Omdat ú hoge eisen stelt.
Onderzoek naar
Zorginkoop bij gemeenten
Een bewegende markt vraagt om flexibele inzet van goed opgeleide professionals
De structurele veran deringen van de AWBZ naar de Wmo vragen om een onderzoek naar zorginkoop bij gemeenten. Akkermans & Partners Support heeft onderzocht waar gemeenten en zorgaanbieders op dit moment staan.
De huidige ontwikkelingen in het Nederlandse zorgstelsel vragen om een andere manier van werken. De transitie van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) maakt dat de in- en verkoop van zorg belang rijker wordt voor gemeenten en zorgaanbieders. De kosten voor sociaal-maatschappelijke diensten bedragen 55 procent van het gemeentelijk budget. De inkoop, maar ook verkoop van dergelijke diensten is niet te vergelijken met de inkoop van producten. Die is namelijk aan Europese aanbestedingswet- en regel geving verbonden. Onderzoek Van november 2011 tot maart 2012 heeft Akkermans & Partners Support onderzoek gedaan naar de inkoop van zorg bij gemeenten. Om een beeld te schetsen van de impact van de veranderende wetgeving op publieke en private organisaties, heeft Akkermans & Partners Support interviews gehouden met verschillende betrokken partijen. In het onderzoek zijn de visies van kleinere en grotere gemeenten, inkoopsamenwerkingen, zorgaanbieders in onder andere de GGZ en VV&T, belangenorganisaties en experts meegenomen. Het resultaat is een beeld van de ontwikkeling die de inkoop van zorg momenteel doormaakt. Verandering van de AWBZ De extramurale begeleiding uit de AWBZ wordt ondergebracht onder de Wmo. Hierdoor wordt verwacht dat de ondersteuning in zelfredzaamheid en betrokkenheid van burgers lokaal georganiseerd wordt. Dit kan beter door gemeenten dan door het Rijk uitgevoerd worden. In 2013 worden gemeenten verantwoordelijk voor de nieuwe cliënten en voor de cliënten die een herindicatie nodig hebben. In 2014 gaat ook de bestaande groep cliënten die begeleiding krijgen, over naar de Wmo. Binnen deze transitie vallen ook het kortdurend verblijf en het vervoer dat verbonden is aan de begeleiding. Met de transitie van de AWBZ naar gemeenten, en overige decentralisaties als de Wet Werken naar Vermogen (WWnV) en de Jeugdzorg, de wijzigingen in het Persoonsgebonden budget (PGB) en passend onderwijs en het scheiden van wonen en zorg, komen er grote veranderingen af op gemeenten, zorgaanbieders en hun cliënten.
Zorgaanbieders Meer dan 400 verschillende gemeenten Voor de zorgaanbieders en vertegenwoordigers van cliënten die hebben deelgenomen aan dit onderzoek1 is het belang van samenwerking tussen gemeenten, maar ook de samenwerking mét gemeenten groot. Volgens deze groep is het lastig een structurele communicatiestroom met gemeenten op gang te krijgen, vooral als het gaat om de inkoop van diensten. Gemeenten houden vast aan de wet- en regelgeving omtrent aanbesteding. Aanbieders ervaren dit niet altijd positief. Er wordt weinig of geen contact gezocht. Vooral in aanbestedingstrajecten en programma’s van eisen (PvE) worden maatstaven gehanteerd die eenzijdig zijn opgesteld (zonder gebruik te maken van de expertise van de zorgaanbieder).
en presenteren. Het is voor de meeste zorgaanbieders nieuw om de berekening van de kostprijs van hun product, inzichtelijk te maken. Uit ons onderzoek blijkt dat er een verschil is tussen de proactiviteit en assertiviteit van verschillende zorgaanbieders als het gaat om verkoop van zorg. Het belang voor het afsluiten van goede contracten met gemeenten is voor sommige zorgaanbieders groter dan andere. Extramurale begeleiding levert financieel minder op dan intramurale begeleiding/zorg. Voor organisaties waarbij extramurale begeleiding een klein percentage is van het budget, zijn relatief minder commerciële inspanningen noodzakelijk dan bij orga nisaties waar dit onderdeel de grootste bron van in komsten is. Het wordt daarom belangrijker om in te spelen op de wensen van gemeenten. Ook het belang van netwerken en meedenken over beleid neemt toe.
