Nota weerstandsvermogen en risicomanagement

Nota weerstandsvermogen en risicomanagement

7 juli 2009

Voorwoord De gemeente Gulpen-Wittem wil op een gestructureerde wijze risico’s beheersen en, voorzover wenselijk of onvermijdelijk, risico’s bewust nemen. De relevantie daarvan volgt uit de relatie tussen die risico’s en de mate waarin de gemeente in staat is om eventuele grote financiële tegenvallers die bij die risico’s horen, op te vangen. In de eerste helft van 2009 is hiervoor het project risicomanagement uitgevoerd. Deze nota bevat de opbrengst van het samenspel tussen de interne organisatie en de externe adviseurs van Haute Equipe. Met de vaststelling van deze nota weerstandsvermogen en risicomanagement schept de raad van de gemeente Gulpen-Wittem het kader voor het duurzaam borgen van een bewust gekozen niveau van weerstandsvermogen met behulp van risicomanagement. Dit gewenste niveau van weerstandsvermogen maakt het mogelijk de bestaande dienstverlening in stand te houden ook al doet zich een financieel nadeel voor dat door zijn omvang niet kan worden opgevangen binnen de exploitatie. Uitgangspunt voor de ontwikkeling en implementatie van risicomanagement is om niet alleen mogelijke risico’s te analyseren en in kaart te brengen, maar om tevens een systematiek te implementeren. En wel zodanig dat de bewustwording van de risico’s en het managen daarvan een vaste plek krijgen in de gemeentelijke bedrijfsvoering. De implementatie van het in dit document beschreven risicomanagementsysteem draagt bij aan een tijdige en volledige bestuurlijke informatievoorziening en maakt een realistische kwalificatie van de vermogenspositie mogelijk. Hiermee draagt het risicomanagementsysteem tevens bij aan de kwalitatieve ontwikkeling van de bedrijfsvoering van de gemeente GulpenWittem. Een ontbrekende schakel is gesmeed en dit is nòg belangrijker dan het enkele voldoen aan een wettelijke verplichting.

Nota Risicomanagement gemeente Gulpen-Wittem 2009

1


2

Inhoudsopgave Voorwoord.......................................................................................................1 Inhoudsopgave..................................................................................................3 Samenvatting ...................................................................................................5 1. Wettelijk kader .............................................................................................7 2. Risicomanagement .........................................................................................8 2.1 De functie van risicomanagement...................................................................8 2.2 Risico’s in beeld ........................................................................................9 Methode....................................................................................................9 2.3 Risicoprofiel gemeente Gulpen-Wittem .......................................................... 18 Programma Algemeen bestuur ....................................................................... 19 Programma Openbare orde en veiligheid .......................................................... 19 Programma Verkeer en vervoer...................................................................... 20 Programma Onderwijs ................................................................................. 20 Programma Cultuur en recreatie .................................................................... 20 Programma Sociale voorzieningen maatschappelijke ontwikkelingen ........................ 21 Programma Volksgezondheid en milieubeheer.................................................... 21 Programma Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting........................................... 22 Programma Financiering en algemene dekkingsmiddelen ...................................... 23 Paragraaf weerstandsvermogen ..................................................................... 23 Paragraaf onderhoud kapitaalgoederen ............................................................ 23 Paragraaf bedrijfsvoering............................................................................. 24 Paragraaf grondbeleid................................................................................. 25 3. Weerstandscapaciteit.................................................................................... 30 3.1 De functie van weerstandscapaciteit ............................................................. 30 3.2 Incidentele versus structurele weerstandscapaciteit .......................................... 30 3.3 Componenten weerstandscapaciteit.............................................................. 31 3.4 Weerstandscapaciteit gemeente Gulpen-wittem............................................... 31 4. Weerstandsvermogen .................................................................................... 33 4.1 Benodigde weerstandscapaciteit .................................................................. 33 4.1.1 Risico’s met een hoge kans van voordoen .................................................. 33 4.1.2 Risico’s met een gemiddelde kans van voordoen ......................................... 36 4.2 Weerstandsvermogen gemeente Gulpen-Wittem............................................... 38 5. Beleid weerstandsvermogen............................................................................ 40 5.1 Doel ..................................................................................................... 40 5.2 Waardering ratio weerstandsvermogen .......................................................... 40 5.3 Actualisatie risicoprofiel ............................................................................ 41 5.4 Actualisatie beleidskader ........................................................................... 41 5.5 Overige uitgangspunten ............................................................................. 41


3


4

Samenvatting Het huidige weerstandsvermogen is, op basis van het actuele risicoprofiel, voldoende en valt binnen de gewenste bandbreedte voor het weerstandsvermogen van de gemeente GulpenWittem. Deze conclusie wordt gedragen door: 1. Het beschikbaar hebben van een actueel, compleet en gemeente Gulpen-Wittemspecifiek risicoprofiel. 2. De mogelijkheid om de gekwantificeerde financiële risico’s op een systematische wijze met de beschikbare weerstandscapaciteit te confronteren. 3. Het beschikbaar hebben van een beleidskader weerstandsvermogen dat voor nu en in de toekomst betekenis geeft aan de uitkomst van de confrontatie tussen het benodigde weerstandsvermogen en het beschikbare weerstandsvermogen. Voor het op kunnen stellen van een actueel, compleet en gemeente Gulpen-Wittem-specifiek risicoprofiel is de functie van risicomanagement nader beschouwd en een methode voor de ontwikkeling en implementatie van risicomanagement benoemd. Op basis van die uitgangspunten en die methode is het risicoprofiel per programma/paragraaf opgesteld. De mogelijkheid om de gekwantificeerde financiële risico’s op een systematische wijze met de beschikbare weerstandscapaciteit te confronteren, is gecreëerd door de componenten van de weerstandscapaciteit met hun actuele waarde te specificeren, de op basis van het risicoprofiel benodigde weerstandscapaciteit volgens de beschreven methode te berekenen en vervolgens de verhouding tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de benodigde weerstandscapaciteit uit te drukken in de weerstandsratio van de gemeente Gulpen-Wittem. Het deel van het beleidskader weerstandsvermogen dat voor nu en in de toekomst de noodzakelijke betekenis geeft aan de uitkomst van de confrontatie tussen het benodigde weerstandsvermogen en het beschikbare weerstandsvermogen bestaat uit de waardering van de weerstandsratio, het benoemen van een beleidsdoel met betrekking tot de weerstandsratio en het bepalen hoe het risicoprofiel en het beleidskader actueel worden gehouden. De uitvoering van het risicomanagement en de toepassing van het beleid met betrekking tot het weerstandsvermogen van de gemeente Gulpen-Wittem zal zich tonen in de paragraaf weerstandsvermogen. Voor een duurzame inbedding van het risicomanagement op procesniveau behoeft fase 2 van de ontwikkelde methode nog uitvoering.


