogstijd’ in de rubriek ‘Toen & Nu’ in ‘Het Kanaal’ van 3 mei 1995 en vervolgonderzoek daarop. (Afgebeeld werd onder meer zijn contributiekaart van de Nederlandsche Volksdienst, een aan de Winter-hulp verwante organisatie met ook een nazi-ideologisch karakter.) De naam Burg. Jasstraat was bij het afscheid van de eerste burger in 1949 gegeven aan een deel van de reeds bestaande Hoofdweg, hoewel Jas voor zijn functioneren in WOII van de Commissaris van de Koningin eerder een schriftelijke berisping kreeg.
• • • • • • • •
Aan het einde van de Vrijheidslaan slaat u rechtsaf en vervolgens linksaf de Hoofdweg op Voorbij de rotonde slaat u rechtsaf het Weidezoompad op. U rijdt onder de A20 door en volgt het fietspad door Nesselande tot aan het Metrostation. Daar slaat u linksaf richting de Corsicalaan. Deze volgt u tot aan de Siciliëboulevard en daar slaat u rechtsaf. De Siciliëboulevard gaat over in de Pleun van de Zijdedijk, richting de roeibaan. Volg het Kattenstaartlaantje en sla linksaf richting het Lisdoddelaantje. Aan het einde ervan slaat u rechtsaf op het Kalmoeslaantje. Aan het einde van het Kalmoeslaantje slaat u linksaf en rijdt u langs het kanaal richting Zevenhuizen.
ZEVENHUIZEN •
Op de Dorpsstraat in Zevenhuizen, ter hoogte van het Raadhuishof, vindt u aan uw rechterhand het eerste oorlogsmonument van Zevenhuizen.
Oorlogsmonument Zevenhuizen Herdachte groepen: Militairen in dienst van het Ned. Kon. 1940-1945, Burgerslachtoffers Onthulling: 29 augustus 1945 Beschrijving Vorm en materiaal Het oorlogsmonument in Zevenhuizen (gemeente Zevenhuizen-Moerkapelle) is een gedenkmuur met twee ingemetselde gedenkstenen. Boven op de bakstenen muur is een afgebroken zuil geplaatst. Het gedenkteken is 3 meter hoog, 1 meter breed en 80 centimeter diep. Teksten De tekst op de eerste gedenksteen luidt: 'TER HERINNERING AAN NICOLAAS VAN ZUYLEN EN FREDERIK HOFMAN BEIDEN GEVALLEN IN DEN STRIJD TEGEN HET DUITSCHE GEWELD OP 10 MEI 1940'. De tekst op de tweede gedenksteen luidt: '10 MEI 1940 - 5 MEI 1945'. Symboliek De afgebroken zuil symboliseert het onverwachts beëindigde leven van de oorlogsslachtoffers. Wijziging
Oorspronkelijk stond het gedenkteken bij het oude gemeentehuis, maar toen het gemeentehuis in 1985 werd afgebroken, is het monument verplaatst naar de huidige locatie. Locatie Het monument is geplaatst op de hoek Raadhuishof/Dorpsstraat in Zevenhuizen (gemeente Zevenhuizen-Moerkapelle). Geschiedenis Het oorlogsmonument in Zevenhuizen (gemeente Zevenhuizen-Moerkapelle) is opgericht ter nagedachtenis aan alle medeburgers die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen. In het bijzonder worden dorpsgenoten Nicolaas van Zuylen en Frederik Hofman herdacht, die op 10 mei 1940 in de strijd tegen de bezetter zijn omgekomen. Van Zuylen sneuvelde bij de verdediging van het vliegveld Valkenburg nabij Leiden. Hofman werd dodelijk getroffen bij het dorp Waardenburg en ligt begraven op de erebegraafplaats bij Loenen op de Veluwe. Oprichting De oprichting was een initiatief van het Oranje-Comité te Zevenhuizen. Onthulling Het monument is onthuld op 29 augustus 1945.
• • •
Als u iets verder fietst kunt u op het Dorpsplein iets te drinken halen. Aan het einde van de Dorpsstraat slaat u linksaf de Tweemanspolder. Aan het einde van deze weg vindt u aan uw rechterhand het tweede oorlogsmonument van Zevenhuizen.
