provincie groningen Leven in het LandeLijk gebied

provincie groningen

Leven in het LandeLijk gebied Programma LandeLijk gebied groningen 2 2013-2016

Leven in het landelijk gebied

Programma Landelijk Gebied Groningen 2 2013-2016

1

Voorwoord    We zijn weer aan de slag in het landelijk gebied. In 2012 staken we de schop in de grond in  Ellersinghuizerveld, Dannemeer en Grootegastermolenpolder. Ook in deze economisch moeilijke  tijden is het belangrijk om in de groene infrastructuur ‐  natuur en landschap ‐ te investeren.  Hoofdopgaaf is het compleet maken van de Ecologische Hoofdstructuur. Vol energie willen we de  komende jaren meters maken of beter gezegd, hectares.    We hebben ervoor gekozen om dit nieuwe Programma Landelijk Gebied te laten lopen tot en met  2016. Dan evalueren Rijk en provincies de afspraken in het Natuurakkoord. Het is mijn ambitie om op  dat moment 3.000 hectare nieuwe natuur te hebben ingericht. Als dat lukt, kunnen we de EHS in de  periode tot 2021 ook daadwerkelijk afronden. Dan hebben we een robuuste natuurinfrastructuur  waarbij natuurgebieden voor zowel dier als mens goed met elkaar zijn verbonden en waar iedereen  van kan genieten. We gaan voor natuur die tegen een stootje kan.     Verder is het onze plicht de Groningse natuur en het landschap mooi, toegankelijk en vitaal te  houden. Dat vraagt steeds onze zorg en rentmeesterschap. Natuur en landschap zijnvan belang voor  de ecologie, de biodiversiteit, de leefbaarheid en de economie. In dit programma leggen we een  koppeling met recreatie en toerisme, ondernemerschap, water, landbouw en economie; al die zaken  waar wij als provincie mee te maken hebben.     Natuurbeleid en (landschaps)beheer kosten geld. De discussies over de verdeling van beschikbare  beheergelden met het Rijk en tussen de provincies onderling lopen nog, vooral waar het de periode  na 2014 betreft. Wij willen, met de andere verantwoordelijke partijen, zo snel mogelijk zekerheid  bieden aan onze partners in het veld.    Het Rijk heeft ook diverse taken zónder middelen losgelaten. Als gevolg daarvan hebben we scherpe,  pijnlijke keuzes moeten maken. Samen met direct betrokkenen en belanghebbenden moeten we  creatief en innovatief zijn, bijvoorbeeld voor het Nationaal Landschap Middag‐Humsterland en het  Nationaal Park Lauwersmeer.     Krachtenbundeling met alle partijen in het landelijk gebied is de enige manier om tot een vitaal  platteland te komen. Ook vanuit Europa wordt dat gestimuleerd, via budgetten voor lokale  ontwikkeling door en voor de plattelandsgemeenschap. We hebben een goede traditie in  samenwerking met de landbouw. Op basis van wederzijds belang bouwen we die samenwerking  verder uit. De ambitie is om ook burgers en ondernemers nadrukkelijker bij landschap, recreatie,  klimaatverandering, natuurontwikkeling en beheer te betrekken. We zien een groeiend  ondernemerschap. Veel boeren nemen hier het voortouw in. Inspirerend is bijvoorbeeld de  coöperatie i.o. in het Westerkwartier, waarin boeren en Staatsbosbeheer samenwerken.   Dat past heel goed bij ons motto: de natuur is van ons allemaal!    Henk Staghouwer 

2

Inhoudsopgave      1

2

3

4

5

Aan de slag ...................................................................................................................................... 5 1.1 Provinciaal meerjarenprogramma ........................................................................................... 5 1.1.1 Inleiding ............................................................................................................................... 5 1.1.2 Wat doet het programma ..................................................................................................... 6 1.1.3 Leeswijzer ............................................................................................................................ 7 Organisatie ....................................................................................................................................... 8 2.1 Samen aan zet......................................................................................................................... 8 2.2 Programmatisch werken .......................................................................................................... 9 2.3 Vaststelling programma en begroting ...................................................................................... 9 2.4 Monitoring en rapportage ...................................................................................................... 10 Wat willen we bereiken................................................................................................................... 11 3.1 Leven in het landelijk gebied ................................................................................................. 11 3.2 Landbouw .............................................................................................................................. 12 3.2.1 Beleid ................................................................................................................................. 12 3.2.2 Ambities en instrumenten .................................................................................................. 13 3.3 Natuur .................................................................................................................................... 13 3.3.1 Beleid ................................................................................................................................. 13 3.3.2 Ambities en instrumenten .................................................................................................. 15 3.4 Water ..................................................................................................................................... 18 3.4.1 Beleid ................................................................................................................................. 18 3.4.2 Ambities en instrumenten .................................................................................................. 18 3.5 Landschap ............................................................................................................................. 20 3.5.1 Beleid ................................................................................................................................. 20 3.5.2 Ambities en instrumenten .................................................................................................. 20 3.6 Sociaal Economische Vitalisering.......................................................................................... 22 3.6.1 Beleid ................................................................................................................................. 22 3.6.2 Ambities en instrumenten .................................................................................................. 23 3.7 Krimp ..................................................................................................................................... 24 3.7.1 Beleid ................................................................................................................................. 24 3.7.2 Ambities en instrumenten .................................................................................................. 24 3.8 Recreatie en toerisme ........................................................................................................... 25 3.8.1 Beleid ................................................................................................................................. 25 3.8.2 Ambities en instrumenten .................................................................................................. 25 3.9 Cultuur en evenementen ....................................................................................................... 26 3.9.1 Beleid cultuur ..................................................................................................................... 26 3.9.2 Ambities cultuur ................................................................................................................. 27 3.9.3 Beleid evenementen .......................................................................................................... 27 3.9.4 Ambities evenementen ...................................................................................................... 27 3.10 Bodem ................................................................................................................................... 27 3.10.1 Beleid ............................................................................................................................. 27 3.10.2 Ambities en instrumenten .............................................................................................. 28 Financiering .................................................................................................................................... 31 4.1 Financiering ........................................................................................................................... 31 4.2 Grond voor grond .................................................................................................................. 31 4.3 Flexibel programmeren .......................................................................................................... 32 4.4 Europese plattelandsontwikkelingsprogramma ..................................................................... 32 4.5 Investeringsopgave EHS ....................................................................................................... 32 Kader voor subsidies en overeenkomsten ..................................................................................... 36 5.1 Inleiding ................................................................................................................................. 36 5.2 Algemene voorwaarden subsidies......................................................................................... 36 5.2.1 Algemeen........................................................................................................................... 36 5.2.2 Aanpassing kader voor subsidies gedurende de planperiode .......................................... 37 5.3 Landbouw .............................................................................................................................. 37 5.3.1 Innovatieve kwaliteitssprong.............................................................................................. 37 5.3.2 Structuurverbetering grondgebonden landbouw ............................................................... 37 5.3.3 Regelingen flankerend beleid ............................................................................................ 38

3

5.4 Natuur .................................................................................................................................... 38 5.4.1 Verwerving en functieverandering ..................................................................................... 39 5.4.2 Inrichting natuurgebieden .................................................................................................. 40 5.4.3 Beheer ............................................................................................................................... 40 5.4.4 Investeringen natuur- en milieukwaliteit ............................................................................ 41 5.4.5 Organisaties....................................................................................................................... 41 5.5 Water ..................................................................................................................................... 42 5.5.1 Verdroging ......................................................................................................................... 42 5.5.2 Kaderrichtlijn Water ........................................................................................................... 42 5.6 Landschap ............................................................................................................................. 43 5.6.1 Inrichting en beheer landschap ......................................................................................... 43 5.6.2 Karakteristiek Landschap (knelpunten landschap)............................................................ 43 5.7 Sociaal Economische Vitalisering (SEV) ............................................................................... 45 5.7.1 Recreatie en toerisme ....................................................................................................... 46 5.7.2 Cultuur en evenementen ................................................................................................... 47 Bijlagen Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 6 Bijlage 7 Bijlage 8 Bijlage 9

Overzicht gebiedscommissies Kaart Europese verplichtingen in de EHS Prioritering inrichting en verwerving nieuwe natuur Restant opgave TOP-gebieden KRW-synergieprojecten Kaart landschapsstructuur Werkprogramma ‘EHS Zuidlaardermeer - Midden-Groningen’ Instrumenten Vervallen rijkstaken

 

4

1

Aan de slag 

 

1.1

Provinciaal meerjarenprogramma  

1.1.1 Inleiding   Voor u ligt het Provinciaal Meerjaren Programma Landelijk Gebied (PLG2) van de provincie  Groningen voor de periode 2013‐2016. Hierin worden de doelen beschreven die de provincie samen  met partners in het landelijk gebied wil realiseren. Dit programma is opvolger van het PLG 2007‐ 2013, dat door voortijdige beëindiging van de bestuursovereenkomst Investeringsbudget Landelijk  Gebied en het afsluiten van het Natuurakkoord komt te vervallen.    Het Rijk heeft een fors aantal taken, waar in de bestuursovereenkomst 2007‐2013 afspraken over  waren gemaakt, afgestoten. Het gaat om taken op het gebied van onder andere  landbouwstructuurversterking, recreatieve routes voor varen, fietsen en wandelen, Nationale  Landschappen en Nationale Parken.     De decentralisatie van taken van het Rijk naar de provincie gaat gepaard met een ingrijpende  bezuiniging. Dat vraagt om ingrijpende maatregelen en keuzes. De decentralisatie van natuur is  aanleiding voor (her)formulering van ons natuur‐ en landschapsbeleid. Dit heeft zijn weerslag  gekregen in onze beleidsnota Natuur ‘Groen Groningen’ 2013‐2021. Kern van ons beleid is dat we  met bescherming, optimaal beheer en ontwikkeling van natuur en landschap de kwaliteiten en  meerwaarde voor een leefbaar Groningen kunnen waarborgen. Ondanks de beperkt beschikbare  middelen, houden we de ambities hoog. Met creativiteit, samenwerking en prioritering in de tijd  willen wij die ambities verwezenlijken.     Zowel over het beleid als de keuzes in de uitvoering voeren wij, net als voorheen, overleg met  partijen in het landelijk gebied. Een aantal van hen heeft met het Groenmanifest een voorzet voor  het nieuwe beleid gegeven. De provincie heeft dit manifest als uitgangspunt voor de formulering van  haar beleid genomen. In het PLG2 geven we aan welke taken wij als overheidstaken beschouwen en  met welke ambitie wij ze voortzetten.    De doelen voor het landelijk gebied zijn breed. Het PLG2 bestrijkt hiervan slechts een deel. We  hebben ervoor gekozen het PLG2, net als het PLG 2007‐2013, een brede opzet te geven. Sommige  elementen hebben we weggelaten, andere zijn toegevoegd. Het is een samenhangend geheel  gebleven: de sterk met elkaar samenhangende doelen en instrumenten zijn in één programma  beschreven.     Centraal thema in het programma is leven in het landelijk gebied. Sommige daarmee verbonden thema’s  worden volledig door het PLG2 ingevuld. Naast het PLG bestaan andere programma’s (programma  bevolkingsdaling, economisch actieprogramma)  In het PLG2 gaan we in op de samenhang met deze  programma's.  Vanuit het PLG wordt geen aanspraak gedaan op budgetten, die begrotingstechnisch  geen onderdeel van het PLG zijn.  Het is aan de provincie om te zorgen voor een goede interne afstemming,  zodanig dat de subsidieaanvrager geen belemmeringen ondervindt. Het is daarbij onze ambitie om  bureaucratie en administratieve lasten zoveel mogelijk te beperken. 

 

5

 

Hoeksmeer een walhalla voor vogels 

    De afgelopen jaren hebben een mooie krachtenbundeling van partijen in het landelijk gebied te zien  gegeven. De traditie van goede samenwerking tussen landbouw en natuurorganisaties willen we  voortzetten. Er zijn al grote stappen gemaakt in bijvoorbeeld Westerwolde of de omgeving van  Haren. Door opgaven voor waterbeheer, landbouw, recreatie en natuur en landschap te combineren,  ontstaat een leefbaar en vitaal platteland. In de nieuwe programmaperiode gaan we hier graag mee  verder.     1.1.2 Wat doet het programma   In het PLG2 2013‐2016 stellen we de programmakaders voor het landelijk gebied vast in termen van  doelen, prestaties, middelen en werkwijze    Het programma richt zich op de volgende thema’s:   Behoud en ontwikkeling van natuur en landschap   Stimulering verduurzaming van landbouw    Versterking van de sociaal‐economische vitaliteit van het landelijk gebied   Afstemming van de waterhuishouding op de diverse functies    Op basis van deze thema’s voeren wij de regie over de uitvoering van het PLG2. In grote lijnen zetten  we de programmatische aanpak voort die we ook bij het PLG 2007‐2013 hanteerden, zij het met  minder middelen. De programmatische aanpak betekent dat concrete resultaten zoveel mogelijk  vanuit de doelen worden geformuleerd. De programmatische aanpak betekent dat projecten die  binnen de doelen van het programma passen, in principe voor financiering in aanmerking komen. In  hoofdstuk 5  'kader voor subsidies en overeenkomsten' wordt dat toegelicht.  

6

1.1.3 Leeswijzer  Hoofdstuk 2 gaat in op de wijze waarop wij samen met gebiedspartners onze doelen en prestaties in  het landelijk gebied willen realiseren. Ook komen de programmavaststelling en de begroting in dit  hoofdstuk aan de orde. De ambities die we nastreven staan beschreven in hoofdstuk 3. Onze ambities ten aanzien van Leven in het landelijk gebeid dragen bij aan “Leefbaarheid”, één van de drie speerpunten van het college. De financiële opbouw van dit programma is beschreven in hoofdstuk 4. 

Hoofdstuk 5 gaat in op de voorwaarden waaronder projecten voor subsidie in aanmerking komen.    

Zomerfair in de slingertuin van boerderij Hermans Dijkstra in Midwolda  

 

 

 

7

     

2 2.1

Organisatie  Samen aan zet 

  Om de uitvoeringsopgaven en programmadoelen voor de periode 2013‐2016 te realiseren, hebben  wij onze gebiedspartners nodig. Goede afspraken over werkwijze, prioritering en financiering zijn  daarbij van groot belang. Wij streven naar een integrale aanpak van onze opgaven en die van onze  gebiedspartners.    Samen werken, gedeelde ambities  In de beleidsnota Natuur ‘Groen Groningen’ zijn onze ambities voor  natuur en landschap verwoord.  In het PLG2 voegen wij onze ambities voor een vitaal landelijk gebied en sociale samenhang daar aan  toe. Wij stimuleren vernieuwing en verbreding van de landbouw, met extra aandacht voor  innovatieve kwaliteitsprongen.   De fysieke opgaven die we in het landelijk gebied willen realiseren, zijn groot, complex en staan  onder tijdsdruk vanuit Europa. Denk aan de afronding van de EHS. Daar waar grondruil,  grondverwerving en functieverandering aan de orde komen, ontwikkelen we samen met  gebiedspartners een plan. Zo waarborgen we dat meerdere doelen integraal worden aangepakt.    

Gezamenlijk planvoorbereiding in het provinciehuis 

 

  Voor dergelijke opgaven hebben we goede ervaringen met gebiedscommissies, ook wel land‐ of  herinrichtingscommissies genoemd. Hun opdracht is doorgaans om een integraal en gedragen plan te  ontwikkelen en tot uitvoering te brengen. Deze werkwijze zetten wij voort. In het licht van de  decentralisatie en de bezuinigingen worden opdrachten op basis van maatwerk geherformuleerd en 

8

geprioriteerd. Klassieke landinrichtingsprojecten van voor de inwerkingtreding van de Wilg (Wet  inrichting landelijk gebied) ronden wij af.     Om kennis uit het gebied optimaal te benutten en om draagvlak te verkrijgen, blijven wij  vertegenwoordigers uit het gebied betrekken bij planvorming. Per gebied en afhankelijk van de  opgave en de fase waarin deze zich bevindt, bekijken wij in welke vorm dit het beste kan. In het ene  gebied is dat met een gebiedscommissie; in het andere met een stuurgroep en een ambtelijke  voorbereidingsgroep.   Gebiedscommissies adviseren Gedeputeerde Staten. In de opdracht die zij krijgen, staan de opgaven  en tijdslimiet beschreven. Daarnaast krijgen zij de opdracht om externe middelen te genereren voor  de uitvoering van het integrale plan. In bijlage 1 is een overzicht van gebiedscommissies te vinden.    Bij planontwikkeling vanuit het gebied vormt de herijkte EHS, die samen met gebiedspartners is  opgesteld, het uitgangspunt.  

2.2

Programmatisch werken 

  In de meerjarige programmatische aanpak worden concrete resultaten zoveel mogelijk vanuit de  doelen geformuleerd. Resultaten worden bijgehouden. Als resultaten of omstandigheden daar  aanleiding toe geven, is tussentijds schuiven van doelen mogelijk. Ook omdat zogenaamde  jaarschijven verdwijnen, is de flexibiliteit groter.     Die flexibiliteit willen we eveneens inbouwen in de wijze waarop wij het omvangrijke EHS‐project  uitvoeren. Dit project bestaat uit diverse deelprojecten in verschillende regio’s. De ambitie is om de  gehele EHS in 2021 te voltooien op basis van vrijwillige medewerking van grondeigenaren. Samen  met de partners stellen we prioriteiten aan de hand van de inhoud. In de praktijk doen zich  voortdurend veelal onvoorziene kansen en knelpunten voor. Voor de realisering van de EHS zoeken  wij zoveel mogelijk naar synergie met bijvoorbeeld het Waddenbeleid, Europees beleid en de inzet  van allerlei fondsen. Op nieuwe financierings‐ en verwervingskansen moet snel kunnen worden  ingespeeld. Ook moet het mogelijk zijn om deelprojecten ‘on hold’ te zetten. De programmering van  de EHS is inhoudelijk gemotiveerd, maar de werkwijze is zo flexibel als de werkelijkheid van ons  vraagt. Evenals in het vorige programma, reserveren we een apart budget voor de proceskosten.  Hieruit worden onder andere de bijdrage aan het IPO, vooronderzoek voor de te nemen  inrichtingsmaatregelen, communicatie en extra inhuur DLG gefinancierd. 

2.3

Vaststelling programma en begroting 

  Provinciale Staten van Groningen stellen het PLG2 vast voor de looptijd van 2013 tot en met 2016.   Bij de vaststelling van de programmabegroting en tussentijdse wijzingen heeft Provinciale Staten  heeft het recht om provinciale middelen anders in te zetten. Ook voor de inzet van provinciale  middelen binnen het PLG2 betekent dit dat jaarlijks goedkeuring van Provinciale Staten nodig is.    Het PLG2 is gebaseerd op vastgesteld beleid. Regel is dat projecten daar door Gedeputeerde Staten  aan worden getoetst. Jaarlijks rapporteren Gedeputeerde Staten separaat aan Provinciale Staten  over de voortgang van de uitvoering. De jaarlijkse rapportage gaat vergezeld van een toelichting,  waarin eventuele politiek‐bestuurlijk relevante punten worden voorgelegd en waarin een doorkijk  wordt gegeven naar de resterende programmaperiode. Als daar aanleiding toe is, kunnen  Gedeputeerde Staten voorstellen voor bijstelling van het PLG2 doen. De separate rapportage  vervangt niet de verantwoording die onderdeel is van de begrotingscyclus.    

9

De interne organisatie van de provincie is erop gericht zoveel mogelijk ondersteunend te zijn aan een  vlotte uitvoering. Het is onze ambitie om integrale projecten vlot tot uitvoering te brengen, door het  totaal aan regels, procedures en afzonderlijke budgetten zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen. 

2.4

Monitoring en rapportage 

  Voor een goed verloop van de uitvoering van het PLG2, wordt jaarlijks de voortgang gemonitord en  verantwoording afgelegd. Gedeputeerde Staten zijn verantwoordelijk voor de rapportages. Naast de  verantwoording richting Provinciale Staten, wordt verantwoording richting Brussel afgelegd. In 2016  vindt landelijk een evaluatie plaats van de voortgang en beschikbaarheid van middelen voor het  landelijk gebied. De Tweede Kamer maakt dan een afweging over de verdeling van benodigde  middelen voor de periode 2017‐2021.    De planning en bewaking van de financiële en beleidsmatige voortgang van het PLG2 is verankerd in  de provinciale planning‐ en controlcyclus. Deze cyclus bestaat uit het Koersverhaal, Voorjaarsnota,  Begroting, Najaarsnota en Jaarrekening. Gedeputeerden Staten nemen de uitvoering ter hand en  leggen jaarlijks verantwoording af aan Provinciale Staten.     Het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) is het verplichte kader waarbinnen de provinciale  cyclus en de bijbehorende documenten vorm krijgen. We leggen de prestaties en budgetten vast op  productniveau. Flexibiliteit en consistentie zijn hiermee gewaarborgd.    