5


6

1. Wettelijk kader Het wettelijk kader voor een gemeentelijk beleidskader weerstandsvermogen en risicomanagement wordt gevormd door het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV). Het BBV schrijft voor dat in afzonderlijke paragrafen de beleidslijnen worden vastgelegd met betrekking tot relevante beheersmatige aspecten, waaronder het weerstandsvermogen (artt 9 en 26 BBV). Het BBV definieert het weerstandsvermogen als volgt: Het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen: a. de weerstandscapaciteit, zijnde de middelen en mogelijkheden waarover de provincie onderscheidenlijk gemeente beschikt of kan beschikken om niet begrote kosten te dekken; b. alle risico's waarvoor geen maatregelen zijn getroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot de financiële positie (art 11 BBV). Volgens ditzelfde artikel bevat de paragraaf weerstandsvermogen ten minste: ♦ een inventarisatie van de weerstandscapaciteit; ♦ een inventarisatie van de risico's; ♦ het beleid omtrent de weerstandscapaciteit en de risico's. Een praktische toelichting voor de toepassing van dit wettelijk kader door de gemeente is door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK) beschikbaar gesteld in de vorm van de Handreiking duale begroting. De handreiking laat zien hoe een begroting goed zou kunnen aansluiten op de rolverdeling tussen raad en college in het duale tijdperk. Zo ook voor de kaderstelling en de uitvoering met betrekking tot het weerstandsvermogen. De handreiking laat zien dat er volgens twee methoden invulling kan worden gegeven aan de kaderstelling en uitvoering van het weerstandsvermogen: a. De paragraaf weerstandsvermogen bevat zowel de beleidsmatige kaderstelling als de uitvoering ervan. b. Een aparte nota voor de beleidsmatige kaderstelling en in de paragraaf weerstandsvermogen de planning en verantwoording van de uitvoering, de voortgang en een beoordeling van de actualiteit van het beleidsmatige kader. Met de vaststelling van voorliggende nota weerstandsvermogen en risicomanagement omarmt de gemeente Gulpen-Wittem de laatstgenoemde methode.


7

2. Risicomanagement In dit hoofdstuk wordt uiteengezet hoe tegen risicomanagement wordt aangekeken, welke functie het voor de gemeente Gulpen-Wittem heeft, hoe risico’s in beeld komen, hoe het risicoprofiel van de gemeente er uit ziet en hoe risicomanagement naar de toekomst wordt geborgd.

2.1 De functie van risicomanagement Intern en extern bestaan steeds hogere verwachtingen van de kwaliteit van de gemeentelijke bedrijfsvoering. Externe verwachtingen komen van inwoners, bedrijven en de accountant. Intern verwacht de raad van college en het college van de organisatie dat grote nadelige verrassingen uitblijven en dat, mochten die zich toch voordoen, er geen ongewenste aanpassing van de bestaande gemeentelijke dienstverlening of ingrijpende bezuinigingen nodig zijn. Dit brengt met zich mee dat tevens intern behoefte bestaat aan sturing, waarvoor tijdige en juiste sturingsinformatie nodig is. Dit vraagt om (door)ontwikkeling van de bedrijfsvoering, maar gegeven de beperking van daarvoor beschikbare middelen en de complexiteit op onderdelen is prioriteren en faseren onvermijdelijk. Om goed te kunnen prioriteren, faseren en beheersen met betrekking tot risico’s die bepaalde activiteiten met zich meebrengen, is tijdige en juiste risico informatie nodig. Dit is waarin een goed ontwikkeld en geïmplementeerd risicomanagement voorziet. Een degelijk risicomanagement biedt de hele organisatie permanent eenduidig zicht op bewust genomen risico’s, hun relevantie voor de bedrijfsvoering, de beheersing ervan en de afdekking van de financiële risico’s. Hiermee geeft een goed geïmplementeerd risicomanagement tevens betekenis aan de vermogenspositie van de gemeente. Hoewel praktische instrumenten en hulpmiddelende ontwikkeling en implementatie van risicomanagement effectief ondersteunen, vraagt het invoeren van risicomanagement om meer dan een instrumentele benadering. Risicomanagement behoeft draagvlak en verankering op procesniveau om een duurzame werking te borgen. De relevante risico informatie komt in de bedrijfsprocessen aan de procesbetrokkenen voorbij en de beheersing verloopt het meest efficiënt en effectief als deze op hetzelfde niveau is ingebed. Leidraad voor de ontwikkeling van risicomanagement binnen de gemeente Gulpen-Wittem is en blijft een praktische en toch degelijke inbedding van risicomanagement in de bedrijfsvoering, met de mogelijkheid om de intensiteit naar behoefte aan te passen.


8

2.2 Risico’s in beeld Om risicomanagement zorgvuldig en effectief voor de gemeente Gulpen-Wittem te ontwikkelen en te implementeren, is een door Haute Equipe ontwikkelde methode, aangepast op de Gulpen-Wittemse situatie, toegepast. Deze methode richt zich in twee fasen op een duurzame inbedding van risicomanagement op werkprocesniveau en gaat uit van een samenspel tussen Haute Equipe adviseurs en, in de eerste fase, proceseigenaren en, in de tweede fase, overige procesbetrokkenen. In de beheersituatie wordt de rol van de Haute Equipe adviseurs overgenomen door de binnen de gemeente Gulpen-Wittem aangewezen coördinator risicomanagement.

