Rapportage over Minimale Psychiatrische Gegevens 2004: Instroom en uitstroom van patiënten in de residentiële geestelijke gezondheidszorg

Rapportage over Minimale Psychiatrische Gegevens 2004: Instroom en uitstroom van patiënten in de residentiële geestelijke gezondheidszorg

Dienst Datamanagement September 2007

INHOUD

Inleiding

Deel I : INSTROOM

1.1. Algemene gegevens 1.2. Socio-demografische gegevens 1.2.1. Woonplaats 1.2.2. Leefmilieu voor opname 1.2.3. Opnameleeftijd 1.2.4. Geslacht 1.2.5. Type onderwijs en opleidingsniveau 1.2.6. Beroepsstatus en hoofdberoep 1.3. Opnamekenmerken 1.3.1. Opnamemaand en opnamedag 1.3.2. Eerste versus heropnames 1.3.3. Type opname 1.3.4. Wijze van opname 1.3.5. Bij de opname betrokken instanties 1.4. Klinische gegevens 1.4.1. DSM-IV hoofddiagnosegroepen bij opname 1.4.2. Psychosociale en omgevingsproblemen bij opname 1.4.3. Global Assessment of Functioning (GAF)

Deel II : UITSTROOM

2.1. Algemene gegevens 2.2. Verblijfsduur 2.3. Wijze van ontslag 2.4. Global Assessment of Functioning (GAF) 2.5. Voorgestelde nazorg en nabehandeling 2.6. Bestemming bij ontslag

p.3 p.4 p.7 p.7 p.8 p.11 p.14 p.15 p.17 p.20 p.20 p.24 p.25 p.26 p.28 p.31 p.31 p.33 p.35

p.37 p.38 p.42 p.43 p.45 p.48

Page 2 of 49

Rapportage over Minimale Psychiatrische Gegevens (MPG): Instroom en uitstroom van patiënten in de residentiële geestelijke gezondheidszorg anno 2004

Inleiding In het voorliggende rapport worden de door de residentiële psychiatrische voorzieningen geregistreerde MPG 1 2 van 2004 gepresenteerd. In de presentatie wordt rekening gehouden met de situatie in de vier sectoren van de residentiële geestelijke gezondheidszorg: psychiatrische ziekenhuizen (PZ), psychiatrische afdelingen van algemene ziekenhuizen (PAAZ), initiatieven van beschut wonen (IBW) en de psychiatrische verzorgingstehuizen (PVT). De FOD Volksgezondheid ziet via de MPG-registratie toe op alle in en uitgaande bewegingen in de genoemde sectoren van de drie gewesten. Daarom worden de gegevens ook gespecificeerd voor Vlaanderen, Wallonië en het Brussels Hoofdstedelijke Gewest. In de gangbare visie betreffende de organisatie van de zorg voor psychiatrische patiënten wordt onderscheid gemaakt tussen zorgcircuits volgens leeftijdsgroepen. Daarom worden de gegevens ook gespecificeerd voor jongeren (0-18 jaar), volwassenen (19-64 jaar) en ouderen ( 65+ jarigen). Gezien het continue karakter van de MPG-registratie wordt ook de tijdsdimensie in rekening gebracht. Vergelijking met gegevens geregistreerd in 1998 kan veranderingen in de kenmerken van instroom en uitstroom in beeld brengen. Veranderingen die het gevolg zijn van een geestelijke gezondheidszorg in transitie (reconversie, samenwerking in associaties, epidemiologische ontwikkelingen, categorisatie van het zorgaanbod,,.. ). Gegevens over de tussenliggende periode 1999 – 2003 vindt men in de feedback “Meerjarenstatistieken MPG 1999 – 2003 ZH,PVT,IBW”. In dit rapport worden geen gegevens gepresenteerd betreffende bewegingen ( verandering van kenletters, verandering van leefeenheden) en zorgactiviteiten (basiszorgen, toezicht, evaluaties, medicatie en relationele behandelingen) tijdens een medisch-psychiatrisch verblijf Hiervoor verwijzen we naar de feedback “Behandeldiensten in de Minimale Psychiatrische Gegevens 1998 – 2003”

1 2

Nieuws over ziekenhuis registratie systemen, nr. 14, oktober/november/december 1996 Nieuws over ziekenhuis registratie systemen, nr. 18, januari/februari/maart 2001 Page 3 of 49

Deel 1 : INSTROOM Onder instroom worden de medisch-psychiatrische verblijven verstaan die aanvingen in 2004. Eenzelfde patiënt kan verschillende keren voorkomen in deze populatie wanneer hij/zij meerdere opnames heeft gehad in hetzelfde jaar. De instroom betreft eerste opnames en heropnames. In 2004 betreft de instroom 69 PZ, 65 PAAZ, 84 IBW en 41 PVT of een totaal van 259 residentiële psychiatrische voorzieningen

1.1. Algemene gegevens In 2004 bedroeg de instroom in de 4 sectoren 91116 opnames. Een toename van 6% (n=+5191) in vergelijking met 1998.In dezelfde periode nam, ten gevolge van de vrijwillige reconversie van ziekenhuisbedden (K.B. van 16 juni 1999), het totale aantal erkende behandelplaatsen in de 4 sectoren af met 1,4% (Tabel 1). De A-diensten (volwassenen) realiseren in 1998 84% van de psychiatrische opnames (n=72376) en in 2004 nog 81% (n=74046). Het aandeelverlies is mogelijk te verklaren door het gebruik van daghospitalisatie als alternatief voor voltijdse hospitalisatie. Daghospitalisatie (A1 en K1) en de voltijdse opnames in de K-diensten (jongeren) wonnen aandeel. Ondanks de afbouw van 514 bedden in de T-diensten (sociale wederaanpassing) blijft het aantal opnames onveranderd. Dit kan verklaard worden door de opnames van ouderen in de dienst Sp psychogeriatrie 3 die in de MPG onder de kenletter T worden geregistreerd.

Tabel 1: Gemiddeld aantal erkende plaatsen* en aantal psychiatrische opnames (1998 – 2004) per kenletter Kenletters (behandeldiensten) A A1 A2 K K1 K2 T T1 T2 TF PVT IBW TOTAAL

Erkende plaatsen 2004 (gemiddeld) 6832 1000 196 668 176 66 5716 1167 294 850 3248 3680 23893

Erkende plaatsen 1998 (gemiddeld)

Opnames 2004

6478 841 267 546 100 62 6230 1272 554 1112 3185 3591 24238

* Bron: Centraal bestand ziekenhuisgegevens CIC – FOD Volksgezondheid

3

74046 6758 123 3468 839 20 2410 1170 35 38 586 1623 91116

Opnames 1998 72376 4856 323 2172 326 9 2418 1028 215 37 553 1612 85925

Sp psychogeriatrie:gemiddeld 639 bedden in 1998 en 1189 bedden in 2004 Page 4 of 49

Fig 1: Bijdrage in 2004 van de behandeldiensten in de toename (n= + 5191) van het aantal psychiatrische opnames sinds 1998

PVT IBW T2

% van totale toename

K2 A2 T K A T1 K1 A1 -10,0

-5,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

Figuur 1 toont dat het in 2004 vooral de voltijdse hospitalisaties in de A en K-diensten en de partiële daghospitalisaties in de A1dienst zijn die 94% van de 5191 extra opnames verklaren. Sinds 1998 steeg het aantal psychiatrische opnames in Vlaanderen met + 10% (n1998= 48562) en in Brussel met 4% (n1998 = 8931); In Wallonië bleef het aantal opnames nagenoeg constant (- 1% n 1998= 28432).

Fig 2 : Medisch-psychiatrische opnames in de 3 gewesten (MPG2004)

9312

28204 53600

Vlaanderen

Wallonie

Brussel

Page 5 of 49

Sinds 1998 steeg het aantal psychiatrische opnames in PZ met + 2,5% (n1998 =43574), in PAAZ met 10% (n1998 =40186), in IBW met 0,5% (n1998 =1612) en in PVT met + 6% (n1998 =553) Fig 3: Medisch-psychiatrische opnames in de 4 sectoren (MPG2004)

586

1623

44707 44200

PZ

PAAZ

IBW

PVT

Het aantal psychiatrische opnames van jongeren steeg met +51% van 3943 opnames in 1998 naar 5953 in 2004. Voor volwassenen is er een toename van +5% van 73101 in 1998 naar 76640 in 2004. Voor ouderen is er een afname van – 3% van 8765 opnames in 1998 naar 8489 in 2004. 4 Fig 4: Medisch-psychiatrische opnames van jongeren, volwassenen en ouderen (MPG2004)

8489

5953

76640

Jongeren

Volwassenen

Ouderen

4

Omdat het geboortejaar niet altijd correct werd ingevuld (doordat men bijvoorbeeld het registratiejaar doorstuurde) werd een cleaning van de databank uitgevoerd waardoor er in de beschrijving van de leeftijdsgroepen voor 1998 116 verblijven en voor 2004 34 verblijven minder voorkomen. Page 6 of 49

1.2. Socio-demografische gegevens 1.2.1. Woonplaats 5 De gemeente waar de patiënt gedomicilieerd is wordt bij de export van de gegevens naar de FOD Volksgezondheid omgezet in het arrondissement of de stedelijke agglomeratie voor Brussel, Antwerpen, Gent, Luik of Charleroi. In tabel 2 werden de arrondissementen gegroepeerd naar provincie en Brussel hoofdstad.

Tabel 2: Aantal psychiatrische opnames per woonplaats (provincie)

2004 Antwerpen Brussel Henegouwen Limburg Luik Luxemburg Namen OostVlaanderen Vlaams Brabant WestVlaanderen Waals Brabant Onbekend/ buitenland

Sectoren PAAZ IBW

PVT

Leeftijdsgroepen 0-18j 19-64j 65+j

Opnames 1998 2004

6625 4251 3648 3849 5324 1381 1521 6760

4819 3573 8784 2855 2766 461 1935 4924

180 207 184 182 171 43 52 228

141 86 63 37 69 20 31 67

990 458 626 815 357 120 161 675

9654 7060 10805 5438 7444 1628 3071 10050

1118 595 1245 669 525 157 303 1253

11344 7781 13054 5964 8535 1612 3539 10940

11765 8117 12679 6923 8330 1905 3539 11979

4411

3215

132

37

510

6202

1077

7578

7795

4257

9390

203

28

878

11816

1180

12762

13878

1027

1107

32

7

206

1713

250

2027

2173

1653

371

9

0

157

1759

117

789

2033

PZ

Wanneer additioneel aan de gegevens van tabel 2, gekeken wordt waar patiënten opgenomen worden dan betreffen 96% van de opnames in de Vlaamse residentiële voorzieningen inwoners van de Vlaamse provincies: 26% patiënten afkomstig uit W-Vlaanderen (n= 13753), 22% uit O-Vlaanderen (n=11864), 22% uit Antwerpen (n=11688), 13% Limburg (n=6888) en 13% uit Vlaams Brabant (n=6841). 1% wordt vanuit Henegouwen opgenomen (Onbekend/buitenlander=3%) De opnames in de Brusselse voorzieningen betreffen voor 73% inwoners van het Brussels hoofdstedelijk gewest. 9% is afkomstig uit Vlaams Brabant (n=827), 7% uit Waals Brabant (n=650) en 4% uit Henegouwen (n=371). De overige opnames komen voor 2% uit Vlaanderen en voor 3% uit Wallonië (Onbekend/buitenlander=2%) 95% van de opnames in de Waalse voorzieningen betreffen inwoners woonachtig in de Waalse provincies: 43% inwoners van Henegouwen (n=11994), 29% inwoners van Luik (n=8158), 12% Namen (n=3379), 6% Luxemburg (n=1831) en 5% Waals Brabant (n=1401). 3% wordt vanuit Brussel opgenomen (Onbekend/buitenlander=1%)

In de feedback “Marktaandeel van de ziekenhuizen per provincie - 2004” wordt per arrondissement informatie gegeven over het aantal inwoners die opgenomen worden in de ziekenhuizen van de provincie Æ www.health.fgov.be

5

Page 7 of 49

Figuur 5 toont het aantal voorzieningen per sector in elk van de 11 regio’s.

Fig 5: Geografische spreiding van de residentiële voorzieningen per sector (MPG2004/2) 100%

80%

60%

40%

20%

0% Antwerpen

Brussel

Hene gouwen

Limburg

Luik

Luxemburg

Namen

OostVlaanderen

Vlaams Brabant

WestVlaanderen

Waals Brabant

PVT

5

4

4

3

6

1

2

10

3

3

0

IBW

8

16

8

6

9

2

4

11

7

10

3

PAAZ

9

10

10

4

5

1

3

6

4

11

2

PZ

6

10

7

5

5

1

3

12

9

7

4

1.2.2. Leefmilieu voor opname Onder leefmilieu voor opname verstaat men het leefmilieu waar de patiënt gedurende de laatste 3 maanden voorafgaand aan zijn psychiatrische opname hoofdzakelijk verbleef. Men onderscheidt 4 grote groepen naargelang men (-)alleen woont; (-)in een gezin-/of een gezinsvervangend milieu woont (eigen gezin, ouderlijk gezin, inwonend of samenwonend, ander gezinsmilieu); (-)in een collectieve woonvorm of voorziening verblijft (voorziening voor bejaarden, instelling voor gehandicaptenzorg, opvangcentrum voor thuislozen, gemeenschapsverband, instelling afhankelijk van justitie, andere collectieve woonvorm); (-) of in een therapeutisch milieu verblijft (PZ, PAAZ, PVT, IBW, gezinsverpleging, alternatieve psychiatrische opvang, algemeen ziekenhuis, ander therapeutisch milieu). 34% (n=3192: tabel 3) van de opnames in de Brusselse voorzieningen betreffen mensen die alleen woonden. In Wallonië is dat 32% (n=8881) en in Vlaanderen 29% (n=15613). Omgekeerd worden er in de Vlaamse instellingen meer mensen opgenomen vanuit een gezinssituatie (56%; n= 30042). In Wallonië is dat 55% (n=15562) en in Brussel 49% (n=4554). In Brussel betreffen 10% (n=925) van de opnames verwijzingen tussen therapeutische voorzieningen. In Vlaanderen is dat 7% (n=3653) en in Wallonië 6% (n=1806). In Vlaanderen betroffen 3% (n=1794) van de opnames mensen zonder vaste verblijfplaats. In Brussel is dat 2% (n=185) en in Wallonië 1% (n=417). Sinds 1998 is het aantal opnames van mensen, die alleen wonen of zonder vaste verblijfplaats zijn, toegenomen. De psychiatrische diensten van algemene ziekenhuizen (PAAZ) genereren meer opnames vanuit een gezinssituatie (62%; n=27367) dan de psychiatrische ziekenhuizen (51%; n=22663). Page 8 of 49

PZ genereert meer opnames vanuit andere therapeutische milieus (8%;n=3640) dan PAAZ (2%; n=902). Dit kan verklaard worden door heropnames vanuit beschut wonen (IBW) en door opnames vanuit een algemeen ziekenhuis. De opnames in IBW en in de psychiatrische verzorgingstehuizen (PVT) verlopen voor meer dan 80% vanuit andere therapeutische milieus. Het PZ is hier veruit het belangrijkste leefmilieu.