Oorlogsmonument Zevenhuizen Herdachte groepen: Algemeen, Geallieerde militairen, Militairen in dienst van het Ned. Kon. 1940-1945, Burgerslachtoffers, Vervolgden Nederland, Verzet Nederland Ontwerper: C. Ammerlaan Onthulling: 21 april 1995 Beschrijving Vorm en materiaal Het monument 'Spiegeling naar de toekomst' te Zevenhuizen (gemeente Zevenhuizen-Moerkapelle) is een abstracte sculptuur, opgebouwd uit twee hoge panelen van brons. Het geheel is geplaatst op een voetstuk, waarop twee bronzen plaquettes zijn aangebracht.
Locatie Het monument staat naast het Jachthuis, nabij het Koornmolengat te Zevenhuizen. Geschiedenis Het monument 'Spiegeling naar de toekomst' te Zevenhuizen (gemeente Zevenhuizen-Moerkapelle) is een eerbetoon aan hen die zich in de Tweede Wereldoorlog hebben ingezet voor de vrijheid. Tevens wordt met het gedenkteken een spiegeling uit naar de toekomst uitgebeeld: om de democratie in stand te houden is waakzaamheid geboden. Tijdens de bezettingsjaren hebben verschillende onderduikers zich verscholen gehouden in het Jachthuis 'The Jolly Duck'. Op zondag 29 april 1945 kwam het hier tot een bloedig treffen tussen de onderduikers en de bezetter. Daarbij zijn de Amerikaanse piloot John McCormick en de Zoetenmeerse verzetsman Jacob van Rij gesneuveld. Anderen raakten gewond. Oprichting De oprichting van het gedenkteken was een initiatief van de Stichting John E. McCormick Foundation. Onthulling Het monument is onthuld op 21 april 1995 door de Amerikaanse consul-generaal J.W. Shearburn.
• • • • •
Bij het monument slaat u rechtsaf Korenmolengat. Aan het einde ervan, bij de A12, slaat u linksaf en gaat u over de Rotte. Daar slaat u linksaf en gaat u onder de A12 door. Aan de andere kant van de tunnel gaat u terug de Rotte over en slaat u linksaf en rijdt u langs de Rotte. Aan het einde van dit fietspad steekt u de Moerkapelse Zijde over en slaat u rechtsaf het Westland in. U volgt aan het einde van het pad Westland door linksaf het Westland te blijven volgen. Deze loopt over in de Hollevoeterlaan.
MOERKAPELLE • •
Aan het einde van de Hollevoeterlaan slaat u rechtsaf de Kerklaan in. Deze volgt u tot aan de kruising met de Dorpsstraat. Op de kruising slaat u linksaf. U fietst door tot aan de kruising met de Raadhuisstraat. Hier staat het oorlogsmonument van Moerkapelle.
Oorlogsmonument Moerkapelle Herdachte groepen: Militairen in dienst van het Ned. Kon. na 1945 Onthulling: 13 april 1996
Beschrijving Vorm en materiaal Het 'Indië-monument' in Moerkapelle (gemeente Zevenhuizen-Moerkapelle) is een plaquette waarop een tekst en het embleem van de Indiëgangers zijn aangebracht. Tekst De tekst op de plaat luidt: 'TER HERDENKING GEVALLENEN 1945-1950 IN NEDERLANDS-INDIË *26-1-21 D.L. V.D. HOEK †6-7-46 *8-8-25 A. HOOGERDIJK †14-1-49 *7-8-27 P.J. ZIJLSTRA †10-2-49 *11-9-28 J. CAMMERAAT †6-9-49.' Locatie Het monument bevindt zich bij het oude Raadhuis in Moerkapelle (gemeente Zevenhuizen-Moerkapelle). Geschiedenis Het 'Indië-monument' in Moerkapelle (gemeente Zevenhuizen-Moerkapelle) is opgericht ter nagedachtenis aan vier dorpsgenoten die als militair in het voormalig Nederlands-Indië zijn gesneuveld. De namen van de vier slachtoffers luiden: J. Cammeraat, D.L. van der Hoek, A. Hoogerdijk en P.J. Zijlstra. Onthulling Het monument is onthuld op 13 april 1996 door wethouder Brouwer en de voorzitter van Zuid-Holland Noord, de heer B. Weijs.