Methode Op hoofdlijnen ziet het proces van ontwikkeling en implementatie van het risicomanagementsysteem er als volgt uit: bepalen weerstandsvermogen (kwantificeren)

inventariseren risico’s

bepalen risicoprofiel

(definiëren, identificeren)

(prioriteren)

implementeren beheersing (beheersen)

fase 1 fase 2

De methode kent de volgende werkstappen: Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5

Definiëren; Identificeren; Prioriteren; Kwantificeren; Beheersen.

Na volledige afronding van de implementatie komt het risicomanagement-systeem in de beheerfase, waarin een cyclisch proces van periodieke actualisatie van de risico-informatie en


9

de risicobeheersing de voorwaarden schept voor blijvende risicobeheersing en een blijvend actueel beeld van het weerstandsvermogen. De verschillende stappen worden in twee fasen als volgt gezet. FASE 1 Definiëren Voor het begrip risico wordt de volgende definitie gehanteerd: “Een mogelijke gebeurtenis met een negatief gevolg voor de gemeente Gulpen-Wittem”. Manifestatie van een risico kan tot gevolg hebben dat realisatie van de doelstellingen van de gemeente (uitvoeren van programma’s met voorliggende producten en activiteiten) minder of niet realiseerbaar is. Het is dus van groot belang dat de doelstellingen van de programma’s in de begroting eenduidig en goed meetbaar zijn vastgelegd én voldoende (intern) bekend zijn. Risico’s worden onderverdeeld in de volgende 3 groepen: 1. Onzekere gebeurtenis met onzekere gevolgen; 2. Onzekere gebeurtenis met zekere gevolgen; 3. Zekere gebeurtenis met onzekere gevolgen. Een vierde groep bevat de zekere gebeurtenissen met zekere gevolgen. Deze worden niet direct als risico beschouwd. Immers het is zeker dat de gebeurtenis gaat plaats vinden en wat het gevolg is. Voor deze gebeurtenissen dient een voorziening op de balans van de gemeente te worden gevormd, om zo een meerjarig evenwichtig sluitende begroting te kunnen handhaven. Het ‘negatieve’ gevolg wordt dan gedekt, waardoor er geen sprake meer is van een risico. Een gebeurtenis kan zowel onzekere als zekere gevolgen met zich meebrengen. In het bijzonder binnen de bestuurlijke besluitvorming kunnen niet direct altijd alle gevolgen van een besluit (gebeurtenis) worden overzien. Indien bijvoorbeeld tijdens een raadsvergadering de meerderheid van de raad besluit om binnen een woningbouwlocatie meer groen- en speelvoorzieningen te laten realiseren als in het initiële plan gepland, dan zijn niet direct alle gevolgen hiervan exact inzichtelijk. In eerste instantie is er dan ook sprake van een zekere gebeurtenis met onzekere gevolgen. Na onderzoek naar de onzekere gevolgen zal bijvoorbeeld blijken dat er minder opbrengsten zijn en hogere exploitatie lasten, er ontstaat dan een dekkingstekort. Er is sprake van een zekere gebeurtenis met zekere (negatieve) gevolgen, die gedekt moeten worden om een meerjarig evenwichtig sluitende begroting te kunnen handhaven.

Identificeren Risico’s worden op een gestructureerde wijze geïdentificeerd. Dit gebeurt door gebruik te maken van een risico-identificatiestructuur in een jaarlijkse themasessie risicomanagement.


10

Risico-identificatiestructuur Risico’s worden geïdentificeerd binnen een structuur, bestaande uit: het risicoperspectief, de risicosoort en de risico-impact. Het hanteren van een risico-identificatiestructuur zorgt dat er vanuit verschillende invalshoeken naar risico’s gespeurd wordt. Zo ontstaat een ‘volledig’ beeld van alle mogelijk voor de gemeentelijke organisatie relevante risico’s. De verschillende elementen van de risico-identificatiestructuur worden hieronder nader toegelicht.

Risicoperspectief Risicoperspectieven die gehanteerd worden zijn: de producten de projecten de speerpunten en de paragrafen (inclusief bestuurlijke informatievoorziening) Door vanuit de genoemde gebieden naar de gemeentelijke organisatie en haar omgeving te kijken wordt volledigheid geborgd, bewustzijn ontwikkeld en bepaald worden waarop de meeste nadruk ligt voor de Gemeente Gulpen-Wittem.

Risicosoort Risico’s kunnen onderverdeeld worden in structurele en incidentele risico’s én in externe en interne risico’s. Structurele risico’s zijn risico’s die zich uitstrekken over meerdere begrotingsjaren. Incidentiele risico’s zijn risico’s die zich eenmalig in het begrotingsjaar voordoen. In het algemeen betreft het vooral risico’s met financiële aspecten. Externe risico’s komen vooral voort uit de omgeving van de gemeente. Dit zijn bijvoorbeeld economische ontwikkelingen, ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, wijzigingen in de wet- en regelgeving maar ook natuurgeweld en beïnvloeding van/door belanghebbende. Interne risico’s worden op de volgende vlakken gezocht: ♦ Organisatorisch (Bijv: Integriteit, procesmanagement, klachten afhandeling); ♦ Arbeid (Bijv: Arbeidsomstandigheden, bezetting, kwaliteit (competenties en motivatie); ♦ Financieel (Bijv: Debiteuren, treasury, garantstellingen, budgetuitputting, activabeleid); ♦ Informatie (Bijv: Communicatie, juistheid, volledigheid en tijdigheid, post/archief); ♦ Imago (Bijv: Gemeente, politiek/bestuurlijk); ♦ Milieu (Bijv: verontreiniging, vergunningen);


11

♦ ♦ ♦ ♦

Product (Bijv: Tijdige realisatie, kosten(overschrijdingen)); Juridische aansprakelijkheid (Bijv: Onderhoudsplicht (wegen, speelvoorzieningen), planschade); Proces (Bijv: Naleving procedures, inkoop en aanbesteding, projectmanagement); Materieel (Bijv: Gebruik, onderhoud, beschikbaarheid, afschrijving).