Klein versus groot Kleinere zorgorganisaties vinden het eenvoudiger om contacten met de gemeenten te leggen en te onderhouden. Redenen: • Er zijn minder gemeenten waarmee afspraken gemaakt moeten worden. • De afstand is minder groot. • Informele relaties en contacten zorgen voor een groter draagvlak en een ‘gun-factor’. Grote partijen die met meer dan honderd gemeenten zaken doen, missen deze informele communicatiestroom. Zij staan verder van de gemeenten af.
Contractmanagement Het sluiten van contracten met zorgkantoren werkt anders dan het contracteren van gemeenten. Niet alleen is de financieringsstructuur anders, ook het politieke speelveld is een nieuw terrein voor zorg aanbiedende partijen. Dit vraagt om een andere (klant) benadering. Voor een aantal organisaties resulteert dit in het wijzigen van hun bedrijfsstructuur en het aantrekken van personeel met andere vaardigheden en aanvullende kennis.
Commercialisering De verkoop van zorg is een relatief nieuw fenomeen voor zorgaanbieders binnen het AWBZ-segment. Financiering van zorg vond altijd plaats op basis van budget. Bij de Wmo-financiering moet marktwerking ervoor zorgen dat zorgaanbieders zich commerciëler opstellen en hun onderscheidend vermogen kunnen definiëren
Innovatief werken De voorgestelde doelmatigheidskorting van 5 procent kan naar verwachting tot wel 20 procent oplopen. Dit vergt een innovatieve, maar vooral efficiëntere manier van werken. In de gevoerde gesprekken werd vaak genoemd dat gemeenten en zorgaanbieders processen anders moeten inrichten. Het één op één overnemen van de contracten en werkwijzen tussen zorgkantoor en zorgaanbieder, met daarop een efficiencykorting, zou afbreukrisico kunnen hebben op de kwaliteit van zorg. Zorgaanbieder en gemeente kunnen samen kansen creëren door het anders inrichten van zorg en zorgproducten, waardoor de kwaliteit en de tevredenheid van de cliënt niet verloren gaat.
Uitdagingen voor zorgaanbieders • (Veel) Nieuwe samenwerkingspartners • Gecontracteerd worden en blijven • Commercieel en innovatief denken • Goede productdefinitie en presentatie van het onderscheidend vermogen
1) I n totaal hebben 20 zorgaanbieders en 4 cliëntvertegenwoordigende organisaties deelgenomen aan dit onderzoek.
Gemeenten Vormgeven van lokaal beleid Onduidelijkheid is de grootste uitdaging binnen deze veranderingen, zo blijkt uit reacties van de verschillende gemeentelijke organisaties2 die hebben mee gedaan met dit onderzoek. Gemeenten weten niet precies wat er op hen af gaat komen. De wet- en regelgeving en budgettering (financiering) is nog onvoldoende inzichtelijk. In het eerste kwartaal van 2012 was het voor veel gemeenten nog niet duidelijk over hoeveel en welke cliënten het nu precies gaat. Ook is nog onduidelijk welke en hoeveel ‘zorgproducten’ er naar gemeenten overgaan. Dit resulteert in een afwachtende houding bij een aantal gemeenten. Door gebrek aan besluitvorming van de centrale overheid en gebrek aan informatie over de cliënt en het zorgproduct, wordt in een aantal gemeenten nog weinig beleid vormgegeven.
stand komt, met als voornaamste reden de verschillen in politieke kleur of beleid. Duidelijk voordeel hebben de gemeenten die al een samenwerkingsverband hebben. Samenwerking tussen gemeenten zorgt voor een betere en efficiëntere afstemming van diensten. Daarnaast kan het gemeenschappelijk aanleveren van data (urenregistratie), contractbeheer en verantwoording interessant schaalvoordeel opleveren. Gemeentelijke inkoopcontracten of aanbestedings documenten worden veelal opgesteld door een jurist, een inkoper en een inhoudsdeskundige. Het betrekken van zorg aanbiedende partijen bij het opstellen van het programma van eisen wordt de laatste tijd meer gedaan, maar zeker niet door alle gemeenten. Slechts in enkele gevallen wordt contact gezocht met cliënten/burgers, bijvoorbeeld door het betrekken van de Wmo-Raad.