Tabel 3: Aantal medisch-psychiatrische opnames naar leefmilieu bij opname „ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ† ‚

‚

‚

‚

LEEFMILIEU VOOR OPNAME

‚

‚

‚

‚ingevuld‚ alleen ‚ milieu ‚woonvorm‚ milieu ‚Overige ‚verblijf‚

Niet

-‚

-‚

‚

‚

‚

-‚

‚Geen

‚

‚ Woont

‚Gezins- ‚Collect.‚Therap. ‚

‚vast

-‚

‡ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒ‰ ‚2004

N

‚

329‚

27686‚

50158‚

3530‚

6384‚

599‚

‚

%

‚

0‚

30‚

55‚

4‚

7‚

1‚

3‚

| 1998

N

|

113 |

24155|

49596|

3745|

6624|

480|

1212|

|

%

1,5|

‚GEWEST

2396‚

|

0|

28|

58|

4|

8|

0,5|

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

145‚

15613‚

30042‚

1987‚

3653‚

350‚

1794‚

‚Vlaan-

N

‚

‚deren

%

‚

0‚

29‚

56‚

4‚

7‚

1‚

3‚

‚Brussel

N

‚

34‚

3192‚

4554‚

347‚

925‚

70‚

185‚

‚

%

‚

0‚

34‚

49‚

4‚

10‚

1‚

2‚

‚Wallonie N

‚

150‚

8881‚

15562‚

1196‚

1806‚

179‚

417‚

‚

%

‚

1‚

32‚

55‚

4‚

6‚

1‚

1‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚PZ

N

‚

154‚

13924‚

22663‚

2294‚

3640‚

343‚

1669‚

‚

%

‚

0‚

31‚

51‚

5‚

8‚

1‚

4‚

‚PAAZ

N

‚

170‚

13644‚

27367‚

1133‚

902‚

251‚

719‚

‚

%

‚

0‚

31‚

62‚

3‚

2‚

1‚

2‚

‚IBW

N

‚

4‚

99‚

111‚

65‚

1336‚

4‚

4‚

‚

%

‚

0‚

6‚

7‚

4‚

82‚

0‚

0‚

‚PVT

N

‚

1‚

19‚

17‚

38‚

506‚

1‚

4‚

‚

%

1‚

‚SECTOR

‚

0‚

3‚

3‚

6‚

86‚

0‚

‚CIRCUIT

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚Jongeren N

‚

53‚

57‚

4970‚

480‚

309‚

31‚

53‚

‚

%

‚

1‚

1‚

83‚

8‚

5‚

1‚

1‚

‚Volwas-

N

‚

253‚

24818‚

41028‚

2185‚

5546‚

531‚

2279‚

‚senen

%

‚

0‚

32‚

54‚

3‚

7‚

1‚

3‚

‚Ouderen

N

‚

23‚

2811‚

4160‚

865‚

529‚

37‚

64‚

‚

%

‚

0‚

33‚

49‚

10‚

6‚

0‚

1‚

Šƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒŒ

4970 jongeren werden in 2004 opgenomen vanuit een gezinsverband (n=4337 vanuit het ouderlijke gezin). De belangrijkste collectieve woonvormen (n=480) van waaruit jongeren opgenomen worden betreffen justitiële instellingen (n=166) en opvangtehuizen (n=159). Opnames vanuit therapeutische milieus betreffen 5% van de opnames (figuur 6: n=309) 6 .

6

In de feedback MPG2004 vindt men gegevens per antwoordmogelijkheid Æ www.health.fgov.be Page 9 of 49

Fig 6: Opname van Jongeren (0-18j) naar leefmilieu (MPG2004) 84 53 309

57

480

Alleen Gezinsverband Collectieve woonvorm Therapeutisch milieu Geen vast verblijf Onbekend

4970

Van 41028 volwassenen (figuur 7) die vanuit een gezinsverband werden opgenomen zijn er evenveel die opgenomen werden vanuit het eigen gezin (n=24913) als er in de categorie “alleenwonenden” worden opgenomen (n=24818). 10773 woonden in bij familie of samen met anderen. De belangrijkste collectieve woonvormen (n= 2185) betreffen opvangcentra voor thuislozen (n= 533), instellingen voor gehandicaptenzorg (n= 439) en justitiële instellingen (n=405). De belangrijkste therapeutische milieus (n= 5546) zijn het psychiatrische ziekenhuis (n=2435) en beschut wonen (n=1643). Fig 7: Opnames van Volwassenen (19-64j) naar leefmilieu voor opname (MPG2004)

2279 5546

784

2185 24818

Alleen Gezinsverband Collectieve woonvorm Therapeutisch milieu Geen vast verblijf Onbekend

41028

49% (figuur 8: n=4160) van de 65+ jarigen worden vanuit een gezinsverband opgenomen (n=3528 vanuit het eigen gezin en n=577 zijn inwonend). De belangrijkste collectieve woonvorm (n=865) van waaruit opgenomen wordt is een voorziening voor bejaarden (n=780). Het belangrijkste therapeutische milieu (n=529) is het algemeen ziekenhuis (n=205). Het aantal bejaarden zonder vaste verblijfplaats steeg van 16 in 1998 naar 64 in 2004 Page 10 of 49

Fig 8: Opname van Ouderen (65+j) naar leefmilieu bij opname (MPG2004)

60 529

865

64

2811

Alleen Gezinsverband Collectieve woonvorm Therapeutisch milieu Geen vast verblijf Onbekend

4160

1.2.3. Opnameleeftijd De gemiddelde leeftijd van alle patiënten die psychiatrisch werden opgenomen in de 4 sectoren van de residentiële geestelijke gezondheidszorg bleef onveranderd =42 jaar (sd=16) sinds 1998. Figuur 9 toont dat de distributie van de leeftijdsgroepen wel verschilt voor de registratiejaren 1998 en 2004. Zo zijn er in de opnamepopulatie van 2004 meer jongeren van 0-24j maar minder jongvolwassenen 25-39 aanwezig terwijl er meer opnames in de leeftijdscategorie 40-59 j voorkomen. In de groep ‘Ouderen’ bleef de categorie 60-74 j relatief stabiel terwijl de categorie hoogbejaarden minder opnames gaf voor de leeftijdsgroep 75-79j, Het aantal 80-84j nam toe terwijl het aantal 85+j weer afnam. De gemiddelde leeftijd van de groep jongeren (0-18j) daalde van 15 jaar (sd=14; n=3943) in 1998 naar 14 jaar (sd=14; n=5953) in 2004. Deze daling deed zich voor bij de jongste patiënten: Pc25=14 jaar in 1998 ( mediaan= 16 Pc75 =17j) terwijl Pc25=12 jaar in 2004 (mediaan=16 Pc75=17j). De gemiddelde leeftijd van de groep volwassen (19-64j) steeg van 40 jaar (sd=11; n=73101) in 1998 naar 41 jaar (sd=11; n=76640) in 2004. Hier bleef de ondergrens Pc25 op 32 jaar staan terwijl de bovengrens Pc75 met een jaar toenam van 48 jaar in 1998 (mediaan=40) naar 49 jaar in 2004 (mediaan=41). De gemiddelde leeftijd van de groep ouderen (65+j) daalde van 74 jaar (sd=7; n=8765) in 1998 naar 73 jaar (sd=7; n=8489) in 2004. De ondergrens Pc25 = 72 en de bovengrens Pc75 = 77 bleven hetzelfde in 1998 (mediaan=68 j) en 2004 (mediaan=68j )

Page 11 of 49

Fig 9: Leeftijdsdistributie van de psychiatrische opnames in 1998 en 2004 14000

12000

10000

8000

6000

4000

2000

0

0-4

5-9

10-14

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

70-74

75-79

80-84

85+j

1998

112

393

743

3660

5871

7737

9623

11570 11626

9947

7575

4546

3641

2995

2363

1863

791

753

2004

212

707

1334

4780

6841

7606

8796

9976

12004 11477

8935

6259

3666

2998

2326

1633

1060

472

Tabel 4 toont dat de gemiddelde leeftijd van 42 jaar de opnames in PZ en PAAZ betreffen. De opnames in IBW zijn gemiddeld wat jonger en deze in PVT duidelijk ouder. Beide populaties tonen bovendien minder variatie in de opnameleeftijd dan PZ en PAAZ. De gemiddelde opnameleeftijd van de patiënten die in het Brussels Hoofdstedelijk gewest werden opgenomen in PVT in 1998 lag duidelijk lager (47 j) dan het landelijke gemiddelde (55j) maar is gestegen in 2004 (51j) 7 . In Vlaanderen is er een verjonging merkbaar in PVT. In 1998 bedroeg de gemiddelde leeftijd 60j die daalde naar 55j in 2004.

In dit verband verwijzen we naar het rapport “Operationalisatie van PVT en Beschut Wonen in de drie gewesten” in het ” Nationaal Verslag 2001 van de Minimale Psychiatrische Gegevens in IBW en PVT” Æ www.health.fgov.be .

7

Page 12 of 49

Tabel 4 : Evolutie van de opnameleeftijd in de sectoren per gewest Vlaanderen 1998 2004

Brussel 1998 2004

Wallonie 1998 2004

Belgie 1998

2004

Sectoren PZ Gemiddeld Sd Mediaan Pc25 Pc75

25823 42 16 40 30 51

26975 42 17 41 28 52

5534 41 14 40 31 50

4807 40 14 39 29 49

12162 42 15 42 32 51

12905 42 15 42 32 52

43519 42 16 41 31 51

44687 42 16 41 29 51

PAAZ Gemiddeld Sd Mediaan Pc25 Pc75

21432 43 16 41 32 52

25387 42 16 42 31 52

3156 41 16 39 30 50

4192 40 16 40 29 51

15544 42 15 41 32 51

14607 43 15 43 33 53

40132 42 16 41 31 51

44186 42 16 42 31 52

IBW Gemiddeld Sd Mediaan Pc25 Pc75

942 40 13 38 30 49

928 41 12 42 31 50

201 40 11 39 31 48

210 43 12 43 34 52

462 41 11 41 32 49

485 40 12 40 30 48

1605 40 12 39 31 49

1623 41 12 41 31 50

PVT Gemiddeld Sd Mediaan Pc25 Pc75

290 60 13 61 52 69

294 55 13 55 46 63

30 47 12 45 37 56

98 51 10 51 45 56

233 50 15 49 39 60

194 50 14 51 40 58

553 55 15 55 44 67

586 52 13 53 44 60

Page 13 of 49

1.2.4. Geslacht Het totale opnamecijfer van 2004 in de 4 sectoren telt 51 % mannen (n=46477) en 49 % vrouwen (n=44605). Deze verhouding bleef hetzelfde als in 1998 met 43964 mannen en 41961 vrouwen. Volgens de gegevens in tabel 5 worden er meer vrouwen dan mannen opgenomen in de psychiatrische diensten van algemene ziekenhuizen (PAAZ). In IBW en PVT betreft het geslacht bij opname in 2 op de drie gevallen een man. Het groter aantal mannen is vooral in Vlaanderen van toepassing. In het Brussels hoofdstedelijk gewest worden iets meer vrouwen dan mannen opgenomen terwijl er geen verschil is in Wallonië. In de groepen jongeren (0-18j) en volwassenen (19-64j) worden telkens meer mannen dan vrouwen opgenomen terwijl er duidelijk meer vrouwen dan mannen worden opgenomen in de groep ouderen (65+j).

Tabel 5: Geslachtsverdeling in de psychiatrische opnames „ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ† ‚

‚

GESLACHT

‚

‡ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ‰

‚

‚

Man

‚

‚ Vrouw

‚

‡ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒ‰ ‚2004

N

‚

46477‚

44605‚

‚

%

‚

51‚

49‚

|1998

N

|

43964|

41961|

|

%

|

51|

49|

‚

‚

‚

‚Vlaande- N

‚

27782‚

25802‚

‚ren

%

‚

52‚

48‚

‚Brussel

N

‚

4523‚

4784‚

‚

‚GEWEST

%

‚

49‚

51‚

‚Wallonie N

‚

14172‚

14019‚

‚

‚

50‚

50‚

‚

‚

‚

24226‚

20461‚

%

‚SECTOR ‚PZ

N

‚

‚

%

‚

54‚

46‚

‚PAAZ

N

‚

20776‚

23410‚

‚

%

‚

47‚

53‚

‚IBW

N

‚

1086‚

537‚

‚

%

‚

67‚

33‚

‚PVT

N

‚

389‚

197‚

‚

%

‚

66‚

34‚

‚

‚

‚

‚Jongeren N

‚

3076‚

2877‚

‚

‚

52‚

48‚

‚Volwassenen- N

‚

40311‚

36329‚

‚

%

‚

53‚

47‚

‚Ouderen

N

‚

3090‚

5399‚

‚

%

‚

36‚

64‚

‚CIRCUIT %

Šƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒŒ

Page 14 of 49

1.2.5. Socio-economische status: type onderwijs en opleidingsniveau Het aantal psychiatrische opnames van patiënten met het type ‘Buitengewoon onderwijs’ bleef relatief stabiel van 1998 naar 2004 op 6% van het totale aantal opnames. Tussen de gewesten bestaan er geen grote verschillen. Patiënten die buitengewoon onderwijs volgden worden frequenter geregistreerd in de opnames van enerzijds IBW en PVT en anderzijds jongeren.