Risico-impact Ten behoeve van de prioritering van risico’s en de beheersing wordt ook nadrukkelijk gekeken naar de impact van een risico. Risico’s kennen een mogelijke a. financiële impact, b. politiek/bestuurlijke impact, c. impact op het realiseren van producten of d. impact op het realiseren van doelstellingen. De geïdentificeerde risico’s worden voor deze impactcategorieën door procesbetrokkenen ingeschat en vervolgens gekwalificeerd. Hieronder worden de verschillende impactcategorieën nader toegelicht.

a. Financiële aspecten en/of de financiële omvang Het risico wordt in het algemeen hoger ingeschat als er veel geld in een activiteit omgaat. Een extra afweging is daarbij of het financiële risico van de activiteit bij de gemeente ligt en of het een zogenaamde open-einde-regeling betreft. Een open-einde-regeling betreft een vorm van wet- en regelgeving, waarbij het financiële risico geheel of gedeeltelijk bij de gemeente ligt en het vooraf niet te bepalen is in welke mate daarvan door derden gebruik zal worden gemaakt. Een voorbeeld hiervan is de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), waarbij de gemeente niet op voorhand het aantal aanspraken en de omvang per aanspraak exact kan inschatten. Eén aanspraak op de WMO voor een woning aanpassing kan al grote financiële gevolgen hebben. De financiële impact wordt per risico ingeschat en blijft in een aantal gevallen subjectief. De subjectiviteit die verbonden is aan de inschatting, wordt deels ondervangen doordat deze inschatting door meerdere procesbetrokkenen geschiedt. Van belang hierbij is om aansluiting te houden bij de omschrijving van het betreffende risico. De financiële risico’s worden als volgt ingeschaald: - < 0,1% omzet (= < € 30.000) : gering - > 0,1% omzet < 0,5% omzet (€ 30.000 - € 150.000) : beperkt - > 0,5% omzet (= > € 150.000) : groot (omzet: lasten programma’s Gulpen-Wittem begroting 2009: € 30.000.000)


12

b. Politiek/Bestuurlijk Het risico wordt in het algemeen hoger ingeschat als de activiteit een politiek/bestuurlijk gevoelig onderwerp betreft. Dit is ondermeer weer afhankelijk van de belangstelling van de samenleving en/of de politiek op enig moment met betrekking tot het onderwerp van de activiteit. De politiek/bestuurlijke risico’s worden voorzien van de kwalificatie ‘gering’, ‘beperkt’ of ‘groot’.

c. Realiseren producten Het risico wordt in het algemeen hoger ingeschat als de activiteit te maken heeft met het realiseren van producten waarbij sprake is van een hoge kwantiteit en/of kwaliteit. Invloeden hierbij zijn van toepassing zijnde externe en/of interne wet- en regelgeving, termijnen die in acht moeten worden genomen en of er sprake is van het nemen van een besluit c.q. het afgeven van een beschikking, inclusief mandaat en delegatie. Voorbeelden zijn het afgeven van een paspoort (zowel kwantiteit, vooral vlak voor de vakantieperiode, als kwaliteit), maar ook het wijzigen van een bestemmingsplan (vooral kwaliteit). De risico’s van niet-realisatie worden voorzien van de kwalificatie ‘gering’, ‘beperkt’ of ‘groot’.

d. Realiseren doelstellingen Het risico wordt in het algemeen hoger ingeschat als de activiteit te maken heeft met het realiseren van doelstellingen waarbij sprake is van een complex totstandkomingstraject (veel beïnvloedingsfactoren of van toepassing zijnde wet- en regelgeving) of juist beperkte sturingsmogelijkheden. De risico’s van het niet halen van doelstellingen worden voorzien van de kwalificatie ‘gering’, ‘beperkt’ of ‘groot’.

Samenhang impactcategorieën Logischerwijs is er een verband tussen de verschillende categorieën. Zo kan bijvoorbeeld het niet realiseren van doelstellingen een financieel risico tot gevolg hebben, maar ook bijvoorbeeld grote politieke risico’s met zich meebrengen. Voorzover van toepassing toont dit zich in het risicoprofiel.


13

Omschrijven risico’s De met behulp van bovenstaande risico-identificatiestructuur onderkende risico’s worden benoemd en omschreven. Belangrijk bij het omschrijven van een risico is dat de omschrijving van het risico minstens drie elementen bevat: - de kans op het manifesteren van de gebeurtenis; - de negatieve gevolgen; - de betrokkenen. De aldus omschreven risico’s kunnen dan beheerst worden door deze ‘objectief’ te prioriteren, voorzover mogelijk te kwantificeren en vervolgens de mogelijke beheersmaatregelen hun plek te geven in de bedrijfsvoering.

Themasessie risicomanagement Voor het verzamelen van de benodigde risico-informatie voor een eerste risicoprofiel van de gemeente Gulpen-Wittem is in de vorm van een themasessie risicomanagement met het DT, adjuncten en concerncontroller uitgebreid stilgestaan bij de totale bedrijfsvoering van de gemeente Gulpen-Wittem. Met behulp van checklisten en de opbrengst van dossieronderzoek vooraf zijn alle producten, paragrafen, projecten en speerpunten beoordeeld op de aanwezigheid van risico’s.