• • • • •
U gaat weer terug naar de Dorpsstraat in de richting van Zevenhuizen. In het centrum van Moerkapelle kunt u iets te drinken halen. Op de kruising met de Moerkapelse Zijde slaat u linksaf. Vervolgens slaat u rechtsaf op de Julianaweg. U kruist de A12 en vervolgt u weg via het Noordeinde in Zevenhuizen. U steekt over naar de Dorpsstraat in Zevenhuizen en volgt deze tot u het dorp uit bent. Daar gaat de Dorpsstraat over in het
• • • • •
Zuideinde en rijdt u langs het kanaal. Aan het einde van het Zuideinde slaat u linksaf en gaat u over het kanaal. Vervolgens slaat u direct weer rechtsaf de Westringdijk op. Deze volgt u helemaal tot aan de A20. Voor de A20 slaat u linksaf de Hoogeveenenweg. U rijdt over een industrieterrein. U gaat rechtsaf naar de Oude Tocht. U rijdt onder de A20 door en vervolgt uw weg langs hotel Nieuwerkerk. U gaat via een kort stukje over de Zuidplaslaan over de rontonde, waarmee u de N219 kruist en over het water richting de IJssel. Daar slaat u linksaf, richting Moordrecht. U volgt de dijk tot net voorbij het gemaal. Daar slaat u linksaf richting de West Ringdijk.
MOORDRECHT • •
Volg de West Ringdijk tot aan de brug en ga daar rechtsaf en direct linksaf de Koningin Julianastraat. Aan het einde van de Koningin Julianastraat ligt de Oude Begraafplaats. Daar bevinden zich de twee oorlogsmonumenten van Moordrecht.
Eerste Oorlogsmonument Moordrecht Herdachte groepen: Vervolgden Nederland Ontwerper: Aad de Wit Onthulling: 27 januari 1999 Beschrijving Vorm en materiaal Het 'Joods monument' in Moordrecht is een bronzen plaquette, bevestigd op een rechthoekige, gemetselde zuil. Op de plaat zijn in reliëf verscheidene afbeeldingen aangebracht, waaronder drie joodse mannen en een joodse vrouw met koffers. De plaquette is 1 meter hoog en 65 centimeter breed. De zuil is 2 meter 20 hoog, 1 meter breed en 25 centimeter diep. Tekst De tekst op de plaquette luidt: 'MOORDRECHT WESTERBORK
CELINA VAN BUEREN-SLIER MOSES VAN BUEREN JOSEPH VAN BUEREN JUDA HANS FALKENBURG OMGEBRACHT AUG. 1942 AUSCHWITZ.' Digitaal Joods Monument De joodse oorlogsslachtoffers die op dit gedenkteken vermeld staan, zijn tevens opgenomen in het 'Digitaal Monument Joodse Gemeenschap in Nederland'. Hierin vindt u meer informatie over deze personen met waar mogelijk een korte biografie, familierelaties en adresgegevens. Onder het kopje 'Geschiedenis' op deze pagina kunt u op een persoonsnaam klikken om doorverwezen te worden naar het Digitaal Joods Monument. Locatie Het monument bevindt zich op de Oude Begraafplaats, gelegen aan de Kon. Julianastraat te Moordrecht. Geschiedenis Het 'Joods monument' in Moordrecht is opgericht ter nagedachtenis aan vier joodse medeburgers die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de bezetter zijn gedeporteerd en omgebracht. De namen van de vier slachtoffers luiden: Joseph van Bueren, Moses van Bueren, Celina van Bueren-Slier en Juda Hans Falkenburg. Oprichting Nadat de Historische Vereniging Moordrecht in 1997 zekerheid had over de overlijdensdatum van de betrokkenen werd tot oprichting van het gedenkteken besloten. Onthulling Het monument is onthuld op 27 januari 1999 door door mevrouw C.M. van der Bie-Van Vliet.
Tweede Oorlogsmonument Moordrecht Herdachte groepen: Algemeen, Militairen in dienst van het Ned. Kon. 1940-1945, Burgerslachtoffers, Vervolgden Nederland, Verzet Nederland
Beschrijving Vorm en materiaal Het oorlogsmonument in Moordrecht is een gedenkmuur van rode baksteen, met drie ingemetselde plaquettes. Teksten De tekst op de linker plaat luidt: 'HOUDT DAN HET DIEPST VAN UW GEDACHTENIS.' De tekst op de middelste plaat luidt: 'TER HERINNERING AAN DE JAREN 1940-1945.' De tekst op de rechter plaat luidt: 'AAN HEN DIE VOOR VRIJHEID ALLES GAVEN.' Geschiedenis Het oorlogsmonument in Moordrecht is opgericht ter nagedachtenis aan alle medeburgers die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen.
