Overgewicht jeugd: gedrag of omgeving?

Overgewicht jeugd: gedrag of omgeving?

Sociale ongelijkheid en overgewicht bij kinderen Jaap Seidell VU University Amsterdam

Levensverwachting bij geboorte naar opleidingsniveau

Levensverwachting van 65-jarigen naar opleidingsniveau

Ervaren gezondheid naar opleidingsniveau

Dahlgren and Whitehead 1991

Huang TT et al, CDC, 2009

Childhood obesity in Amsterdam

cijfers: 2013

Overgewicht en obesitas in zuid-oost Brabant

Obesitas in Noord-Oost Nederland

Andere criteria bij kinderen Zuid Aziatische afkomst

Tibet studie (van Eijsden et al, Br J Nutr 2015)

Tibet studie

Lunch items were either lower-ED or higher-ED versions of chicken, macaroni & cheese, green vegetables, applesauce, ketchup, and milk; n = 48, 3 – 5 y 100% 150% 200% Portion Portion Portion Size Size Size

Source: Kling et al, Soc Study of Ingestive Lowe Behavior, r ED 2014 (100% ) Highe r ED (142% )

Increasing the portion size of all foods increased the total amount consumed 500

Lower-ED Meals

Higher-ED Meals

400 300

Milk Ketchup Applesauce Vegetable Mac & cheese Chicken

Intake (g) 200 100 0

100% 150% 200%

100% 150% 200%

Portion Size

The effect of portion size on the weight consumed did not differ between the lower-ED and higher-ED meals

Increasing portion size of all foods increased energy intake 500 400

Lower-ED Meals

Higher-ED Meals

 70 ± 9 kcal

300


Energy Intake (kcal)

200 100 0

100% 150% 200%

100% 150% 200%

Portion Size

Portion size and energy density combined to affect energy intake 500 400

Lower-ED Meals

Higher-ED Meals

 176 ± 13 kcal

300


Energy Intake (kcal)

200 100 0

100% 150% 200%

100% 150% 200%

Portion Size

The effects of higher ED and larger portion size combined to increase lunch intake by 78%

Urban gardens and farms: linking children to food

Potentiële effecten

• • • • •

Meer kennis, andere attitude tov voeding Andere voorkeuren voedselpatroon Meer lichaamsbeweging Sociale integratie Betere schoolprestaties

Students who are involved in gardening are more likely to eat fruits and vegetables

Conclusies

• Obesitas is een probleem dat sterk gerelateerd is aan lage SES en etniciteit • Het hangt onder meer samen met sociale, culturele en economische factoren die voedingsinname bepalan. • Integrale aanpak is nodig voor duurzame gedragsverandering


Overgewicht Jeugd: Gedrag EN Omgeving ! Grootstedelijke voorbeeld: Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht

Karen den Hertog, plv. programmamanager AAGG [email protected] Debat Pharos, 26 oktober 2015

Overgewicht Jeugd: Gedrag EN Omgeving !    

Amsterdamse Facts & figures Missie, Visie & Strategie Amsterdams Regenboogmodel Flitsen van de Clusters – hoe werken we aan gezonder gedrag en gezonde omgeving

Amsterdam is het zwaarst

Daling overgewicht

Risicofactoren

Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht  Missie: Alle Amsterdamse Kinderen op Gezond Gewicht in 2033  Visie: Gezond gewicht is een collectieve verantwoordelijkheid & de gezonde keuze is de makkelijke keuze  Strategie: Gezonder gedrag in een gezondere omgeving

Ambitie  2018 – de vijfduizend meter-missie: Amsterdamse Jeugd van 0-5 jaar op gezond gewicht  2023 – de halve marathon-missie: Amsterdamse jeugd van 0-10 jaar op gezond gewicht  2033 – de marathon-missie: Amsterdamse jeugd op gezond gewicht

Amsterdam Regenboogmodel

Strategie       

Bestuurlijke prioriteit Start mei 2013 Nieuw programma 2015 - 2018 Zowel preventief als curatief Paradigma verandering: gezond = vanzelfsprekend Al doende leren, al lerende doen ! Lange adem

Gezonde Scholen Scholenaanpak

8 doelen Gezond Gewicht – school  1. Gezondheid staat permanent op de agenda  2. School en ouders zetten zich samen in voor gezond gedrag van kinderen  3. De school brengt een gezond voedingsbeleid consequent in de praktijk  4. Er is voldoende goede gymles  5. De school stimuleert actief buitenspelen  6. School stimuleert sporten beweegdeelname  7. Kinderen met motorische achterstanden worden tijdig gesignaleerd en krijgen passende begeleiding  8. Er is adequate zorgstructuur en toeleiding naar passend aanbod voor kinderen met over- of ondergewicht