Prioriteren Om te kunnen bepalen welke risico’s binnen de Gemeente Gulpen-Wittem de meeste aandacht verdienen, is het noodzakelijk om de risico’s een bepaalde prioriteit mee te geven. Risico’s die de grootste invloed hebben op het realiseren van de doelstellingen dienen de hoogste prioriteit te krijgen. Hiertoe dient van de geïnventariseerde risico’s ingeschat te worden wat de waarschijnlijkheid is dat een risico zich voordoet en wat de mogelijke schadeomvang kan zijn. Op basis daarvan kan er een prioriteit aangegeven worden. Het wegen van de verschillende risico’s is niet altijd even eenvoudig objectief vast te stellen. Waar financiële risico’s in veel gevallen nog wel zijn te kwantificeren (risico=kans * effect), daar wordt dit voor politiek/bestuurlijke risico’s al een stuk moeilijker. Voor risico’s die tot immateriële schade kunnen leiden, bijvoorbeeld imagoschade, kan niet altijd een risicoscore gegeven worden. Toch dienen voor een duidelijk overzicht van alle risico’s, ook deze risico’s vermeld te worden om te kunnen bepalen hoeveel aandacht deze risico’s in de bedrijfsvoering moeten krijgen. Voor het prioriteren van de risico’s worden de volgende stappen gezet: 1. Omschrijven gevolgen als het genoemde risico zich voordoet in grote lijnen; 2. Inschatten kans (de waarschijnlijkheid) dat het risico zich voordoet;


14

De score kan worden gegeven op basis van ervaringen. De subjectiviteit die gekoppeld is aan deze inschatting, wordt deels ondervangen door de inschatting door meerdere medewerkers, onafhankelijk van elkaar, te laten maken en door ook anderen dan direct betrokkenen te betrekken bij het identificeren en actualiseren van risico-informatie. Hierbij wordt de volgende scoringstabel gebruikt: Kans Gering (minder als 1 x per 4 jaar) Gemiddeld (ongeveer 1 x per 4 jaar) Hoog (minimaal 1 x per jaar)

Score 1 3 5

3. Bepalen hoe ernstig de gevolgen zijn; Hiervoor worden de onderstaande scoringstabellen gebruikt: Impact op politiek, product of doelstelling Gering Beperkt Groot

Score 1 2 3

Financieel gevolg Score Gering (< 0,1% omzet = < € 30.000 1 Beperkt (> 0,1% omzet < 0,5 % omzet = 2 tussen € 30.000 en € 150.000) Groot (> 0,5 % omzet = > € 150.000) 3 Omzet: lasten programma’s Gulpen-Wittem (2009: € 30.000.000, begroting) 4. Berekenen risicoscores: De risicoscore wordt per impactcategorie berekend door de kansscore te vermenigvuldigen met de gevolgscore. Hoe hoger de uitkomst, hoe groter het risico. Deze methode voorkomt dat risico’s met lage financiële gevolgen worden verwaarloosd. Deze risico’s kunnen door een mogelijke hogere kans dat de gebeurtenis zich voordoet een hogere score, en dus prioriteit, krijgen dan dat men zonder deze methode risico’s prioriteert.


15

5. Toepassen ranking: Op volgende wijze worden de risico’s per impactcategorie voorzien van een ranking: Ranking

Gevolg

Scores 10 en hoger.

Hoog risico. Als het een financieel risico betreft dient weerstands-vermogen aanwezig te zijn.

Scores hoger dan 5, maar lager dan 10.

Beperkt risico. Als het een structureel financieel risico betreft worden deze voor 25% meegeteld voor het aanhouden van een weerstandsvermogen (spreiding over 4 jaar).

Scores van 5 en lager

Gering risico. Voorzover het financiële gevolgen betreft worden die geacht binnen de reguliere bedrijfsvoering gedragen te kunnen worden.

Aan de hand van de informatie die na (actualisering van de) prioritering beschikbaar is, wordt het risicoprofiel van de gemeente Gulpen-Wittem opgesteld. Het risicoprofiel vormt de basis voor de beheersing van de risico’s en het bepalen van de behoefte aan weerstandscapaciteit voor de financiële risico’s. Het in de navolgende paragraaf gepresenteerde eerste risicoprofiel van de gemeente GulpenWittem is het startpunt voor het verder uitrollen van de implementatie van risicomanagement binnen de organisatie. Ten minste in de voorbereiding van de begroting en van de jaarstukken vindt een beoordeling van de risico-informatie plaats. Toekomstige geactualiseerde risicoprofielen worden opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen van de begroting en de jaarstukken.

Kwantificeren Een van de redenen om risicomanagement te implementeren is om de financiële risico’s te kwantificeren om te kunnen berekenen hoe groot de behoefte aan weerstandscapaciteit de activiteiten van de gemeente Gulpen-Wittem met zich meebrengen. Dit gebeurt op basis van het opgestelde risicoprofiel. Per ranking-categorie (hoog risico en beperkt risico) wordt een overzicht opgesteld met de financiële gevolgen per risico. Op basis hiervan kan de door de processen gevraagde weerstandscapaciteit worden berekend. Hierbij worden de onderkende financiële risico’s met een hoge kans van voordoen voor 100% als norm meegeteld en de financiële risico’s met een beperkte kans van voordoen voor 25%.


16

FASE 2

Beheersen Het identificeren en prioriteren van de risico’s biedt nog geen garantie voor wat betreft de implementatie van de beheersing van de risico’s. Beheersing vraagt om een heldere verantwoordelijkheidsverdeling, bewuste keuzes ten aanzien van beheersmaatregelen en een adequate informatievoorziening.

Benoemen risico-eigenaar Het is van groot belang aan te geven wie verantwoordelijk is voor het melden en beheersen van een risico. Met andere woorden, er dient een risico-eigenaar te worden benoemd. Hiervoor wordt aansluiting gezocht bij de bestaande besturingsafspraken met betrekking tot de processen waar de risico’s mee samen hangen. Aandacht dient er ook te zijn voor de financiële omvang van een risico. Indien deze groot is en buiten de budgetverantwoordelijkheid van een budgethouder valt, ligt de verantwoordelijkheid bij de eerst hogere budgethouder die wel de betreffende budgetverantwoordelijkheid heeft.