• • • •
Tegenover de begraafplaats bevindt zich de Smidse. Dit is de locatie waar u iets kunt drinken en eten. In Moordrecht kunt u ook naar de geschutsstelling fietsen die men tegenkwam bij de aanleg van de spoorwegonderdoorgang bij de Vijfde Tochtweg. Hiervoor slaat u linksaf de Middelweg op. U volgt deze weg en slaat rechtsaf de Provinciale weg op. Bij de Vijfde Tochtweg slaat u linksaf en vlak voor de spoorwegonderdoorgang vindt u het fundament van de geschutsstelling.
Geschutsstelling Moordrecht Toen bij de aanleg van een spoorwegonderdoorgang aan de Vijfde Tochtweg in Moordrecht (gemeente Zuidplas) bij toeval een geschutsstelling werd aangetroffen,
besloot ProRail een onderzoek in te laten stellen. RAAP kreeg de opdracht te bepalen hoe met de geschutsstelling omgegaan diende te worden bij de uitvoering van de werkzaamheden. Het veldonderzoek werd op 21 oktober 2011 door RAAP uitgevoerd en de geschutstelling was toen al volledig vrijgelegd. Het onderzoek bestond uit het inmeten, beschrijven, opmeten en documenteren (door middel van foto’s) van de geschutsstelling. De stelling is driedimensionaal ingemeten met GPS-apparatuur. Naast de metingen heeft er een visuele inspectie plaatsgevonden, waarna de verzamelde gegevens zijn uitgewerkt in combinatie met een aanvullend bureauonderzoek. Dat laatste was enerzijds gericht op het bepalen van de historische context van de vondst en anderzijds op de vraag naar de functie en het type van de stelling. De stelling is een uit beton en baksteen opgebouwde vaste inrichting voor een stuk geschut. Het object heeft een diameter van 7 meter over de buitenzijde, op een 30 cm dikke betonnen vloer. Gezien de aanwezigheid van verankeringspunten en van munitienissen is de stelling vrijwel zeker gebouwd voor de opstelling van een stuk geschut, mogelijk een stuk pantserafweergeschut van het type 5 cm Pak 38. De stelling is onderdeel van de Vordere Wasserstellung, een Duitse verdedigingslinie die vanaf 1943 is opgebouwd direct achter de Atlantikwall en liep globaal van Amsterdam via Gouda naar Rotterdam. Bij het aantreffen was de stelling zeer gaaf en vormde het een ensemble met de nabijgelegen tankgracht en bunker. RAAP heeft geadviseerd de stelling te behouden. Het is zeer lovenswaardig dat ProRail en de gemeente Zuidplas zich samen hebben ingespannen dit behoud mogelijk te maken. Aangezien de stelling in de weg lag voor de realisatie van de spoorwegonderdoorgang, is de constructie op 7 december 2011 met een kraan enkele meters naar het westen verplaatst. Bron: http://www.raap.nl/pages/RAAPnieuws_geschutsstelling_Moordrecht.html
• • •
Als u de geschutsstelling bekeken heeft, gaat u via dezelfde route terug naar Moordrecht. U vervolgt de route via de Kerklaan en het Kerkplein. U fietst de dijk op richting het pontje. Daar slaat u rechtsaf de Dorpsstraat in. U fietst rechtdoor en fietst over de Schielandse Hoge Zeedijk West. Deze gaat over in Kortenoord. Na de bocht gaat u rechts de dijk af de 's Gravenweg op. Vervolgens slaat u rechtsaf de Kerklaan op. Aan uw linkerhand vindt u het tweede en tevens laatste monument van deze fietsroute.
Oorlogsmonument Nieuwerkerk a/d IJssel Herdachte groepen: Burgerslachtoffers, Vervolgden Nederland, Verzet Nederland Ontwerper: Firma P.J.M. van Stokkum Onthulling: 20 oktober 1945 Beschrijving Vorm en materiaal Het monument bij de Algemene begraafplaats te Nieuwerkerk aan den IJssel is een gedenknaald van gevlamd zandsteen. De zuil is 6 meter hoog.