Tabel 6: Type laatst beëindigd onderwijs „ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ† ‚

‚ TYPE BEEINDIGD ONDERWIJS ‚

‚

‡ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ‰

‚

‚

‚

‚Overige ‚ Gewoon ‚gewoon

‚

‚Buiten--‚ ‚

‡ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒ‰ ‚2004

N

‚

3804‚

81542‚

5736‚

‚

%

‚

4‚

90‚

6‚

|1998

N

|

2813|

78311|

4801|

|

%

|

3|

91|

6|

‚GEWEST

‚

‚

‚

‚

‚Vlaande- N

‚

2204‚

47779‚

3601‚

‚ren

%

‚

4‚

89‚

7‚

‚Brussel

N

‚

543‚

8285‚

479‚

‚

%

‚

6‚

89‚

5‚

‚Wallonie N

‚

1057‚

25478‚

1656‚

‚

‚

4‚

90‚

6‚

‚

‚

‚

‚ 3153‚

%

‚SECTOR ‚PZ

N

‚

2009‚

39525‚

‚

%

‚

4‚

88‚

7‚

‚PAAZ

N

‚

1662‚

40229‚

2295‚

‚

%

‚

4‚

91‚

5‚

‚IBW

N

‚

77‚

1331‚

215‚

‚

%

‚

5‚

82‚

13‚

‚PVT

N

‚

56‚

457‚

73‚

‚

%

‚

10‚

78‚

12‚

‚

‚

‚

‚

‚CIRCUIT ‚0-18j

N

‚

313‚

4567‚

1073‚

‚

%

‚

5‚

77‚

18‚

‚19-64j - N

‚

3096‚

68948‚

4596‚

‚

%

‚

4‚

90‚

6‚

‚65+j

N

‚

395‚

8027‚

67‚

‚

%

‚

5‚

95‚

1‚

Šƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒŒ

Overige= ander niet gespecificeerd, geen onderwijs gevolgd, onbekend Page 15 of 49

Het onderwijsniveau dat de patiënt met succes beëindigde wordt in volgende categorieën opgesplitst: < = L.O. :Kleuter en lager onderwijs LSO: Secundair lagere cyclus met inbegrip van 1°graad observatie, 2°graad oriëntatie en secundair onbepaald HSO: Secundair hogere cyclus met inbegrip van 3° graad determinatie en aanvullend secundair onderwijs HNUO: Hoger niet-universitair onderwijs UO: Universitair onderwijs GEEN: Geen onderwijs gevolgd OVERIGE: Onbekend met inbegrip van ‘Ander niet gespecificeerd” In de MPG wordt voor het secundair onderwijs geen onderscheid gemaakt tussen algemeen-, technisch-, beroeps- of kunstonderwijs.

Tabel 7: Niveau van het laatst beëindigde onderwijs „ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ† ‚

‚

‚

‡ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ‰

NIVEAU BEEINDIGD ONDERWIJS

‚

‚

‚OVERIGE ‚<= L.O. ‚ L.S.O. ‚ H.S.O. ‚H.N.U.O.‚

U.O.

‚

GEEN

‚

‡ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒ‰ ‚2004

N

‚

6113‚

14360‚

30493‚

27093‚

8587‚

3293‚

1143‚

‚

%

‚

7‚

16‚

33‚

30‚

9‚

4‚

1‚

|1998

N

|

4431|

18785|

28592|

22958|

7486|

2938|

735|

|

%

|

5|

22|

33|

27|

9|

3|

1|

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚Vlaande- N

‚

3626‚

6694‚

17879‚

18322‚

4853‚

1656‚

554‚

‚ren

%

‚

7‚

12‚

33‚

34‚

9‚

3‚

1‚

‚Brussel

N

‚

855‚

1253‚

2976‚

2142‚

1235‚

709‚

137‚

‚

%

‚

9‚

13‚

32‚

23‚

13‚

8‚

1‚

‚Wallonie N

‚

1632‚

6413‚

9638‚

6629‚

2499‚

928‚

452‚

‚

‚

6‚

23‚

34‚

24‚

9‚

3‚

2‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

2802‚

7318‚

15179‚

12546‚

4349‚

1759‚

734‚

‚GEWEST

%

‚SECTOR ‚PZ

N

‚

‚

%

‚

6‚

16‚

34‚

28‚

10‚

4‚

2‚

‚PAAZ

N

‚

3168‚

6648‚

14518‚

13908‚

4089‚

1475‚

380‚

‚

%

‚

7‚

15‚

33‚

31‚

9‚

3‚

1‚

‚IBW

N

‚

86‚

244‚

607‚

522‚

109‚

45‚

10‚

‚

%

‚

5‚

15‚

37‚

32‚

7‚

3‚

1‚

‚PVT

N

‚

57‚

150‚

189‚

117‚

40‚

14‚

19‚

‚

%

‚

10‚

26‚

32‚

20‚

7‚

2‚

3‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚ 160‚

‚CIRCUIT ‚0-18j

N

‚

252‚

2330‚

2616‚

582‚

10‚

3‚

‚

%

‚

4‚

39‚

44‚

10‚

0‚

0‚

3‚

‚19-64j - N

‚

5303‚

9024‚

25349‚

25086‚

8013‚

3013‚

852‚

‚

%

‚

7‚

12‚

33‚

33‚

10‚

4‚

1‚

‚65+j

N

‚

558‚

3006‚

2528‚

1425‚

564‚

277‚

131‚

‚

%

‚

7‚

35‚

30‚

17‚

7‚

3‚

2‚

Šƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒŒ

Page 16 of 49

Tabel 7 toont dat in vergelijking met 1998 minder laaggeschoolden (< = LO) worden opgenomen in 2004 terwijl het aantal die HSO beëindigden is toegenomen. In Vlaanderen worden relatief meer opnames H.S.O. geobserveerd, in Brussel meer H.N.U.O en U.O. en in Wallonië meer laaggeschoolden (<=L.O.). In PVT vinden het meeste opnames van laaggeschoolden plaats (26%). 69% van de opnames in IBW betreffen patiënten die hetzij L.S.O, hetzij H.S.O. beëindigden De groep jongeren (0-18j) kan opgesplitst worden in een groep (44%) die L.S.O. beëindigde en een groep (42%) die geen onderwijs of niet meer dan L.O. beëindigde. In de groep volwassen (19-64j) zijn de groepen L.S.O. en H.S.O het belangrijkst en even groot (33%) De groep ouderen (65+j) telt het meeste laaggeschoolden: 65% beëindigde niet meer dan L.S.O.

1.2.6. Socio-economische status: beroepsstatus en hoofdberoep De beroepsstatus betreft de beroepssituatie en de inkomstenbron van de patiënt de laatste maand voordat hij opgenomen werd. Er wordt onderscheid gemaakt tussen het hebben van betaald werk (Voltijds, deeltijds, onregelmatig, tijdelijk onderbroken) en het niet hebben van betaald werk. Tot deze laatste categorie behoren zij die niet beroepsactief zijn (eigen huishouding, scholier/student, gepensioneerd, rentenier) , zij die na één jaar onafgebroken ziekte invalide werden, zij die nooit werkten en steun genieten vanwege de Dienst voor Mindervaliden, de werklozen en de steuntrekkenden (O.C.M.W) en zij zonder beroepsverleden (Tabel 8). Bij vergelijking van de beroepsstatus in 1998 en 2004 zijn er geen opvallende verschillen. De belangrijkste categorie betreft patiënten die bij opname nog actief zijn (27% n=24717). In de Vlaamse instellingen worden er meer patiënten opgenomen die beroepsactief zijn (29%) dan in Wallonië (25%) en Brussel (24%). Omgekeerd is het aantal werklozen/steuntrekkenden in Wallonië (23%) en Brussel (21%) groter dan in Vlaanderen (13%) In de opnames van de psychiatrische afdelingen van algemene ziekenhuizen is 31% beroepsactief tegenover 24% in de psychiatrische ziekenhuizen. Het aantal werklozen/steuntrekkenden is in beide sectoren gelijk (17%). In IBW betreft 44% van de opnames patiënten die na één jaar onafgebroken ziekte invalide werden. In de opnames van PVT is dat 39%. In PVT worden het meeste patiënten opgenomen met een gewaarborgd inkomen mindervaliditeit (28%). Het percentage actieven wordt 32% wanneer enkel de groep volwassenen (19-64j) in rekening wordt gebracht. Jongeren (0-18j) zijn schoolplichtig en ouderen (65+j) zijn gepensioneerd.

Page 17 of 49

Tabel 8 : Beroepssituatie bij opname „ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ† BEROEPSSTATUS BIJ OPNAME 8

‚

‚

‚

‡ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ‰

‚

‚

‚

‚

‚

‚Betaald ‚beroeps-‚

‚

‚Overige ‚

‚ werk

Niet

‚

‚

‚ ‚Werkloo-‚

‚

‚Minderv-‚s/steun-‚ Werkte ‚

‚ actief ‚Invalide‚ alide

‚trekkend‚ nooit

‚

‡ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒ‰ ‚2004 ‚

N

‚

%

‚

3154‚ 3‚

24717‚ 27‚

20052‚

18530‚

3696‚

15532‚

5401‚

22‚

20‚

4‚

17‚

6‚

|1998

N

|

2160|

24122|

19992|

16861|

4100|

14669|

4021|

|

%

|

3|

28|

23|

20|

5|

17|

5|

‚GEWEST

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚Vlaande- N

‚

1839‚

15594‚

12705‚

11691‚

1601‚

7091‚

3063‚

‚ren

%

‚

3‚

29‚

24‚

22‚

3‚

13‚

6‚

‚Brussel

N

‚

373‚

2212‚

1809‚

1823‚

561‚

1919‚

610‚

‚

%

‚

4‚

24‚

19‚

20‚

6‚

21‚

7‚

‚Wallonie N

‚

942‚

6911‚

5538‚

5016‚

1534‚

6522‚

1728‚

‚

‚

3‚

25‚

20‚

18‚

5‚

23‚

6‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚ 3024‚

%

‚SECTOR ‚PZ

N

‚

1414‚

10863‚

9685‚

9843‚

2355‚

7503‚

‚

%

‚

3‚

24‚

22‚

22‚

5‚

17‚

7‚

‚PAAZ

N

‚

1704‚

13589‚

10166‚

7742‚

975‚

7710‚

2300‚

‚

%

‚

4‚

31‚

23‚

18‚

2‚

17‚

5‚

‚IBW

N

‚

21‚

249‚

110‚

714‚

203‚

282‚

44‚

‚

%

‚

1‚

15‚

7‚

44‚

13‚

17‚

3‚

‚PVT

N

‚

15‚

16‚

91‚

231‚

163‚

37‚

33‚

‚

%

‚

3‚

3‚

16‚

39‚

28‚

6‚

6‚

‚CIRCUIT

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚0-18j

N

‚

113‚

78‚

4988‚

15‚

21‚

95‚

643‚

‚

%

‚

2‚

1‚

84‚

0‚

0‚

2‚

11‚

‚19-64j - N

‚

2864‚

24511‚

7692‚

18212‚

3563‚

15317‚

4481‚

‚

%

‚

4‚

32‚

10‚

24‚

5‚

20‚

6‚

‚65+j

N

‚

177‚

128‚

7372‚

303‚

112‚

120‚

277‚

‚

%

‚

2‚

2‚

87‚

4‚

1‚

1‚

3‚

Šƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒŒ

Overige= onbekend/ niet gespecificeerd

Als hoofdberoep wordt alleen de laatst uitgeoefende arbeid geregistreerd waaruit de patiënt een reglementair officieel inkomen ontving. Worden onderscheiden: arbeider, bediende (+ middenkader, directie), vrij beroep (landbouwer, vrij beroep, ander zelfstandig, helper van zelfstandige), zonder beroep (Tabel 9). Door het grotere aantal jongeren in het opnamecijfer van 2004 wordt de categorie “zonder beroep” vaker geregistreerd (28%) dan in 1998 (25%). In vergelijking met 1998 (40% resp. 7%) komt de categorie “arbeider” en de categorie “Vrij beroep” minder vaak voor (37% resp. 5%) terwijl de beroepscategorie “bediende” even vaak voorkomt (24%).

8

In de feedback MPG2004 vindt men gegevens per antwoordmogelijkheid Æ www.health.fgov.be Page 18 of 49

In Vlaanderen worden opvallend meer arbeiders opgenomen (43%) dan in Wallonië (32%) en Brussel (20%) waar meer bedienden worden opgenomen. Brusselse ziekenhuizen nemen het grootste aantal bedienden op (33%) en ook het grootste aantal patiënten zonder beroep (36%). In de vier sectoren is de beroepscategorie “arbeider” het meest vertegenwoordigd gevolgd door de groep “zonder beroep”. In PAAZ worden relatief meer “bedienden” opgenomen (25%). Wanneer in de opnamecijfers enkel met de groep “volwassenen” wordt rekening gehouden dan betreffen 2 op 3 opnames de categorieën “arbeider” (41%) en “bediende” (26%). Bij “ouderen” vindt men de categorie “vrij beroep” opvallend vaker (11%) dan in de groep ‘volwassenen’ (5%). 2% van de jongeren zijn “arbeider”.

Tabel 9 : Hoofdberoep

„ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ† ‚

‚

HUIDIG OF LAATSTE HOOFDBEROEP

‚

‡ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ…ƒƒƒƒƒƒƒƒ‰

‚

‚

‚

‚Overige ‚Arbeider‚Bediende‚ beroep ‚ beroep ‚

‚

‚

‚

Vrij

‚

‚ Zonder ‚

‡ƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒˆƒƒƒƒƒƒƒƒ‰ ‚2004 ‚

N %

‚ ‚

4527‚

34149‚

21700‚

4851‚

25855‚

5‚

37‚

24‚

5‚

28‚

|1998

N

|

3412|

33973|

20621|

6167|

21752|

|

%

|

4|

24|

7|

25|

40|

‚GEWEST

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚Vlaande- N

‚

2472‚

23128‚

11237‚

3049‚

13698‚

‚ren

%

‚

5‚

43‚

21‚

6‚

26‚

‚Brussel

N

‚

591‚

1878‚

3035‚

449‚

3354‚

‚

%

‚

6‚

20‚

33‚

5‚

36‚

‚Wallonie N

‚

1464‚

9143‚

7428‚

1353‚

8803‚

‚

‚

5‚

32‚

26‚

5‚

31‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚ 14061‚

%

‚SECTOR ‚PZ

N

‚

2078‚

15959‚

10433‚

2156‚

‚

%

‚

5‚

36‚

23‚

5‚

31‚

‚PAAZ

N

‚

2337‚

17262‚

10899‚

2623‚

11065‚

‚

%

‚

5‚

39‚

25‚

6‚

25‚

‚IBW

N

‚

70‚

716‚

276‚

44‚

517‚

‚

%

‚

4‚

44‚

17‚

3‚

32‚

‚PVT

N

‚

42‚

212‚

92‚

28‚

212‚

‚

%

‚

7‚

36‚

16‚

5‚

36‚

‚CIRCUIT

‚

‚

‚

‚

‚

‚

‚0-18j

N

‚

217‚

97‚

19‚

4‚

5616‚

‚

%

‚

4‚

2‚

0‚

0‚

94‚

‚19-64j - N

‚

3806‚

31365‚

19795‚

3911‚

17763‚

‚

%

‚

5‚

41‚

26‚

5‚

23‚

‚65+j

N

‚

504‚

2687‚

1886‚

936‚

2476‚

‚

%

‚

6‚

32‚

22‚

11‚

29‚

Šƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒ‹ƒƒƒƒƒƒƒƒŒ

Overige= onbekend/ niet gespecificeerd

Page 19 of 49

1.3. Opnamekenmerken 1.3.1. Opnamemaand en opnamedag Het opnameverloop in figuur 10 toont dat de toename van het aantal opnames in 2004 elke maand betreft. Het opnameverloop in 1998 en 2004 is gelijklopend maar de afstand tussen de twee lijnen niet. In het tweede semester van 2004 zijn er 3 voorzieningen (2x PAAZ en 1x PVT) die voor het eerst MPG registreren.