  

10

3

Wat willen we bereiken 

 

3.1

Leven in het landelijk gebied 

  Het College heeft voor de huidige collegeperiode drie speerpunten van beleid gekozen en wil daar  resultaatgericht mee aan de slag. De speerpunten zijn werk, energie en leefbaarheid in ruime zin. Het  Programma Landelijk Gebied draagt aan deze hoofddoelen bij, waarbij het accent ligt op leefbaarheid  in ruime zin: voor mens, plant en dier. Het centrale thema in het PLG2 is ‘Leven in het landelijk  gebied’.    De provincie kiest voor samenhangend beleid voor het landelijk gebied. Door integraliteit in denken  en doen te bevorderen, vergroten we de kansen om doelen en belangen met elkaar te verbinden. Zo  zijn recreatie en toerisme gebaat bij de afstemming tussen ontwikkeling van natuurgebieden en de  toegankelijkheid en het beheer daarvan. Kwaliteit van het landschap is van belang voor het gevoel  van verbondenheid met en herkenning van de identiteit van de streek. Met versterking van de  landschappelijke structuur investeren we in een plezierige leefomgeving en de toeristisch‐recreatieve  waarde van een gebied. Een bloeiende toeristische sector vangt vervolgens een deel van de  teruglopende werkgelegenheid in de landbouwsector op. Westerwolde is een mooi voorbeeld van  hoe een integrale aanpak bijdraagt aan een leefbaar landelijk gebied.    Water is de blauwe draad tussen diverse functies. De waterschappen hebben belangrijke taken en  doelen rond kwaliteit en kwantiteit van waterbeheer. Samen met de provincie zijn zij  verantwoordelijk voor de uitvoering van de Kaderrichtlijn Water. De wateroverlast van 1998 en 2011  maken duidelijk hoe belangrijk het is om zowel technische als meer natuurlijke methodes voor afvoer  of retentie van water in te zetten. Dat geldt ook voor situaties van extreme droogte. Door goed  samenspel en een doordachte inrichting worden belangen van waterveiligheid, waterkwaliteit,  landbouw en natuur gekoppeld en ontstaat synergie.     De vitaliteit van het landelijk gebied heeft voortdurend onze aandacht. De laatste jaren is extra  aandacht uitgegaan naar regio’s met een sterk krimpende bevolkingsomvang. Wij willen blijven  investeren in de vitaliteit van het gehele landelijk gebied. In de PLG‐periode 2007‐2013 is op basis  van een bottom‐up aanpak inhoud gegeven aan het thema Sociaal Economische Vitalisering  (LEADER). Deze aanpak past bij de samenwerking die wij in de regio zoeken en maakt het bovendien  mogelijk om de inzet van regionale overheden met Europees geld te verdubbelen. In 2013 wordt  bepaald of deze werkwijze wordt voortgezet of dat op een andere manier vorm en inhoud wordt  gegeven aan een vitaal platteland. Wat blijft, is de wens om mensen en zaken aan elkaar te  verbinden. De betrokkenheid van bewoners bij hun dorp en hun omgeving, door vormen van  burgerparticipatie in bijvoorbeeld landschapsonderhoud, is zeer waardevol.     De provincie is verantwoordelijk en heeft ambities op diverse terreinen die het leven in het landelijk  gebied raken. Om daar uitvoering aan te kunnen geven, hebben overheden en maatschappelijke  partners elkaar hard nodig. Dat begint bij het maken van plannen en loopt door tot ver in de  uitvoering daarvan. De provincie is daarom zeer ingenomen met initiatieven als het Groenmanifest  en de samenwerking die we hebben gevonden in het Provinciaal Netwerk Landelijk Gebied.    

11

3.2

Landbouw 

3.2.1 Beleid  Groningen en landbouw horen bij elkaar. Als provincie willen wij bijdragen aan een innovatieve,  duurzame ontwikkeling van de sector. De landbouw heeft hier toekomst dankzij uitstekende  gronden, de goede bedrijfsstructuur en interactie tussen primaire bedrijven, verwerkende industrie  en kennisinstituten in de regio. Landbouw vormt een onderdeel van de speerpuntsector Biobased  Economy/Agribusiness.  Vanwege het belang van de landbouw als economische sector zijn de  doelstellingen omtrent de verduurzamening ook opgenomen in het Economisch Actieprogramma  Groningen (EAG).    Maatschappelijke ontwikkelingen vragen om verhoogde aandacht voor verduurzaming, dierenwelzijn  en de invloed op de volksgezondheid. In dialoog met de landbouw verkennen wij de mogelijkheden  voor  innovatieve kwaliteitssprongen richting duurzaamheid, bijvoorbeeld waar het de interactie met  biodiversiteit, bodem‐ en milieukwaliteit, beheer van natuurwaarden en de relatie met  natuurgebieden betreft.    In de afgelopen decennia hebben overheden en particulieren fors geïnvesteerd in versterking van de  fysieke landbouwstructuur. Daardoor is de landbouwstructuur nu over het algemeen op het  gewenste niveau. Het Rijk trekt zich terug op dit thema en zet in op inkomenssteun in combinatie  met verduurzaming (GLB).  In het verlengde van de vergroeningsambitie van Europa zal een deel  beschikbaar komen voor milieuvriendelijker produceren, met oog voor dierenwelzijn en beheer van  natuur en landschap.  Wij zien de rol van de overheid vooral als kaderstellend in de ruimtelijke sfeer en stimulerend waar  het innovaties en verduurzaming betreft. Wij willen de landbouw faciliteren bij modernisering en  verduurzaming, zodanig dat ontwikkelingen zich goed in het landschap laten inpassen.    

 

Vakmanschap 

12

3.2.2 Ambities en instrumenten  Binnen het PLG2 zet de provincie in op intensieve samenwerking met de landbouw bij het realiseren  van publieke doelen, zoals verbetering van de waterkwaliteit en natuurbeheer. In het kader van  leefbaarheid en een vitaal platteland worden ook economische en kennisprojecten gestimuleerd. De  invulling hiervan is terug te vinden in paragraaf 3.6 Sociaal Economische Vitalisering.     De provincie hecht aan functionele samenhang in het landelijk gebied. Betrokkenheid van de burger  hoort daarbij.     Als onderdeel van een integrale gebiedsaanpak investeren wij in verbetering van de  landbouwstructuur. Daarbij worden verschillende doelen ‐ natuur, water, landbouw ‐ gelijktijdig  bediend. Agrarisch natuur‐ en landschapsbeheer zien we als een belangrijke aanvulling op de EHS. Als  uitvloeisel van het Natuurakkoord draagt het Rijk vooralsnog de verantwoordelijkheid voor agrarisch  natuur‐ en landschapsbeheer buiten de EHS.    Innovatieve kwaliteitssprongen verduurzaming landbouw  De provincie maakt zich sterk voor innovatie en duurzaamheid in de land‐ en tuinbouw in Groningen.  Het PLG2 subsidieert op projectbasis activiteiten die zich richten op verduurzaming. In de  Landbouwagenda 2011‐2015 hebben wij een aantal themalijnen aangegeven waarbinnen wij die  verduurzaming willen realiseren. De belangrijkste is de ontwikkeling van een Agrodeal Noord‐ Nederland: overheid en bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en onderwijs‐ en  onderzoeksinstellingen werken samen aan innovatieve, duurzame ontwikkeling van de gehele keten.  Ook de specifieke verduurzaming en versterking van de primaire sector zijn belangrijke speerpunten  voor het beleid in de komende jaren.  In een dialoog met de landbouw wordt gewerkt aan een visie voor deze sector, die naar verwachting  in 2013‐2014 verder wordt uitgewerkt in een herziene versie van de Landbouwagenda. Versterking  van de biologische sector krijgt extra aandacht de komende jaren, op grond van de belangrijke plaats  die biologische landbouw bij verdere verduurzaming inneemt.      De Agro‐agenda en de uitgewerkte visie voor de sector vormen de basis voor concrete, tastbare  projecten, waarin de verduurzaming van de landbouw in Groningen ook daadwerkelijk zichtbaar  wordt, zoals pilot‐projecten, implementatie van innovatieve ideeën op veldschaal etc. Aanvullend  hierop worden regelmatig projecten gestart, die bedoeld zijn ter voorbereiding van deze concrete  projecten. Te denken valt dan aan onderzoeken op kleinere schaal en haalbaarheidsstudies, waarbij  al wel zicht is op uitvoering, maar waar nog een extra tussenstap noodzakelijk is.    Kavelruil  Eén van de traditionele instrumenten die wij blijven inzetten, is de regeling vrijwillige kavelruil.  Kleinschalige initiatieven van onderaf die binnen deze regeling passen, worden toegekend. Op deze  manier blijven wij kavelruil faciliteren, echter zonder dit actief aan te jagen ten behoeve van  sectorale landbouwdoelstellingen. Actief aanjagen van kavelruil (door middel van een  kavelruilcoördinator) doen wij alleen wanneer publieke doelen als natuur, water en landschap  daarmee gediend kunnen worden.   

3.3

Natuur 

3.3.1 Beleid  Natuur ‐ in de zin van behoud, ontwikkeling en bijdragen aan internationale biodiversiteitdoelen ‐ is  één van kerntaken van de provincie. Totstandkoming van een leefbaar landelijk gebied voor mens,  plant en dier is één van de hoofdopgaven in het PLG2.  Wij streven daarbij naar natuur en landschap 

13

waar iedereen van kan genieten met respect voor de omgeving. Natuur en landschap liggen in  elkaars verlengde.  In paragraaf 3.5 formuleren wij onze ambities met betrekking tot landschap. Met  het realiseren van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) richten wij een deel van ons landelijk gebied     Figuur 1 Herijkte EHS 

 

14

voor mens, plant en dier in. De EHS is een stelsel van grote aaneengesloten natuurgebieden, dat  aansluit op natuurgebieden buiten onze provincie. De aaneengesloten water‐ en moerasgebieden  rond de zuidzijde van de stad Groningen, het Leekstermeergebied, Zuidlaardermeergebied en  Midden‐Groningen, maar ook Westerwolde, het Dwarsdiep, Reitdiep, de Waddenzee en het Eems‐ Dollardestuarium zijn belangrijke onderdelen. Figuur 1 geeft de ligging van de herijkte EHS weer, die  we op basis van het Groenmanifest samen met de gebiedspartners hebben vastgesteld. De  begrenzing van de robuuste verbindingszones vindt in 2013 plaats.    Mede dankzij de EHS ontstaat een aantrekkelijke woon‐ en werkomgeving. Een aantrekkelijk  landschap biedt plaats aan recreatie en toeristische initiatieven rond de EHS. Beheer en onderhoud  van voorzieningen worden deels verzorgd door werknemers van Sociale Werkvoorziening. De  bedrijfsvoering in de landbouw wordt verbeterd en verbreed door herverdeling van grond en  deelname aan natuurbeheer. De realisatie van de EHS geeft zo een flinke impuls aan een vitaal  platteland en de leefbaarheid van dorpen en steden in Groningen.    De robuustheid van de EHS maakt het mogelijk om natuurwaarden beleefbaar te maken. Plant, dier  en mens kunnen ongestoord van het ene naar het andere natuurgebied. De robuustheid vinden we  belangrijk, omdat het de efficiency en doelgerichtheid ten goede komt.      De EHS is maar een klein deel van onze provincie. Als we de Waddenzee buiten beschouwing laten,  gaat het om circa 7 procent. Ook buiten de EHS streven we naar een levend en beleefbaar landschap.  Naast de veelal agrarische bedrijfsvoering is hier plaats voor natuurwaarden en kleine groen/blauwe  landschapselementen. Als vervolg op het GLB verwachten we dat collectieven, onder regie van de  provincie, behoud en beheer van natuur en landschap in agrarisch gebied ter hand nemen en op zoek  gaan naar mogelijkheden voor verbreding. Een leefbaar platteland maken zij door ruimte te bieden  voor karakteristieke natuurwaarden, zoals weide‐ en akkervogels.    

3.3.2 Ambities en instrumenten    Realisatie Ecologische Hoofdstructuur  De EHS bestaat deels uit bestaande natuurgebieden en deels uit nieuw te ontwikkelen gebieden. Een  aantal gebieden maakt deel uit van Natura 2000, het internationale netwerk van natuurgebieden. In  onze provincie zijn dit Lauwersmeer, Waddenzee en Noordzeekustzone, Eems‐Dollard, Leekstermeer,  Drentsche Aa, Zuidlaardermeer en Lieftinghsbroek (bijlage 2).   Een groot deel van de EHS realiseren wij op basis van verwerving of ruiling van grond. Na inrichting,  dragen wij de gebieden over aan een eindbeheerder. Binnen de EHS is er ruimte voor het realiseren  van natuur op particulier eigendom. Particulieren kunnen onder bepaalde voorwaarden subsidie  aanvragen voor inrichtingsmaatregelen en de waardevermindering van hun grond.   De realisatie van de EHS is een ambitieuze opgave. Bijlage 3 geeft aan waar we voorrang aan geven,  tenzij zich onverwachte mogelijkheden voordoen. Figuur 2 laat zien welke opgave er nog ligt.   Om de EHS te realiseren, zetten wij ondermeer flankerend beleid in. Voor aankoop en uitruil van  gronden is het van belang dat we over voldoende strategische grondposities beschikken. Voor ruil  zetten we onder andere gronden in die in het verleden door Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL)  zijn verworven. Daarnaast vragen wij terreinbeheerders en overheden om samen te werken en het  grondbezit optimaal te benutten. Verwerving vindt in principe plaats op basis van vrijwilligheid. In de  omgevingsverordening is het mogelijk het instrument van onteigening in te zetten. Met dit  instrument gaan we, net als in het verleden, terughoudend om. Voor cruciale percelen, waarbij we  goed kunnen uitleggen waarom we willen onteigenen, gaan we de inzet ervan echter niet uit de weg.     

15

  nog te verwerven; 2705

Bureau Beheer Landbouwgrond ; 544

nog in te richten; 4398

ingericht; 3278

TBO; 6123

Particulier natuurbeheer; 439

uitvoering uitvoering onderhanden in financieel het veld; 1378 vastgelegd; 757

    Herijkte EHS nieuwe natuur totaal: 9810 ha Verwerving 

Herijkte EHS nieuwe natuur totaal: 9810 ha Inrichting

 

 

Figuur 2 Restant opgave nieuwe natuur in herijkte EHS, exclusief robuuste verbindingen, peildatum 1 januari 2011 

  Natura 2000 verbeteren leefomstandigheden  Voor behoud van karakteristieke natuurwaarden is het noodzakelijk dat leefomstandigheden  geschikt zijn voor de (internationale) natuurdoelen. Plant en dier stellen eisen aan de kwaliteit van  water, bodem en lucht. In paragraaf 3.4 zijn de ambities voor verdrogingsbestrijding beschreven. In  een aantal van onze Natura 2000‐gebieden is het nodig om milieueffecten uit heden en verleden te  verminderen. Hiervoor worden zogenaamde effectgerichte maatregelen genomen, die zijn  beschreven in de beheerplannen van de Natura 2000‐gebieden.    Passeerbare infrastructuur (ontsnippering)  Op veel plaatsen worden de EHS en natuurgebieden doorsneden door wegen, vaarwegen en  spoorlijnen. Dat belemmert een veilige migratie van dieren, terwijl uitwisseling tussen gebieden voor  gezonde populaties van vitaal belang is. Daarom stimuleren we ontsnipperingsmaatregelen en  nemen we hierin de regie op ons. Met het passeerbaar maken van de infrastructuur zijn grote  bedragen gemoeid. De opgave ligt in eerste instantie bij de beheerder van de infrastructuur.     Projecten overige natuur  In onze provincie vinden tal van goede, lokale initiatieven plaats ten behoeve van natuurbehoud en ‐ herstel. Deze projecten laten zich vooraf niet plannen. Met 'projecten overige natuur' geven wij  daarom ruimte aan bijvoorbeeld tijdelijke vernatting ten gunste van weidevogels en fuikafsluiting  voor otters.     Soortenbeleid  De provincie vindt instandhouding van individuele soorten vooral van belang voor het realiseren van  gewenste biotopen. In Europees verband heeft Nederland echter verplichtingen waarvoor het Rijk  geen middelen beschikbaar stelt. Eventuele Europese boetes zijn voor rekening van het Rijk. Voor het  soortenbeleid nemen we geen indicatief bedrag in het PLG2 op. Binnen ‘projecten overige natuur’  zijn wel mogelijkheden voor initiatieven voor het behoud van karakteristieke soorten.    Monitoring  De provincie hecht veel waarde aan de monitoring van natuur en landschap. Vierjaarlijks brengt de  provincie het rapport 'Toestand van Natuur en Landschap' uit, gebaseerd op inventarisatiegegevens 

16

van provincie en derden. De provinciale inventarisatie, aanvullend op die van derden, en de  rapportage van de Toestand van Natuur en Landschap financieren wij vanuit het PLG2.     Beheer  Beheer ‐ als voorwaarde voor behoud van natuurwaarden ‐ is één van de pijlers van ons  natuurbeleid. Het beheer is afgestemd op de gewenste natuurdoelen, bijvoorbeeld het behoud of  het ontstaan van gevarieerde bossen, soortenrijke graslanden en moerassen of zilte graslanden op  de kwelders. De doelen hebben we beschreven in het Natuurbeheerplan. In droge zandgebieden  willen we bijvoorbeeld bos of heide ontwikkelen en in natte veengebieden moerassen of natte  schraallanden. De natuurdoelen voor de korte termijn staan op de beheertypenkaart van het  Natuurbeheerplan Groningen. Voor het beheer van deze beheertypen krijgen beheerders subsidie.    De natuurdoelen voor de lange termijn (2025) zijn vastgelegd op de Ambitiekaart Natuur Groningen,  onderdeel van het Natuurbeheerplan. De Ambitiekaart geeft beleidsmatig aan welke natuur we op  termijn willen ontwikkelen en wordt gebruikt bij de beoordeling van subsidieaanvragen. Het gaat  daarbij om investeringssubsidies voor inrichting en/of kwaliteitsverbetering van natuurgebieden en  voor het omzetten van landbouwgrond in natuur.    Met natuurbeheer richten we ons niet alleen op het behoud van plant en dier, maar ook op het  toegankelijk houden van gebieden. We voorkomen gevaarlijke situaties als loshangende takken en  we voorzien in begaanbare paden. Wij zetten in op kosteneffectief beheer, waarbij een grote  verantwoordelijkheid bij de natuurbeheerder ligt. Ten aanzien van de bekostiging streven wij naar   een lumpsum benadering. Dit zal de komende tijd verder worden uitgewerkt in overleg met  betrokken partijen. 

Weidevogelbeheer : jong geleerd is oud gedaan  

 

 

17

Om voor een beheervergoeding in aanmerking te komen, moet aan een aantal voorwaarden worden  voldaan:   Gronden moeten in eigendom en/of beheer zijn.   Gronden moeten liggen in de EHS of beheergebied zijn (conform het Natuurbeheerplan).   Activiteiten moeten het natuurdoel bevorderen.   Voor de activiteiten moet een meerjarig onderhoudscontract worden aangegaan (meestal  zes jaar).  Het beheer wordt zowel door terreinbeherende organisaties als particulieren verricht. In onze  provincies gaat het om de volgende terreinbeheerders:   Stichting Het Groninger Landschap   Natuurmonumenten   Staatsbosbeheer   Diverse particulieren    In het decentralisatieakkoord Natuur heeft het Rijk onderscheid gemaakt tussen beheer binnen en  buiten de EHS. Agrarisch natuurbeheer buiten de EHS is vooralsnog rijksbeleid gebleven. Het Rijk  bezint zich momenteel op haar taak. In de loop van 2013 zal duidelijk worden of agrarisch  natuurbeheer bij het Rijk blijft of naar de provincies gaat.     In het PLG2 gaan we er vooralsnog vanuit dat agrarisch natuurbeheer buiten de EHS vanaf 2015 door  het Rijk wordt gefinancierd. In het PLG2 zijn hiervoor geen middelen gereserveerd.    In het huidige Europese POP‐programma is extra subsidie voor akkerrandenbeheer mogelijk (Health  Check). In de provincie Groningen is daar gebruik van gemaakt. De regeling loopt in principe tot en  met 2016. Voor het laatste jaar is geen Europese cofinanciering beschikbaar.   