Tekst De tekst op de gedenknaald luidt: 'TER NAGEDACHTENIS AAN HEN DIE VIELEN VOOR EN DOOR DE BEVRIJDINGSSTRIJD 10 MEI 1940 - 5 MEI 1945. AANGEBODEN DOOR DE BURGERIJ VAN NIEUWERKERK AAN DEN IJSSEL. OVERGEDRAGEN AAN DE GEMEENTE NIEUWERKERK AAN DE IJSSEL OP 20 OKTOBER 1945 DOOR HET ORANJE COMITE'. Locatie Het monument is geplaatst bij de Algemene begraafplaats, gelegen op de hoek Kerklaan/Prinses Beatrixstraat te Nieuwerkerk aan den IJssel. Geschiedenis Het monument bij de Algemene begraafplaats te Nieuwerkerk aan den IJssel is opgericht ter nagedachtenis aan alle medeburgers die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen zijn omgekomen. De namen van de slachtoffers zijn niet op het monument weergegeven, daar is door het Oranjecomité bewust voor gekozen. Men kon het niet eens worden over de te vermelden namen op het monument. Waren dit alleen de medeburgers die omkwamen bij het bombardement door de Royal Air Force op 19 maart 1945 en de gefusilleerde verzetsstrijder D.F. van den Dool of mogelijk ook anderen waaronder een marechaussee die omkwam in een vuurgevecht met het verzet en de drie in concentratiekampen omgekomen joodse medeburgers? Het Oranjecomité besloot een naamloos monument op te richten. Bombardement op 19 maart 1945 Het oude station in Nieuwerkerk aan den IJssel was aan het einde van de oorlog een overlaadstation van V-2 raketten, die de Duitsers afvuurden op Engeland. Er was voor de geallieerden veel aangelegen die overlaadstations buiten werking te stellen. Op 19 maart 1945 was het station van Nieuwerkerk aan den IJssel het strategisch doelwit. Vanuit Gouda kwamen de vliegtuigen van de Royal Air Force aanvliegen. De spoorlijn diende als oriëntatie. Kort voor Nieuwerkerk maakte de spoorlijn een flauwe bocht. De bommen vielen daardoor niet op het spoorwegemplacement, maar op de parallel aan de spoorlijn gelegen woningen aan de 's Gravenweg. Het kostte tien inwoners van Nieuwerkerk aan den IJssel het leven. Bart de Groot, een getuige, vertelt daarover: `Het was die dag mooi weer. Wij speelden op het erf bij ons huis aan de ´s Gravenweg. De eerste bommen vielen bij de Eerste en Tweede Tochtweg in het talud van de spoordijk, waar de schade beperkt bleef. Een derde bom viel naast het huis van Arie de Groot. Marie de Groot was in de schuur bezig met de was. Ze werd door scherven in haar arm en borst getroffen. Opgeschrikt door de ontploffing rende een paar meter verder haar tante,
mevrouw de Groot, naar buiten om haar kinderen Bart en Maria binnen te halen. Op dat moment sloeg een vierde bom in. Het was bij het huis van de familie Steenbergen. Mevrouw De Groot en haar dochtertje werden op slag gedood. Het huis van de familie Steenbergen werd geheel verwoest. Het echtpaar Steenbergen en twee kinderen kwamen om het leven. Bart de Groot herinnert zich alles nog zeer goed, al was hij toen slechts 9 jaar oud. “Ik werd door mijn buurjongen Leen van Herk in de schuur getrokken. We bleven ongedeerd, ondanks het feit dat de schuur gedeeltelijk instortte. Nellie Zanen had minder geluk. Zij volgde het advies van haar vader op en drukte zich plat tegen de muur. Dit was de muur van het huis van de familie Steenbergen. Maarten Dijksman vertelt hoe een bom voor de smederij van zijn vader insloeg. “Een gat zo groot dat er wel een vrachtwagen door kon. Alle ramen en deuren lagen er uit. Het dak en het plafond waren beschadigd. Ik lag onder mijn vader op het erf. Hoe we daar kwamen wist ik niet. Door de scherven werd A. Stuijt die naar de vliegtuigen stond te kijken dodelijk getroffen. De kracht van de explosies was enorm. Bas Pols, een Ouderkerkse schipper, was op zijn schuit aan de overkant van de rivier de