Fig 10: Opnameverloop per maand in 1998 en 2004 8500

8000

7500

7000

6500

6000

5500

5000

Jan

Feb

Maart

April

Mei

Juni

Juli

Aug

Sept

Okt

Nov

Dec

1998

7679

6735

7662

7001

6732

7209

7126

7070

7510

7570

6991

6640

2004

7951

7186

8164

7224

6906

7791

7615

7861

7876

7694

7592

7222

PZ/PAAZ/IBW/PVT

Het aantal opnames bedraagt in elke maand 8 à 9% van het totale aantal op jaarbasis 9 . (Tabel 10) Hierop wordt volgens tabel 10 een uitzondering gemaakt door het Brussels Hoofdstedelijk gewest en door de PZ voor de maand mei (7%). Het opnameverloop in IBW en PVT is duidelijk anders. Juni en juli zijn drukke maanden voor IBW (10%) terwijl april/mei en november/december kalmer verlopen (7%). PVT realiseert 31% van de opnames in februari/maart en juni. April en augustus/september zijn kalmer. Het kleinste aantal jongeren wordt in februari opgenomen (7%). Het kleinste aantal ouderen in mei (7%). Voor volwassenen is het opnameverloop over de maanden eerder gelijkmatig.

In de publicatie “Tijdreeksen in MPG 1997-2003” is er sprake van een seizoeneffect: in de periode januari-februari-maart werden meer opnames geregistreerd.

9

Page 20 of 49

Tabel 10: Maandelijks opnameverloop OPNAMEMAAND

2004

N

1998

Jan

Feb

7951

7186

Maart April 8164

7224

Mei 6906

Juni 7791

Juli 7615

Aug 7861

Sept 7876

Okt

Nov

Dec

7694

7592

7222

%

9

8

9

8

8

9

8

9

9

8

8

8

N

7679

6735

7662

7001

6732

7209

7126

7070

7510

7570

6991

6640

9

8

9

8

8

8

8

8

9

9

8

8

% GEWEST Vlaan- N

4668

4164

4719

4248

4077

4501

4553

4659

4640

4537

4525

4293

%

9

8

9

8

8

8

8

9

9

8

8

8

Bruss- N

769

deren

811

749

833

700

697

824

785

772

815

806

746

%

9

8

9

8

7

9

8

8

9

9

8

8

Wallo- N

2472

2273

2612

2276

2132

2466

2277

2430

2421

2351

2321

2160

%

9

8

9

8

8

9

8

9

9

8

8

8

N

3878

3596

4079

3578

3326

3875

3724

3772

3833

3725

3763

3538

%

9

8

9

8

7

9

8

8

9

8

8

8

N

3884

3399

3883

3488

3414

3694

3680

3923

3867

3773

3665

3516

el nie SECTOR PZ PAAZ

%

9

8

9

8

8

8

8

9

9

9

8

8

N

145

132

138

121

118

166

157

129

136

147

120

114

%

9

8

9

7

7

10

10

8

8

9

7

7

N

44

59

64

37

48

56

54

37

40

49

44

54

%

8

10

11

6

8

10

9

6

7

8

8

9

- N

495

439

562

483

471

480

495

521

513

476

551

467

%

8

7

9

8

8

8

8

9

9

8

9

8

19-64j- N

6681

6081

6849

6060

5838

6542

6343

6628

6655

6512

6358

6093

IBW PVT CIRCUIT 0-18j

65+j

%

9

8

9

8

8

9

8

9

9

8

8

8

- N

775

666

753

681

597

769

777

712

708

706

683

662

%

9

8

9

8

7

9

9

8

8

8

8

8

Figuur 11 toont dat opnames zowel in 1998 als in 2004 waarschijnlijker waren in het begin van de week. In 2004 worden er tijdens het weekend minder opnames geregistreerd dan in 1998 terwijl er dat op weekdagen meer zijn.

Page 21 of 49

Fig 11: Opnameverloop per weekdag in 1998 en 2004 25000

20000

15000

10000

5000

0

Ma

Di

Wo

Do

Vr

Za

Zo

1998

19794

15812

13900

13071

12980

5691

4677

2004

21593

16928

14712

14174

14381

5038

4256

PZ/PAAZ/IBW/PVT

Tabel 11 toont dat in de voorzieningen van het Brussels Hoofdstedelijk gewest opnames gelijkmatiger gespreid worden over de weekdagen. In Wallonië zijn er relatief minder opnames tijdens het weekend. In de PAAZ (13%) worden er tijdens het weekend bijna dubbel zoveel opnames gerealiseerd dan in de PZ (7%). In PVT is niet maandag (20%) maar zijn woensdag (25%) en donderdag (22%) de belangrijkste opnamedagen. Jongeren worden vaker dan volwassenen en ouderen op maandag opgenomen (34%) terwijl volwassenen en ouderen vaker dan jongeren op vrijdag worden opgenomen

Page 22 of 49

Tabel 11: Wekelijks opnameverloop OPNAMEDAG DonderMaandag 2004

Dinsdag

Woensdag dag

Vrijdag

Zaterdag

Zondag

N

21593

16928

14712

14174

14381

5038

4256

%

24

19

16

16

16

6

5

N

19794

15812

13900

13071

12980

5691

4677

%

23

18

16

15

15

7

5

Vlaan- N

1998 GEWEST

12858

9621

8236

8178

8481

3293

2917

%

24

18

15

15

16

6

5

Brus-- N

366

deren

1901

1786

1633

1578

1528

515

%

20

19

18

17

16

6

4

Wallo- N

6834

5521

4843

4418

4372

1230

973

%

24

20

17

16

16

4

3

N

11576

8588

7444

7245

6577

1803

1454

sel nie SECTOR PZ PAAZ

%

26

19

17

16

15

4

3

N

9407

7912

6889

6524

7508

3174

2772

%

21

18

16

15

17

7

6

N

492

324

232

275

217

59

24

%

30

20

14

17

13

4

1

N

118

104

147

130

79

2

6

%

20

18

25

22

13

0

1

0-18j - N

2028

1086

857

920

650

201

211

%

34

18

14

15

11

3

4

19-64j- N

17667

14200

12441

11832

12294

4442

3764

IBW PVT

CIRCUIT

65+j

%

23

19

16

15

16

6

5

- N

1898

1642

1414

1422

1437

395

281

%

22

19

17

17

17

5

3

Page 23 of 49

1.3.2. Eerste versus heropnames Het volgnummer geeft voor elke patiënt aan over de hoeveelste medisch-psychiatrische behandeling het gaat binnen dezelfde voorziening. Wanneer een instelling start met het registreren van MPG is het volgnummer van alle patiëntenverblijven gelijk aan 1. PZ en PAAZ registreerden voor het eerst in 1996. IBW en PVT vanaf 1998. Tabel 12 toont dat sinds 1998 het aantal eerste opnames afnam van 61% naar 54% en het aantal met meer dan 5 opnames binnen dezelfde instelling meer dan verdubbelde van 5% naar 12%.

Tabel 12: Volgnummer van de medisch-psychiatrische opnames VOLGNUMMER OPNAME 1 2004 1998

2

3

4

5

>5

N

49089

15629

7906

4745

3197

10516

%

54

17

9

5

4

12

N

52081

16087

7358

3908

2290

4201

61

19

9

3

5

%

4

GEWEST Vlaande- N ren Brussel

28017

9389

4849

2961

1994

6374

%

52

18

9

6

4

12

N

5729

1545

718

378

237

700

62

17

8

15343

4695

2339

54

17

8

21824

8176

4320

% Wallonie N %

4 1406 5

3

8

966

3442

3

12

1786

5947

SECTOR PZ

N %

PAAZ

N %

IBW PVT

49

18

10

25907

6948

3419

2634 6 2021

4

13

1368

4523

59

16

8

5

3

10

N

933

389

142

78

41

40

%

57

24

9

5

3

2

N

425

116

25

12

2

6

73

20

4

2

0

1

N

4673

875

241

83

35

46

%

78

15

4

1

1

1

- N

39291

13354

7040

4311

2937

9707

% CIRCUIT 0-18j 19-64j 65+j

%

51

17

9

6

4

13

N

5125

1400

625

351

225

763

%

60

16

7

4

3

9

Door de voorzieningen van het Brussels Hoofdstedelijk gewest worden opvallend meer eerste opnames (62%) geregistreerd. In PZ zijn er iets minder eerste opnames (49%) dan heropnames (51%). Voor langdurig zorgafhankelijke patiënten wordt geopteerd voor kortere verblijven met heropname. Dit werkt maatschappelijke vervreemding tegen en creëert bijkomende opnamecapaciteit 10 . In PAAZ registreerde men 59% eerste opnames en 41% heropnames. 10% betreffen meer dan 5 opnames. 10

Sectorrapport GGZ 2003-2005: Toenemende zorg. Amersfoort, december 2006 http://www.ggzbeleid.nl/2007/1197.pdf Page 24 of 49

In IBW en PVT verblijven patiënten gedurende lange tijd waardoor er hier meer eerste opnames voorkomen dan heropnames. IBW telt echter opvallend meer heropnames (43%) dan PVT (27%). De opname van jongeren en ouderen is vaker een eerste opname dan de opname van een volwassene. 13% van de opnames hebben in deze leeftijdsgroep een volgnummer groter dan 5.

1.3.3. Type opname Het type opname geeft aan of de opname al dan niet op voorhand gepland is maar ook of er gewacht moet worden. Men onderscheidt opnames die binnen 24 uur na de opnamevraag plaatsvinden en opnames die na meer dan 1 dag sinds de opnameaanvraag plaatsvinden

Tabel 13: Type opname TYPE OPNAME Gepland

Onbekend 2004

N

414

minder

Gepland

dan 24

24 uur

uur

of meer

49875

40793

%

0

55

45

N

284

52211

33430

%

0

61

39

Vlaande- N

1998 GEWEST

210

33108

20266

ren

%

0

62

38

Brussel

N

42

4337

4928

%

0

47

53

Wallonie N

162

12430

15599

%

1

44

55

N

217

19837

24633

%

0

44

55

N

191

29885

14110

%

0

68

32

N

4

85

1534

%

0

5

95

N

2

68

516

%

0

12

88

N

60

2178

3715

%

1

37

62

- N

325

43483

32832

%

0

57

43

N

29

4214

4246

%

0

50

50

SECTOR PZ PAAZ IBW PVT CIRCUIT 0-18j 19-64j 65+j

Page 25 of 49

In 2004 gebeuren minder opnames binnen 24 uur na de opnameaanvraag dan in 1998. In 1998 waren er 61% en in 2004 55%. In de Vlaamse voorzieningen gebeuren er duidelijk meer opnames binnen 24 uur (62%) dan in Brussel (47%) of Wallonië (44%). Een opnameaanvraag leidt sneller naar een effectieve opname in de PAAZ (68%) dan in PZ (44%). De opnames in IBW en PVT zijn meer dan 24 uur op voorhand gepland. Opnames van jongeren suggeren een langere wachttijd (62% langer dan 24 uur) dan opnames van volwassenen (43% langer dan 24 uur). Voor ouderen is het type opname telkens 50%.

1.3.4. Wijze van opname De wijze van opname gaat na of er bij de medische opname wettelijke schikkingen van toepassing zijn. Het item geeft de toestand weer op het moment van de opname zelf en houdt geen rekening met schikkingen die achteraf worden getroffen. Men onderscheidt de vrijwillige opnames, de opnames met wettelijke voorwaarden en de opnames in het geval van beslissingsonbekwaamheid (bijstand in nood). Opnames met wettelijke voorwaarden betreffen: opnames ter observatie in het kader van de wet op de bescherming van de geesteszieke (26 juni 1990) en de verderzetting van dergelijke verblijven; opnames als gevolg van de toepassing van de wetten ter bescherming van de maatschappij (interneringen); opnames waarbij een veroordeelde voor strafbare feiten zich laat behandelen in een psychiatrische voorziening onder toezicht van de probatiecommissie (probatie); opnames als gevolg van andere wettelijke regelingen zoals het zich laten opnemen in een psychiatrische instelling in plaats van een voorhechtenis in de gevangenis (bijvoorbeeld drugverslaafden) of jongeren die geplaatst worden door de jeugdrechter Tabel 14 toont dat van 1998 naar 2004 het aantal gedwongen opnames in het kader van een wettelijke observatie toenam van n=3113 naar n= 4344. Ook het aantal opnames in de categorie ‘Ander juridisch’ nam toe van n= 362 naar n=460 terwijl de categorie ‘Bijstand in nood’ afnam met 2% van n=4667 naar n=3128. De overgrote meerderheid van de opnames in de drie gewesten betreffen vrijwillige opnames (> 80%). In Brussel worden relatief het meeste gedwongen opnames uitgevoerd (9%). De toename van de categorie ‘Ander juridisch’ betreft Brussel en Wallonië terwijl in Vlaanderen dubbel zoveel opnames gebeuren in het kader van beslissingsonbekwaamheid dan in Wallonië en Brussel. Opnames met wettelijke voorwaarden gebeuren over het algemeen eerder in PZ dan in PAAZ terwijl het omgekeerde waar is voor de opnames van beslissingsonbekwamen. Omwille van de privacy van de bewoners in IBW en PVT wordt de wijze van opname door deze voorzieningen niet gespecificeerd. De categorie ‘Ander juridisch’ betreft vooral jongeren terwijl de categorie ‘Bijstand in nood’ vooral ouderen betreft.