3.4

Water 

3.4.1 Beleid  Water is een sturend element in het landelijk gebied. Soms hebben we te veel en soms te weinig; te  weinig voor een goede productie van landbouwgewassen of te weinig voor onze unieke  natuurwaarden. Met de verwachte klimaatveranderingen zal water een nog belangrijker element  worden. We willen voorbereid zijn op periodes van overschot of tekort.     Voor een leefbaar landelijk gebied is ook de waterkwaliteit van belang. Samen met de  waterbeheerders streven we naar een passende waterkwaliteit voor iedere functie.   Met de maatregelen die we op het gebied van natuur nemen, dragen wij via het PLG2 bij aan de  invulling van de wateropgaven.  3.4.2 Ambities en instrumenten  Waterberging  In de afgelopen jaren zijn in onze provincie verschillende waterbergingsgebieden gerealiseerd. Soms  op landbouwgronden, maar vaak ook in combinatie met de ontwikkeling van natuurgebieden. Een  aantal nog te ontwikkelen natuurgebieden ligt in de lage delen van onze provincie. Waar mogelijk,  zetten wij in op functiecombinatie. In het kader van het project ‘Droge voeten 2050’ verkennen wij  samen met de waterschappen welke gebieden hiervoor in aanmerking komen. In het PLG2 stellen wij  middelen beschikbaar voor inrichting van de natuurgebieden, zie paragraaf 3.3.       

18

Verdroging  Met het oog op natuurdoelen is in een aantal natuurgebieden een hoger en meer natuurlijker  waterpeil nodig: lager in de zomer en wat hoger in de winter. Planten en dieren stellen verschillende  eisen aan water. De één profiteert van water uit de grond, de ander van regenwater en weer een  ander van zout water. Voor een goede afstemming van de waterhuishouding op de functies zijn  aaneengesloten gebieden nodig. Dit realiseren wij met de inrichting van de EHS.   In bijlage 4 hebben wij aangegeven in welke gebieden wij met voorrang maatregelen tegen  verdroging willen nemen. Dit is de zogenaamde TOP‐lijst, die ook in het vorige PLG werd gehanteerd.  Vanwege de beperkt beschikbare middelen nemen we voor de uitvoering van deze lijst meer tijd dan  in het vorige PLG. De aanpak van verdroging combineren we zoveel mogelijk me de inrichting van de  EHS en voor de financiering wordt gekeken naar de rijksmiddelen, die door Rutte II, beschikbaar  zullen worden gesteld. Hoeveel we hiervoor beschikbaar kunnen stellen, is nog niet bekend. De  verdeling van middelen over de provincies zal in de loop van 2013 bekend worden.  Ondertussen  blijven wij monitoren welke maatregelen noodzakelijk zijn om verdroging van de natuur tegen te  gaan.   

 

Spuisluizen in de Eems‐Dollard 

  In tijden met te weinig water voeren we water uit het IJsselmeer aan. De vraag naar dit water is  groot. In het kader van het Deltaprogramma Zoetwater verkennen wij de mogelijkheden tot  beperking van de watervraag in de landbouw. De uitvoering van het beleid voor de  landbouwwatervraag maakt geen deel uit van het PLG2.    Waterkwaliteit  Samen met waterschappen en gemeenten werken wij aan de kwaliteit van het water. De provincie is  verantwoordelijk voor het diepe grondwater, de waterschappen voor het ondiepe grondwater en  oppervlaktewater. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het stedelijk waterbeheer.    

19

De te nemen maatregelen zijn geformuleerd in de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Zij zijn  beschreven in het POP en meer uitgebreid in de stroomgebiedbeheerplannen van de waterschappen.  De projecten uit 2007‐2013 kunnen in deze periode verder worden opgepakt en uitgevoerd. In  bijlage 5 is een overzicht opgenomen. In het PLG2 stellen wij middelen beschikbaar voor inrichting  van natuurgebieden; inrichtingsmaatregelen worden waar mogelijk gecombineerd met de KRW‐ opgaven.    

3.5

Landschap 

3.5.1 Beleid  Het landschap is overal rondom ons. De kwaliteit ervan hangt samen met het gevoel van  verbondenheid bij de streek, streekidentiteit, een plezierige leefomgeving, toeristisch‐recreatieve  waarde en behoud van cultuurhistorisch erfgoed. Landschapselementen als houtsingels, poelen,  waterlopen en groene erven zijn van groot belang voor de biodiversiteit en wateropgaven. Ons  beleid is gericht op behoud en versterking van het landschap en op het toevoegen van kwaliteit bij  ingrepen en ruimtelijke ontwikkelingen. De uitwerking van het landschapsbeleid en de  landschappelijke kernkwaliteiten zijn opgenomen in het POP. De planologische bescherming van de  landschapskarakteristieken met provinciaal belang zijn geborgd via de provinciale  omgevingsverordening.  We hebben in het PLG2 de keuze gemaakt om bij de noodzakelijke  bezuinigingen landschap te ontzien en de bezuinigingen te zoeken bij de natuurbudgetten. Dit vraagt  ondernemerschap op het gebied van landschap en natuur en een extra inspanning voor het zoeken  naar synergie op het vlak van natuur.   3.5.2 Ambities en instrumenten  Wij vinden het belangrijk om het eigen karakter van de provincie Groningen te handhaven en te  versterken. De kwaliteit van het landschap is een belangrijk factor. Wij streven naar een herkenbaar  landschap met een leesbare structuur, die bijdraagt aan de gebiedsidentiteit. We richten ons  enerzijds op behoud en versterking van de kernkwaliteiten, anderzijds op ontwikkeling van het  landschap. Omdat het landschap geen statisch geheel is, is het van belang om nieuwe ontwikkelingen  een plek te geven met respect voor natuurlijke, cultuurhistorische, aardkundige en archeologische  waarden.   Vanwege de landschappelijke kwaliteit en het toeristische belang van de Nationale Landschappen  Middag‐Humsterland en Drentsche Aa houden wij de planologische bescherming van de  kernkwaliteiten en het beeldmerk Nationaal Landschap in stand.     Behoud en versterking karakteristiek landschap  In karakteristieke gebieden, waar de landschappelijke samenhang leesbaar is of gemaakt kan  worden, werken wij aan behoud en herstel van landschapselementen. Met landschapsmiddelen  wordt op deze manier ook de leefbaarheid van het landelijk gebied voor mens, plant en dier  bevorderd. Projecten met een integraal karakter, die bijdragen aan de landschappelijke structuur en  aan water‐ en natuurdoelen, hebben prioriteit. Bijlage 6 toont de landschappelijke hoofdstructuur en  geeft een toelichting op onze speerpunten. Restauratie van bebouwingselementen (boerderijen,  kerken en borgen), met uitzondering van kleine cultuurhistorische elementen (zoals bruggen en  sluizen), wordt niet gefinancierd vanuit het PLG2.    Onze speerpunten zijn:   Herstel van oude dijken en maren   Herstel en behoud van karakteristieke wierden   Herstel en beheer van houtsingels in het Zuidelijk Westerkwartier   Verbeteren leesbaarheid van de beslotenheid van groene linten in het Oldambt 

20

  

Herstel beekdallandschap Westerwolde (Ruiten Aa)  Leesbaar maken van overgangen zoet‐zout  Zichtbaar houden van kanalen en wijken 

    Versterken en ontwikkelen  Het landschap is altijd in ontwikkeling. Voor nieuwe ontwikkelingen geldt dat ze kwaliteit aan het  landschap moeten toevoegen. Dit ontwikkelingsgerichte landschapsbeleid geldt voor het ontwerp  van bijvoorbeeld wegen of bebouwing, maar ook voor inrichting van natuurgebieden of gebieden  voor (groene) energieproductie. Binnen het PLG2 richten we ons op ontwikkeling van  natuurgebieden en de verbinding daartussen door het realiseren van een groen/blauwe dooradering  in het cultuurlandschap. Met de beoogde realisatie van de EHS dragen wij bij aan versterking van het  landschap, herstellen we karakteristieke elementen en ontwikkelen we nieuwe kwaliteiten. Met de  inrichting van groen‐blauwe landschapselementen buiten de EHS versterken wij de natuurkwaliteit  van het agrarisch cultuurlandschap.   

Beheer van waardevolle landschapselementen 

 

21

  Beheer  Voor de instandhouding van landschapselementen is beheer noodzakelijk. Het Stelsel Natuur en  Landschap (SNL, onderdeel van het PLG2) biedt mogelijkheden voor financiering van beheer van  landschapselementen binnen de EHS. In het Natuurbeheerplan worden de doelen benoemd. Beheer  van landschapselementen buiten de EHS valt onder agrarisch natuurbeheer en daarmee onder de  verantwoordelijkheid van het Rijk. Het PLG2 ondersteunt wel pilots om tot collectief  landschapsbeheer te komen.    Het huidige Europese POP‐programma maakt extra subsidie voor de probleemgebiedenvergoeding  mogelijk (PGV). Daar  is voor Middag‐Humsterland gebruik van gemaakt. De regeling loopt in principe  tot en met 2014.   

3.6

Sociaal Economische Vitalisering 

3.6.1 Beleid  Een vitaal platteland is van groot belang. Wij streven naar een economisch goed ontwikkeld landelijk  gebied, waar bewoners zich betrokken voelen bij elkaar en hun omgeving. Daartoe stimuleren wij de  versterking van de plattelandseconomie, de leefbaarheid en de sociale samenhang. De gehanteerde  werkwijze zoals wij die binnen het PLG met de regio’s hebben afgesproken, is bekend onder de naam  LEADER en wordt mede gefinancierd door Europa. Burgers, ondernemers, maatschappelijke  organisaties en overheden werken samen aan oplossingen en het realiseren van kansen in hun leef‐  en werkomgeving. Gemeenten hebben de hoofdrol. Voorstellen voor vitalisering komen vanuit het  gebied.   

 

Duurzame Visserij (Lauwersoog) is een  speerpunten  van SEV‐programma in het Hoogeland 

22

3.6.2 Ambities en instrumenten  De provincie werkt aan een vitaal platteland door middel van sociaal beleid en beleid voor toerisme,  vervoer, krimp, wonen, landbouw en cultuur. Binnen het PLG2 zijn het Europese LEADER‐programma  en het Loket Levende Dorpen dominant. Met het PLG2 zetten wij in op de thema’s:     Landschap   Leefbaarheid en Plattelandseconomie   Gebiedsontwikkeling   Sterke dorpen    De provincie heeft inmiddels ruime ervaring met de LEADER‐aanpak. Initiatieven vanuit het gebied  worden beoordeeld door een zogeheten Local Action Group (LAG), met daarin vertegenwoordigers  van maatschappelijke partners. De LAG geeft een zwaarwegend advies aan Gedeputeerde Staten  over de financiering van projecten. De voorzitters van de LAG’s stemmen de voortgang van het  huidige en de voorbereiding van een eventueel nieuw SEV‐programma 2014‐2021 met elkaar af.     Huidig programma  In het SEV‐programma Plattelandsontwikkeling 2012‐2013, dat onder het PLG2 hangt, geven we aan  welke speerpunten en doelen per regio we in deze periode afronden (zie tabel 1).     Regio 

Thema 

Speerpunt 

Westerkwartier  Landschap 

Dorpen in het groen 

  

  

Herstel van landschapselementen 

  

Landschappelijke inpassing boerenerven 

  

   Leefbaarheid en  plattelandseconomie 

Recreatie en toerisme 

  

  

Loket Levende Dorpen 

  

  

Verbetering basisvoorzieningen, zoals dorpshuizen 

  

Gebiedsontwikkeling 

Plattelandshuis, gebiedsagenda, organisatie 

Centraal    

Voedsel  Landschap en recreatie en  toerisme 

Verbinding stad‐platteland  Recreatieve infrastructuur met accent op Landschap vol cultuur en historie en masterplan  Water Centraal Groningen 

  

Sterke dorpen 

Leefbaarheid inclusief gevolgen ontgroening en krimp 

  

  

Duurzame dorpsvoorzieningen 

  

  

Loket Levende Dorpen 

  

Gebiedsontwikkeling 

Plattelandshuis, gebiedsagenda, organisatie 

Hoogeland 

Uitvoering projecten LOP Noord 

  

Landbouw en landschap  Leefbaarheid en  plattelandseconomie 

  

  

Loket Levende Dorpen 

  

  

Visserij 

  

  

MKB 

   Oost‐ Groningen 

Gebiedsontwikkeling  Versterken en verbreden  plattelandseconomie 

Plattelandshuis, gebiedsagenda, organisatie 

  

  

      Tabel 1 speerpunten SEV 

Recreatie en toerisme 

Steun voor oprichting en ontwikkeling micro‐ondernemingen  Stimuleren en ontwikkelen nieuwe producten, productiewijzen, kwaliteitssystemen in o.a.  landbouwsector  Stimuleren en ontwikkelen van initiatieven regiomarketing en toeristische infrastructuur 

  Vervolg SEV/ POP3  Naar verwachting start het nieuwe Europese programma , POP3, pas in 2015. Ter overbrugging  richten we ons op het in stand houden van de structuur en de opgebouwde netwerken. Het is nog  niet bekend welke middelen beschikbaar komen uit Europa. Wel staat min of meer vast dat aan 

23

Europese middelen de voorwaarde is verbonden van 50 % cofinanciering vanuit de regio. In 2013  verkennen we met regionale partners de mogelijkheden om cofinanciering te organiseren en vooraf  vast te leggen. Met het huidige SEV‐programma als uitgangspunt, worden per gebiedsagenda de  accenten en prioriteiten bepaald. Of hierbij opnieuw voor de LEADER‐aanpak wordt gekozen,  besluiten we in het kader van de EU‐POP3‐procedure.    Loket Levende Dorpen  In samenhang met SEV is in het PLG2 een programmabudget opgenomen voor het succesvolle  project Loket Levende Dorpen. Kleine projecten worden gestimuleerd op basis van snelle en  eenvoudige procedures. De grote betrokkenheid van bewoners en vrijwilligers levert onmiddellijk  winst voor de leefbaarheid op. De kracht van de formule ligt in de snelheid waarmee de overheid kan  handelen. Ook de gemeenten zijn zeer betrokken en zorgen voor medefinanciering. Bij de  gezamenlijke bijdragen van provincie en gemeente gaat het per project doorgaans om minder dan €  10.000,‐.    Burgerparticipatie  In de samenleving wordt zelfsturing door burgers steeds belangrijker. Mensen willen vaker  meedenken en meepraten met de overheid en nemen vaker het initiatief in plannen voor de eigen  woon‐ en leefomgeving. De leefbaarheid van dorpen en wijken is daar zeer bij gebaat. De provincie  helpt initiatiefnemers op gang. Wij promoten en ondersteunen burgerinitiatieven, bijvoorbeeld door  ze met elkaar te verbinden. Dit doen wij in samenwerking met organisaties als de Vereniging van  Groninger Gemeenten en de Vereniging van Groninger Dorpen. De middelen voor burgerparticipatie  maken geen deel uit van het PLG2.   

3.7

Krimp 

3.7.1 Beleid     Krimp  De komende jaren zal het aantal inwoners in onze provincie blijven dalen. De bevolkingsdaling is niet  tegen te houden. De bevolkingsdaling doet zich voor in de regio Eemsdelta, Oost Groningen en De  Marne en heeft grote gevolgen voor de leefkwaliteit. Samen met deze regio’s voert de provincie een  krachtige en realistische strategie om de gevolgen van de krimp op te vangen. In het Actieplan  Bevolkingsdaling 2010‐2013 beschrijft de provincie de gezamenlijke aanpak van gemeenten, Rijk,  maatschappelijke organisaties en provincie, die wordt geoperationaliseerd via gezamenlijke woon‐  en leefbaarheidsplannen.    Niet‐krimp  Elders in de provincie doet bevolkingsdaling zich nauwelijks voor, maar is wel sprake van vergrijzing  en ontgroening. De provincie heeft daarom ook voor niet‐krimpgebieden middelen uitgetrokken. Via  verschillende sporen stimuleert de provincie daarom initiatieven die leefbaarheid in niet‐ krimpgebieden op niveau moeten houden. Een deel daarvan loopt via de LEADER‐aanpak en richt  zich er op de gevolgen van vergrijzing en ontgroening voor de leefkwaliteit te verminderen door het  stimuleren van de lokale en regionale plattelandseconomie en leefbaarheid.  3.7.2 Ambities en instrumenten  Krimp  Onze ambitie, conform het Actieplan Bevolkingsdaling 2010‐2013, is om problemen op het gebied  van de leefbaarheid te voorkomen en op te lossen. Daartoe dragen we bij door het gezamenlijk  opstellen en uitvoeren van regionale woon‐ en leefbaarheidsplannen en door middel van innovatieve 

24

projecten en experimenten. Het gaat om vraagstukken op het terrein van wonen, onderwijs, zorg,  cultuur, gezondheid, sociaal‐economische vitalisering, kwetsbare groepen en voorzieningen. Hiertoe  wordt een beroep gedaan op de provinciale subsidieregeling Reserve Leefbaarheid Krimpgebieden  en de Rijksmiddelen van het Financieel Arrangement Eemsdelta. Voor kleinschalige  leefbaarheidsprojecten binnen de regio’s wordt samengewerkt op basis van de LEADER‐aanpak voor  Sociaal Economische Vitalisering.   

Niet‐krimp  De ambitie is om de gevolgen voor de leefbaarheid te verminderen door de lokale en regionale  plattelandseconomie en leefbaarheid te stimuleren .   

3.8

Recreatie en toerisme 

3.8.1 Beleid  Recreatie en toerisme in het landelijk gebied van Groningen zijn voornamelijk kleinschalig en gericht  op de kwaliteiten natuur, landschap, cultuur en authenticiteit. In het Economisch Actieprogramma  Groningen 2012‐2015, dat geen deel uitmaakt van het PLG2, beschrijven wij de kansen die een sterke  toeristisch‐recreatieve sector met zich meebrengt voor een vitaal platteland en een aantrekkelijk  vestigingsklimaat in Stad en Ommeland. Een sterke toeristisch‐recreatieve sector en infrastructuur  dragen bij aan de werkgelegenheid en het voorzieningenniveau in het landelijk gebied.  De sector  heeft ruimte om door te groeien.  

 

Recreatie op strandweg bij Lauwersmeer 

3.8.2 Ambities en instrumenten  In het Economisch Actieprogramma is de ambitie verwoord. Wij willen een bijdrage leveren aan de  toename van zowel de directe als indirecte werkgelegenheid en aan de verbetering van het  vestigingsklimaat door:    Routenetwerken voor recreatief fietsen, varen en wandelen te verbeteren. 

25

   

Recreatief medegebruik van natuurgebieden te stimuleren.  Dagrecreatieve terreinen een kwaliteitsimpuls te geven.  Het toeristisch imago te versterken.  Netwerkbijeenkomsten te organiseren. 

  Hiertoe wordt een beroep gedaan op financieringsbronnen als het Ruimtelijk Economisch  Programma 2010‐2020, het Waddenfonds en Europese fondsen. Belangrijke provinciale budgetten  zijn daarnaast: ‘versterking toeristische infrastructuur 2012‐2015’ voor fysieke toeristische  infrastructuur, het budget ‘toeristische promotie’ en het budget ‘evenementen’. Vanuit het PLG2  financieren we vooral kleinschalige projecten op het gebied van Sociaal Economische Vitalisering (zie  paragraaf 3.6). Bij de inrichting en het beheer van natuurgebieden wordt bijgedragen aan de  toegankelijkheid.    Binnen het Programma Landelijk Gebied is € 106.000,‐ per jaar beschikbaar voor de realisering van  landelijk routestructuren. Dat is een voortzetting van de provinciale inzet, waar het Rijk dit niet  langer als haar taak ziet.  

3.9

Cultuur en evenementen 

3.9.1 Beleid cultuur  Het provinciale cultuurbeleid ondersteunt een culturele infrastructuur en culturele projecten in de  regio's. Hiermee wordt bijgedragen aan de leefbaarheid en het vestigingsklimaat. Cultuur is van  belang voor economie, toerisme en kwaliteit van de woonomgeving. Burgers worden actief  betrokken bij cultuurhistorische activiteiten (archeologie, monumenten, erfgoed) en  (amateur)kunsten. Zij tonen of ontwikkelen verantwoordelijkheid voor de eigen omgeving.    