Gezonde omgeving Aanpak Gezonde Omgeving Bewegende stad

Actieplan bewegen Inactieve jeugd Sociaal domein

Gezonde Buurten

Buurtaanpak Gezond Gewicht

Aanpak kinderen met overgewicht en obesitas

Lerende Aanpak > Excellente Professionals

Meer weten?  Lees het programmaplan 2015-2018 en Uitvoeringsplan 2015 op: Amsterdam.nl/aanpakgezondgewicht  Bekijk de uitvoeringsmonitor (resultaten per kwartaal) uitvoeringgezondgewicht.nl  Mail via: [email protected]  Volg ons op twitter: @GavoorGezond020


Rotterdam Lekker Fit! Naam Functie

: Cornelis Krul : Projectleider

Datum

: Oktober 2015

Rotterdam Lekker Fit! •In 2005 gestart, aanleiding, bijna 1 op de 4 kinderen overgewicht (landelijk 1 op de 7). Basisonderwijs, groep 3 t/m 8. O.m. terugkeer vakleerkracht, schooldiëtiste, lespakket. •2010: Bewezen effectief. Overgewicht steeg minder snel op Lekker Fit scholen. •2011: Uitbreiding programma naar ouders, introductie sociale marketing. •2013 Stabilisering. Uitbreiding programma naar kleuters en peuters. •2014 Lekker Fit Gebied (JOGG Wijk) •2015 daling overgewicht (óók risicogroepen). Project Rotterdam Lekker Fit! Zwanger, baby en dreumes.

Sociale marketing

Verschillen in aanpak Expertise gedreven boodschap ontwikkelen

boodschap communiceren creatief, slim, grappig, Indrukwekkend, attractief, etc.

accuraat, helder, relevant

Klant gedreven klant begrijpen

inzicht verwerven

wat motiveert ‘ marketing mix

Begin bij de klant en wat voor hem van belang is

Interviews experts Wie: o.m. diëtisten, ouderconsulenten, vz Turks Cultureel centrum, fysiotherapeut, Mona Lisa, interculturele communicatie-expert, imam etc, etc. Enkele opvallende citaten: - Met name in de Turkse cultuur staat eten gelijk aan liefde> liefde voor je kind, liefde voor je gezin, liefde voor je familie. Hoe kan je je kind liefde onthouden? (vz Turks Cultureel centrum) -Wat werkt? Als ze minder snoepen en zoete drankjes drinken en daarbij extra sporten (schooldiëtist) -Naar wie luisteren traditionele Marokkaanse ouders? School, de huisarts en de imam (imam Essalam moskee) - Veel Nederlandse ouders nemen voorlichting over voedsel niet serieus. Worden lacherig, vinden dat ze het zelf beter weten (ouderconsulente) - Een goede toekomst voor hun kinderen is alles voor hen. Een goede toekomst betekent goed onderwijs en niet op het verkeerde pad raken (experts over Turkse en Marokkaanse ouders)

Keuze doelgroepen In Rotterdam het grootse risico (+ grootste groepen)? Kinderen in gezinnen met een Turkse en Marokkaanse culturele achtergrond. Dragen 60% bij aan overgewicht van kinderen in Rotterdam. Ook bij laag opgeleide autochtonen risico. Maar: bij autochtone groep veel weerstand tegen bemoeienis van overheid met leefstijl en de Turkse en Marokkaanse groep dragen het meest bij aan overgewicht. Voorbeeld uit de Utrechtse praktijk: fruitbeleid goed ontvangen door allochtone ouders. Veel weerstand bij autochtone ouders.

Social Marketing = maken keuzes

Maar: de Gezinsaanpak is beschikbaar voor alle ouders van kinderen op Lekker Fit! Scholen

Citaten uit focusgroep gesprekken Mijn man! Snickers, andere chocola enzo

Hoe doe jij dat dan? Een ongezond kind ligt in het ziekenhui s

Diabetes is toch erfelijk?

Een beetje fors, maar dat gaat later wel weg

Dat vind ik zielig. Dan maak ik nog een tosti.

Mijn pakjes staan in de schuur

Mijn kind gaat op tijd naar bed. Om negen uur.

Ik kook. Dat eten we

Mijn kind wil het niet (ontbijten, water drinken, groente eten etc.)

Waarom geef je het dan?

‘Traditionele’ moeders

‘Moderne’ moeders

De insights (motivatoren/behoeften naar verschillende leefgebieden) Traditionele moeders Zelf

Moderne moeders

Ondersteuning bij alledaagse zaken

Zelfontplooing, emancipatie. Eigen rol zoeken.