Risicobeheersmaatregelen Het is niet voldoende om jaarlijks de geïdentificeerde risico’s op te sommen. Het is van belang dat er ook iets met de risico’s gebeurt. Voor ieder risico wordt aangegeven hoe met het risico wordt omgegaan. Beheersmaatregelen zijn gericht op het beheersbaar maken van een risico. Veelal gaat dit gepaard met het verlagen van het risiconiveau (risico = kans X gevolg). Zowel verlaging van de kans als het verlagen van het gevolg dragen bij aan de beheersing van het risico. Hiervoor is het van essentieel belang scherp te krijgen welke oorzaken ten grondslag liggen aan een risico dat zich verwezenlijkt. Bijvoorbeeld een risico met betrekking tot een geautomatiseerd systeem. Daarvan is meestal wel heel duidelijk wat de gevolgen zijn, maar er is een grote variatie aan oorzaken denkbaar welke om heel verschillende beheersmaatregelen vragen. Effectiviteit van de beheersmaatregelen is afhankelijk van een goede oorzaak-gevolg analyse.

Soorten maatregelen Kansverlagende maatregelen zijn per definitie preventief van aard. Voorbeelden kansverlagende maatregelen zijn het verminderen van open-einde-regelingen en uitvoeren van preventief onderhoud. Gevolgverlagende maatregelen kunnen zowel preventief als repressief van aard zijn. voorbeeld van een preventieve maatregel is het beperken van de aansprakelijkheid tot


van het Een een

17

maximum. Voorbeelden van repressieve maatregelen zijn de mogelijkheid tot terugvordering van gelden opnemen in verordeningen, maar ook het opbouwen van voldoende weerstandsvermogen. Daarnaast kunnen er, indien zich een risico manifesteert, nog re-actieve en herstel maatregelen worden genomen. Re-actieve maatregelen zijn maatregelen die liggen in het verlengde van de repressieve maatregelen, ze worden uitgevoerd zodra een bedreiging zich manifesteert. Bijvoorbeeld daadwerkelijk overgaan tot terugvordering of het inzetten van de beschikbare weerstandscapaciteit. Herstelmaatregelen hebben tot doel om zo snel mogelijke weer naar een ‘normale’ situatie te kunnen terugkeren. Vaak zijn dit politiek/bestuurlijk gevoelige maatregelen zoals het verhogen van de gemeentelijke belastingen om opgelopen financiële tekorten te dekken. Uiteraard wordt, mede op basis van de budgettaire ruimte, gekozen voor een maatregel. Nadat de mogelijke maatregelen en hun bijbehorende kosten zijn geïdentificeerd is het mogelijk een kosten-batenanalyse uit te voeren om op grond hiervan te kunnen bepalen welke maatregelen wel en welke niet worden uitgevoerd. Op grond van deze kostenbatenanalyse kan ook worden besloten dat bepaalde risico’s moeten worden geaccepteerd. De risico-eigenaar dient een belangrijke rol te spelen in het bepalen van c.q. adviseren over de maatregelen die genomen moeten worden. Hierbij is er keuze uit een aantal basisstrategieën: accepteren, reduceren, elimineren en overdragen/verzekeren. Keuze voor een strategie dient bewust en reproduceerbaar gemaakt te worden.

Informatievoorziening De gedefinieerde risico’s (en bijbehorende genomen beheersmaatregelen) dienen enerzijds als onderbouwing voor de (op te bouwen) weerstandscapaciteit en anderzijds als input voor uit te voeren controle/auditmaatregelen (collegeonderzoeken ex art 213a Gw, steekproeven rechtmatigheid etc). De gedefinieerde risico’s worden dan ook niet alleen vastgelegd, maar over ontwikkelingen dient ook gerapporteerd te worden. Hiervoor krijgen de geïdentificeerde risico’s en de bijbehorende beheersmaatregelen structureel aandacht op grond van het controleplan en in de diverse planning- en controlproducten.

2.3 Risicoprofiel gemeente Gulpen-Wittem Op basis van de in mei/juni 2009 op hiervoor beschreven wijze geïdentificeerde en gekwalificeerde risico’s, ziet het risicoprofiel van de gemeente Gulpen-Wittem er, per programma/paragraaf, als volgt uit:


18

Programma Algemeen bestuur risicoscore (kans x impact)

VEROORZAKENDE GEBEURTENIS RISICO

realiseren product/ project/ thema/ paragraaf

politiek/ bestuurlijke impact

realiseren doelstellingen

financieel

Wachtgeldverplichtingen bestuurders

Verloop bestuurders

3

3

3

6

Onjuiste genomen besluiten met mogelijke imagoschade en aansprakelijkheidschade

Fouten in redactie besluiten

5

10

5

5

Onjuiste genomen besluiten met mogelijke imagoschade en aansprakelijkheidschade

Onvoldoende kennis(deling) mbt toepassing afdelingsspecieke bijzondere wet- en regelgeving

10

10

10

10

Onbevoegd genomen besluiten met mogelijke imagoschade en aansprakelijkheidschade

Onvoldoende kennis mbt toepassing gemeenterecht, delegatie en mandatering

6

6

6

6

Extra kosten danwel claims

Juridische kwaliteit van ambtelijke adviezen onvoldoende

10

10

10

5

Onnodige bezwaarschriften

Onvolledige of te late uitleg (motivering) van primaire besluiten

5

5

5

5

Fouten in verordeningen en besluiten

Onvoldoende controle/ procesafspraken verordeningen en regelingen

2

2

2

1

Vertraging besluitvorming

Verkeerde besluitvormingsrouting

2

2

2

1

Vertraging uitvoering en/of inkomstenverlies

Foute of te late publicatie

3

3

3

3

Programma Openbare orde en veiligheid risicoscore (kans x impact)


Niet adequaat bestrijden calamiteit

Incident





financieel

3

3

3

3

19

Programma Verkeer en vervoer risicoscore (kans x impact)





financieel

Niet in beheerplan/ begroting voorzien onderhoud wegen, verlichting

Onvoldoende afstemming/samenhang tussen beheersplannen en reserves/voorzieningen

1

1

1

1

Ongelukken/ claims gladheid

Niet goed uitvoeren gladheidsbestrijding

2

1

2

2

Aansprakelijkheid schades voor rekening gemeente

Door gaten in de weg, losliggende stoeptegels, afbrekende boomtakken, overhangend groen etc ontstaan gevaarlijke situaties