Page 26 of 49

Tabel 14: Wijze van opname

WIJZE VAN OPNAME VerderOpname

zetting

ter

gedwongen

Ander

Vrijwil- observa- InterneOverige 2004

lig

tie

ring

verblijf Probatie

juri-

Bijstand

disch

in nood

N

2614

79206

4344

355

842

133

460

3128

%

3

87

5

0

1

0

1

3

N

2479

73958

3113

367

836

140

362

4667

%

3

86

4

0

1

0

0

5

Vlaan-

N

1392

46636

2171

222

395

83

250

2435

deren

%

3

87

4

0

1

0

0

5

Brussel

N

286

7709

793

42

201

9

57

210

1998 GEWEST

%

3

83

9

0

2

0

1

2

Wallonie N

936

24861

1380

91

246

41

153

483

%

3

88

5

0

1

0

1

2

N

259

38631

3681

347

766

99

332

572

SECTOR PZ

%

1

86

8

1

2

0

1

1

N

296

40430

663

8

72

34

128

2555

%

1

91

2

0

0

0

0

6

N

1597

26

0

0

0

0

0

0

%

98

2

0

0

0

0

0

0

N

462

119

0

0

4

0

0

1

%

79

20

0

0

1

0

0

0

N

83

5294

192

0

12

5

185

182

%

1

89

3

0

0

0

3

3

- N

2344

66552

3829

346

806

125

263

2375

PAAZ IBW PVT CIRCUIT 0-18j 19-64j enen 65+j

%

3

87

5

0

1

0

0

3

N

187

7360

323

9

24

3

12

571

%

2

87

4

0

0

0

0

7

Page 27 of 49

1.3.5. Bij de opname betrokken Instanties Oorspronkelijk registreerde men in volgorde van tussenkomst de personen, instellingen of instanties die tussenkwamen bij de psychiatrische opname en die op een actieve wijze betrokken waren in het beslissingsproces tot opname. Na de revisie van de MPG in 1999 bleven de drie antwoordmogelijkheden bewaard maar werd de volgorde van de tussenkomende instanties niet langer relevant geacht. In tabellen 15 en 16 werden de antwoordmogelijkheden als volgt gegroepeerd: - de patiënt vraagt zelf om opgenomen te worden (Patiënt zelf). - de opname gebeurt op initiatief van familie/ eigen omgeving of niet-professionele personen (Omgeving) - de opname gebeurde via een ziekenwagen, een juridische instantie, ordehandhavers of andere professionele personen zonder therapeutisch doel (Niet-therap. Diensten) - de opname gebeurde via een privé raadpleging bij een huisarts of psychiater (Privé raadpleging) - de opname gebeurde op initiatief van een Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg, een poliklinische raadpleging of een andere professionele persoon of ambulante instantie (Ambulante dienst) - de opname gebeurde op initiatief van een residentiële instelling zoals een PZ, PAAZ, IBW, PVT, algemeen ziekenhuis, alternatieve psychiatrische opvang, bejaardentehuis/RVT of een ander instellingsverband (Instelling) De drie antwoordmogelijkheden worden in 49% van de psychiatrische opnames 2004 ingevuld en in 83% worden twee antwoordmogelijkheden van toepassing geacht. In 1998 werd nog rekening gehouden met de volgorde van de tussenkomende instanties. Als laatste instantie werd vooral de ‘patiënt zelf’ (29%) of de ‘instelling’ (21%) aangeduid. Als voorlaatste de ‘privé raadpleging’ (22%) of de ‘omgeving’ (20%). Als derdelaatste instantie werd voor het merendeel van de opnames geen instantie ingevuld. In 2004 blijft dit patroon bewaard maar zijn de aantallen veranderd. De eerste antwoordmogelijkheid genereert als belangrijkste instantie de ‘patiënt zelf’ (44%) of de ‘ instelling’ (17%). De tweede antwoordmogelijkheid de ‘omgeving’ (23%) of de ‘privé raadpleging’ (18%). Rekening houdend met de verandering in de aantallen kan gesteld worden dat de ‘patiënt zelf‘ en zijn ‘omgeving’ een belangrijker rol zijn gaan spelen in het opnameproces en ‘privé raadpleging’ en ‘instelling’ een kleinere rol Tabel 15 toont dat in het Brussels Hoofdstedelijk gewest de ‘instelling’ vaker (29%) een actieve rol speelt in het opnameproces dan in Vlaanderen (16%) of Wallonië (15%) waar de patiënt zich eerder op eigen initiatief laat opnemen (Vlaanderen: 44% Wallonië: 47% Brussel: 34% ). Tabel 16 toont dat de ‘omgeving’ in Vlaanderen belangrijker is (26%) dan in Brussel (19%) en Wallonië (17%). In Wallonië is de ‘privé raadpleging’ dan weer belangrijker (27%) dan in Brussel (15%) of Vlaanderen (14%). De opname in een IBW is vaker een beslissing van de patiënt zelf (64% in tabel 15) die in tweede instantie in zijn beslissingsproces wordt bijgestaan door de ‘instelling’ (57% in tabel 16). De opname in PVT is veeleer een beslissing van de ‘instelling” (61% in tabel 15 en 36% in tabel 16) en niet van de ‘patiënt’ (29% in tabel 15 en 12% in tabel 16) PZ en PAAZ volgen het algemene patroon waarbij in eerste instantie de ‘patiënt zelf’ of een ‘instelling’ beslist en in tweede instantie de ‘omgeving’ of de ‘privé raadpleging’. De ‘privé raadpleging’ komt vaker tussen in een opname in PAAZ (22% in tabel 16) dan PZ (15% in tabel 16). Jongeren (22%) en ouderen (29%) spelen in vergelijking met volwassenen (47%) een kleinere rol in hun psychiatrische opname. Voor jongeren beslist de omgeving. Ouderen worden op initiatief van een ‘instelling’ opgenomen of op initiatief van hun ‘omgeving’ of door actieve bemiddeling van een ‘Privé raadpleging’ .

Page 28 of 49

Tabel 15: Laatst tussenkomende instantie

LAATST TUSSENKOMENDE INSTANTIE -

Niet

Patient Overige 2004

N

zelf

759

Privé

Therap. Omgeving diensten

39819

11095

-

raad-

Ambulante

pleging

7027

9267

Instel-

dienst

ling

7557

15558

%

1

44

12

8

10

N

241

24758

8231

9294

13448

%

0

29

10

11

16

14

21

Vlaan-

N

516

23550

7124

3990

5041

4590

8773

deren

%

1

44

13

7

9

9

16

Brussel

N

52

3125

531

874

1421

608

2696

%

1

34

6

9

15

7

29

Wallonie N

191

13144

3440

2163

2805

2359

4089

%

1

47

12

8

10

8

15

N

490

19903

6209

4411

4621

2322

6731

%

1

45

14

10

10

5

15

N

259

18713

4821

2588

4625

5213

7967

%

1

42

11

6

10

12

18

N

8

1031

41

11

12

17

503

%

0

64

3

1

1

1

31

N

2

172

24

17

9

5

357

%

0

29

4

3

2

1

61

N

92

1314

1805

562

537

810

833

%

2

22

30

9

9

14

14

19-64j - N

600

36065

7666

5798

7665

6151

12695

%

1

47

10

8

10

8

17

N

67

2440

1624

667

1065

596

2030

1

29

19

8

13

7

24

1998

8 11900

17 18053

GEWEST

SECTOR PZ PAAZ IBW PVT CIRCUIT 0-18j

65+j

%

Overige betreft geen tussenkomende instantie, onbekend of niet ingevuld

Page 29 of 49

Tabel 16: Voorlaatst tussenkomende instantie

VOORLAATST TUSSENKOMENDE INSTANTIE NietPatient Overige 2004

N

1998

15926

therap.

zelf

Omgeving diensten

12435

20698

7580

Privé

Ambulan-

raadple-

te

ging

dienst

16381

Instelling

7937

10125

%

17

14

23

8

18

9

11

N

11396

15573

16986

6758

19217

5945

10050

13

18

20

8

22

7

12

GEWEST Vlaan-

N

11239

6418

14107

4538

7477

4202

5603

deren

%

21

12

26

8

14

8

10

Brussel

N

891

1765

1800

972

1368

1137

1374

%

10

19

19

10

15

12

15

Wallonie N

3796

4252

4791

2070

7536

2598

3148

%

13

15

17

7

27

9

11

N

8958

5601

9581

4005

6690

3797

6055

%

20

13

21

9

15

8

14

N

6659

6486

10933

3505

9605

4070

2928

SECTOR PZ PAAZ

%

15

15

25

8

22

9

7

N

120

276

130

45

66

56

930

%

7

17

8

3

4

3

57

N

189

72

54

25

20

14

212

%

32

12

9

4

3

2

36

N

1135

496

1715

570

596

865

576

%

19

8

29

10

10

15

10

- N

13355

11126

16973

6405

13734

6617

8430

%

17

15

22

8

18

9

11

N

1436

813

2010

605

2051

455

1119

17

10

24

7

24

5

13

IBW PVT CIRCUIT 0-18j 19-64j 65+j

%

Overige betreft geen tussenkomende instantie, onbekend of niet ingevuld

Page 30 of 49

1.4. Klinische gegevens In deze paragraaf wordt een beeld gegeven van de klinische problematiek van de patiënten bij aankomst in de instelling. Deze wordt bevraagd aan de hand van de ‘Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders’ (DSM-IV vierde editie). De DSM-IV is een meerassig classificatiesysteem dat informatie geeft over de verschillende psychiatrische stoornissen (as I en as II), de somatische aandoeningen voor zover relevant voor de psychische stoornis (as III), de psychosociale en omgevingsproblemen die de diagnose, behandeling en prognose kunnen beïnvloeden (as IV) en een algemene beoordeling van de mate waarin de psychopathologie het psychisch, sociaal en beroepsmatig functioneren van de patiënt beïnvloedt (as V: Global Assessment of Functioning of GAF). Als meer dan één diagnosecode van toepassing is wordt via onderzoek vastgesteld welke aandoening of stoornis hoofdzakelijk verantwoordelijk is voor de opneming van betrokkene. Het zijn deze hoofddiagnoses die hier beschreven worden. De nevendiagnoses blijven buiten beschouwing.

1.4.1. DSM-IV Hoofddiagnosegroepen bij opname Daar elke DSM-IV code hoofddiagnose kan zijn worden in tabel 17 de hoofddiagnoses gegroepeerd. Bij deze groepering werd uitgegaan van deze die in het ‘Nationaal Verslag 1998 van de Minimale Psychiatrische Gegevens’ werd uitgevoerd 11 . Verschilpunten betreffen de hoofddiagnosegroepen die minder frequent voorkomen. Deze werden samengebracht in de categorie ‘Overige DSM-IV codes’. Een ander verschilpunt betreft het samenvoegen van de groepen ‘Angststoornissen’ en ‘Aanpassingsstoornissen’ in de categorie ‘Angst & aanpassingsstoornissen’.De volgende negen hoofddiagnosegroepen werden weerhouden: I = Stoornissen kind & adolescent. II = Dementie & andere cognitieve stoornissen III = Angst & aanpassingsstoornissen IV = Stoornis middelengebruik (alcohol, drugs, medicatie) V = Schizofrenie & andere psychotische aandoeningen VI = Stemmingsstoornissen (depressie, bipolaire stoornissen) VII = Overige DSM-IV codes (somatoforme stoornissen, dissociatieve stoornissen, seksuele & genderidentiteitsstoornissen, eetstoornissen, slaapstoornissen, stoornissen in impulsbeheersing, V-codes, as III, overige aandoeningen) VIII =Zwakzinnigheid IX =Persoonlijkheidsstoornissen In vergelijking met 1998 nam in 2004 het absolute aantal opnames van alle hoofddiagnosegroepen toe behalve in de categorieën ‘Overige DSM-IV codes’,‘Zwakzinnigheid’ en ‘Persoonlijkheidsstoornissen’. Het relatieve aandeel van de groepen bleef in het totale opnamecijfer van 1998 en 2004 onveranderd 12 . Dit betekent niet dat er zich binnen de klinische groepen geen verschuivingen kunnen hebben voorgedaan 13 . 53% van alle psychiatrische opnames in Vlaanderen betreffen de groepen ‘Stoornis middelengebruik’ (31%) en ‘Stemmingsstoornissen’ (22%). In de voorzieningen van het Brussels hoofdstedelijk gewest is dit ook 53% maar in omgekeerde volgorde van voorkomen:‘Stemmingsstoornissen’ (31%) en ‘Stoornis middelengebruik’ (22%). In Brussel komt de klinische groep ‘Schizofrenie & andere psychotische stoornissen’ vaker voor dan in beide andere gewesten. In Wallonië hebben 55% van de psychiatrische opnames te maken met ‘Stoornis middelengebruik’ (28%) en ‘Stemmingsstoornissen’ (27%). Verschilpunten tussen PZ en PAAZ betreffen ‘Schizofrenie&andere psychotische aandoeningen’ en ‘Persoonlijkheidsstoornissen’ die meer in PZ worden opgenomen en ‘Angst & aanpassingsstoornissen’ en ’Stemmingsstoornissen’ die eerder in PAAZ worden opgenomen. ‘Stoornissen middelengebruik’ heeft in beide sectoren een aandeel van 29%. ‘Schizofrenie&andere psychotische aandoeningen’ is in de opnames van IBW (39%) en PVT (42%) de belangrijkste groep.

De individuele DSM-IV –codes per groep kunnen teruggevonden worden in de technische bijlage van het Nationaal Verslag 1998 Men dient rekening te houden met afrondingsregels (bijvoorbeeld 24,4 wordt 24 terwijl 24,6 wordt 25) 13 Uit de feedback ‘Meerjarenstatistieken MPG 1999-2003’ blijkt ondermeer dat alcoholmisbruik niet toenam terwijl drugmisbruik wel toenam 11 12

Page 31 of 49

Tabel 17: Hoofddiagnosegroepen bij opname

DSM-IV HOOFDDIAGNOSEGROEPEN BIJ OPNAME

2004

N

I

II

III

2290

2508

IV

9892

V

26374

VI

13218

22250

VII

VIII

8604

647

IX 5299

%

3

3

11

29

15

24

9

1

6

N

1386

2374

8597

25294

11681

21152

8769

720

5952

%

2

3

10

29

14

25

10

1

7

Vlaande- N

1674

1528

5303

16411

6680

11806

5824

392

3966

1998 GEWEST ren

%

3

3

10

31

12

22

11

1

7

Brussel

N

238

69

865

2018

2351

2896

417

46

407

%

3

1

9

22

25

31

4

0

4

Wallonie N

378

911

3724

7945

4187

7548

2363

209

926

%

1

3

13

28

15

27

8

1

3

N

1197

1537

3511

12977

8021

9256

4458

380

3350

%

3

3

8

29

18

21

10

1

7

N

1072

957

6287

13023

4310

12693

4019

184

1641

%

2

2

14

29

10

29

9

0

4

N

10

4

72

291

639

238

87

43

239

SECTOR PZ PAAZ IBW

%

1

0

4

18

39

15

5

3

15

N

11

10

22

83

248

63

40

40

69

%

2

2

4

14

42

11

7

7

12

N

1805

8

817

354

342

887

1486

60

194

%

30

0

14

6

6

15

25

1

3

- N

458

710

8457

24877

12036

18267

6347

554

4934

%

1

1

11

32

16

24

8

1

6

N

27

1790

618

1143

840

3096

771

33

171

%

0

21

7

13

10

36

9

0

2

PVT CIRCUIT 0-18j 19-64j 65+j

I= Stoornissen kind&adolescent; II=Dementie&andere cognitieve stoornissen; III= Angst&aanpassings-stoornissen; IV=Stoornis middelengebruik; V=Schizofrenie & andere psychotische aandoeningen; VI= Stemmingsstoornissen; VII= Overige DSM-IV codes; VIII= Zwakzinnigheid; IX= Persoonlijkheidsstoornissen

55% van de jongeren (0-18j) die in 2004 werden opgenomen betreffen de hoofddiagnosegroepen ‘Stoornis kind&adolescent’ (30%) en ‘Overige DSM-IV codes’ (25%). 56% van de volwassenen (19-64j) worden in 2004 opgenomen met de hoofddiagnose ‘Stoornis middelengebruik’ (32%) en ‘Stemmingsstoornissen’ (24%). 57% van de Ouderen (+65j) worden opgenomen met ‘Stemmingsstoornissen’ (36%) en ‘Dementie & andere cognitieve aandoeningen ’ (21%).