 

Marsum, beschermd dorpsgezicht, de wierde is deels afgegraven met krans van bebouwing en de kerk heeft een Romaanse bouwstijl.  

 

26

Het cultuurbeleid is erop gericht om meer samenhang te creëren binnen de sector zelf en met  andere sectoren zoals economie, toerisme, ruimtelijke ordening en landschap. De aanpak is  verwoord in 'Het Verhaal van Groningen' (initiatief van de provincie rondom de identiteit en de  verhalen van de provincie). Beleid en de instrumenten staan verwoord in de Cultuurnota 2013‐2016  (geen onderdeel van het PLG2).   3.9.2 Ambities cultuur  De Cultuurnota kent drie doelstellingen:   Inwoners actief mee laten doen aan en laten genieten van cultuur.    Cultureel erfgoed presenteren en zoveel mogelijk behouden.    Versterking van economie, PR, marketing en vestigingsklimaat van de provincie met behulp  van de kunsten.     Veel culturele projecten op het gebied van monumentenzorg, amateurkunst en cultuurhistorie  worden gezamenlijk gefinancierd vanuit culturele middelen en LEADER.     3.9.3 Beleid evenementen  Met het provinciale evenementenbeleid worden veel bezoekers bereikt en veel evenementen mede  mogelijk gemaakt. Soms worden evenementen gezamenlijk gefinancierd vanuit het Budget  Evenementen (geen onderdeel van het PLG2) en LEADER. Evenementen dragen bij aan de  leefbaarheid in de provincie en de bevordering van het woon‐ en werkklimaat. Evenementen zetten  Groningen op de kaart als enerverende en bedrijvige provincie en dragen bij aan de leefbaarheid en  aantrekkingskracht van provincie en stad. Evenementen zorgen voor veel extra omzet voor horeca en  winkels.   3.9.4 Ambities evenementen  Met het provinciale evenementenbeleid worden evenementen op het gebied van cultuur, sport,  wetenschap en toerisme ondersteund, die door hun promotionele en inhoudelijke waarde bijdragen  aan een positief imago van de provincie. De evenementen moeten passen in de bestaande  infrastructuur van Groningen en in een keten van activiteiten die gezamenlijk aan deze doelstelling  bijdragen.      

3.10 Bodem   

3.10.1 Beleid  Bodem is een belangrijk onderdeel van het landelijk gebied. Het vormt letterlijk de basis van natuur  en landschap en van menselijke activiteiten als landbouw en toerisme.   Door de kwaliteit en eigenschappen van de bodem mee te wegen in het omgevingsbeleid, kunnen  we enerzijds de bodem beter beschermen en anderzijds beter gebruik maken van de mogelijkheden  die de bodem ons biedt. Hierdoor dragen we bij aan het duurzaam gebruik van bodem en  ondergrond.    De bodemvisie 'Geef bodem de ruimte' beschrijft op welke integrale wijze wij kwaliteiten van bodem  en ondergrond mee nemen in ruimtelijke vraagstukken.  Wij onderscheiden op het gebied van  bodem en ondergrond vier functies  waarop wij ambities formuleren: dragen, informeren, reguleren  en produceren. Daar waar onze uitvoeringsrol beperkt is, stimuleren en ondersteunen wij andere 

27

partijen om bij te dragen aan onze ambities. Daarnaast treden wij vanuit onze expertise op als  kennispartner.     3.10.2 Ambities en instrumenten  Dragen  De bodem willen we op een duurzame wijze benutten als stabiele drager van gebouwen, werken en  infrastructuur. We willen het idee van de 'maakbare bodem', de gedachte dat er voldoende  technische middelen voorhanden zijn om onafhankelijk van de lokale bodemaspecten gebouwen en  infrastructuur te realiseren, loslaten. Om dit te bereiken moeten bodemaspecten zoals  bodemopbouw, hoogteligging en zettingsgevoeligheid vroegtijdig in het planproces of ruimtelijk  ontwerp worden betrokken.  Wij stimuleren gemeenten om deze aspecten in het planproces of ruimtelijk ontwerp te betrekken.   De provincie heeft de ambitie om het bedekte oppervlak in onze provincie zo min mogelijk te laten  toenemen en verdichting van de bodem tegen te gaan. Met de resultaten van het, dit jaar af te  ronden, PRISMA onderzoeksproject Bodemverdichting in kwetsbare gebieden willen we  bodemverdichting tegengaan in samenwerking met andere (overheids)organisaties. Het  concretiseren van deze ambitie staat in 2014 gepland.     Informeren  De bodem houdt informatie vast en levert informatie. Bodem en ondergrond vormen de basis van  karakteristieke landschappen en natuur en zijn drager van het historisch archief. Belangrijke thema's  zijn landschap, archeologie, cultuurhistorie, aardkundige waarden, waterbodemarchief en flora en  fauna. In de paragraaf landschap beschrijven wij welke instrumenten hiervoor beschikbaar zijn. Bij de  inrichting van natuurgebieden gaan wij uit van de aanwezige bodemeigenschappen.    

Een goede bodem als basis voor landbouwproductie: zware klei bij Warfhuizen 

     

 

 

28

Reguleren  Een gezonde bodem vormt de basis voor een gezonde leefomgeving. Om de bodem gezond te  houden en te krijgen stimuleert de provincie  de uitvoering van bodemsaneringen en zetten wij de  monitoring van gewasbeschermingsmiddelen in het diepere grondwater voort.       Produceren  Bodem en ondergrond vormen een bron van voedsel, water, energie en delfstoffen. De bodemvisie  beschrijft een duurzaam bodemgebruik door de landbouw. Deze verduurzaming is beschreven in de  paragraaf landbouw.   In de te ontwikkelen structuurvisie van de ondergrond wordt een stevige basis gelegd voor afweging  van ruimtelijke ontwikkelingen op het gebied van energiewinning in de diepe en ondiepe  ondergrond. We stimuleren de toepassing van WKO en de winning van duurzame energie. Voor een  duurzaam gebruik van de ondergrond stemmen we de winning van aardgas en zout en de opslag in  gasvelden en zoutcavernes af op de mogelijkheden in de ondergrond.    We willen de winning van grondstoffen zoveel mogelijk beperken en verduurzamen. In specifieke  projecten stimuleren we hergebruik van vrijkomende bagger in samenwerking met de afdeling  Vaarwegen en Betonbouw, bijvoorbeeld de projecten Seaview Delfzijl en Dijkpark Ten Boer.    Met het PLG2 financieren wij  maatregelen op het gebied van innovatieve kwaliteitssprong  verduurzaming landbouw (zie paragraaf landbouw) en landschapsherstel (zie paragraaf landschap).  De overige maatregelen maken vooralsnog geen onderdeel uit van het PLG2, maar van de  Bestemmingsreserve bodemsanering.'   

29

Overzicht PLG2

Eenheid

Doel

Gerealiseerde prestaties 2013‐2016**

Innovatieve kwaliteitssprongen  Kavelruil  Uitfinanciering landinrichtingsprojecten  Flankerend beleid verwerving natuur  Investeringsmiddelen EHS  EHS Zuidlaardermeer/ Meerstad*  Verdroging  Projecten Natuur  Natura 2000 verbeteren leefomstandigheden  Natura 2000 natuurbeheerplannen  Akkerrandenbeheer (Health Check)  Natuurbeheer  Stichting Landschapsbeheer Groningen  Stichting Het  Groninger Landschap  Werkgroep Grauwe kiekendief  FBE  Faunafonds  Nationaal Park Lauwersmeer  Nationaal Landschap   Landschap  PGV Middag‐Humsterland (Health Check)  Monitoring natuur en landschap  Loket Levende Dorpen  SEV cofinanciering  

Initiatieven  Ha  Projecten  Stimulering  Ha  Ha  Ha  Initiatieven   Projecten  Plannen  Ha  Ha  Organisatie  Organisatie  Organisatie  Organisatie  Soorten  Natuureducatie  Organisatie  Landschapselementen Compensatie  Evaluatie  Initiatieven  Initiatieven 

Verduurzaming bedrijfsvoering landbouw  Verbetering landbouwstructuur  Afronden bestaande landinrichtingsprojecten  Verwerving EHS  Realisatie EHS  Realisatie EHS Zuidlaardermeer/ Meerstad  Verdroging tegengaan  Verbeteren natuurkwaliteit  Verbeteren natuurkwaliteit in N2000‐gebieden  In stand houden ontwikkelen N2000‐doelen  Soortenbescherming  Onderhoud EHS  Behoud landschapselementen  Natuurbehoud  Behoud grauwe kiekendief en overige akkervogels Verlening ontheffing schadebestrijding  Compensatie voor geleden schade   In stand houden bezoekerscentrum  In stand houden beeldmerk  Behoud structurerende landschapselementen  Behoud van karakteristiek landschap  Evaluatie resultaat beleid  Leefbaarheid d.m.v. kleinschalige initiatieven  Leefbaarheid    

15 projecten  600 ha   Alle projecten zijn afgerond  324 ha  Inrichting 2750 ha, verwerving 300 ha  Inrichting 250 ha, verwerving 130 ha  800 ha  30 initiatieven  3 projecten  Vaststellen 7 beheerplannen  Beheer 1000 ha  Beheer ingerichte EHS  Jaarlijkse prestatieovereenkomst  Jaarlijkse prestatieovereenkomst  Jaarlijkse prestatieovereenkomst  Jaarlijkse prestatieovereenkomst  Nvt  Educatieve activiteiten in park  Nvt  30 projecten  In stand houden karakteristiek landschap  4‐jarige cyclus EHS monitoring vogels en vegetatie, landschap   150 initiatieven  60 initiatieven 

* Conform afspraken ontvlechting Meerstad, specifiek gelabeld aan dit gebied, zie bijlage 7.  **Middelen natuur en landbouw zijn beschikbaar tot en met 2015    Tabel 2 Overzicht ambities en prestaties gefinancierd uit het PLG2 

 

30

4 4.1

Financiering   Financiering 

  Natuurakkoord  Het Natuurakkoord leidt tot versterking van de provinciale positie op het terrein van natuur en het  landelijk gebied. De provincie krijgt er extra taken bij. Het Rijk trekt zich terug op een flink aantal  taken waarover in de bestuursovereenkomst 2007‐2013 afspraken waren gemaakt. De financiële  consequenties zijn fors.     Door de rijksbezuiniging zijn de jaarlijks beschikbare middelen voor het takenpakket dat voorheen  binnen het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) viel met circa € 6 miljoen afgenomen. Taken die  daarmee worden getroffen, zijn onder andere de landbouwstructuurversterking,  verdrogingsbestrijding,  landelijk recreatieve routes en Nationale Landschappen en Parken (zie  bijlage 9). Vanaf 2014 moet een bedrag van € 10.3 miljoen per jaar met 60% worden omgebogen  naar € 4.3 miljoen per jaar. Dit heeft ons genoodzaakt tot een heroriëntatie op onze taken en een  herverdeling van de beschikbare provinciale middelen. Een dergelijke bezuinigingsomvang kan niet  zonder ingrijpende maatregelen en keuzes. Kaasschaafmethodes zijn niet wenselijk en mogelijk.    De rijksbijdragen voor natuurbeheer nemen eveneens fors af. In de afgelopen jaren is de vergoeding  die terreinbeheerders daarvoor ontvangen van 84% naar 75% van de normkosten gegaan.     De provincie wil ondanks alles vooruitkijken en samen met gebiedspartners de schouders eronder  zetten. Het wordt steeds belangrijker om creatief op zoek te gaan naar financieringsbronnen, waarbij  aan alle betrokkenen wordt gevraagd een bijdrage te leveren.     Bijdrage provincie  Voor de investeringsopgave in de EHS is voor de periode tot en met 2015 eenmalig  € 9 miljoen  beschikbaar gesteld. Dat bedrag willen we samen met onze partners verdubbelen; de  voorbereidingen daartoe zijn in de afgelopen periode al gestart. Voor de zogenaamde vervallen  rijkstaken blijven wij budget (€ 4.3 miljoen per jaar) reserveren. In een aantal gevallen springt de  provincie deels in het gat dat het Rijk heeft achtergelaten. In bijlage 9 zijn de veranderingen  toegelicht. De ambities op het gebied van deze thema’s zijn beschreven in hoofdstuk 3.    Tabel 3 geeft een overzicht van de financiële middelen in het PLG2, verdeeld over de thema's. De  opgaven in het PLG2 zijn veelal integraal van karakter. Bij de realisering van integrale opgaven maken  wij, waar mogelijk, gebruik van sectorale budgetten.    Betaalorgaan voor het PLG2  De Dienst Landelijk Gebied (DLG) is het centrale betaalorgaan voor het PLG2 en voert grote  onderdelen van het PLG2 uit. DLG voert een technische toets op projectaanvragen uit en adviseert  daarover aan Gedeputeerde Staten, die de subsidies verlenen. De provincie is betaalorgaan voor haar  sectorale kredieten op het gebied van onder andere water, recreatie en toerisme, landbouw, cultuur  en evenementen.    

4.2

Grond voor grond 

  Voor de ontwikkelopgave EHS in de provincie Groningen is in het Natuurakkoord het grond‐voor‐ grondprincipe afgesproken. De provincie krijgt van het Rijk geen geld voor meefinanciering van de  investeringsopgave, maar gronden die kunnen worden ingezet voor de ontwikkelopgave. Deze  gronden moet de provincie inzetten voor het nakomen van juridische verplichtingen van voor 20  oktober 2010 en de Europese verplichtingen ten behoefte van de Kaderrichtlijn Water en Natura  2000. Op landelijk niveau vindt de uitwerking van het grond‐voor‐grondprincipe plaats. De exacte  invulling is bij het opstellen van dit programma nog niet bekend. In 2016 vindt evaluatie plaats.  31

Beoordeeld wordt dan of het instrument toereikend is voor meefinanciering van de ontwikkelopgave  of dat een extra inspanning van het Rijk wenselijk is.    

4.3

Flexibel programmeren 

  De meerjarige programmatische aanpak, die reeds in het PLG werd gehanteerd, wordt voortgezet.  Concrete resultaten worden zoveel mogelijk vanuit de doelen geformuleerd. De resultaten worden  bijgehouden. Tussentijds kan tussen doelen worden geschoven. Resultaten of veranderende  omstandigheden kunnen daar aanleiding toe geven. Zowel het schuiven tussen doelen als het  verdwijnen van zogenaamde jaarschijven geeft meer flexibiliteit.    Die flexibiliteit geeft de mogelijkheid om snel in te spelen op nieuwe kansen ‐ bijvoorbeeld voor  financiering en verwerving ‐ en om deelprojecten ‘on hold’ te zetten. Bij grote integrale projecten  werken wij op projectniveau met 'beleidsmatig akkoord, financieel niet gedekt'. Dit maakt het voor  ons en onze partners mogelijk om uitvoeringsplannen te maken die de kans op verwerving van  alternatieve financieringsbronnen vergroten.     Overheidsmiddelen voor de diverse doelen in het platteland zijn als gevolg van de rijksbezuinigingen  sterk afgenomen. Het overheidsbudget is niet toereikend om opgaven te financieren. Daarom wordt  ook op de partners een beroep gedaan om de financiering gezamenlijk te organiseren en  subsidiemogelijkheden optimaal te benutten. Daarbij kan onder andere worden gekeken naar het  Waddenfonds, LIFE+ (het nieuwe programma voor de ontwikkeling en uitvoering van het Europese  natuur‐ en milieubeleid), maar ook naar particuliere fondsen.   

4.4

Europese plattelandsontwikkelingsprogramma  

  In het huidige programma draagt Europa circa € 30 miljoen bij aan de diverse doelen. Dit programma  (EU‐POP2) loopt tot en met 2013, waarna er nog twee jaren voor de uitfinanciering zijn gereserveerd.  De uitwerking van het vervolgprogramma ( POP3) is naar verwachting medio 2014 gereed; pas dan  zullen alle budgetten zijn verdeeld. Het beleid van de provincie is erop gericht om Europese  programma’s optimaal te benutten.     

4.5

Investeringsopgave EHS 

  Via een jaarlijkse natuurmeting op kaart wordt samen met terreinbeheerders vastgesteld welk deel  van de EHS is ingericht en welk deel is verworven. De laatste versie is NOK 2012 (stand begin 2012).  Op basis daarvan is een indicatie gegeven van de benodigde middelen voor verwerving en inrichting  om de restanttaak te kunnen realiseren.     Gehanteerde normkosten per hectare: € 9.600 voor inrichting en  € 35.000 voor verwerving.    In totaal bedroeg de ontwikkelopgave EHS € 127 miljoen. Van het Rijk krijgen we na 2010 geen  middelen voor de ontwikkelopgave EHS, maar wordt het grond‐voor‐grondprincipe gehanteerd. Het  Rijk stelt daartoe BBL‐bezit beschikbaar. Vooralsnog gaat het om BBL‐gronden binnen de EHS.   

32

 

Natuurgebied Wolfsbarge ten oosten van het Zuidlaardermeer, vlak na de inrichting 

  Voor het PLG2 heeft de provincie € 9 miljoen beschikbaar gesteld voor de realisatie van de  restantopgave. In de afwikkeling van Meerstad zijn middelen beschikbaar voor de EHS tussen het  Zuidlaardermeer en Midden‐Groningen. Daarnaast komt BBL‐grond beschikbaar vanuit het  Natuurakkoord. Aanvullend worden vanuit het Lenteakkoord naar verwachting investeringsmiddelen  beschikbaar gesteld voor verwerving en inrichting. Overigens is nu nog niet duidelijk wat daarvan  naar Groningen komt. Verder hebben we bij de afwikkeling decentralisatie natuur van het Rijk  middelen gekregen voor de uitfinanciering van onze verplichtingen. Deels gaat het om verplichtingen  die bijdragen aan de realisatie van de restantopgave. Ook is alles in het werk gesteld om voor een  aantal projecten cofinanciering te verkrijgen vanuit Europa, het Waddenfonds en van  gebiedspartners. In de komende jaren willen we deze middelen aanwenden voor de volgende  projecten:   Grootegastermolenpolder   Dwarsdiep   Reitdiep‐midden   Meerstad‐Westerbroek   Midden‐Groningen   Benedenloop Westerwoldse Aa   Westerwolde (Ellersinghuizerveld, Ter Wupping, Lieftinghsbroek)   Drentsche Aa (Bovenlanden, Westenlanden)    Als de beschikbare middelen conform deze prioritering worden ingezet, blijft na 2015 een  investeringsopgave van zo’n € 60 miljoen over. De exacte opgave is mede afhankelijk van het succes  van lopende subsidieaanvragen en de inzetbaarheid van gronden van BBL en gebiedspartners.  Mogelijk kan er onderweg voor worden gekozen om andere projecten voorrang te geven.     In 2016 vindt een landelijke evaluatie van de voortgang van de ontwikkelopgave EHS plaats. Daarbij  wordt ook naar de financierbaarheid gekeken.          33

Tabel 3 Financiële tabel      Meerjarenoverzicht middelen PLG2 per thema         Algemeen    Procesgeld      Landbouw    Kavelruil    Innovatieve kwaliteitssprongen    Totaal thema      Natuur    Investeringsmiddelen EHS    Flankerend beleid verwerving natuur    Projecten Natuur    Particulier natuurbeheer    Faunafonds    Natura 2000    Akkerrandenbeheer (Health Check)    FBE, ANV's, Werkgroep Grauwe Kiekendief    Stichting Het Groninger Landschap    Nationaal Park Lauwersmeer         EHS Zuidlaardermeer Midden‐Groningen    Uitfinanciering landinrichtingsprojecten    Natuurbeheer (incl. monitoring)    Totaal thema      Water    KRW         Recreatie    Recreatieve routestructuren      Landschap    Landschap    St. Landschapsbeheer Groningen    Nat. landschap Middag‐Humsterland    PGV Middag‐Humsterland (Health Check)    Totaal thema      SEV    Loket Levende Dorpen    SEV cofinanciering EU‐programma*    Totaal thema      Totaal                 

  

  

  

  

2013

2014

2015 

200.000

150.000

150.000 

225.000 p.m. 225.000

200.000 325.000 525.000

200.000  325.000  525.000 

 

  2.000.000 2.000.000 2.000.000  p.m. 289.000 239.000  p.m. 500.000 500.000  p.m.  200.000 200.000  p.m. 400.000 400.000    100.000 100.000  350.000 350.000 350.000  p.m. 220.000 220.000  598.000 430.000 430.000  p.m. 50.000 50.000  p.m. p.m. p.m.  p.m. p.m. p.m.  p.m. p.m. p.m.  2.948.000 4.539.000 4.489.000    p.m.

p.m.

p.m. 

p.m.