Hollandsche IJssel aan het werk. Een afstand, hemelsbreed, van nog geen twee kilometer. Hij werd op die grote afstand dodelijk getroffen door een scherf. Verzetsstrijder D.F. Van den Dool Dirk van den Dool, geboren op 8 juli 1903 was in het dagelijks leven tuinder en in Nieuwerkerk aan den IJssel in de Tweede Wereldoorlog het erkend hoofd van het lokale verzet. Al in 1942 verzorgde hij met zijn gezin onderduikers. “Talloos vele jongens zijn door hem geholpen”, schrijft Frans Vink jr. in 1948 in een brief aan de stichting 1940 – 1945. Door Van den Dool werd contact onderhouden met de Landelijk Organisatie voor onderduikers (L.O.) in Rotterdam. Deze gebruikte het contact regelmatig voor doorzending van verschillende personen uit Rotterdam. Nadat de jongens enkele dagen bij hem in huis waren geweest, werden zij over verschillende contacten weggeholpen. Soms waren dit personen die gezocht werden door de Sicherheitsdienst (S.D.) en ook Franse krijgsgevangenen. Ook voor de illegale pers heeft Van den Dool veel werk verricht. De zogeheten Trouw-lijn liep van Rotterdam naar Van den Dool in Nieuwerkerk aan den IJssel, via het adres van Frans Vink Jr. in Moordrecht naar Gouda. Daarvoor waren Van den Dool en zijn oudste kinderen bijna dagelijks in touw. Door het verraad van een onderduiker (oom Piet) kwamen de Duitsers erachter wat Van den Dool allemaal deed. Op zondag 31 december 1944 vielen de Duitsers zijn huis binnen. Vóór hij werd meegenomen werd hij eerst nog twee uur verhoord in de voorkamer van zijn woning. Dat verhoor ging er hardhandig aan toe. Hij werd bont en blauw geslagen en vervolgens overgebracht naar een gevangenis in Utrecht. Op 5 februari 1945 werd hij als vergelding voor het doodschieten van twee SS-ers met nog 19 anderen personen te Amersfoort gefusilleerd. Marechaussee R.P.Fonkert Op 7 februari 1945 werd marechaussee Fonkert en zijn collega's Spinhoven en Buuler gealarmeerd door de zoon van een boer aan de Hoofdweg te Nieuwerkerk aan den IJssel. De betreffende zoon die laat thuis kwam constateerde onheilspellende geluiden in de woning, die er op wezen dat er sprake was van een overval. De overvallers waren mensen van het verzet die er lucht van hadden gekregen dat er bij die boer wat te halen viel en het verzet had geld nodig. De gewapende dienders beslopen de woning en gaven de overvallers het bevel om naar buiten te komen. De overvallers realiseerden zich wat hun te wachten stond bij arrestatie en schoten op de deur waar Fonkert achter stond. Hij werd vol getroffen en overleed ter plekke. De overvallers ontkwamen met een niet onaanzienlijk geldbedrag. Joodse medeburgers In april 1942 telde Nieuwerkerk aan den IJssel drie joodse inwoners Het ging om Maurits Polak, reiziger in hoeden en mutsen, geboren te Rotterdam op 5 januari 1912 en overleden te Auschwitz op 28 februari 1943, Barend Koning, geboren te Rotterdam op 21 april 1914 en overleden in Midden-Europa op 31 maart 1944 en Sientje Koning-de Jong, geboren te Rotterdam op 9 november 1916 en overleden in Auschwitz op 19 oktober 1942 Onthulling Op zaterdagmiddag 20 oktober 1945 werd het monument onthuld door de burgemeester van Nieuwerkerk aan den IJssel. Het monument was een schenking door
het Oranjecomité aangeboden aan de gemeente Nieuwerkerk aan den IJssel.
•
Hierna kunt u teruggaan naar het Raadhuisplein en tot slot nog iets nuttigen
Deze fietsroute is tot stand gekomen dankzij de medewerking van: • Historische Vereniging Moordrecht • Historische Vereniging Nieuwerkerk a/d IJssel • Stichting Oud Zevenhuizen-Moerkapelle • Oranjevereniging Moordrectht • Stichting Evenement Nieuwerkerk • Stichting Jeugdwerk Zuidplas • Stichting Oranje Zevenhuizen