Page 32 of 49

1.4.2. Psychosociale en omgevingsproblemen bij opname Binnen de MPG kiest men ervoor die psychosociale en omgevingsproblemen vast te leggen die duidelijk bijgedragen hebben aan de psychische stoornis of die een reden voor behandeling zijn geworden. Men onderscheidt (Tabel 18): - I =Geen probleem aangeduid - II=Primair :Problemen binnen de primaire steungroep (bv. overlijden van een gezinslid, gezondheidsproblemen in het gezin, het uiteenvallen van het gezin door scheiding of vervreemding, het huis verlaten, hertrouwen van een ouder, seksueel of lichamelijk misbruik, overbescherming door de ouders, verwaarlozing .. ) - III=Sociaal: Problemen gebonden aan de sociale omgeving (bv. overlijden of verlies van een vriend(in), tekortschieten van maatschappelijke steun, alleen wonen, problemen met de aanpassing aan een andere cultuur, discriminatie, aanpassing aan een nieuwe levensfase zoals pensionering, .. ) - IV=Opvoeding: Opvoedingsproblemen (bv. analfabetisme, studieproblemen, onenigheid met leraren of klasgenoten, ongeschikte schoolomgeving,.. ) - V =Werk: Werkproblemen (bv. werkloosheid, dreiging werk te verliezen, belastende werktijden, moeilijke werkomstandigheden, wisseling van betrekking, onenigheid met chef of collega’s, .). - VI =Wonen: Woonproblemen (bv. dakloosheid, slechte behuizing, onveilige buurt, onenigheid met buren of huisbaas,.. ) - VII =Financieel: Financiële problemen (bv. ernstige armoede, onvoldoende financiën, te lage bijstandsuitkering,..) - VIII=Diensten: Problemen met toegankelijkheid van de gezondheidsdiensten (bv. tekortschieten van gezondheidsdiensten, niet beschikbaar zijn van vervoer naar gezondheidscentra, te lage ziektekostenverzekering,..) - IX =Justitie: Problemen met justitie/politie of misdaad (bv. arrestatie, gevangen zitten, in een proces betrokken zijn, slachtoffer van een misdrijf zijn,..) - X =Ander: Andere psychosociale en omgevingsproblemen (bv. blootstelling aan rampen, oorlog, andere vijandigheden, onenigheid met hulpverleners buiten de familie zoals raadsman, maatschappelijk werker of arts, niet beschikbaar zijn van instellingen voor maatschappelijk werk,..) In 1998 en 2004 zijn er telkens 18% 14 van de opnames waarin geen melding wordt gemaakt van psychosociale en omgevingsproblemen die een bijdrage hebben gehad in de psychische stoornis en/of een reden waren voor de behandeling. De psychosociale en omgevingsproblemen van de overige 82% opnames blijven bij vergelijking van 1998 en 2004 in dezelfde verhouding aanwezig. De belangrijkste problemen situeren zich binnen het gezin van de patiënt (68% in 2004 en 67% in 1998), in zijn sociale omgeving (37% in 2004 en 35% in 1998) en in het werkmilieu of de afwezigheid daarvan (20% in 2004 en 22% in 1998). In tweede instantie komen woonproblemen (14% in 1998 en 2004) en financiële problemen voor (14% in 2004 en 16% in 1998). In Wallonië zijn er relatief meer opnames waar geen psychosociale en omgevingsproblemen van toepassing worden geacht(25%) dan in Vlaanderen (14%) of Brussel (18%). Problemen binnen het eigen gezin en de sociale omgeving komen in de drie gewesten het frequentst voor. Psychosociale en omgevingsproblemen komen relatief meer voor in de opnames van IBW .Problemen gebonden aan de sociale omgeving (55%), woonproblemen (44%), problemen met werk (34%) en financiële problemen (31%) stellen zich hier vaker dan in de andere sectoren. Voor zowel IBW als PVT worden vaker woonproblemen dan werkproblemen genoteerd terwijl dat in PZ en PAAZ vaker werkproblemen dan woonproblemen zijn. Problemen met justitie komen in IBW (11%) en PVT (9%) relatief vaker voor dan in PZ (7%) en PAAZ (3%). Problemen binnen de primaire steungroep worden in PVT minder waarschijnlijk (51%). De belangrijkste stressoren voor jongeren betreffen het primaire netwerk (73%), opvoeding (38%) en de sociale omgeving (34%). Voor volwassen zijn dit het primaire netwerk (69%), de sociale omgeving (38%) en werk (23%). Voor ouderen worden in 31% 14

De percentages betreffen voor elk item van DSM-IV as 4 het aantal opnames waar het probleem zich stelt gedeeld door het totale aantal observaties N Page 33 of 49

geen problemen van toepassing geacht. De belangrijkste stressoren betreffen het primaire netwerk (56%) en de sociale omgeving (28%).

Tabel 18: Psychosociale en omgevingsproblemen bij opname (DSM-IV as 4)

PSYCHOSOCIALE EN OMGEVINGSPROBLEMEN I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

2004

16310

62059

33793

6451

18212

12636

12740

2726

4658

4122

%

18

68

37

7

20

14

14

3

5

5

1998

15438

57511

30012

5732

18834

12014

13333

2388

4504

3238

%

18

67

35

7

22

14

16

3

5

4

Vlaanderen

7537

38230

20848

3748

12182

8303

7460

1894

2731

2752

%

14

71

39

7

23

15

14

4

5

5

Brussel

1689

6237

3745

808

1873

1576

1574

333

398

320

%

18

67

40

9

20

17

17

4

4

3

Wallonie

7084

17592

9200

1895

4157

2757

3706

499

1529

1050

%

25

62

33

7

15

10

13

2

5

4

7543

30362

16492

3312

9991

7179

6148

1678

3001

2338

N 91082 85915

GEWEST 53584 9307 28191

SECTOR PZ %

17

68

37

7

22

16

14

4

7

5

PAAZ

8452

30328

16194

2948

7591

4577

6015

967

1434

1680

%

19

69

37

7

17

10

14

2

3

4

IBW

178

1070

891

164

550

720

505

60

171

83

%

11

66

55

10

34

44

31

4

11

5

PVT

137

299

216

27

80

160

72

21

52

21

%

23

51

37

5

14

27

12

4

9

4

830

4336

2026

2247

194

267

161

92

309

237

44687 44186 1623 586

CIRCUIT 0-18j %

14

73

34

38

3

4

3

2

5

4

19-64j

12827

52979

29416

4138

17853

11519

12300

2470

4256

3531

%

17

69

38

5

23

15

16

3

6

5

65+j

2653

4744

2351

66

165

850

279

164

93

354

%

31

56

28

1

2

10

3

2

1

4

5953 76640 8489

I=geen probleem; II=primair; III=sociaal; IV=opvoeding; V=werk; VI=wonen; VII=financiën; VIII=diensten; IX=justitie;X=ander

Page 34 of 49

1.4.3. Global assessment of functioning (GAF) De GAF-score geeft op een intervalschaal van 1 – 100 een algemene beoordeling van het psychisch, sociaal en beroepsmatig functioneren van de patiënt. Beperkingen in functioneren die het gevolg zijn van lichamelijke (as III) of omgevingsfactoren (as IV) worden niet in rekening genomen. Figuur 12 toont voor de GAF-scores van de opnames in 2004 een normale distributie zoals in 1998. De categorieën 31-40 en 41-50 worden in 2004 vaker gescoord terwijl de extreme waarden aan beide uiteinden minder vaak worden gescoord. Het gemiddelde bedraagt in 1998: GAF=43.3 (sd=16) en in 2004: GAF=42.7 (sd=15) Een score van 43 bevindt zich in het interval 41-50 wat betekent dat op meerdere domeinen (psychisch, sociaal, beroep, school) het functioneren van de patiënt in ernstige mate verstoord is door de psychopathologie.

Fig 12: Distributie van de GAF-scores bij opname in 1998 en 2004 25000

20000

15000 N 10000

5000

0

1-10

11-20

21-30

31-40

41-50

51-60

61-70

71-80

81-90

91-100

1998

1862

6319

13251

20455

21238

13359

5441

2311

741

146

2004

1745

5756

13498

23503

23429

13064

5562

1418

909

26

De gemiddelde GAF-score=46 (sd=15) van de groep jongeren (0-18j) bleef in 1998 en 2004 hetzelfde. De ondergrens Pc25 verbeterde van 40 naar 45 terwijl de bovengrens Pc75 = 55 dezelfde bleef. De mediaan is voor beide jaren gelijk aan 45. Ook voor de oudere opnamegroep (65+j) veranderde er niets: gemiddelde GAF=39 (sd=16) Pc25=30 Mediaan=40 Pc75=50. De volwassen opnamegroep (19-64j) werd homogener met een standaarddeviatie van 15 in 2004 in vergelijking met sd=16 in 1998 terwijl het gemiddelde met 1 punt daalde van 44 in 1998 naar 43 in 2004. De ondergrens Pc25 evolueerde van 32 naar 35 en de bovengrens Pc75 van 55 naar 50 terwijl de mediaan=41 bleef. Volgens deze gegevens is de doorsnee oudere patiënt bij opname ernstiger gestoord (GAF-interval 31-40) dan de doorsnee jongere of volwassene (Gaf-interval 41-50). In het GAF-interval 31-40 is er sprake van een veralgemeende ernstige achteruitgang van het oordeelsvermogen, het denken, de stemming, realiteitsbesef en communicatie met de gevolgen daarvan op het sociaal maatschappelijk functioneren.

Page 35 of 49

Tabel 19 : Evolutie van de GAF-score in de sectoren per gewest Vlaanderen 1998 2004

Brussel 1998 2004

Wallonie 1998 2004

Belgie 1998

2004

PZ Gemiddeld Sd Mediaan Pc25 Pc75

25582 44 15 45 35 55

26541 43 15 45 35 50

5524 45 17 45 31 55

4756 40 15 40 30 50

12024 42 17 40 30 50

12840 42 15 40 30 50

43130 44 16 45 33 55

44137 42 15 40 32 50

PAAZ Gemiddeld Sd Mediaan Pc25 Pc75

21384 42 15 40 30 50

24745 41 14 40 30 50

3153 44 14 45 35 50

4183 40 14 40 30 50

15402 44 18 41 30 55

13653 46 15 45 38 52

39939 43 16 40 30 50

42581 43 15 40 34 50

IBW Gemiddeld Sd Mediaan Pc25 Pc75

867 53 13 50 45 60

918 53 11 50 45 60

201 48 13 45 39 56

209 46 11 45 40 51

436 36 22 40 30 55

482 49 12 50 40 60

1504 48 17 50 40 60

1609 51 11 50 45 60

Sectoren

288 294 30 98 232 191 550 PVT Gemiddeld 33 40 46 37 39 36 37 Sd 13 11 8 10 15 12 14 Mediaan 30 40 50 35 40 35 35 Pc25 23 35 40 30 30 25 25 Pc75 40 45 50 40 50 45 45 De aantallen in deze tabel hebben betrekking op alle opnames met een GAF-score > 0 (= onvoldoende informatie)

583 38 11 40 30 45

De doorsnee opname in IBW functioneert op een hoger niveau (GAF-interval 51-60) dan deze in PZ en PAAZ (GAF-interval 41-50) terwijl in PVT de meest gestoorde patiënten worden opgenomen (GAF-interval 31-40). In de PVT van het Brussels hoofdstedelijke gewest werden in 1998 nog patiënten van een beter niveau opgenomen (GAF-interval 4150) maar dit niveau daalde in 2004 (GAF-interval 31-40). In Vlaanderen verbeterden voor PVT de GAF-scores

Page 36 of 49

DEEL II: UITSTROOM Onder uitstroom worden alle medisch-psychiatrische verblijven verstaan die beëindigd werden in 2004. Eenzelfde patiënt kan meermaals voorkomen in deze populatie wanneer hij/zij meerdere beëindigde verblijven heeft gehad in hetzelfde jaar.

2.1. Algemene gegevens In 2004 bedroeg de uitstroom uit de 4 sectoren 90737 verblijven. Een toename van +6% (n= + 5298) in vergelijking met 1998 (n=85429) 15 . 85% betreft verblijven die in 2004 aanvingen (n=77506) en 15% verblijven die aanvingen vóór 2004 (n=13231).