1

1

1

1

Programma Onderwijs risicoscore (kans x impact)


Meer onderhoudsclaims onderwijshuisvesting dan begroot





financieel

5

10

10

15

Programma Cultuur en recreatie risicoscore (kans x impact)





financieel

Meer onderhoudsclaims monumenten dan begroot


1

1

1

1

Meer onderhoud groen dan begroot


1

1

1

1

Verlies in tijd en geld accommodatiebeleid

Uitblijven accommodatiebeleid

9

9

9

9


20

Programma Sociale voorzieningen maatschappelijke ontwikkelingen risicoscore (kans x impact)





financieel

Financieel nadeel Pentasz

Niet begrote ontwikkeling aantal aanvragen/cliënten (Pentasz)

9

9

9

9

Financieel nadeel Licom

Niet begrote ontwikkeling aantal cliënten (Licom)

9

9

9

9

Financieel nadeel wmo

Niet begrote ontwikkeling aantal cliënten/ kosten voorzieningen wmo

9

9

9

9

Programma Volksgezondheid en milieubeheer risicoscore (kans x impact)


Meer onderhoudsclaims riolering dan begroot (GRP)






financieel

1

1

1

1

21

Programma Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting risicoscore (kans x impact)

VEROORZAKENDE GEBEURTENIS




financieel

5

5

5

10

Het niet kunnen verhalen van planschade op de Het niet of niet conform de regelgeving veroorzaker. afsluiten van een planschadeovereenkomst

2

2

2

1

Een claim welke verband houdt met de ten onrechte gedane toezegging c.q. gewekte verwachting.

Ten onrechte gedane ambtelijke/bestuurlijke uitlatingen en/of toezeggingen.

6

6

6

3

Schadeclaim (bijv. vertragingsschade)

Onrechtmatige besluiten taakveld Publieksdiensten

9

9

9

3

Schadeclaim ivm schending regelgeving bescherming persoonsgegevens

Schending regelgeving bescherming persoonsgegevens

1

2

1

1

Schadevergoeding extra schade uitvoering bestuursdwang

Buitenpropotionele uitvoering bestuursdwang

1

1

1

1

Gevolgen voor uitspraken in rechte (van betreffende rechter)

Vertegenwoordigingsbevoegdheid bij rechter niet juist

2

1

1

2

Schadeclaims bouwen woningtoezicht

Nalatigheid / fouten bij de controles door bouwen woningtoezicht.

4

4

4

4

Stagnatie

Financieel tekort; ontbreken kennis

9

9

9

9

Onderhandelingsrisico's onvoldoende Extra kosten of claims uit onderhandelingsproces doordacht en ondervangen door ambtenaar/ privaatrechtelijke sfeer bestuurder

15

10

15

10

Procedurefouten; Gemeente krijgt niet wat ze hebben wil

Besluitvorming door politieke 'haast' kan invloed hebben op zorgvuldigheid en kwaliteit

6

6

6

6

Schadevergoeding/ hogere kosten wegens contractfouten of onduidelijkheden grondzaken

Fout in contract of onduidelijjke afspraken grondzaken

3

3

3

3

RISICO

Planschade

Wijziging bestemmingsplan


22

Programma Financiering en algemene dekkingsmiddelen risicoscore (kans x impact)





financieel

Werkelijke uitkering behoedzaamheidsreserve lager dan begroot

Lagere uitkering behoedzaamheidsreserve

5

5

5

10

Rechtmatigheid en volledigheid opbrengst in geding

Fouten bij heffing leges en belastingen

3

3

3

3

Onderdekking

Egalisatiereserve BTW compensatiefonds droogt op

1

1

1

1

Onder- of overdekking (financieel)

Onvoldoende onderbouwing en afstemming reserves en voorzieningen met actualiteit

1

1

1

1

Paragraaf weerstandsvermogen risicoscore (kans x impact)





financieel

zie bedrijfsvoering par

Ontbreken inzicht risico's; geen risicomanagement

6

6

6

6

Grote financiële nadelen; publicitaire/ politieke gevolgen; calamiteit

Onvoldoende informatievoorziening naar college

15

15

15

15

Renterisico

Ontwikkeling marktrente

1

1

1

1

Moeilijk beheersbare onderuitputting voorgenomen nieuw beleid

Relatief late definitieve besluitvorming uitvoering nieuw beleid

15

15

15

15

Paragraaf onderhoud kapitaalgoederen risicoscore (kans x impact)


Agv noodzakelijke bezuinigingen kunnen voorzieningen op de tocht komen te staan (bezuiniging op onderhoudsplanning)

Een relatief forse claim op gemeentefinancien





financieel

2

3

2

3

23

Paragraaf bedrijfsvoering risicoscore (kans x impact)


Verschil tussen visie/missie en beleidsprogramma; politieke toezeggingen dat Geen vertaling missie/visie in concrete uitvoeringsplannen dit jaar gereedkomen; ad-hoc uitvoeringsplannen beleid doorkruist missie/visie




financieel

5

15

10

5

15 15 15

15 15 15

15 15 15

5 5 5

Toename werkgerelateerd ziekteverzuim

Te hoog ambitieniveau

Imagoschade niet-gerealiseerde plannen


Onvoldoende passende aansturing/leiding


Onduidelijkheid over geleverde kwaliteit en resultaat; vekeerde dingen doen; onvoldoende toetsen en onderbouwen van budgetten; onvoldoende weerstandsvermogen

Ontbreken prestatie-indicatoren; niet concreet formuleren p.i., kwaliteitscriteria niet SMART

6

6

6

6

Strijdigheid met wettelijke bepalingen; onwetendheid (geen zicht op); kwetsbaarheid