Waar staan gemeenten nu? Tijdens bijeenkomsten3 in januari en februari 2012 bleek dat van de aanwezige gemeenten een laag percentage de eerste fase van het stappenplan van het transitiebureau4 volledig heeft afgerond. Dit wil niet zeggen dat er niet al een start gemaakt is met de volgende fase. In de voorbereiding van gemeenten zit veel verschil. Er wordt contact gezocht met huidige en toekomstige aanbieders, en met de zorgkantoren die op dit moment de regie voeren over de extramurale begeleiding in de AWBZ. Er zijn ook gemeenten die deze slag nog niet hebben gemaakt.
Grootste uitdagingen voor gemeenten • Lokaal beleid moet nog vormgegeven worden • (Veel) Nieuwe samenwerkingspartners • Contractering
Innovatie en integraliteit De doelmatigheidskorting vraagt ook van gemeenten een innovatieve en efficiënte werkwijze. De drie tran sities bieden de mogelijkheid processen anders in te richten. Integrale gevalsbenadering, verandering van aanbod gestuurd naar vraag gestuurd werken zet de beweging in naar meer maatwerk en dit leidt tot een efficiencyslag.
Contractmanagement Door de transitie sluiten gemeenten ook contracten af met nieuwe partijen. Het gaat dan om een nog nader te bepalen product en vaak ook over een groot aantal nieuwe partijen. Veel van de zorg aanbiedende partijen werken voorbij de gemeentegrenzen. Hierdoor is het belang van een homogeen beleid, en samenwerking tussen gemeenten enorm toegenomen. Uit ons onderzoek blijkt dat deze samenwerking niet altijd goed tot 2) I n totaal hebben 11 gemeenten en 4 organisaties waarin minimaal 8 gemeenten samenwerken meegewerkt aan dit onderzoek. 3) Regiobijeenkomsten PIANOo, Bijeenkomst bestuurders en wethouders IBMN. 4) www.invoeringWmo.nl/stappenplan/stappenplan.html
De gemeentelijke zorginkoper Het belang van goede zorginkoop neemt toe. Naar aanleiding van dit onderzoek ziet Akkermans & Partners Support een toenemende vraag ontstaan naar marktfitte professionals die binnen het gemeentelijk domein zorg kunnen inkopen. Dat is geen gewone inkoop, die normaal gezien wordt als middel om een bijdrage te leveren aan beleidsdoelstellingen als doel matigheid, duurzaamheid, innovatie, social return en besparing. De verantwoordelijkheid van goede zorg voor de burger vergt specifieke kennis en andere eigenschappen dan de inkoop van bijvoorbeeld lantaarnpalen. Alle geïnterviewde personen zijn van mening dat de eisen voor succesvolle zorginkoop in de toekomst toenemen. Nieuwe vormen en methodieken van inkopen, zoals Bestuurlijk Aanbesteden5, spelen hier al op in. Akkermans & Partners Support is van mening dat gemeentelijke zorginkopers zich niet alleen moeten richten op procesbegeleiding en -bewaking. Zij moeten ook betrokken zijn bij de inhoud, het proces van voorbereiding en het contractbeheer. Met kennis van de markt, de cliënt en de huidige ontwikkelingen in het werkveld, in combinatie met vaktechnische inkoopkennis, kan zorginkoop naar een hoger niveau getild worden. Inkoop en goede afspraken maken tussen gemeenten en zorgaanbieders valt of staat met een goede verstandhouding. Dwarsverbanden tussen sociaal-maatschappelijke diensten werken versterkend bij zorginkopers met kennis van de markt en haar mogelijkheden.