Psychische ondersteuning (óók gezelligheid)

Kind

Rustig kind Kind geven wat jezelf niet had Kind opvoeden in de traditie

Sociale omgeving

Groepsgezelligheid Culturele vereniging Erkenning rol goede moeder/(huis)vrouw)

Kind niet op het verkeerde pad

Concrete handvaten voor opvoeding

Kind goed presteren (school/werk) Liefde geven aan je kind

Gelukkig kind, maar liefst in de traditie

Lol trappen met vriendinnen

Te beïnvloeden gedrag bepaalt Probleemgedrag kinderen: Drinken van met suiker gezoete dranken

Doelgedrag: het drinken van suikervrije alternatieven voor zoete drankjes en het volhouden van dit gedrag

Probleemgedrag ouders: Aanbieden/ meegeven met suiker gezoete dranken

Doelgedrag: het aanbieden van suikervrije alternatieven voor zoete drankjes en het volhouden van dit gedrag

Stimuleren water drinken: 1. Positieve boodschap, niet verbieden. 2. Geen verwarring over bijv. thee met suiker, zoete yoghurtdrankjes, kunstmatige zoetmiddellen 3. Gezondste dorstlesser

Wateractie toegelicht (‘traditionele’ moeder) Lieve moeder Eenvoudige waterkan = duidelijk

Sterke moeder

Moeder en kind géén overgewicht

Eenduidige boodschap: minstens 2x water per dag Koppeling toekomst kind – water drinken

‘Turks’ geknoopt

Kleding traditioneel, maar wel vlot

Lief kind (tegen het ‘zoete’ aan)

Betrouwbare afzender voor deze doelgroep

Watercampagne als inspiratie

Een case-studie van social marketing technieken binnen de Gezinsaanpak is geaccepteerd op het Social Marketing wereldcongres 2013 in Toronto.

Hogeschool Rotterdam gebruikt Gezinsaanpak als tentamenstof voor het nieuwe vak sociale marketing

Pimp up mijn waterkaraf •Workshop voor moeders interventiescholen •Social marketing technieken toegepast: Gezellige bijeenkomst, laagdrempelig, zelf iets concreets presteren (waterkaraf versieren) •Moeder vonden de workshop erg leuk. En pikten de boodschap op. Deelname van zowel traditionele als moderne moeders. •School: nog nooit zoveel ouders op een bijeenkomst •Ouderconsulenten in Delfshaven werden getraind om de workshop te geven, wat ze met veel succes deden.

Watermagazine •Met name gericht op moderne moeders •Inspelen op gebrekkige kennis bij moeders over (kraan)water •Gevaar zoete drankjes •Armoedige imago water bij stellen

Watersketch: Mama jij bent de liefste! •Met name gericht op traditionele moeders •Inspelen op gebrekkige kennis bij moeders over (kraan)water •Gevaar zoete drankjes •Armoedige imago water bij stellen

Resultaten (maart 2013) Twee significante verschillen gevonden

Kinderen op de twee interventiescholen drinken 100 ml minder zoete drankjes per dag. Dit kan je vergelijken met zo’n 250 pakjes minder per dag voor de grofweg 500 kinderen. Uit een nameting blijkt dit gedrag duurzaam

Resultaten: Updates Update 1: Meting november 2013 (1 jaar na effectmeting) Kinderen op de twee interventiescholen drinken nog steeds 100 ml minder zoete drankjes per dag. Stabilisering gedrag Update 2: IJsselmonde Zuid (o.m. Mr van Eijckschool) schooljaar 2013/2014 ten opzichte van 2011/2012 daling van het overgewicht van minimaal 1,8% - 11,6%

Update 3: Uit de Gezondheidsmonitor Rotterdam-Rijnmond blijkt dat in de hele regio 60% van de kinderen tussen de 1 en 11 minstens 1x per dag water drinkt. In Rotterdam is dit 70%. Meestal scoort Rotterdam op gezond gedrag lager dan de regio

Update 4: Gezondheidsatlas 2014. Stabilisering overgewicht Rotterdamse jeugd t.o.v. 2011. Voor gebieden en interventiewijken zijn meetaantallen te klein in Gezondheidsatlas voor betrouwbare cijfers. Maar trends duiden op een daling Update 5: in 2015 daling overgewicht Rotterdam

Debat aan de hand van stellingen


Stelling 1 De belangrijkste reden dat de overgewichtcijfers onder kinderen met een migranten- en lage ses-achtergrond niet dalen is dat wij ons als - doorgaans ‘witte’ en hoogopgeleide gezondheidsprofessionals en beleidsmedewerkers - niet kunnen verplaatsen in deze groepen.

Stelling 2 Mensen zijn minder rationeel dan we denken. We moeten toewerken naar een gezonde omgeving waarin gezonde keuzes automatisch gaan. Alle campagnes gericht op rationeel gedrag kunnen worden afgeschaft.

Stelling 3 Bij hoogopgeleiden hebben we ons doel bereikt. Een aantal doelgroepen vertoont na vele inspanningen geen gedragsverandering. We moeten al onze energie en middelen daarom juist op die groepen richten.

Stelling 4 Met publiek-private-samenwerking gaan we het niet redden. Alleen met een suikertax, een verbod op kindermarketing en andere harde regels voor de voedselindustrie kan overgewicht echt worden teruggedrongen.

Stelling 5

Uiteindelijk is het aan de ouders of een kind te dik is.

Afsluiting


Overgewicht jeugd: gedrag of omgeving?

Recommend Documents