Tabel 20: Aantal beëindigde verblijven naar behandeldienst bij ontslag BEHANDELDIENSTEN BIJ ONTSLAG A 2004

N

A1

66316

A2

7803

K

290

K1

3302

K2

848

PVT

55

558

IBW

T

T1

1623

7039

T2

2495

TF

342

66

%

73

9

0

4

1

0

1

2

8

3

0

0

N

65598

5846

557

2095

335

45

441

1516

6456

1979

499

62

%

77

7

1

2

0

0

1

2

8

2

1

0

Vlaande- N

1998 GEWEST

38849

4202

225

1649

681

39

316

940

4183

1940

328

44

ren

%

73

8

0

3

1

0

1

2

8

4

1

0

Brussel

N

7081

485

57

838

147

1

65

168

258

47

5

0

%

77

5

1

9

2

0

1

2

3

1

0

0

Wallonie N

20386

3116

8

815

20

15

177

515

2598

508

9

22

%

72

11

0

3

0

0

1

2

9

2

0

0

N

27728

4359

288

2064

284

55

0

0

6785

2495

342

66

%

62

10

1

5

1

0

0

0

15

6

1

0

N

38588

3444

2

1238

564

0

0

0

254

0

0

0

%

88

8

0

3

1

0

0

0

1

0

0

0

N

0

0

0

0

0

0

0

1623

0

0

0

0

%

0

0

0

0

0

0

0

100

0

0

0

0

N

0

0

0

0

0

0

558

0

0

0

0

0

%

0

0

0

0

0

0

100

0

0

0

0

0

N

1772

127

6

2884

830

55

0

3

83

13

8

0

%

31

2

0

50

14

1

0

0

1

0

0

0

N

58640

7128

283

409

17

0

326

1527

5125

2268

326

32

%

77

9

0

1

0

0

0

2

7

3

0

0

N

5890

543

1

6

0

0

232

93

1830

214

8

34

%

67

6

0

0

0

0

3

1

21

2

0

0

SECTOR PZ PAAZ IBW PVT CIRCUIT 0-18j 19-64j 65+j

15

Omdat het geboortejaar niet altijd correct werd ingevuld werd een cleaning van de databank uitgevoerd waardoor er in de tabellen waarin de leeftijdsgroepen beschreven worden voor 1998 103 verblijven en voor 2004 24 verblijven minder voorkomen Page 37 of 49

In vergelijking met 1998 worden er relatief minder verblijven beëindigd vanuit de voltijdse hospitalisatie van de dienst neuropsychiatrie voor observatie en behandeling van volwassenen (A-dienst: 1998 = 77% ; 2004=73%) en meer vanuit de daghospitalisatie (A1 : 1998=7% ; 2004= 9%)). Vanuit de voltijdse hospitalisatie van de dienst voor observatie en behandeling van kinderen en jongeren (K-dienst: 1998= 2% ; 2004=4%) worden in 2004 meer verblijven beëindigd. Ook voor de daghospitalisatie van deze dienst zijn er meer medische ontslagen. In het Brussels Hoofdstedelijk gewest gebeuren er meer ontslagen vanuit voltijdse hospitalisatie in de A- en K-diensten dan in Vlaanderen en Wallonië. In Vlaanderen en Wallonië zijn er meer ontslagen vanuit de daghospitalisatie A1 en vanuit de voltijdse hospitalisatie in de dienst neuro-psychiatrie voor de sociale wederaanpassing van volwassenen (T-dienst). 15% van de beëindigde verblijven in PZ betreffen de T-dienst. Gezien in MPG ook de dienst psycho-geriatrie onder deze kenletter wordt geregistreerd betreffen deze 6785 verblijven zowel ontslagen in het kader van de sociale wederaanpassing van volwassen psychiatrische patiënten als ontslagen van bejaarden met psychogeriatrische aandoeningen. 21% van de ouderen (65+j) worden vanuit deze dienst ontslagen (n=1830). 31% van de jongeren (0-18j) worden ontslagen vanuit voltijdse hospitalisatie in een A-dienst (n=1772) en 50% vanuit een K-dienst (n=2884). In 1998 bedroegen deze cijfers nog 43% (n=1643) vanuit een A-dienst en 42% (n=1604) vanuit een K-dienst. Relatief gezien worden jongeren vaker vanuit daghospitalisatie (K1 = 14%) ontslagen dan volwassenen (A1=9%) . Ouderen (65+j) worden in 2004 vaker vanuit daghospitalisatie ontslagen (2004:A1=6% n=543 1998=3% n=313).

2.2. Verblijfsduur In de export van MPG naar de FOD Volksgezondheid wordt het verschil in kalenderdagen tussen de ontslagdatum en de opnamedatum berekend. Het aantal dagen sinds de datum van medische opname drukt de duur van het beëindigd medischpsychiatrisch verblijf uit of met andere woorden het aantal dagen dat een bed/plaats niet beschikbaar is voor opname van een andere patiënt. Dit aantal dagen kan verschillen van het aantal dagen dat de patiënt tijdens zijn verblijf effectief in behandeling was. Vooral in het geval van daghospitalisatie zal de verblijfsduur niet gelijk zijn aan het aantal effectieve aanwezigheidsdagen van de patiënt gezien deze dienst tijdens het weekend gesloten is en voor de overige dagen er meer dan 1 patiënt kan behandeld worden per erkende plaats. De doorsnee verblijfsduur is in de 4 sectoren sinds 1998 onveranderd gebleven: gemiddelde verblijfsduur 1998 =108 dagen (sd=622) met een mediaan=21 dagen en in 2004 een gemiddelde verblijfsduur =108 dagen (sd=563). In 1998 en 2004 bedraagt de ondergrens van de distributie Pc25=6 dagen en de bovengrens in 1998 Pc75=54 dagen en in 2004 Pc75=56 dagen. Figuur 13 toont 4 groepen: 28% verblijven die niet langer dan 1 week duren16 32% verblijven met een duur vanaf 1 week tot 1 maand; 24% verblijven met een duur vanaf 1 maand tot 3 maanden en; 17% verblijven die langer dan 3 maanden duren De figuur geeft weinig verschil tussen het verloop van deze groepen in 1998 en 2004

16

0 dagen = opname en ontslag op dezelfde dag, 1 dag= opname met ontslag volgende dag Page 38 of 49

Fig 13: Aantal beëindigde verblijven per verblijfsperiode 25000

Aantal ontslagen

20000

15000

10000

5000

0 tot 1 dag

tot 1 week

tot 2 weken

tot 3 weken

tot 4 weken

1 tot 3 maanden

3 tot 6 maanden

6 tot 12 maanden

1 tot 3 jaren

meer dan 3 jaar

1998

9291

15041

10806

8695

8304

19786

6281

3359

2483

1280

2004

9175

16318

11124

8973

8832

21397

6971

3721

2710

1492

Verblijfsperiodes

Tabel 21 : Verblijfsduur sinds opname in kalenderdagen

VERBLIJFSDUUR N

Mean

Std

Median

P25

P75

Moment 2004

90713

108.0

562.5

21.0

6.0

56.0

1998

85326

107.6

622.5

21.0

6.0

54.0

53383

121.3

639.3

21.0

6.0

60.0

GEWEST Vlaanderen Brussel

9149

67.2

223.0

25.0

10.0

51.0

28181

96.1

476.7

21.0

6.0

53.0

PZ

44455

152.6

722.0

37.0

10.0

98.0

PAAZ

44077

24.1

51.9

14.0

4.0

29.0

683.9 1087.8

273.0

102.0

740.0

1512.5 1616.4

785.5

191.0 2749.0

Wallonie SECTOR

IBW

1623

PVT

558

CIRCUIT 0-18j 19-64j 65+j

5781

57.2

128.1

21.0

4.0

56.0

76081

89.8

378.0

21.0

6.0

53.0

297.6 1401.5

34.0

14.0

89.0

8851

Page 39 of 49

Tabel 21 en 22 tonen voor de voorzieningen van het Brussels Hoofdstedelijk gewest een langere verblijfsduur (mediaan=25 dagen versus 21 dagen in Vlaanderen en Wallonië) omdat er minder verblijven binnen 1 week (20%) afgesloten worden en meer verblijven na 1 tot 3 maanden (30%). In Vlaanderen en Wallonië is de range breder met Pc25=6 terwijl Pc25=10 in Brussel. De bovengrens van de distributie Pc75=60 in Vlaanderen, Pc75=53 in Wallonië en Pc75=51 in Brussel. In vergelijking met 1998 bleef de verblijfsduur in Vlaanderen onveranderd (mediaan 1998=21 Pc25=6 Pc75=62) terwijl het verblijf in Wallonië en Brussel in 2004 langer duurt: mediaan Brussel 1998=21 (Pc25=7 Pc75=46) en mediaan Wallonië 1998=19 (Pc25=5 Pc75=46) De korte verblijven komen vooral voor in de psychiatrische diensten van algemene ziekenhuizen (Tabel 22: PAAZ= 36%). In PZ is langverblijf waarschijnlijker (27% verblijft langer dan 3 maanden). Langverblijf is de regel in IBW (77%) en PVT (82%). Doorsnee verblijft een patiënt ( Tabel 21: mediaan=) 14 dagen in een PAAZ (Pc25=4 Pc75=29), 37 dagen in een PZ (Pc25=10 Pc75=98), 273 dagen in een IBW (Pc25=102 Pc75=740) en 785 dagen in een PVT (Pc25=191 Pc75=2749). Zie in dit verband figuur 14 waar per sector de beëindigde verblijven per opnamejaar worden weergegeven. In 1998 duurden verblijven in PAAZ en PZ minder lang: mediaan PAAZ=13 (Pc25=4 Pc75=28) en mediaan PZ=33 (Pc25=9 Pc75=93) Ook in IBW en PVT worden patiënten na een langer verblijf ontslagen: mediaan IBW in 1998=239 (Pc25=80 Pc75=724) en mediaan PVT in 1998= 426 (Pc25=57 Pc75=1501). 31% van de jongeren (0-18j) verblijven niet langer dan 1 week in de voorziening. Voor volwassenen (19-64j) is dat nog 29% maar voor ouderen (65+j) nog slechts 17%. Doorsnee verblijft een jongere (Pc25= 4 Pc75=56) en een volwassene (Pc25=6 Pc75=53) evenlang in een voorziening:met een mediaan=21 dagen terwijl de mediaan voor ouderen =34 dagen (Pc25=14 Pc75=89). In vergelijking met 1998 is het doorsnee verblijf van jongeren en volwassenen langer gaan duren: mediaan jongeren 1998=16 met Pc25=3 en Pc75=60 en mediaan=19 voor volwassenen met Pc25=5 en Pc75=50. Voor ouderen bleef de mediaan onveranderd=34 (1998: Pc25=15 Pc75=86)

Fig 14: Relatief (%) aantal beëindigde verblijven per opnamejaar volgens sector

2004 2003 2002

Opnamejaar

2001 2000 1999 1998 1997 1996 <1996 0%

20%

40%

60%

80%

100%

<1996

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

PVT

20

4

4

2

5

5

8

8

19

2004 25

IBW

5

1

1

2

2

4

6

12

30

37

PAAZ

0

0

0

0

0

0

0

0

6

94

PZ

1

0

0

0

0

0

1

2

16

79

Page 40 of 49

Tabel 22 : Aantal beëindigde verblijven per verblijfsperiode VERBLIJFSDUUR SINDS OPNAME 6 1 tot 3 tot maan3

6

den

tot 1 tot 1 tot 2 tot 3 tot 4 maan- maan- tot 1 dag

week

weken weken weken

den

den

jaar

1 tot meer 3

dan 3

jaar

jaar

moment 2004

N %

1998

N %

9175 16318 11124 10

8973

12

10

9291 15041 10806

8695

11

18 18

13

10

5212 10567

8832 21397

6971

3721

2710

1492

24

8

4

3

2

8304 19786

10

6281

3359

2483

1280

23

7

4

3

2

4646 11790

10

GEWEST Vlaande- N

6750

4809

4419

2415

1765

1010

ren

%

10

20

13

9

9

22

8

5

3

2

Brussel

N

384

1487

1031

1164

1196

2748

604

279

180

76

%

4

16

11

13

13

30

7

3

2

1

Wallonie N

3579

4264

3343

3000

2990

6859

1948

1027

765

406

%

13

15

12

11

11

24

7

4

3

1

N

2957

6397

4354

3294

3350 12370

5586

3080

2122

945

SECTOR PZ PAAZ IBW PVT

%

7

14

10

7

8

28

13

7

5

2

N

6203

9875

6726

5628

5434

8758

1076

273

87

17

%

14

22

15

13

12

20

2

1

0

0

N

10

34

33

37

44

219

268

293

405

280

%

1

2

2

2

3

13

17

18

25

17

N

5

12

11

14

4

50

41

75

96

250

%

1

2

2

3

1

9

7

13

17

45

N

779

1067

682

437

523

1397

525

234

116

21

%

13

18

12

8

9

24

9

4

2

0

7755 14364

9633

7708

7362 17391

5588

2999

2262

1019

CIRCUIT 0-18j 19-64j 65+j

N %

10

19

13

10

10

23

7

4

3

1

N

641

887

809

828

947

2609

858

488

332

452

%

7

10

9

9

11

29

10

6

4

5

Page 41 of 49

2.3. Wijze van ontslag De wijze van ontslag gaat na of het ontslag uit de voorziening al dan niet in overleg met de patiënt en het behandelingsteam gebeurde. In tabel 23 worden volgende modaliteiten onderscheiden: -Geen info: het item werd niet ingevuld -Wederzijds: het behandelingsteam en de patiënt zijn het eens over de beslissing tot ontslag -Wettelijk: het ontslag wordt geregeld ten gevolge van wettelijke maatregelen (de rubrieken in gevolge de toepassing van de wet op de bescherming van de geesteszieke van 26 juni 1990: overplaatsing met opname ter observatie, verderzetting gedwongen verblijf, nazorg, verpleging in een gezin) -Geëist: geëist door de patiënt of andere zonder akkoord van het behandelingsteam of geëist door het behandelingsteam zonder akkoord van de patiënt -Zonder overleg: de patiënt keerde niet terug of ontsnapte uit de voorziening -Overleden (met of zonder autopsie: verwachte natuurlijke dood, onverwachte natuurlijke dood, ongeval, suïcide, doodslag, overleden tijdens intermediair ontslag ),

Tabel 23 Wijze van ontslag WIJZE VAN ONTSLAG

2004

Geen

Weder-

Wette--

Zonder

info

zijds

lijk

Geëist

overleg

Overleden

N

508

71610

2287

12244

3439

625

%

1

79

3

13

4

1

N

273

64416

2381

12842

4605

814

%

0

75

3

15

5

1

Vlaande- N

427

1998 GEWEST

263

42344

1014

7067

2268

ren

%

0

79

2

13

4

1

Brussel

N

10

6914

604

1308

288

25

%

0

76

7

14

3

0

Wallonie N

235

22352

669

3869

883

173

%

1

79

2

14

3

1

N

194

32944

1528

7425

1976

388

SECTOR PZ PAAZ IBW PVT

%

0

74

3

17

4

1

N

305

37039

674

4549

1421

89

%

1

84

2

10

3

0

N

5

1268

62

228

29

31

%

0

78

4

14

2

2

N

4

359

23

42

13

117

%

1

64

4

8

2

21

N

68

4982

185

449

88

9

CIRCUIT 0-18j 19-64j 65+j

%

1

86

3

8

2

0

N

406

58721

1990

11446

3273

245

%

1

77

3

15

4

0

N

34

7907

112

349

78

371

%

0

89

1

4

1

4

Page 42 of 49

In vergelijking met 1998 (75%) gebeuren er in 2004 meer medische ontslagen met wederzijds akkoord tussen patiënt en het behandelingsteam (79%). Ontslag in het kader van een wettelijke maatregel wordt vaker door de Brusselse voorzieningen geregistreerd (7%). Ontslag dat geëist wordt door de patiënt of het behandelingsteam komt relatief vaker voor in PZ (17%) en IBW (14%). 4% van de ontslagen in IBW en PVT betreffen een wettelijke maatregel. In PVT is het ontslag vaker het gevolg van een overlijden (21%). Ontslag met een wettelijke maatregel komt relatief even vaak voor bij jongeren als volwassenen (3%). Geëist ontslag komt bijna dubbel zo vaak voor bij volwassenen (15%) dan bij jongeren (8%) en driemaal vaker dan bij ouderen (4%). Daarom is er minder ontslag met wederzijds akkoord bij volwassenen (77%). Bij ouderen wordt het verblijf vaker beëindigd door een overlijden (4%).