106.000

106.000 

  1.000.000 1.000.000 1.000.000  486.000 360.000 360.000  p.m. 20.000 20.000  140.000 140.000 Nihil  1.626.000 1.520.000 1.380.000    p.m. 750.000 750.000

250.000 500.000 750.000

250.000  500.000  750.000 

  5.749.000 7.590.000 7.400.000

2016     150.000        200.000  200.000  400.000        p.m.  239.000  500.000  200.000  400.000  100.000  1.000.000  220.000  430.000  50.000     p.m.  p.m.  p.m.  3.139.000        p.m.        106.000        875.000  360.000  20.000  Nihil  1.255.000        250.000  500.000  750.000     5.800.000

34

Financiering 2014-2016 Meerjarenbegroting Collegeprogramma Voorjaarsnota 2012 Reserve PLG/Groen Decentralisatieuitkering Rijk Totaal

      

2016 2014 2015 4.350.000 4.300.000 4.300.000 250.000 250.000 2.000.000 2.000.000 490.000 350.000 1.000.000 500.000 500.000 500.000 7.590.000 7.400.000 5.800.000  

Conform afspraken ontvlechting Meerstad, specifiek gelabeld aan dit gebied, zie bijlage7. Bedragen 2013 zijn exclusief overboeking uit voorgaande jaren. Bedragen voor organisaties zijn exclusief accres De budgetten Innovatieve kwaliteitssprongen en landschap zijn exclusief een incidentele bijdrage van € 125.000 per onderdeel, in totaal € 250.000. Continuering in 2016 is afhankelijk van besluitvorming van het nieuwe College en PS voorjaar 2015. Inzet PLG-middelen conform financiële tabel is onder de voorwaarde dat provincie Groningen een evenredig deel van de extra door het rijk beschikbaar gestelde middelen voor natuur ad € 200 mln. per jaar ontvangt.

35

5

Kader voor subsidies en overeenkomsten 

 

5.1

Inleiding 

  Op subsidieverlening is de Kaderverordening Subsidies provincie Groningen 1998 van toepassing.  Hierin staan de voorwaarden omschreven. In de Uitvoeringsregeling Subsidies Inrichting Landelijk  Gebied 2006 is dit nader uitgewerkt. Het kader voor subsidies en overeenkomsten vermeldt in  aanvulling daarop welke doelen in aanmerking komen en wat op hoofdlijnen de beoordelingscriteria  voor aanvragen zijn.     Behalve via subsidies, worden activiteiten gefinancierd via overeenkomsten (met name  opdrachtverlening).    Overeenkomsten  Een deel van de activiteiten in het landelijk gebied wordt in opdracht door Bureau Beheer  Landbouwgronden (BBL) en Dienst Landelijk Gebied (DLG) uitgevoerd, met wie jaarlijks een  prestatieovereenkomst wordt afgesloten. Het gaat hierbij vooral om verwerving (door BBL) en  inrichting (door DLG) van gronden. Inrichting gebeurt veelal in het kader van integrale  gebiedsgerichte projecten, die via opdrachtverlening door GS tot stand worden gebracht. GS kunnen  advies‐ of bestuurscommissies instellen voor de voorbereiding en begeleiding van deze projecten.  Voor klassieke en modulaire landinrichting wordt de bestaande werkwijze in principe gehandhaafd.  De prestatieovereenkomst DLG‐provincie vormt de juridische basis voor opdrachtverlening. Deze  overeenkomst wordt jaarlijks opgesteld en kan tussentijds, met wederzijdse instemming, worden  gewijzigd.     Projectsubsidies  Beleidsmatige toetsing vindt plaats op basis van dan geldend ‐ vigerend ‐ beleid. De weging vindt  plaats langs algemene lijnen (beschreven in hoofdstuk 3). GS bepalen de hoogte van  subsidietoekenning. Er wordt gewerkt met zogenaamde bestendige gedragslijnen, zodat recht wordt  gedaan aan het principe ‘gelijke gevallen, gelijke behandeling’. Belangrijke financieringsbronnen voor  projectsubsidies zijn het Europese Plattelandsontwikkelingprogramma (EU‐POP) en provinciale  middelen. DLG is betaalorgaan. Gedurende het gehele jaar is het mogelijk om een subsidieaanvraag  in te dienen. Toekenning vindt plaats binnen beschikbare jaarbudgetten.   

5.2

Algemene voorwaarden subsidies 

5.2.1 Algemeen  Om voor subsidie in aanmerking te komen, moet in ieder geval aan de volgende voorwaarden  worden voldaan:   Het project draagt bij aan het realiseren van in het PLG2 geformuleerde doelen en prestaties.   Het project past in het beleid. Relevante beleidsstukken worden in het vervolg van dit  hoofdstuk weergegeven. De opsomming is niet limitatief en voor subsidieverlening is telkens  het vigerende beleid van kracht.   Voor zover van toepassing, worden projecten getoetst aan de Europese regelgeving voor  staatssteun.    De kwaliteit van de projectvoorstellen wordt getoetst op de volgende onderdelen:   Integraliteit: de mate waarin het projectvoorstel bijdraagt aan meerdere doelen en thema's  die door de provincie worden gestimuleerd. Het gaat hierbij om het koppelen van  maatregelen tot integrale projecten.   Doelgerichtheid: het projectvoorstel dient bij te dragen aan de in het PLG2 gedefinieerde  doelen en prestatie‐indicatoren.  36

     

Kosteneffectiviteit: er dient sprake te zijn van een positieve verhouding tussen effecten en  kosten.  Mate van samenwerking en marktgerichtheid: er dient sprake te zijn van samenwerking  tussen overheden, instellingen en bedrijven van start tot afsluiting en van marktgerichtheid,  onder andere tot uiting komend in de omvang van particuliere investeringen.  Haalbaarheid: technische en financiële haalbaarheid van het project.  Eigen bijdrage: mate waarin derden bereid zijn financieel bij te dragen aan de realisering van  het  project.  Duurzaamheid: er dient een balans te zijn tussen economische, ecologische en sociaal‐ culturele aspecten.  Mate van vernieuwing: de meerwaarde van het project ten opzichte van bestaande  projecten. 

5.2.2 Aanpassing kader voor subsidies gedurende de planperiode  Bestuurlijke overwegingen kunnen voor GS aanleiding zijn om subsidiabele maatregelen en  activiteiten en/of subsidiepercentages gedurende de looptijd van het PLG2 (2013‐2016) te wijzigen.    

5.3

Landbouw 

5.3.1 Innovatieve kwaliteitssprong  De provincie stelt zich ten doel om innovatie en een duurzame productie door land‐ en tuinbouw te  bevorderen. Projecten die zijn gericht op verbreding en verduurzaming worden via het PLG2 op  projectbasis gesubsidieerd.     Om voor subsidie in aanmerking te komen, dient te worden voldaan aan de volgende criteria:   Projecten dienen bij te dragen aan de duurzame ontwikkeling van de agrosector  (economische, ecologische en sociale duurzaamheid).    Projecten dienen de technische, organisatorische en/of maatschappelijke innovatiecapaciteit  binnen (onderdelen van) de keten te versterken en aldus te resulteren in kwaliteitssprongen  richting verduurzaming van de agrosector.   De voorkeur gaat uit naar projecten die de innovatieve kracht en de duurzame ontwikkeling  van het primaire boerenbedrijf stimuleren.   Projecten dienen door de keten en de maatschappelijk omgeving te worden gedragen. Dat  moet blijken uit de betrokkenheid van marktpartijen, maatschappelijke organisaties en/of  kennisinstellingen.   Resultaten moeten vooral voor de provincie Groningen meerwaarde opleveren.    5.3.2 Structuurverbetering grondgebonden landbouw  Meerjarige grootschalige landinrichtingsprojecten, gericht op versterking van de landbouwstructuur,  maken geen deel meer uit van dit programma. Wel is het instrumentarium beschikbaar. Indien  koppeling met andere doelen mogelijk is en externe financiering beschikbaar is, kan worden  overwogen om dit in te zetten.     De provincie maakt kleinschalige kavelruil mogelijk onder voorwaarde dat de landbouw daartoe zelf  het initiatief neemt en naar koppelingsmogelijkheden met andere publieke doelen zoekt.     Kavelruil  Structuurverbetering van de landbouw is mogelijk door middel van integrale projecten. Daarbij dient  sprake te zijn van wederzijdse afhankelijkheid bij de realisatie van publieke doelen als de EHS. Het  instrument vrijwillige kavelruil kan hier worden ingezet.        37

Voorwaarden  De notaris‐ en kadasterkosten voor de in de kavelruilovereenkomst vermelde en door GS  goedgekeurde transacties worden vergoed. Daarnaast bestaat de mogelijkheid tot vrijstelling voor de  verschuldigde overdrachtsbelasting (met uitzondering van gebouwen). Hiervoor wordt verwezen  naar de beleidsnota Kavelruil‐plus, door GS vastgesteld in januari 2006.  Bij een kavelruil moeten minstens drie partijen grond ruilen en moet sprake zijn van  gemeenschappelijk nut. De cultuurtechnische ingrepen worden voor 50% gesubsidieerd, tot een  maximale bijdrage van € 500,‐ per geruilde verkregen hectare. Van toepassing zijn eveneens de  voorwaarden uit de beleidsnota Kavelruil‐plus (GS, 2006).    Afronding klassieke projecten  In 2007 heeft de provincie een aantal meerjarige grote landinrichtingsprojecten van het Rijk  overgenomen. Deze projecten bevinden zich in de afsluitende fase. Ingebrachte gronden zijn  verdeeld (plan van toedeling) en de doelen zijn behaald. De uiteindelijke afwikkeling  (bezwaarprocedures, lijst geldelijke regelingen en dergelijke) moet nog plaatsvinden. De komende  jaren willen we tot afronding van deze klassieke projecten komen.   5.3.3 Regelingen flankerend beleid  Beleidsregel bedrijfsbeëindiging Grondgebonden Agrarische Bedrijven Provincie Groningen: erop  gericht om de beëindiging van grondgebonden agrarische bedrijven ten behoeve van de realisatie  van de EHS te stimuleren.   Voorwaarden om voor subsidie in aanmerking te komen, zijn onder andere:   Binnen dertien maanden na overdracht aan BBL dient het gebruik van de grond waarvoor  subsidie wordt ontvangen voor de landbouw te zijn beëindigd. In bijzondere gevallen kan de  eigenaar of gebruiker toestemming van GS krijgen om een deel van de grond in eigendom of  gebruik te houden.   De aanvrager beëindigt de commerciële landbouwactiviteit permanent en definitief.   Alle duurzaam tot het bedrijf behorende gronden die binnen het toeslaggebied liggen,  dienen te worden aangeboden.  Voor de volledige voorwaarden wordt verwezen naar de regeling. Jaarlijks wordt een subsidieplafond  vastgesteld en gepubliceerd.     Beleidsregel Verplaatsing Grondgebonden Agrarische Bedrijven Provincie Groningen: gericht op  verplaatsing van grondgebonden agrarische bedrijven ten behoeve van de realisatie van de EHS.  Voorwaarden om voor subsidie in aanmerking te komen, zijn onder andere:    Het grondgebonden agrarische bedrijf wordt zodanig verplaatst dat de cultuurgrond niet ligt  in de EHS, een natuurgebied, een landinrichtingsgebied of een gebied ten behoeve van  planmatige kavelruil.    De aanvrager dient alle tot het bedrijf behorende cultuurgrond en het bouwblok in eigendom  te hebben.    De subsidieontvanger zorgt dat uiterlijk binnen 24 maanden na subsidieverlening aan de  verplichtingen wordt voldaan.   Voor de volledige voorwaarden wordt verwezen naar de regeling. Jaarlijks wordt een subsidieplafond  vastgesteld en gepubliceerd.   

5.4

Natuur 

  Doel is het realiseren van een samenhangend netwerk van natuurgebieden: de EHS. Dit gebeurt op  basis van behoud van bestaande natuurgebieden en omvorming tot natuur van landbouwgronden  door verwerving of functieverandering, inrichting en beheer. Relevante beleidsstukken zijn onder  andere het Provinciaal Omgevingsplan Groningen (2009‐2013), Beleidsnota Natuur ‘Groen  Groningen’ 2013‐2021, Natuurbeheerplan Groningen (wordt jaarlijks aangepast), ‘Meer doen in  minder gebieden’ (2008) en Natura 2000‐beheerplannen (2013).  38

5.4.1 Verwerving en functieverandering  Verwerving ten behoeve van de EHS kan op twee manieren plaatsvinden: gerichte verwerving of  functieverandering. Conform het Natuurakkoord wordt bij de financiering van verwerving het grond‐ voor‐grondprincipe gehanteerd. In plaats van rijksmiddelen ontvangen provincies zeggenschap over  het BBL‐bezit dat voor verwerving kan worden ingezet. Over de concrete invulling moeten nadere  afspraken met het Rijk worden gemaakt. Uitgangspunt is dat verwerving primair vanuit BBL‐bezit  wordt gefinancierd.    Gerichte verwerving  Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL) draagt zorg voor verkopen van gronden en grondverwerving  ten behoeve van de EHS. Afspraken worden in het kader van de jaarlijkse prestatieovereenkomst  gemaakt. Onderdeel daarvan is het handelingskader grond.    De regeling voor de doorlevering van de gronden wordt herzien in het kader van de  gelijkberechtiging en zal vervolgens deel uitmaken van dit programma. Tot die tijd worden gronden  in principe niet doorgeleverd. Het gevolg van de gelijkberechtiging is dat er niet meer met een  realisatiestrategiekaart (voor beheer door een particulier) gewerkt kan worden. Terreinbeherende  organisaties en particulieren krijgen in principe dezelfde mogelijkheden om natuurterreinen te  verwerven en te beheren.    Bij grote aaneengesloten robuuste natuurgebieden, zoals de EHS, willen wij beheer en eigendom  zodanig regelen dat natuurdoelen optimaal worden gediend en dat efficiënt beheer mogelijk is. Per  gebied wordt het beheer daarom bij voorkeur uitgevoerd door één beheerder of door een collectief  van beheerders (zoals een gebiedscoöperatie). Door deze inrichtings‐ en beheerstrategie willen wij  versnippering tegengaan, samenwerking bevorderen en kosten terugdringen.     Bij toekomstige doorlevering van gronden binnen de EHS hanteren wij de volgende criteria:    Er moet sprake zijn van voldoende omvang van het te beheren gebied in relatie tot het  gewenste natuurdoel.   De beheerder dient bereid te zijn beheer, inrichting en monitoring op de vastgestelde  natuurdoelen af te stemmen.   De beheerder beschikt over voldoende kennis over en ervaring met natuurbeheer en is  daar voldoende op toegerust.   De beheerder moet meewerken aan ontwikkelingen op gebiedsniveau, zoals recreatieve  routestructuren en waterberging.    De beheerder dient samen te werken met andere beheerders in het gebied als dat voor  het bereiken van het natuurdoel nodig is.   De beheerder dient mee te werken aan inrichtingsmaatregelen op gebiedsniveau, zoals  verhoging van het waterpeil en hermeanderingsprojecten.    Jaarlijks wordt een subsidieplafond vastgesteld en gepubliceerd.    Functieverandering  Voor grondeigenaren binnen de EHS die hun grond niet willen verkopen biedt de subsidie  Functieverandering uit onze Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap de mogelijkheid  om landbouwgrond naar natuur om te vormen en als zodanig te beheren. Ook hier is het van belang  dat particuliere beheerders met elkaar of met natuurterreinbeherende organisaties samenwerken.     Bij een aanvraag dienen de volgende stukken te worden overlegd:   Kadastrale gegevens van de aan te kopen grond.   Een kaart met de aanduiding van het gebied.   Een door DLG of een beëdigde taxateur (namens DLG) opgesteld taxatierapport van de aan  te kopen grond.    39

Bebouwing komt in principe niet voor aankoopsubsidie in aanmerking, tenzij de provincie van  mening is dat de bebouwing onmogelijk buiten de transactie gehouden kan worden. Voorwaarde is  dan dat de verwervingskosten in een redelijke verhouding tot de bijbehorende grond staan. Bij  aankoop van gebouwen dient een plan voor de gebouwen te worden overlegd.    Bestaande natuur komt niet in aanmerking voor subsidie.    De subsidie bedraagt maximaal 100% van de subsidiabele kosten. Subsidie aan een  landbouwonderneming wordt verstrekt overeenkomstig artikel 6 Verdrag 1857/2006. Jaarlijks wordt  een subsidieplafond gepubliceerd. Voor de volledige voorwaarden wordt verwezen naar de regeling.  5.4.2 Inrichting natuurgebieden  De natuurdoelen (op grond van de ambitiekaart in het Natuurbeheerplan) en de uitgangssituatie ter  plekke bepalen welke maatregelen en activiteiten nodig zijn. Inrichting kan worden gefinancierd via   de Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap Groningen (SKNL) of via een toegekende  subsidie voor een inrichtingsproject.    SKNL  Voor de inrichting van natuurgebieden in de EHS zijn de mogelijk subsidiabele maatregelen en  activiteiten vastgelegd in de SKNL. Deze regeling omvat de voorwaarden, mogelijke  eindbegunstigden en subsidiebedragen. Subsidies kunnen bij de Dienst Regelingen worden  aangevraagd. Jaarlijks wordt een subsidieplafond gepubliceerd.    Inrichtingsprojecten  Als een inrichtingsproject obstakelvrij is, kan een subsidie worden aangevraagd. Bij de beoordeling  van de aanvraag wordt gekeken naar de ecologische prioritering. Daarbij wordt rekening gehouden   met de landelijke ontwikkelopgave (Europese verplichtingen). In bijlage 3 staat aangegeven welke  projecten prioriteit hebben. Daarnaast wordt gekeken naar mogelijkheden tot cofinanciering en  koppeling met andere doelen (werk met werk maken). Het streven van de provincie is om haar  bijdrage te verdubbelen met bijdrage van derden. Dit alles valt onder de noemer 'flexibele  programmering'.    Inrichtingsprojecten die via DLG lopen worden geprogrammeerd op basis van de jaarlijkse  prestatieovereenkomst. Aan subsidieaanvragen ligt een reële kostenraming ten grondslag. GS stellen  de subsidiabele kosten vast. Na uitvoering van de werkzaamheden volgt vaststelling van de subsidie.    Subsidie aan een producent van landbouwproducten (MKB) wordt verstrekt overeenkomstig Verdrag  1857/2006 artikel 5,6 en 13. Subsidie aan een onderneming,niet zijnde een landbouwonderneming,  wordt verstrekt overeenkomstig nummer 800/2008 art 15, 26 en 27 (AGVV).  5.4.3 Beheer  Voor beheer van natuurwaarden binnen en buiten de EHS zijn de kaders vastgelegd in de  Subsidieregeling Natuur en Landschap Groningen. Het Natuurbeheerplan Groningen geeft aan waar  welke maatregelen worden gesubsidieerd. Hier zijn ook Europese middelen bij betrokken (artikel 36,  Plattelandontwikkelingsprogramma 2/EU‐POP2, maatregel 212 en maatregel 214).    De provincie streeft naar vereenvoudiging van het stelsel en vermindering van bureaucratie.  Alternatieven worden gezocht in de sfeer van lumpsumfinanciering. De komende tijd moet dit verder  worden uitgewerkt en beoordeeld.    Voorwaarden  De voorwaarden, de mogelijke eindbegunstigden en subsidiebedragen ten behoeve van beheer staan  in de Subsidieregeling Natuur en Landschap Groningen. Subsidies kunnen bij de Dienst Regelingen  worden aangevraagd. Aanvragen worden getoetst aan het Natuurbeheerplan Groningen.     40

Voor de openstellingen wordt jaarlijks een subsidieplafond gepubliceerd.   