De meest genoemde eigenschappen waarover een gemeentelijke zorginkoper moet beschikken. Hiermee kan hij goed bewegen in de veranderende markt.
Helicopterview Overzicht van het speelveld, het politieke landschap, het te voeren beleid, de invloed van de te maken keuzes, van het werkveld en de actoren daarin. En inzicht in de belevingswereld van de cliënt.
Creativiteit Out of the box-denken en over grenzen van eigen vak of afdeling kunnen kijken. Markt gericht denken is hierbij onoverkomelijk.
Procestechnische deskundigheid Het gemeentelijke zorginkoopproces vindt plaats via aanbestedingen, subsidies, contracten en onderhandelingen. Kennis hiervan is belangrijk, en is (in de praktijk) te leren.
Sensitiviteit Netwerken en verbanden weten te leggen, inzicht hebben in belangen en behoeften van meerdere partijen.
Communicatie C
o
n
c
l
u
si
e
Het anders inkopen van zorg vergt veel van de kwaliteiten en eigenschappen van gemeentelijke inkopers. Ze dienen goed op de hoogte te zijn van het zorgdomein. Kennis van de zorgmarkt, een stevig netwerk en het onderhouden van relaties geldt als minimumeis. Maar ook meedenken in beleidsvorming, doorvragen en politieke sensitiviteit zijn capaciteiten die de gemeentelijke zorginkoper absoluut dient te hebben.
Een vertaling kunnen maken van politieke keuzes naar praktische effecten en van beleids visie naar heldere, toetsbare beleidsdoelen. Juiste vragen weten te stellen en doorvragen, onderhandelen, samenwerken.
Omgevingsbewustzijn Op de hoogte zijn van actuele ontwikkelingen, ook in aanverwante werkgebieden. Het kunnen verplaatsen in de cliënt, de organisatie en het politieke speelveld. Begrip van politieke en maatschappelijke invloeden.
5) w ww.pianoo.nl/sites/default/files/documents/documents/bestuurllijkaanbesteden-waarkomthetvandaanmaghetwatishetenwaargaathetheen.pdf
Akkermans & Partners Support Akkermans & Partners Support biedt met het Talent Development Program Healthcare, een fullservice concept voor werving, selectie, opleiding en invulling van vacatures (voor detachering, met mogelijkheid tot overname) voor zorginkopers en zorgverkopers. Akkermans & Partners Support is al meer dan tien jaar een betrouwbare partner voor detachering en interim management. Binnen het aandachtsgebied zorg, richt Akkermans & Partners Support zich op tijdelijke ondersteuning en piekopvang binnen administratieve en financiële processen bij zorgverzekeraars, zorgkantoren, zorg aanbieders en gemeenten. Onze medewerkers kenmerken zich door hun onder nemerszin, mentaliteit en up-to-date kennis. Meer weten? Neem contact op met New Business Account manager Steven Horsch via (035) 699 11 66.
Akkermans & Partners Support beschikt over gekwalificeerde en talentvolle professionals, voor detachering en voor deta-vast oplossingen. De ruim 350 hbo’ers en academici en 50 mbo+professionals werven we zelf, leiden we op en coachen we in hun persoonlijke ontwikkeling. Akkermans & Partners Support is preferred supplier van vrijwel alle grote financiële dienstverleners die zich richten op zorg en inkomen, pensioenen en hypotheken. Zoekt u de beste professionals? U vindt ze bij Akkermans & Partners Support! Bel voor een afspraak en wij vertellen u in een persoonlijk gesprek graag wat wij voor u kunnen betekenen.
Met dank aan alle organisaties die deelgenomen hebben aan dit onderzoek.
Omdat ú hoge eisen stelt.
Akkermans & Partners Support Gooimeer 6-35, 1411 DD Naarden Tel. (035) 699 11 66
[email protected] www.akkermanssupport-zorg.nl