2.4. Global assessment of functioning (GAF) De GAF-score bij beëindiging van het medisch-psychiatrische verblijf is sinds de opname toegenomen van GAF-interval 41-50 naar interval 51-60 wat een verbetering van het psychosociaal functioneren impliceert. GAF-interval 51-60 betekent dat de ernst van de psychopathologie is afgenomen en beter gecontroleerd wordt in het psychosociaal functioneren van de patiënt. De gemiddelde GAF-score van de beëindigde verblijven bedroeg bij opname =43 (sd=15; mediaan=40 Pc25=34 Pc75=50) en bij ontslag = 54 (sd=15; mediaan=55 Pc25=45 Pc75=65).

Fig 15: GAF-score bij opname en ontslag 30000

25000

Aantal verblijven

20000

15000

10000

5000

0

1-10

11-20

21-30

31-40

41-50

51-60

61-70

71-80

81-90

Opname

1771

5866

13421

23313

23042

13082

5697

1448

909

91-100 22

Ontslag

558

1836

4869

11852

18966

24603

17159

6581

1911

195

Page 43 of 49

Tabel 24 toont eenzelfde effect in de beëindigde verblijven van de drie gewesten en de drie leeftijdsgroepen Waar in PZ en PAAZ verblijven beëindigd worden omdat het functioneren van de patiënt verbeterde is dit niet het geval bij beëindiging van de verblijven in IBW en PVT (Figuur 16).

Fig 16: Gemiddelde GAF-score bij opname en ontslag per sector 60

50

Gemiddelde GAF

40

30

20

10

0

PZ

PAAZ

IBW

PVT

Opname

43

43

51

35

Ontslag

52

57

50

34

Page 44 of 49

Tabel 24: Algemene beoordeling van het psychosociaal functioneren bij opname en ontslag (Global Assessment of Functioning DSM-IV) GAF bij opname

GAF bij ontslag

N

Mean

Std

Pc50

P25

P75

Mean

Std

Pc50

P25

P75

Moment 2004

88116

43

15

40

34

50

54

15

55

45

65

1998

84114

43

16

41

30

52

56

16

60

45

69

52021

42

15

40

33

50

54

15

55

45

65

GEWEST Vlaanderen Brussel

9066

40

14

40

30

50

55

16

55

45

65

27029

44

15

42

35

51

54

15

55

45

65

PZ

43648

43

15

40

32

50

52

16

50

40

60

PAAZ

42324

43

15

40

33

50

57

13

60

50

65

IBW

1596

51

12

50

45

60

50

12

50

40

60

PVT

548

35

13

35

25

45

34

13

35

25

45

Wallonie SECTOR

CIRCUIT 0-18j 19-64j 65+j

5546

47

15

45

40

55

56

14

55

50

65

74017

43

15

41

35

50

54

14

55

45

65

8553

39

16

40

30

50

50

19

50

36

64

De observaties in de tabel betreffen de verblijven met een GAF-score > 0 bij opname én bij ontslag

2.5. Voorgestelde nazorg en nabehandeling In deze paragraaf wordt beschreven op welke terreinen de patiënt hulp van derden nodig heeft bij ontslag. Men onderscheidt (Tabel 25): I= Basiszorgen: in de nazorg dient hulp van derden voorzien bij basiszorgen in verband met hygiëne, continentie, mobiliteit, voeding gezien de patiënt er niet alleen voor kan instaan II= Verpleegtechnische zorgen: de patiënt heeft hulp nodig van een derde voor het nemen van medicatie en/of voor verpleegtechnische zorgen III= Toezicht: dit item verwijst naar de aanwezigheid van een risicosituatie waardoor toezicht door een derde op de patiënt noodzakelijk is IV= Evaluatie: in de nazorg worden één of meerdere onderzoeken of evaluaties voorgesteld die betrekking kunnen hebben op lichamelijke, neurofysiologische, biologische, logopedische, mentale, psychologische, sociale of juridische aspecten. V= Somatische behandeling: in de nazorg wordt een somatische behandeling voorgesteld die kan bestaan uit somatische medicatie, een heelkundige ingreep, kinesitherapeutische behandeling, .. VI= Psychotrope behandeling: in de nazorg wordt een psychotrope behandeling voorgesteld. Het betreft hier alle behandelingen die op het psychisch beleven inwerken (medicatie, shocktherapie, chirurgische behandeling, .. ) VII= Relationele behandeling: in de nazorg wordt een behandeling voorgesteld die via relationele weg inwerkt op het psychisch beleven (psychotherapie, psychopedagogische interventie, ergotherapie, logopedie,ADL-training,..)

Page 45 of 49

VIII= Sociaal maatschappelijke begeleiding: in de nazorg wordt voorgesteld de patiënt te begeleiden bij sociaal-maatschappelijke activiteiten zoals het gebruik van bank, post, mutualiteit, openbaar vervoer, geldbeheer, boodschappen doen,.. IX= Andere voorgesteld nazorg Zowel in 1998 (72%) als 2004 (68%) wordt het vaakst een psychotrope behandeling als nazorgbehandeling voorgesteld aan de patiënt. Bijkomende nazorg betreft een relationele behandeling (1998: 54% 2004:48%), somatische behandeling (1998:48% 2004:47%) en evaluatie (1998: 48% 2004: 45%). (Tabel 25) In de Waalse voorzieningen worden in vergelijking met de Vlaamse en Brusselse minder vaak voorstellen gedaan in verband met basiszorgen (18%), verpleegtechnische zorgen (17%), toezicht (26%), evaluaties (32%) en sociaal maatschappelijke begeleiding (23%). In Wallonië en Brussel worden er vaker dan in Vlaanderen voorstellen gedaan in verband met somatische behandeling en relationele behandeling. Bij ontslag worden aan de patiënt door een PAAZ vaker dan een PZ voorstellen gedaan in verband met psychotrope behandeling (76% versus 61%) en relationele behandeling (55% versus 40%). Bij ontslag uit IBW worden aan de patiënt vaker dan in PVT voorstellen voor nazorg gedaan in verband met evaluaties (65% versus 58%), relationele behandeling (62% versus 51%) en sociaal maatschappelijke begeleiding (67% versus 51%). Bij ontslag uit PVT is er vaak hulp door derden nodig in de basisverzorging (61%) en somatische behandeling (68%). Voor meer dan de helft van de jongeren (0-18j) wordt bij ontslag nazorg voorgesteld in verband met evaluaties (51%), psychotrope behandeling (58%) en relationele behandeling (62%). Voor meer dan de helft van de volwassenen (19-64j) wordt een psychotrope behandeling voorgesteld (68%). Voor meer dan de helft van de ouderen (65+j) worden toezicht (50%), evaluaties (55%), somatische behandeling (66%) en psychotrope behandeling (75%) voorgesteld. Figuur 17 toont dat met toenemende leeftijd minder vaak relationele behandeling als nazorg wordt voorgesteld en vaker een psychotrope behandeling. Fig 17: Relatief aandeel van psychotrope versus relationele behandeling in de voorstellen voor nazorg per leeftijdsgroep 140

120

% beëindigde verblijven

100

80

60

40

20

0

Jongeren

Volwassenen

Ouderen

Relationele behandeling

62

47

43

Psychotrope behandeling

58

68

75

Page 46 of 49

Tabel 25: Voorgestelde nazorg en nabehandeling NAZORG en NABEHANDELING I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX N 17

2004 % 1998 %

19884

22093

29314

40490

41905

61612

42844

26647

7437

22

25

33

45

47

68

48

30

8

17659

21255

31835

40726

40305

61001

45352

24563

5888

21

25

38

48

48

72

54

29

7

12792

15257

18603

27096

21516

34413

20251

17017

4842

24

29

35

51

41

65

38

32

9

2073

1978

3357

4485

4754

7263

5741

3238

705

23

22

37

49

52

80

63

35

8

5019

4858

7354

8909

15635

19936

16852

6392

1890

18

17

26

32

56

71

60

23

7

10455

11220

14570

18884

19149

26971

17551

12891

3399

90088 84517

GEWEST Vlaanderen % Brussel % Wallonie %

52956 9124 28008

SECTOR PZ %

24

25

33

43

43

61

40

29

8

8301

9588

13438

20312

21515

33224

24085

12460

3729

%

19

22

31

46

49

76

55

28

8

IBW

858

988

1025

1039

942

1113

983

1071

267

PAAZ

%

54

62

64

65

59

70

62

67

17

PVT

270

297

281

255

299

304

225

225

42

%

61

67

64

58

68

69

51

51

10

1792

1752

2253

2933

1884

3371

3556

2463

685

31

30

39

51

33

58

62

43

12

14408

16633

22857

32860

34397

51918

35627

21341

5988

19

22

30

43

45

68

47

28

8

3684

3708

4204

4697

5624

6323

3661

2843

764

43

44

50

55

66

75

43

34

9

44067 43988 1592 441

CIRCUIT 0-18j % 19-64j % 65+j %

5772 75836 8480

I=Basiszorgen; II=Verpleegtechnische zorgen; III=Toezicht; IV=Evaluatie; V=Somatische behandeling; VI=Psychotrope behandeling; VII=Relationele behandeling; VIII=Sociaal maatschappelijke begeleiding; IX= andere nazorg

17

Zonder overledenen Page 47 of 49

2.6. Bestemming bij ontslag De bestemming geeft het leefmilieu weer waar de patiënt na zijn medisch ontslag naar toe gaat. Men onderscheidt 4 grote groepen naargelang men alleen gaat wonen; in een gezin-/of een gezinsvervangend milieu gaat wonen (eigen gezin, ouderlijk gezin, inwonend of samenwonend, ander gezinsmilieu); in een collectieve woonvorm of voorziening zal verblijven (voorziening voor bejaarden, instelling voor gehandicaptenzorg, opvangcentrum voor thuislozen, gemeenschapsverband, instelling afhankelijk van justitie, andere collectieve woonvorm); of in een therapeutisch milieu zal verblijven (PZ, PAAZ, PVT, IBW, gezinsverpleging, alternatieve psychiatrische opvang, algemeen ziekenhuis, ander therapeutisch milieu).

Tabel 26: Bestemming bij ontslag BESTEMMING BIJ ONTSLAG - Collec Niet

- tieve

Inge-- Woont vuld 2004

N

1468

gezins

alleen milieu 24077

45166

Geen

woon -Therap vorm 4817

Overi- vast -

milieu

ge

verblijf

11706

1672

1807

%

2

27

50

5

13

2

2

N

1248

20519

45068

4713

11080

1843

860

%

1

24

53

6

13

2

1

Vlaande- N

725

13206

26471

2856

7697

980

1448

1998 GEWEST ren

%

1

25

50

5

14

2

3

Brussel

N

51

3008

4054

437

1387

145

67

%

1

33

44

5

15

2

1

Wallonie N

692

7863

14641

1524

2622

547

292

%

2

28

52

5

9

2

1

N

643

12497

20708

3208

5025

1089

1285

%

1

28

47

7

11

2

3

N

668

11277

24256

1443

5386

540

507

%

2

26

55

3

12

1

1

N

36

285

168

63

1030

34

7

%

2

18

10

4

63

2

0

N

121

18

34

103

265

9

8

%

22

3

6

18

47

2

1

N

95

107

4349

458

666

64

42

%

2

2

75

8

12

1

1

N

951

22082

37541

2490

9745

1559

1713

%

1

29

49

3

13

2

2

N

422

1888

3276

1869

1295

49

52

%

5

21

37

21

15

1

1

SECTOR PZ PAAZ IBW PVT CIRCUIT 0-18j 19-64j 65+j

Niet ingevuld = overledenen inbegrepen

Page 48 of 49

In vergelijking met 1998 gaan er in 2004 relatief meer patiënten alleen wonen bij ontslag en zijn er minder die terugkeren naar hun gezinsmilieu. Het aantal dat de instelling verlaat zonder dat ze over een vaste verblijfplaats beschikken is in 2004 verdubbeld (2%) Alleen gaan wonen, komt vaker voor na een verblijf in de Brusselse voorzieningen terwijl in deze van Vlaanderen of Wallonië vaker teruggegaan wordt naar het eigen gezinsmilieu. In tegenstelling tot Vlaanderen (14%) en Brussel (15%) worden er in Wallonië (9%) minder patiënten verwezen naar een ander therapeutisch milieu. In Vlaanderen betreffen 3% van de beëindigde verblijven patiënten zonder vaste verblijfplaats. Verwijzingen naar een collectieve woonvorm gebeuren meer vanuit PZ (7%) dan PAAZ (3%) en ontslag terug naar het gezinsmilieu gebeurt meer in PAAZ (55%) dan PZ (47%). De patiënten zonder vaste verblijfplaats verblijven vaker in een PZ (3%) dan een PAAZ (1%). Ontslag vanuit een IBW betekent voor 63% een verwijzing naar een ander therapeutisch milieu en voor 18% alleen gaan wonen. PVT verwijst 47% naar een ander therapeutisch milieu, 18% naar een collectieve woonvorm. De 22% in de categorie ‘Niet ingevuld’ betreft voor 21% verblijven die door een overlijden werden beëindigd. 75% van de jongeren (0-18j) worden terug naar hun gezinsmilieu ontslagen en 20% ofwel naar een collectieve woonvorm (8%) of naar een ander therapeutisch milieu (12%). 49% van de volwassenen (19-64j) keren terug naar hun gezinsmilieu, 29% gaat alleen wonen en 13% wordt verwezen naar een ander therapeutisch milieu. Slechts 37% van de ouderen (65+j) gaan terug naar hun gezinsmilieu, 21% gaat alleen wonen, 21% naar een collectieve woonvorm en 15% wordt verwezen naar een ander therapeutisch milieu. 4% is overleden.

Page 49 of 49