 

Akkerranden beheer  

  5.4.4 Investeringen natuur‐ en milieukwaliteit   Natuurkwaliteit    Met de inrichting van de robuuste EHS wordt de natuurkwaliteit aanzienlijk verbeterd.  Ontsnippering, soortenbeleid en kwaliteitsimpulsen worden hier zoveel mogelijk in meegenomen.  Soms doen zich buiten de grote realisatieprojecten kansen voor om de natuurkwaliteit en de  samenhang tussen EHS en niet‐EHS te vergroten. Activiteiten worden in dat geval ondersteund door  het PLG2.    Verbetering leefomstandigheden in Natura 2000   Doel is om de leef‐ en milieuomstandigheden in Natura 2000‐gebieden te verbeteren. Dat gebeurt op  basis van zogeheten effectgerichte maatregelen, die staan beschreven in de Natura 2000‐ beheerplannen.    Voorwaarden  Activiteiten binnen en buiten de EHS worden getoetst aan het op dat moment geldende provinciale  beleid.   5.4.5 Organisaties  Stichting Het Groninger Landschap en Stichting Landschapsbeheer Groningen  De provincie onderhoudt een structurele subsidierelatie met Stichting Het Groninger Landschap.  Jaarlijks wordt een begroting ingediend en worden prestatieafspraken voor het beheer van  natuurgebieden gemaakt. Daarnaast worden afspraken over aanvullende taken gemaakt, zoals  gezamenlijke planontwikkeling, samenwerking met agrariërs, educatie en toegankelijkheid.    Ook met de Stichting Landschapsbeheer Groningen heeft de provincie Groningen een structurele  subsidierelatie. Jaarlijks worden een begroting ingediend, een bijdrage vastgesteld en een  prestatieovereenkomst gesloten. Uit de bijdrage worden kosten gefinancierd van de basisorganisatie,  vrijwilligersbegeleiding en landschapsonderhoud in Westerkwartier, Haren en Westerwolde.   41

  Fauna Beheer Eenheid     De FBE in de provincie heeft een wettelijke basis in de Flora‐ en Faunawet. In het kader van beheer  en schadebestrijding verleent de provincie ontheffingen aan de FBE, die vervolgens machtigingen  verleent aan jagers en grondgebruikers. De FBE is daarmee uitvoerder van de ontheffingen en  rapporteert aan de provincie.    Werkgroep Grauwe Kiekendief  De werkgroep Grauwe Kiekendief voert voor de provincie beschermingsprogramma’s uit voor de  grauwe kiekendief en andere akkervogels. Jaarlijks worden een begroting ingediend en een bijdrage  vastgesteld. De werkgroep verricht beschermingsmaatregelen, publiciteit, onderzoek en voorlichting  over akkervogels en akkernatuur.    

Bruine kiekendief 3 dagen oud 

 

  Nationaal Park Lauwersmeer  Het belang van de status Nationaal Park ligt in activiteitenvoorlichting, educatie en recreatie. Binnen  het PLG2 zijn middelen gereserveerd voor een bijdrage aan de exploitatie van het bezoekerscentrum  en de uitvoering van educatieprogramma’s.    Nationaal landschap Middag‐Humsterland  Het beeldmerk Nationaal Landschap biedt kansen voor toeristische promotie en educatie. In het  PLG2 zijn procesmiddelen beschikbaar.    

5.5

Water 

5.5.1 Verdroging  Doel is het realiseren van voldoende water van voldoende kwaliteit in de EHS. In het PLG 2007‐2013  is gewerkt met een landelijke TOP‐lijst van gebieden. Deze gebieden krijgen prioriteit bij het  opheffen van verdroging. De restantopgave is opgenomen in bijlage 4. De TOP‐lijst is sturend bij  toekenning van middelen voor uitvoeringsprojecten. Toetsing wordt gedaan door GS.   5.5.2 Kaderrichtlijn Water  In 2008 zijn bij het Ministerie van Infrastructuur en Milieu projecten voorgedragen voor subsidie in  het kader van de zogenaamde KRW Synergieregeling. Een deel daarvan is gehonoreerd. De  42

betreffende projecten zijn opgenomen in de programma’s ‘KRW Synergie Nedereems’ en ‘KRW  Synergie Rijn Noord’ (bijlage 5 geeft een overzicht van de projecten).  In het PLG2 stellen wij middelen beschikbaar voor de inrichting van natuurgebieden. Maatregelen  worden waar mogelijk gecombineerd met KRW‐opgaven en KRW Synergieprojecten.   

5.6

Landschap 

  Doel is dat ruimtelijke ontwikkelingen kwaliteit toevoegen aan het landschap. Bij inrichting en  behoud  van landschapselementen wordt gestreefd naar toegevoegde waarde voor het cultuur‐ en  natuurhistorische landschap.  Relevante beleidsstukken zijn het Provinciaal Omgevingsplan Groningen 2009‐2013, Beleidsnota  Natuur ‘Groen Groningen’ 2013‐2021 en het Natuurbeheerplan Groningen (wordt jaarlijks  aangepast).   5.6.1 Inrichting en beheer landschap  Voor inrichting en beheer van landschapselementen binnen de EHS is subsidie mogelijk via de  Subsidieregeling Natuur en Landschap Groningen .Het Natuurbeheerplan Groningen geeft aan waar  welke maatregelen worden gesubsidieerd. Hier zijn ook Europese middelen bij betrokken (artikel 36  Plattelandontwikkelingsprogramma 2/EU‐POP2, maatregel 212, 214 en 216).    Buiten de EHS ligt de verantwoordelijkheid vooralsnog bij het Rijk. Partijen kunnen daardoor in de  praktijk met verschillende partijen en regimes te maken krijgen.     Voorwaarden  Voorwaarden, mogelijke eindbegunstigden en subsidiebedragen voor beheer staan in de  Subsidieregeling Natuur en Landschap Groningen. Subsidies kunnen bij de Dienst Regelingen worden  aangevraagd. Aanvragen worden getoetst aan het Natuurbeheerplan Groningen.    Voor de openstelling publiceert de provincie jaarlijks een subsidieplafond.    5.6.2 Karakteristiek Landschap (knelpunten landschap)  Algemeen   Doel van de landschapssubsidie is om de landschappelijke samenhang leesbaar te maken door  behoud en herstel van landschapselementen. Er is subsidie beschikbaar voor projecten die zich  inzetten op behoud en versterking van de landschappelijke structuur. Wij dragen bij aan projecten  die onder de volgende thema’s vallen:     1  Herstel en behoud van de karakteristieke landschapsstructuur  Eén van de belangrijkste kwaliteiten van de provincie Groningen is het landschap met haar  karakteristieken. Binnen dit thema werken we aan herstel en behoud van deze (hoofd‐)  structuur zoals weergegeven op de landschapsstructuurkaart. We richten ons met name op  de structurerende elementen. Projecten waarbij het landschap wordt ontsloten of waarin  wordt gewerkt aan ondersteunende elementen kunnen een bijdrage krijgen als ze deel  uitmaken van integrale projecten waarbij ook aan de hoofdstructuur wordt gewerkt. Bij het  uitvoeren van projecten met landschapsmiddelen wordt aansluiting gezocht bij grotere  programma's en projecten als Waddenfonds, Regiovisie, LOP's etc. Integrale projecten van  regionaal belang hebben de voorkeur. Als een project (gedeeltelijk) plaatsvindt op een niet  openbaar toegankelijk (particulier) terrein moet de eigenaar een substantiële bijdrage  leveren aan de kosten van het project.     

43

2 

Kwaliteit rond kernen   Hierbij denken we aan projecten die bijdragen aan de identiteit van kernen in het landelijk  gebied en als doel hebben behoud, herstel of ontwikkeling van waardevolle structurerende  landschapselementen. Het gaat met name om  elementen die vanuit het landschap  doorlopen tot in de kern, zoals de radiale verkaveling bij een wierde en wegbeplanting bij  kanalen en wegdorpen.     Herstel van losse groene elementen in kernen is in principe niet subsidiabel, tenzij het gaat  om kernen waar de matige kwaliteit van de openbare ruimte leidt tot een probleem met de  leefbaarheid. De elementen moeten bovendien onderdeel uitmaken van integrale projecten  waarbij deze elementen kunnen bijdragen aan versterking van de openbare ruimte. Ook  aanleg van nieuw groen in kernen is niet subsidiabel, tenzij sprake is van een verbetering van  de leefomgeving vanwege (een) krimp(taakstelling) en wanneer het groen een versterking  betekent van de stedenbouwkundige structuur met een duidelijke verbondenheid met de  landschappelijke onderlegger. Van eigenaren van de terreinen wordt verwacht dat zij een  substantiële bijdrage leveren aan de uitvoering van het project. Voor dit thema is maximaal  30% van het budget beschikbaar.  

  Wij geven de voorkeur aan projecten:   Die uitwerking geven aan één van de landschappelijke speerpunten;    Die bijdragen aan blauw/groene dooradering van het landelijk gebied;   Die gekoppeld zijn aan andere doelen zoals recreatie & toerisme en leefbaarheid van het  platteland;   Waarvan het vervolgbeheer goed is geregeld.    Er zijn geen middelen beschikbaar voor bebouwingselementen, met uitzondering van kleine  cultuurhistorisch waardevolle elementen. De subsidiepercentages zijn variabel.   

44

Damsterdiep bij Winneweer‐ Garrelsweer. Het diep is recht gegraven, maar als gevolg van eb-en-vloedwerking is  het gaan meanderen. 

   

5.7

Sociaal Economische Vitalisering (SEV) 

  Met Sociaal Economische Vitalisering wil de provincie de plattelandsontwikkeling stimuleren en de  gevolgen van krimp op de leefbaarheid in de niet‐krimpgebieden verminderen. De provincie is  hiervoor onderverdeeld in vier regio's. In drie daarvan is een Local Action Group (LAG) ingesteld,  45

conform de Europese voorwaarde voor totstandkoming van initiatieven volgens de LEADER‐methode  (bottom‐up). Deze LAG’s geven een zwaarwegend advies dat aan de provincie wordt voorgelegd. De  andere regio werkt met een vergelijkbare werkwijze.  Samen met de regio's is een programma vastgesteld met gemeenschappelijke doelen en afspraken  over de financiering. Per regio zijn de thema’s vastgesteld waar in de periode 2012‐2013 op wordt  ingezet. In tabel 1 zijn de speerpunten aangegeven waar ingediende projecten aan moeten voldoen..    Voor de periode 2014‐2015 moet nog een uitwerking worden gemaakt. Daarbij zal ook naar het   nieuwe Europese programma worden gekeken.     Voorwaarden  Projecten worden getoetst aan het geldende beleidskader. Waar van toepassing, worden  subsidieaanvragen bovendien getoetst aan het EU‐POP. Subsidiëring vanuit het PLG2 SEV met  maximaal 20% is mogelijk onder voorwaarde van gemeentelijke cofinanciering van minimaal 20% en  een bijdrage overig/privaat van tenminste 60 % van de totale financiering.   Elke regio heeft een eigen SEV‐programma opgesteld met vermelding van regiospecifieke thema’s,  speerpunten en projecten voor de uitvoeringsperiode 2012‐2013. Ingediende projecten dienen  hieraan te voldoen. Subsidiëring vanuit PLG2 niet‐krimp is aanvullend op de subsidiëring PLG2 SEV.  Voor elk van de drie niet‐krimpregio’s is een gelijk aandeel uit de PLG‐middelen niet‐krimp  beschikbaar. Ingediende projecten moeten voldoen aan de speerpunten van de thema’s  Leefbaarheid en plattelandseconomie en Sterke dorpen.   

 

Vergroting van de leefbaarheid en de recreatieve voorzieningen 

5.7.1 Recreatie en toerisme  Voor versterking van toeristische voorzieningen, recreatief groen (dagrecreatieve voorzieningen en  recreatieve uitloopmogelijkheden vanuit dorpen) en ruimte voor recreatief ondernemerschap wordt  verwezen naar paragraaf 5.6 Sociaal Economische Vitalisering. Verdere ontwikkeling van de  toeristisch‐recreatieve infrastructuur en versterking van het toeristische imago vallen buiten het PLG.  Hiervoor wordt verwezen naar de sectorbudgetten versterking toeristische infrastructuur en  toeristische promotie. 

46

5.7.2 Cultuur en evenementen  Voor culturele infrastructuur, culturele projecten en evenementen wordt verwezen naar paragraaf  5.6 Sociaal Economische Vitalisering. Deze doelen vallen buiten het PLG. Hier is het sectorbudget  Cultuur en Budget Evenementen van toepassing.   

 

 

47

Bijlagen      Bijlage 1  Bijlage 2  Bijlage 3  Bijlage 4  Bijlage 5  Bijlage 6  Bijlage 7  Bijlage 8   Bijlage 9     

Overzicht gebiedscommissies  Kaart Europese verplichtingen in de EHS  Prioritering inrichting en verwerving nieuwe natuur  Restant opgave TOP‐gebieden  KRW‐synergieprojecten  Kaart landschapsstructuur  Werkprogramma  ‘EHS Zuidlaardermeer ‐ Midden‐Groningen’   Instrumenten  Vervallen rijkstaken 

48

Bijlage 1 Overzicht gebiedscommissies    ‘Wettelijke’ commissies  De Landinrichtingswet (ingetrokken bij het van kracht worden van de Wilg 1‐1‐2007):   Lutjegast‐Doezum   Appingedam‐Delfzijl   Midden‐Groningen   Haren    De Herinrichtingswet Oost‐Groningen en de Gronings‐Drentse Veenkoloniën (ingetrokken 1‐7‐2010):   Herinrichtingscommissie en de deelgebiedscommissie Oude Veenkoloniën    Deze commissies hebben bestuurlijk en financieel mandaat voor de uitvoering van de wettelijke  herverkaveling binnen de door GS gestelde (financiële) kaders.    De Wet inrichting landelijk gebied (Wilg):   Nationaal Landschap Middag‐Humsterland   Westerwolde    In Groningen zijn alleen gebiedscommissies in de zin van provinciale adviescommissie benoemd  (advies aan GS). Er zijn geen gebiedscommissies als bestuurscommissies met bestuurlijk en financieel  mandaat voor de uitvoering van de wettelijke herverkaveling benoemd. Deze mogelijkheid is er wel  in de Wilg c.q. Provinciewet. Deze volgens een wet ingestelde commissies, inclusief leden, moeten  allemaal worden benoemd door GS met uitzondering van de Herinrichtingswet Oost‐Groningen en  Gronings‐Drentse Veenkoloniën.    Bestuurlijke samenwerkingsverbanden, bijvoorbeeld tussen provincie, waterschap en gemeenten   Reitdiep   Dwarsdiep   Koppeling Runde‐Ruiten Aa   Structuurvisie Meerweg (inclusief ecologische verbindingszone)   Waterberging en natuur omgeving Nieuweschans   Landschapsontwikkelingszone Leek‐Roden   Overlegorgaan/gebiedscommissie Nationaal Landschap Drentsche Aa    Natura 2000‐commissies  Commissies/klankbordgroepen voor afstemming over beheer in Natura 2000‐gebieden. Zij hebben  geen formele status.     Overlegorgaan Nationaal Park Lauwersmeer   Gebiedscommissie N2000 Zuidlaardermeergebied, (benoemd door GS)   Gebiedscommissie N2000 Lieftinghsbroek (benoemd door GS)   Gebiedscommissie N2000 Leekstermeer (Drenthe)   Gebiedscommissie N2000 Drentsche Aa (Drenthe)   Klankbordgroepen Waddenzee en Noordzeekustzone (Rijkswaterstaat, DLG en Fryslân)   Eems‐Dollard (EL&I en Duitsland)    Samenwerkingsverbanden in verband met de besteding van middelen   Regio‐/LEADER Groepen   Noord    West    Centraal    Oost  Deze samenwerkingsverbanden bestaan uit een bestuurlijk stuurgroep en een ambtelijke  adviesgroep waarin ook streekbewoners zitten.  49

Bijlage 2  Kaart Europese verplichtingen in de EHS   

 

 

50

Bijlage  3 Prioritering inrichting en verwerving nieuwe natuur    Gebied 

Provinciale juridische verplichting  op 20 oktober 2010 

Binnen ontwikkelopgave Europese verplichtingen  (N2000/KRW) 

Europese habitatsoorten  afhankelijk van inrichting 

resterende opgave TOP‐beleid  (verdroging) 

externe  financiering  geregeld 

grotendeels  gereed 

prioriteit vanuit deelakkoord Natuur 

  

  

  

  

  

  

Zuidlaardermeer 

Ja 

ja, voor 2016 

ja 

ja, in juridische verplichting 

  

  

Drentsche Aa 

Ja 

ja, voor 2016 

ja 

ja 

  

  

Westerwolde 

ja, deels 

ja, voor 2016 

ja 

ja 

  

  

Dwarsdiep 

deels 

ja, deels voor  2016 

ja 

ja 

mogelijk 

  

Midden‐Groningen 

Ja 

ja, deels 

ja 

ja 

ja 

 deels 

Benedenloop Westerwoldse Aa 

Ja 

ja, deels 

nee 

nee 

  

 deels 

Leekstermeer 

ja, kleine delen 

ja 

ja 

nee 

  

  

Reitdiep 

deels 

nee 

ja 

ja, deels 

  

  

Lieftinghsbroek  prioriteit vanuit eigen beleidsopgaven of Europees  soortenbeleid 

nee 

ja, voor 2016 

ja 

ja 

  

  

  

  

  

  

  

  

Doezumermieden/Kaleweg 

nee 

nee 

ja 

ja 

  

  

Dwarsdiep 

deels niet 

deels niet 

ja 

ja 

mogelijk 

  

Matsloot 

nee 

nee 

ja 

ja 

  

  

Grootegastermolenpolder 

nee 

nee 

ja 

ja, in uitvoering 

ja, deels 

ja 

Meerstad ‐ Westerbroek 

nee 

nee 

ja 

nee 

ja 

  

Reitdiep 

deels niet 

nee 

ja 

deels niet 

  

  

lage prioriteit 

  

  

  

  

  

  

Bombay 

nee 

nee 

nee 

ja 

  

  

Hardeweer/Beswerd 

nee 

nee 

nee 

ja, uitgevoerd op procedurele stap na 

  

ja 

Blauwestad 

deels niet 

nee 

nee 

ja, deels, deels uitgevoerd 

  

  

Westerhorn 

nee 

nee 

nee 

nee 

  

  

Visvliet 

Nee 

nee 

nee 

nee 

  

  

Zoutkamp 

Nee 

nee 

nee 

nee 

  

  

Steenhuis 

Nee 

nee 

nee 

nee 

  

  

Hoeksmeer 

Nee 

nee 

nee 

nee 

  

  

Noordelijk Zeekleigebied 

Nee 

nee 

nee 

nee 

  

  

Hondshalstermeer/’t Waar 

Nee 

nee 

nee 

nee 

  

  

Bourtange 

Nee 

nee 

nee 

nee 

  

ja 

Blauwestad 

ja, Reiderwolde 

nee 

nee 

ja, deels uitgevoerd 

  

  

Geen EHS meer 

  

  

  

  

  

  

Kornhorn   

  

  

  

  

  

  

51

Op basis van de mogelijke financiering, de concrete uitvoerbaarheid en de hierboven genoemde prioritering is een lijst opgesteld van de projecten waaraan we de  komende jaren willen werken. De ambitie is om  de volgende projecten aan te pakken:   Grootegastermolenpolder   Dwarsdiep   Reitdiep‐midden   Meerstad ‐ Westerbroek   Midden‐Groningen   Benedenloop Westerwoldse Aa   Westerwolde (Ellersinghuizerveld, Ter Wupping,, Lieftinghsbroek)   Drentsche Aa (Bovenlanden, Westerlanden)    Realisatie is mede afhankelijk van het succes van lopende subsidieaanvragen, de inzetbaarheid van BBL‐gronden en de inzet van gebiedspartners. In de komende jaren   kan worden besloten om aan andere projecten voorrang te geven.  

52

Bijlage 4 Restant opgave TOP‐gebieden 

Kaart verdroogde gebieden (TOP lijst)

Tabel restantopgave TOP‐lijst verdroging  Gebied 

oppervlakte in ha 

Realisatiefase 

Haansplassen 

280  

planvorming loopt 

Dannemeer fase 2 

 350 

in uitvoering, alternatieve financiering 

Polder Oosterland/Lappenvoort 

 190 

wacht op grondverwerving/functieverandering 

Westerlanden/Besloten venen 

 120 

wacht op grondverwerving/functieverandering 

Kropswolde/Wolfsbarge 

 130 

wacht op grondverwerving/functieverandering 

Bombay 

  

planvorming loopt 

Doezemermieden/Kaleweg 

 185 

planvorming loopt, wacht op grondverwerving/functieverandering 

Matslootgebied 

 445 

planvorming loopt 

Dwarsdiepgebied, deelgebied 2 

 135 

planvorming loopt, wacht op grondverwerving/functieverandering 

Bakkerom/Pasop 

 170 

planvorming loopt 

Beekdal Ruiten Aa (wagons 3 en 4) 

 668 

planvorming loopt, wacht op grondverwerving/functieverandering 

Hardeweer/Beswerd 

 30 

uitgevoerd nog niet effectief, wacht op procedure 

Meerland  

 30 

planvorming gereed 

53

Bijlage 5 KRW‐synergieprojecten      Synergiegelden KRW 

Rijksbijdrage Synergiegelden (€)    682.200      1.800.000      75.000      905.700      356.000    3.818.900 

Duurzame leefomgeving Fivelingo  

Beekherstel Runde 

Herstel oevers kanalen Oldambt 

Structuurvisie Meerweg, deelplan Oost 

Inrichting moerasgebied Marumerlage  Totaal     

54

Bijlage 6 Kaart landschapsstructuur 

55

1. Herstel van oude dijken en maren  Dijken en maren vormen structuren die duidelijk herkenbaar zijn in het landschap. Zij geven identiteit  aan het landschap. Vanuit de kader richtlijn water ligt een aanzienlijke opgave tot het inrichten van  natuurvriendelijke oevers. Wij willen de herkenbaarheid vergroten van oude maren en voormalige  getijderivieren zoals de Fivel en de Oude Geut. Met de grond die vrijkomt bij deze werkzaamheden  kunnen oude dijken hersteld en aangevuld worden.    2. Wierden  We zetten net als in de voorgaande periode in op herstel en behoud van een aantal karakteristieke  wierden. De wierden en wierdedorpen zijn essentiële elementen in het Waddenkustlandschap. Wij  willen de ontstaansgeschiedenis en cultuurhistorie van wierden en  wierdedorpen, zoals bijvoorbeeld  Termunten, Warffum en Ulrum, beter leesbaar en beleefbaar maken. Het gaat hierbij om de relatie  tussen de plek van de wierden de natuurlijke ondergrond en de wijze waarop het land in cultuur is  gebracht. Meer specifiek gaat het bijvoorbeeld om het behoud, versterking en herstel  van  steilranden, ossengangen, radiale structuur en de verbetering van erven en kerkterreinen.     3. Houtsingels in het ZWK  In het Zuidelijk Westerkwartier vormt het raamwerk van houtsingels een levend landschap. Het is  een karakteristiek coulisselandschap met beeldbepalende landschapselementen als hout‐ en  elzensingels, poelen en dobben, hagen en knotwilgen. De houtsingels zorgen voor een groene  dooradering van het landelijke gebied en biodiversiteit. Het beheer van de houtsingels is in dit gebied  de belangrijkste landschappelijke opgave voor de komende jaren. Het draagvlak voor het beheer van  houtsingels willen we herstellen door een goede regeling voor boeren binnen het Europees  Landbouwbeleid te realiseren. Door het toepassen van nieuwe innovatieve vormen van beheer, zoals  een collectieve aanpak kunnen houtsingels weer groeien in het Zuidelijk Westerkwartier.    4. Beslotenheid van de groene linten (in het Oldambt in combinatie met de grootschalige openheid  daarbuiten)   In het Oldambt en een deel van Westerwolde vormen de groene linten een herkenbare dooradering  van het doorgaans open landschap. Het groen hoort thuis in de linten en in mindere mate als  enclaves in de open gebieden. Het aanpakken van 'overtollig' groen en het versterken van nieuw  groen in de linten bevordert de openheid en maakt het landschap leesbaar.    5. Beeksysteem Westerwolde (Ruiten Aa)  Landschap en natuur gaan nauw samen binnen de EHS van Westerwolde. De inrichting van de EHS is  opgedeeld in een aantal deelprojecten. Onlangs is gestart met de inrichting van het  Ellersinghuizerveld waar het kleinschalige landschap van omstreeks 1850 als cultuurhistorisch  erfgoed wordt hersteld. Met bouwvoorgrond uit de slenken worden enkele essen afgedekt. Zo wordt  het archeologisch bodemarchief weer voor langere tijd veilig gesteld. In Ter Wupping en  Wessinghuizen wordt gestreefd naar beekherstel en ten noorden van Ter Apel is het de bedoeling  dat het oude hoevenlandschap wordt versterkt door een afwisseling van essen, droge schrale  graslanden, geriefbosjes en houtsingels.     6. Overgangen zoet‐zout  Om de ecologische kwaliteit van het waddensysteem te verbeteren wordt in het waddenkustgebied  gestreefd naar verzachting van de overgang van het zoet naar het zoutwatersysteem. Hiervoor zullen  brakwatergebieden worden ingericht. Om het landschap langs de Waddenkust herkenbaar en  leesbaar te houden gaan wij op zoek naar nieuwe overgangen tussen kust en land die vanuit hun  natuurlijke oorsprong aanleiding geven tot een zoet‐zout overgang.    7. Kanalen en wijken  De kanalen en wijkstructuur staat onder druk in de Veenkoloniën door verlanding en demping van  deze watergangen. Om de herkenbare verkaveling van dit landschap zichtbaar te houden is het van 

56

belang om de kanalen en wijken in stand te houden. Dit is ook in lijn met afspraken die het  waterschap wil maken met gemeenten over het tegengaan van verdergaande dempingen. Het  ‘ruimtepotentieel’ van de kanalen en wijken kan namelijk ingezet worden voor het vasthouden van  water en het bevorderen van de ecologische én waterkwaliteit, ook als dienst binnen het Europees  Landbouwbeleid.       

57

Bijlage 7  Werkprogramma  ‘EHS Zuidlaardermeer ‐ Midden‐Groningen’       1. Inleiding    ‘EHS Zuidlaardermeer ‐ Midden Groningen’ is een programma van de Provincie Groningen voor de  realisatie van de EHS tussen de natuurgebieden rond het Zuidlaardermeer en die in Midden‐ Groningen. Bij de herijking van het plan Meerstad heeft de Provincie Groningen deze opgave van het  Ministerie van Economie, Landbouw en Innovatie (EL&I) overgenomen. Het Ministerie heeft daartoe  grond, gebouwen en geld aan de provincie overgedragen. De provincie ontwikkelt de EHS zelfstandig  en naar eigen inzicht. Het programma beschrijft de aanpak en de middelen en heeft een indicatieve  looptijd van 2012‐2015.    Herijking Meerstad   Het masterplan Meerstad (2005) ging uit van grootschalige woningbouw in een aantrekkelijke groene  omgeving, met ruimte voor waterberging, groenontwikkeling en natuurontwikkeling. Bij het  masterplan waren publieke en private partners betrokken. De verslechterde situatie op de  woningmarkt hebben de partijen doen besluiten tot aanpassing van doelen en projectorganisatie.  In 2012 is de publiek‐private samenwerking ontbonden en zijn de verschillende opgaven uit het  masterplan door een beperkt aantal partners overgenomen. De gemeente Groningen draagt nu, in  samenwerking met de gemeente Slochteren, de verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van het  groen stedelijk wonen in het exploitatiegebied. De provincie is verantwoordelijk voor de EHS‐opgave  buiten het exploitatiegebied. In lijn met landelijke ontwikkelingen neemt de provincie hierin de rol  van het Ministerie van EL&I over.  Het Ministerie heeft de voor de EHS Meerstad gekochte grond (274 ha) en opstallen aan de provincie  overgedragen. Het Ministerie heeft daarnaast een bedrag van € 5.7 miljoen beschikbaar gesteld en is  een inspanningsverplichting aangegaan voor € 1.1 miljoen.   Met de beschikbare gronden, opstallen en financiële middelen van het Ministerie kunnen wij circa  250 hectare EHS tussen het Zuidlaardermeergebied en het natuurgebied Midden‐Groningen  realiseren.     Nieuwe kijk op natuuropgaven  De provincie Groningen beschrijft in haar Provinciaal Omgevingsplan (POP) en Natuurbeheerplan de  ligging en natuurdoelen van de EHS. De financiering van de EHS is geregeld in het Provinciaal  Meerjaren Programma Landelijk Gebied (PMJP). Een uitzondering hierop vormde de EHS tussen het  Zuidlaardermeer en Midden‐Groningen, omdat deze werd gefinancierd volgens de PPS‐constructie  Meerstad.    In 2012 hebben provincie en Rijk afspraken gemaakt over de decentralisatie van natuurtaken. Als  gevolg van beperkte beschikbaarheid van rijksmiddelen worden ambities en prioriteiten opnieuw  vastgesteld. Een robuust en duurzaam ecologisch functionerende EHS is daarbij een van onze  voorwaarden. De EHS tussen het Zuidlaardermeer en Midden‐Groningen draagt bij aan het duurzaam  functioneren van natuurgebieden en de mogelijkheid voor dieren om te kunnen trekken. De EHS  tussen het Zuidlaardermeer en Midden‐Groningen is daarom een van de prioritaire gebieden.  Uitvoering geschiedt op basis van dit programma.     Onze maatschappelijke partners in het landelijk gebied onderschrijven deze keuze in het  Groenmanifest, dat zij in de zomer van 2011, vooruitlopend op de decentralisatie, hebben opgesteld.  De ondertekenaars ‐ zowel vanuit landbouw als vanuit natuur‐ en milieuorganisaties ‐ willen zich  gezamenlijk inzetten voor een vitaal landelijk gebied in Groningen. Het manifest omvat voorstellen  voor verwerving, inrichting en beheer van natuurgebieden, agrarisch natuurbeheer en economische  ontwikkeling van de landbouw op het Gronings platteland. De ondertekenaars zijn van mening dat de 

58

EHS tussen het Dwarsdiep en Midden‐Groningen prioriteit heeft, met speciale aandacht voor het  tracé tussen het Zuidlaardermeer en Midden‐Groningen.    2. Visie en uitgangspunten    Voor het opstellen van een Inrichtingsplan gaan wij uit van de volgende visie en de daarop  gebaseerde uitgangspunten.     Natuur    Visie   Rond Meerstad liggen twee grote natte natuurgebieden: Midden‐Groningen en Zuidlaardermeer. Het  Zuidlaardermeer maakt deel uit van zowel de EHS als Natura 2000 (het Europese netwerk van  belangrijke natuurgebieden). In deze gebieden komen (Europees) beschermde soorten voor als otter,  bever en groene glazenmaker. Voor het behoud van deze en andere karakteristieke soorten is het  van belang dat uitwisseling tussen de twee grote EHS‐gebieden mogelijk is. In ons Provinciaal  Omgevingsplan geven wij aan dat we tussen de twee natuurgebieden een EHS‐gebied willen  inrichten ten behoeve van migratie en als rustgebied.    Natuur die we in het tussenliggende gebied al hebben, willen we duurzaam behouden. Daarom  zetten we in op afronding van bestaande natuurgebieden. In een aantal gevallen draagt toevoeging  van percelen bij aan het optimaliseren van de inrichting en het beheer. Toevoeging van een perceel  kan bijvoorbeeld leiden tot een betere waterhuishouding, waardoor natuurdoelen met een geringere  beheerinspanning kunnen worden gerealiseerd.      Weidevogelbeheer is één van de speerpunten van het provinciaal natuurbeleid. Ondanks de  inspanning van diverse partijen, staat het weidevogelbestand nog steeds onder druk. Inzet van  middelen en instrumenten voor bescherming sorteert het grootste effect in kansrijke gebieden, zoals  de polders aan de westkant van het Zuidlaardermeer. Deze polders kunnen tevens dienst doen als  rust‐ en foerageergebied voor onder andere kolgans en kleine zwaan (opgave voor het  Zuidlaardermeergebied vanuit Natura 2000).     Ook de kleinere natuurgebieden zijn belangrijk voor de natuur in het gebied rond Meerstad. In de  natuurgebieden Rijpma en Harkstederbroeklanden, in Midden‐Groningen en in Meerstad zelf leven  kleine (deel)populaties heikikker. Het leefgebied in het exploitatiegebied Meerstad zal verkleinen  door de geplande woningbouw. Met het instrument ‘ontwerp inclusief’ zorgt de GEMM (Grond  Exploitatie Maatschappij Meerstad) voor inrichting van nieuwe leefgebieden voor deze Europees  beschermde soort. Een deel van de extra leefgebieden vullen wij gezamenlijk in. Hierdoor ontstaat  een vervangend en extra leefgebied voor de heikikker en wordt de uitwisseling tussen deelpopulaties  in Rijpma en Midden‐Groningen mogelijk gemaakt.     Het gebied tussen het Zuidlaardermeer en Midden‐Groningen wordt op meerdere plaatsen  doorsneden door infrastructuur. Het gaat om meerdere oost‐west lopende wegen (Rijk, provincie en  gemeenten), spoor en kanaal, die de migratie tussen natuurgebieden in de weg staan. Om deze  barrières op te heffen, moeten ontsnipperingsmaatregelen worden getroffen, bijvoorbeeld in de  vorm van natte onderdoorgangen.     Naast verwerving en inrichting is goed beheer een belangrijke voorwaarde voor realisatie en behoud  van natuurwaarden. Beheer moet worden afgestemd op natuurdoelen. Kosteneffectiviteit is van  groot belang. Een grote verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de natuurbeheerders.       

59

Uitgangspunten  Voor het realiseren van een duurzaam ecologisch functionerende EHS tussen het Zuidlaardermeer en  Midden‐Groningen richten wij ons op:   Verbinding van beide natte natuurgebieden, onder andere voor Europees beschermde  soorten zoals otter, bever en groene glazenmaker. Hierbij gaan wij uit van de door GS eind  2010 gekozen voorkeursroute D (zie kaart).    Afronding van bestaande natuurgebieden: in de Onner‐ en Oostpolder  (weidevogelkerngebied) en het Hesselinksbos bij Westerbroek (minimaliseren verdroging).   Behoud deelpopulaties heikikker: ontwikkeling van een extra leefgebied ten zuiden van het  Slochterdiep en mogelijk maken van uitwisseling tussen deelpopulaties.    Wij gaan ervan uit dat voor de realisatie van de EHS tussen het Zuidlaardermeer en Midden‐ Groningen circa 250 hectare nieuwe natuur (EHS) wordt aangelegd.   Ontsnippering van infrastructuur: hierbij gaan wij uit van het beginsel ‘sober en doelmatig’.  Bij de majeure ontsnipperingspunten onderzoeken wij de optie ‘doorgroei’ (aanvullende  kwaliteitsverhogende maatregelen op termijn).   Kosteneffectief beheer gericht op realisatie en behoud van de omschreven natuurdoelen.    Landbouw    Visie  Voor de realisatie van de EHS moet nog een beperkte oppervlakte grond worden verworven. Wij  willen dat doen door middel van aankoop en ruil en gaan daarbij uit van maatwerk voor de direct  betrokken landbouwbedrijven.   Een deel van de reeds verworven gronden zal niet worden ingezet voor de EHS. Zij liggen niet op de  gewenste plek. Omdat draagvlak bij de landbouw belangrijk is, willen wij parallel aan de verwerving  zorgdragen voor verbetering van de landbouwstructuur. De verkaveling kan in een aantal gevallen  aanzienlijk worden verbeterd door verspreid liggende veldkavels te groeperen of te laten aansluiten  op een huiskavel.     Uitgangspunten   Nieuwe natuur moet zorgvuldig worden ingepast in de bestaande agrarische  bedrijfsstructuur.  Wij zetten in op het leveren van maatwerk per individueel  landbouwbedrijf.   Daar waar de wens tot agrarische structuurverbetering bestaat, zetten wij de provinciale  kavelruilcommissie in om mogelijkheden te onderzoeken en waar mogelijk kavelruilen te  realiseren.    Recreatie    Visie  De natuur in Groningen is er ook voor de mens. Wij hanteren het principe dat recreatief  medegebruik van natuur mogelijk is zolang aan natuurwaarden geen afbreuk wordt gedaan. Door  slimme zonering en geleiding kunnen recreanten volop meegenieten van de EHS. Hierbij maken wij  zoveel mogelijk gebruik van reeds bestaande infrastructuur.    Uitgangspunten   Een recreatieve fietsverbinding tussen het woongebied Meerstad en de natuurgebieden rond  het Zuidlaardermeer.    Eenvoudige dorpsommetjes.       

60

3. Werkwijze    In het kader van de landinrichtingsprojecten Meerstad en Westerbroek is al veel informatie  verzameld en bewerkt ten behoeve van de EHS‐begrenzing en het op te stellen inrichtingsplan. Op  een aantal onderdelen is aanvullende informatie nodig. De begrenzing en het inrichtingsplan worden  in samenhang uitgewerkt.    Begrenzing EHS  De EHS wordt op basis van de in hoofdstuk 2 genoemde uitgangspunten begrensd. Daarvoor wordt  op een aantal onderdelen nog aanvullende informatie verzameld. Het resultaat is een concreet  voorstel voor de begrenzing op perceelniveau (uitwerking zoekgebied uit de Provinciale  Omgevingsverordening).    Opstellen inrichtingsplan  Na een afgeronde visie op de EHS‐begrenzing worden de contouren van een inrichtingsplan  uitgewerkt en vastgelegd (kaarten met summiere tekst).    Organisatie  Het begrenzen van de EHS en het opstellen van een inrichtingsplan vinden op ambtelijk niveau  plaats. De basiswerkzaamheden worden verricht door DLG. In deze fase zal regelmatig contact  worden opgenomen met betrokken instanties (gemeenten, waterschap, natuur‐ en  milieuorganisaties, landbouw) om informatie uit te wisselen en om hen mee te nemen in de  planvorming. In specifieke situaties wordt contact gelegd met direct betrokken grondeigenaren.    Het voorstel voor de begrenzing en het inrichtingsplan worden voorgelegd aan een bestuurlijke  klankbordgroep met vertegenwoordigers van provincie, gemeenten, waterschap, natuurbeheerders  en landbouw.    Communicatie  Na bestuurlijke consensus over het conceptvoorstel voor de EHS‐begrenzing worden partijen  (particulieren/organisaties) van wie grond nodig is als eerste persoonlijk geïnformeerd. Het voorstel  wordt daarna als onderdeel van de begrenzing van de herijkte EHS voor de hele provincie  afgewikkeld, in het kader van de procedure voor wijziging van de Provinciale Omgevingsverordening.  Over de voorstellen van het inrichtingsplan vindt vooroverleg met het gebied plaats. Het concept  inrichtingsplan wordt in de inspraak gebracht. Voorafgaand aan de vaststelling door GS wordt het ter  informatie naar PS gestuurd.    Planning    Voorstel begrenzing EHS  1e kwartaal 2013  e e 2 /3  kwartaal 2013  Vaststelling begrenzing EHS in Provinciale Omgevingsverordening  2e en 3e kwartaal 2013  Opstelling inrichtingsplan  3e en 4e kwartaal 2013  Vaststelling inrichtingsplan      4. Middelen    Voor de realisatie van de EHS Zuidlaardermeer ‐ Midden‐Groningen heeft de provincie de volgende  middelen ontvangen:   274 hectare en bijbehorende opstallen   € 5.7 miljoen (netto) aan liquide middelen   € 1.1 miljoen als inspanningsverplichting van EL&I richting de provincie (nader in te vullen) 

61

  Deze middelen vormen het start‐ en werkkapitaal voor realisatie van circa 250 hectare EHS.   Het bedrag van € 5.7 miljoen is ondergebracht op een aparte ‘bestemmingsreserve EHS  Zuidlaardermeer ‐ Midden‐Groningen’. Inkomsten uit onder andere verkoop van overbodige grond  en gebouwen en verpachting van grond worden aan deze rekening toegevoegd. Kosten voor beheer  van grond en gebouwen, verwerving, inrichting en beheer EHS komen ten laste van deze rekening.  Verbetering van de landbouwstructuur door middel van kavelruil en de aanleg van recreatiepaden  worden niet uit de bestemmingsreserve gefinancierd. Hier moet separaat financiering voor worden  gezocht. Als zich daartoe mogelijkheden aandienen, wordt een beroep gedaan op externe  financieringsbronnen/subsidies.    Beheer en koop / verkoop grond en opstallen  De realisatie van de EHS Zuidlaardermeer ‐ Midden‐Groningen merken wij aan als provinciaal werk.   Conform het Bevoegdhedenbesluit GS 2011 is hier de volmacht van het hoofd van de afdeling  Wegenbouw van toepassing tot het aangaan van overeenkomsten inzake beheer en aan‐ en verkoop  van onroerende zaken. De feitelijke werkzaamheden laten wij verrichten door DLG/BBL, mede op  basis van het tussen de provincie en DLG overeengekomen Handelingskader Grond.  De van EL&I ontvangen gronden en gebouwen dienen (tijdelijk) te worden beheerd (onder andere  verhuur/verpachting). Net als voor de overdracht door EL&I, zorgt BBL hiervoor. De benodigde uren  worden geregeld in de jaarlijkse prestatieovereenmomst met DLG.     Voor de realisatie van de EHS moet op een beperkt aantal plekken nog grond worden verworven. Het  is van belang om het verwervingstraject (ruil/koop) tijdig op te starten, zodat op de afronding van de  planvorming voor strategische locaties kan worden geanticipeerd.  Voor een beperkt deel van de verkregen grond en gebouwen  is nu al duidelijk dat ze niet nodig zijn  voor realisatie van de EHS of voor verbetering van de landbouwstructuur. Het verkooptraject kan nu  al worden gestart. Ingezet moet worden op een maximale opbrengst, om aldus voldoende  werkkapitaal te creëren voor realisatie van de EHS tussen het Zuidlaardermeer en Midden‐ Groningen. BBL verzorgt de aankoop en verkoop van gronden, op basis van het tussen de provincie  en BBL overeengekomen Handelingskader Grond.     Prestaties en kosten   Een indicatie van de te leveren prestaties, de daaraan verbonden kosten en de financiering worden  in de tabellen gegeven.                                     

62

DOELEN             Beleidsopgave    * Realisatie EHS  Realiseren van een samenhangend netwerk  van natuurgebieden 

 

 

 

 

 

 

Strategisch doel   ‐ duurzaam functionerende EHS tussen  Zuidlaardermeer en Midden‐Groningen 

 

 

 

 

Operationeel doel

Prestaties

‐ verwerven Meerstad/Westerbroek ‐ verwerven Onnen   ‐ verkopen grond Meerstad/Westerbroek  ‐ verkopen gebouwen  ‐ inrichten  ‐ beheren  ‐ knelpunten infrastructuur 

ca.  30 ha  ca. 100 ha  ca. 150 ha   7 stuks  ca. 250 ha  ca. 250 ha  7 stuks 

    * Landbouw   ‐ verbeteren verkaveling ‐ kavelruil  Toekomstgerichte duurzame  ‐ realiseren natuurgericht boeren  landbouwbedrijven       * Recreatie  ‐ verbinding Meerstad ‐ Zuidlaardermeer ‐ route Recreatief medegebruik  ‐ dorpsommetjes  ‐ route      INKOMSTEN, KOSTEN, FINANCIERING    Opgave  Onderdeel  inkomsten * Realisatie EHS  ‐ overdracht EL&I € 5.700.000   ‐ inspanningsverplichting EL&I à € 1.1 mln.     p.m.  ‐ verkopen grond / gebouwen  € 6.000.000  ‐ verwerven  ‐ inrichten  ‐ beheren  ‐ knelpunten infrastructuur  * Landbouw   ‐ kavelruil  .     * Recreatie  ‐ route Meerstad / Zuidlaardermeer   ‐ dorpsommetjes 

63

 

.. ha

.. km .. km 

kosten       € 3.775.000  € 3.750.000  p.m.  p.m.  p.m.

financiering     provincie  provincie  provincie  Rijk, provincie, gemeenten  landbouw

p.m. p.m. 

gemeenten, provincie gemeenten 

Bijlage 8 Instrumenten   

  Voor de realisatie van de verschillende doelen uit het Programma Landelijk Gebied is vaak grond  nodig. Die kan op verschillende manieren worden verkregen. Uitgangssituatie, planmaatregelen en  aankoopstrategie worden per gebied of subgebied in een Aankoopstrategieplan (ASP) neergelegd. In  dit ASP kan een onderbouwde keuze worden gemaakt voor de in te zetten instrumenten. Dit kan  variëren van vrijwillige aankoop of inzet van het ruilinstrumentarium tot wettelijke onteigening.  De instrumenten worden hieronder beschreven.    1. Aankoop losse percelen op de vrije markt  Aankoop van percelen binnen de EHS en aankoop van percelen die dienen als ruilgrond gebeuren  vaak op vrijwillige basis en tegen de (agrarische)marktwaarde.    2. Verwerving geheel landbouwbedrijf  Voor aankoop van een geheel bedrijf bestaan twee mogelijkheden:  ‐ De ondernemer beëindigt zijn bedrijf.  ‐ Bedrijfsverplaatsing: de ondernemer verkoopt zijn huidige bedrijf en koopt elders een bedrijf  terug.   De ondernemer kan afhankelijk van de situatie een beroep doen op de beëindigingsregeling of de  verplaatsingsregeling.    2.1 Beleidsregel bedrijfsbeëindiging Grondgebonden Agrarische Bedrijven Provincie Groningen  (samenvatting)  Voor de volledige voorwaarden dient de regeling te worden geraadpleegd.    Doel van de regeling  Het beëindigen van grondgebonden agrarische bedrijven ten behoeve van de realisatie EHS.     Subsidiabele activiteiten  Gedeputeerde Staten kunnen op aanvraag een subsidie verstrekken voor de beëindiging van een  grondgebonden agrarisch bedrijf.    Beoordelingscriteria/ verplichtingen  Voorwaarden om voor subsidie in aanmerking te komen:   Binnen dertien maanden na overdracht aan BBL dient het gebruik van de grond waarvoor  subsidie wordt ontvangen voor de landbouw te zijn beëindigd. In bijzondere gevallen kan de  eigenaar of gebruiker toestemming van GS krijgen om een deel van de grond in eigendom of  gebruik te houden. Daarbij kan geen sprake zijn van voortzetting van commerciële  landbouwactiviteiten; die dienen permanent en definitief te worden beëindigd.   Alle duurzaam tot het bedrijf behorende gronden, gelegen binnen het toeslaggebied, dienen  te worden aangeboden.   Alleen ondernemingen die de verplichte minimumnormen naleven, komen voor een  vergoeding in aanmerking ( met het oog op naleving van punt 144 onder a en i van de  Europese richtlijnen).   De begunstigden mogen niet in financiële moeilijkheden verkeren.   De productielocatie moet in de afgelopen 5 jaar volledig in bedrijf zijn geweest.    Subsidiebijdrage   Voor de subsidiebijdragen wordt verwezen naar de vigerende regelingen.    2.2 'Beleidsregel Verplaatsing Grondgebonden Agrarische Bedrijven Provincie Groningen versie 22  januari 2009' (samenvatting)  Voor de volledige voorwaarden dient de regeling te worden geraadpleegd.    64

Doel van de regeling  Het verplaatsen van grondgebonden agrarische bedrijven ten behoeve van de realisatie EHS.     Subsidiabele activiteiten   Gedeputeerde Staten verstrekken op aanvraag van een belanghebbende subsidie voor de  verplaatsing van een grondgebonden agrarisch bedrijf waarvan de cultuurgrond voor ten minste 50%  is gelegen in de EHS.     Beoordelingscriteria / voorwaarden   De subsidieregeling is uitsluitend van toepassing voor kleine en middelgrote landbouwbedrijven die  actief zijn in de primaire productie van landbouwproducten.  De subsidie wordt verstrekt als aan de volgende voorwaarden is voldaan:    Het grondgebonden agrarisch bedrijf wordt zodanig verplaatst dat de cultuurgrond niet in de  EHS, een natuurgebied, een landinrichtingsgebied of een gebied voor planmatige kavelruil  ligt.    De aanvrager dient alle tot het bedrijf behorende cultuurgrond en het bouwblok in eigendom  te hebben.    De subsidieontvanger zorgt ervoor dat uiterlijk binnen 24 maanden na verlening van de  subsidie wordt voldaan aan de verplichtingen.      Subsidiebijdrage   Voor de subsidiebijdragen wordt verwezen naar de vigerende regelingen.    3. Grondruilen    Naast verwerving ter plekke zijn diverse ruilinstrumenten voorhanden. Bij de keuze is een aantal  zaken van belang: de hoeveelheid grond die moet worden verworven, de periode, draagvlak in het  gebied, sectoraal of integraal belang, complexiteit en urgentie. Afhankelijk van deze factoren zijn de  volgende instrumenten aan de orde.    3.1 Vrijwillige kavelruil  Er is sprake van kavelruil als minimaal drie verschillende eigenaren hun gronden ruilen.  Vrijwillige kavelruil is vooral geschikt in situaties waar doelen relatief eenvoudig te realiseren zijn en  waar flexibiliteit ten aanzien van het te behalen resultaat mogelijk is. In deze gevallen kan een  beroep worden gedaan op:     3.1.1 Regeling Kavelruil (samenvatting)  Voor de volledige voorwaarden dient de regeling te worden geraadpleegd.    Doel van de regeling  Met en voor boeren onderzoeken waar en hoe kavelruil de agrarische bedrijfsstructuur kan  versterken en of andere doelen gerealiseerd kunnen worden.    Subsidiabele activiteiten   De provincie Groningen ondersteunt het proces van vrijwillige kavelruil door de volgende activiteiten  volledig (100%) voor rekening te nemen:    Het aanstellen van een kavelruilcoördinator.    Het inschakelen van DLG en het Kadaster voor het verrichten van onderzoek en verdere  ondersteuning van de werkzaamheden.    Inzet van de grondbank.     De volgende activiteiten neemt zij voor 50% voor haar rekening:   Het inschakelen van taxateurs voor de taxatie van ruilgronden.    Kosten voor de notaris en inschrijving bij het Kadaster.     65

Daarnaast is het mogelijk subsidie te verkrijgen voor de uitvoering van inrichtingswerkzaamheden.     3.1.2 Particulier initiatief  Er komen ‐ vaak eenvoudige ‐ kavelruilen tot stand op initiatief van agrariërs zelf. Soms speelt een  makelaar daarbij de rol van kavelruilcoördinator. Particuliere initiatieven van kavelruilen kunnen als  uitgewerkt plan worden aangeleverd bij het Projectbureau Kavelruil voor goedkeuring en subsidie.  De afhandeling vindt op dezelfde wijze plaats als van de kavelruilen die door het Projectbureau  Kavelruil worden ondersteund. De partij die de ruiling tot stand heeft gebracht, komt in aanmerking  voor een vergoeding.    Voor de volledige voorwaarden/ vergoeding dient de regeling te worden geraadpleegd.    3.2 Planmatige kavelruil  Bij planmatige kavelruil gaat het om een gebiedsgerichte aanpak. Planmatige aanpak is vrijwillig,  maar niet vrijblijvend. Samen met betrokkenen wordt geprobeerd een herverkaveling van gronden  tot stand te brengen om aldus diverse doelen in het gebied te realiseren.    3.3 Wettelijke verkaveling  Op basis van de Wet inrichting landelijk gebied kan ook worden gekozen voor het wettelijk  instrument. Binnen een niet te groot afgebakend gebied wordt een nieuwe kavelindeling tot stand  gebracht. De uitkomst is verplichtend, met dien verstande dat de regels omtrent ruiling wettelijk zijn  geborgd. Er is sprake van rechtsbescherming: mogelijkheid om zienswijzen in te dienen, mogelijkheid  tot beroep, voorschriften, enzovoorts.  Daarnaast kent het instrument een aantal specifieke mogelijkheden. Zo kan door middel van korting  grond worden vrijgemaakt voor diverse voorzieningen, is er een mogelijkheid om schade te  vergoeden en kan via het regelen van tijdelijk gebruik al snel tot uitvoering worden overgegaan  voordat de gronden in eigendom zijn verworven.    Het wettelijk instrument is in de vorm van Herinrichting en landinrichting al veelvuldig toegepast in  deze provincie. De animo ervoor is de afgelopen jaren afgenomen. Om toekomstige projecten sneller  (kortere doorlooptijd) en efficiënter (minder capaciteit betrokken partijen) te kunnen realiseren, is  ‘verkavelen voor groei’ ontwikkeld. Dit is een innovatieve aanpak van vrijwillige en wettelijke  verkaveling in het landelijk gebied. Sleutel is de grote eigen rol en verantwoordelijkheid van de  agrarische ondernemers in het gebied .    4. Onteigening    Onteigening is één van de meest ingrijpende middelen van de overheid om vastgoed te verwerven.  Daarom heeft de wetgever dit grondverwervinginstrument met veel waarborgen omkleed.   Onteigening is het onvrijwillig verwerven van onroerende goederen, is wettelijk geregeld  (Onteigeningswet) en vindt plaats op basis van een Koninklijk Besluit dat alleen kan worden  verkregen onder de volgende voorwaarden:   Er is sprake van een algemeen belang (nut).   In een overheidsplan moet een onteigeningstitel zijn opgenomen voor het betreffende  onroerende goed, bijvoorbeeld bestemmingsplan, landinrichtingsplan, waterwet, inpassingsplan  WRO.   Er is sprake van noodzaak. De overheid moet aantonen dat realisatie van haar plan niet mogelijk  is zonder verwerving van het betreffende onroerende goed. Daarbij gaat het om ruimtelijke  aspecten (kan het niet elders?) en om de vraag of de eigenaar niet zelf het gewenste doel kan  realiseren (recht op zelfrealisatie).   Er is sprake van urgentie.    Onteigening verlangt opname van een onteigeningstitel in een overheidsplan. Met alle bijbehorende  procedures en mogelijkheden tot bezwaar en beroep neemt dit proces al gauw twee à drie jaar in  beslag. Wanneer het plan onherroepelijk is, kan de daadwerkelijke onteigeningsprocedure worden  gestart. Ook hier bestaan bezwaar‐ en beroepsmogelijkheden, met een doorlooptijd van 1 à 2 jaar. Al  66

met al moet dus rekening worden gehouden met 4 à 5 jaar tussen het moment waarop (bestuurlijk)  wordt besloten tot het inzetten van onteigening en de eerste daadwerkelijke onteigening.    In geval van onteigening krijgt de onteigende een volledige schadeloosstelling. Aan de  daadwerkelijke onteigening gaat steeds (een poging tot)vrijwillige aankoop op basis van volledige  schadeloosstelling vooraf.    Aankoop op basis van volledige schadeloosstelling (ook wel aangeduid als aankoop op  onteigeningsbasis) vindt plaats op basis van vrijwilligheid, terwijl koopsom en vergoedingen worden  bepaald als ware er sprake van onteigening. Binnen de regels voor staatssteun kunnen overheden  aankopen op basis van volledige schadeloosstelling wanneer dit gebeurt in een gebied waar een  onteigeningstitel kan worden verkregen. Deze vorm van verwerving wordt regelmatig toegepast bij  verwerving ten behoeve van woningbouw en infrastructuur. Voor aankoop ten behoeve van de EHS  is onteigening en aankopen op basis van volledige schadeloosstelling in Groningen tot op heden niet  toegepast.     5. Particulier beheer    Een particulier met eigendommen binnen de EHS kan ook zelf de gronden omzetten in natuur:  particulier beheer. Hier is de regeling SKNL van toepassing. Door omzetting van landbouwgrond in  natuur daalt de grond in waarde. Daarvoor kan compensatie (subsidie) worden verkregen. Deze  compensatie bedraagt een percentage van de agrarische waarde. Daarnaast kan subsidie worden  verkregen voor de investerings‐ en inrichtingsmaatregelen op basis van een investeringsplan.      

67

Bijlage 9 Vervallen rijkstaken    De ‘vervallen rijkstaken’ voor onze provincie zijn:    Structuurversterking grondgebonden landbouw   Pilots duurzaam ondernemen landbouw   Wandelen boerenpaden   Nationale recreatieve routestructuren voor wandelen, fietsen en varen   Verdrogingbestrijding    Soortenbeleid   Nationale Parken   Nationale Landschappen Middag‐Humsterland  en Drentsche Aa   Meerjarenovereenkomst Stichting Landschapsbeheer Groningen   Budgetfinanciering Landschapsbeheer Groningen    Binnen de € 4.3 miljoen die vanaf 2014 beschikbaar is, moet ook ruimte worden gevonden voor  doelen die nu onderdeel zijn van het PLG:    Sociaal Economische Vitalisering    Verbreding en vernieuwing landbouw   Projecten 'overige natuur'    De keuzes die de provincie maakt voor 2014 en daarna zijn mede gebaseerd op gesprekken die met  betrokken partners zijn gevoerd. Wij maken de volgende keuzes:   Landbouwstructuurversterking wordt geschrapt als separaat sectoraal doel; alleen in  combinatie met natuur wordt landbouwstructuurversterking meegenomen. Het instrument  kavelruil blijft wel overeind. Het sectorbudget kwalitatieve innovatiesprongen landbouw  wordt toegevoegd aan het PLG en daarmee ontschot.   De landelijke recreatieve routestructuren (wandelen, fietsen, varen) worden buiten het PLG  om bekostigd. De landelijk discussie over de platforms wandelen en fietsen wordt afgewacht,  alvorens hierover te besluiten. De provincie blijft zich, buiten het PLG om, inzetten voor  instandhouding van het landelijke basistoervaartnet en voor het oplossen van knelpunten  daarin.    Ten opzichte van de situatie voor de decentralisatie wordt een bezuiniging van circa 50%  doorgevoerd voor aan natuur gelieerde taken. De budgetten natuurtaken worden zoveel  mogelijk gebundeld in het herziene PLG opgenomen.    Diverse organisaties, zoals Stichting Landschapsbeheer Groningen, die voor de eigen  organisatie in de afgelopen jaren vanuit het PLG budgetsubsidie hebben ontvangen, worden  vanaf 2014 gekort met 25%.    De provincie wil overleg met het Rijk over haar rol richting Agrarische Natuurverenigingen  (ANV's) en BoerenNatuur en de financiering vanuit het GLB.    In de landelijke discussie zet de provincie in op behoud van het stelsel van Nationale Parken  en Nationale Landschappen. Voor het Nationaal Park Lauwersmeer wordt jaarlijks € 50.000,‐  gereserveerd. Voor het Nationale Landschap Middag‐Humsterland wordt prioriteit gegeven  aan projectontwikkeling, maar geen apart projectbudget gereserveerd.   Voor het EU‐POP 3 2014‐2021 wordt € 500.000,‐ voor SEV als cofinanciering gereserveerd.   Voor het Loket Levende Dorpen wordt € 250.000,‐ gereserveerd. De samenwerking met  gemeenten wordt voortgezet.     Onderstaande tabel geeft de financiële consequenties van deze keuzes weer.       

68

Tabel Herschikking jaarlijkse provinciale bijdragen. 

  Taak  Landbouw: structuurversterking  Landbouw:  

Oud

Nieuw

PLG 2007‐2013

PLG2 2014

1.971.000

200.000

‐1.771.000 

281.000

325.000

44.000 

 

 

  

verbreding, vernieuwing          *innovatieve kwaliteitssprongen  Pilots duurzame landbouw 

 

 

  

238.000

0

‐238.000 

54.000

0

‐54.000 

Wandelen boerenlandpaden  Landelijke recreatieve routestructuren en stichtingen 

Verschil 

730.000

106.000

‐624.000 

Overige maatregelen natuur  

 

 

  

Verdrogingsbestrijding    

 

 

  

Projecten overige natuur 

 

 

  

Particulier natuurbeheer  

1.996.000

700.000

‐1.296.000 

543.000

289.000

‐254.000 

 

 

  

Flankerend beleid verwerving EHS  Nationaal Park Lauwersmeer   Nationaal Landschap Middag‐Humsterland 

384.000

70.000

‐314.000 

Stichting Landschapsbeheer Groningen 

503.000

360.000

‐143.000 

Stichting Het Groninger Landschap 

567.000

430.000

‐137.000 

Oud: soortenbeleid   

 

 

  

Nieuw:  organisaties natuur  

 

 

  

ANV's, FBE, werkgroep Grauwe Kiekendief  

 

 

  

270.000

220.000

‐50.000 

BoerenNatuur  SEV      Loket Levende Dorpen  

 

 

  

1.327.000

750.000

‐577.000 

Proceskosten PLG   Landschap generiek  Totaal  

 

150.000

150.000 

1.496.000

1.000.000

‐496.000 

10.360.000

4.600.000

‐5.760.000 

  In dit overzicht zijn voor de vergelijkbaarheid de extra gedecentraliseerde taken en de Health check buiten  beschouwing gelaten.                                          

69

provincie groningen

Leven in het LandeLijk gebied Programma LandeLijk gebied groningen 2 2013-2015