Ontbreken van gestructureerd risicomanagement

5

10

5

10

Stlstand/ terugval; kennis verdwijnt

Uitval eenpitters; beperkte flexibiliteit; uitstroom door vergrijzing

15

15

15

15

Bedrijfsvoering loopt gevaar; dienstverlening stagneert

I&A: afhankelijk van kleine groep medewerkers; afhankelijk van externen; afhankelijk van standaardoplossingen; apparatuuruitval

3

3

3

3

Onbevoegd gebruik en/of inzage gegevens

Beveiliging ontbreekt

6

9

6

3

Overschrijdingen; onderuitputting; verkeerde uitgaven; scheve begroting (funest voor fin. Beleid)

Onvoldoende onderbouwing budgetten; onvoldoende toepassing budgetbewaking; ontbreken verplichtingenadministratie

15

15

10

15

Doelstellingen op langere termijn niet behalen

Regelmatig ad-hoc werk

15

15

15

15

Schaduwarchieven; werken met verkeerde gegevens; stagnatie

Niet tijdig kunnen beschikken over relevante documenten

15

15

15

5

Belastingopbrengsten mislopen

Niet-adequaat projectmanagement/ projectmatig werken (BAG, EGEM-I, ..)

1

2

1

1

Onvoldoende kwaliteit dienstverlening

Niet-adequaat projectmanagement/ projectmatig werken (BAG, EGEM-I, ..)

1

1

1

1

Werkelijk geleverde kwaliteit is geen bewuste keuze

Onvoldoende kwaliteitsbewustzijn; onvoldoende gestructureerd kwaliteitsmanagement

1

1

1

1

Niet-adequate dekking

Onvoldoende beheer verzekeringsportefeuille; actualisatie

6

6

3

9

Aansprakelijkstelling door derden

Claim wegens niet door verzekering gedekte schade

1

2

2

2

Schadeclaims

Externe communicatie op basis van onjuiste of onvolledige gegevens

5

5

5

5


24

risicoscore (kans x impact)

VEROORZAKENDE GEBEURTENIS




financieel

Delegatie en mandaatbesluiten niet actueel of niet toegepast

1

1

1

1

Volmachtbesluit niet meer actueel of niet juist Schadevergoeding wegens onbevoegd handelen nageleefd

3

3

3

3

RISICO

Onbevoegd handelen

Ontbreken informatie c.q. bewijskracht

Niet of onvolledige registratie of beheer van documenten (dossiers)

6

6

6

3

Voortzetting aanstelling of wachtgeld met schadevergoeding

Onzorgvuldige ontslagprocedure

1

2

1

2

Boete en/of rente naheffingsaanslagen

Niet werken conform voorschriften externe instanties salarissen (UWV, Belastingdienst, ABP)

1

2

1

2

Hogere inkoopkosten of claims

De inkoopfunctie wordt onvoldoende ingeschakeld of de inkoopvoorwaarden worden niet altijd gehanteerd of er wordt onvoldoende gebruik gemaakt van het inkoopbeleid

6

6

6

6

juridische aansprakelijkheid / aanbestedingsprocedure en schadeclaims

Het overtreden van de regels voor Europese aanbesteding, onduidelijke afspraken, ongeschikte/onuitvoerbare gunnings/selectiecriteria etc

6

6

6

6

Schadevergoeding/ hogere kosten wegens contractfouten of onduidelijkheden

Fout in contract of onduidelijjke afspraken

9

6

6

6

Niet integer handelen

Misbruik van informatie, diefstal, omkoping, fraude, belangenverstrengeling etc.

1

3

1

2

ARBO schadeclaim

Onzorgvuldige toepassing van arbovoorschriften (arbeids-inspectie)

1

1

1

1

personeelslid moeten doorbetalen, evt. aangevuld met een schadeclaim

Verwijtbaar ziekmakende werksituatie (laten voortbestaan)

2

3

2

2

Paragraaf grondbeleid risicoscore (kans x impact)





financieel

Financieel ontsporen grondexploitaties; imagoschade; onbetrouwbare partner; termijnoverschrijdingen; confrontatie met onvewachte tegenvallers

Ontbreken kennis en ervaring; onduidelijkheid tav beleid; oneigelijke overheidstaak

15

15

15

15

Verlies in tijd en geld Regionaal Centrumplan

Stopzetten Regionaal Centrumplan

9

9

9

9


25

Grondexploitaties Het risicoprofiel rond de grondexploitatie neemt de komende jaren sterk toe. Enerzijds zal ter veiligstelling van o.a. rijkssubsidies en taakstellingen sterk geïnvesteerd moeten worden waardoor het geïnvesteerde vermogen toeneemt. De opbrengsten die deze investeringen genereren vinden in de toekomst plaats. Dit leidt tot een verhoging van het risicoprofiel van de gemeente Gulpen Wittem. De gemeente Gulpen Wittem loopt de normale externe en interne risico's van een grondexploitatie. Alleen interne risico's zijn in bepaalde mate beïnvloedbaar. Voor de onder handen zijnde grondexploitaties wordt tenminste eens per jaar een risico-analyse opgemaakt. Volgens de Nota Grondbeleid moet de omvang van de risicoreserve grondexploitaties in overeenstemming zijn met de omvang van de gemeentelijke risico's in de grondcomplexen. In deze nota staat ook aangegeven op welke wijze de omvang van de gemeentelijke risico's bij grondexploitatie wordt bepaald. In de jaarrekening tenslotte worden de mutaties verantwoord. De buffer tegen de risico’s van grondexploitatie wordt gevormd door de risicoreserve grondexploitaties. De Nota Grondbeleid geeft regels voor het bepalen van de hoogte van de benodigde weerstandscapaciteit. Onderstaand volgt een nadere risicoanalyse binnen de gemeente Gulpen Wittem. De risico’s met betrekking tot de grondexploitatie kunnen in een aantal categorieën worden onderverdeeld. a. risico’s de exploitatie aangaande. • Afzetrisico (verkoop) • prijsontwikkeling op de grondmarkt • voorkeursrecht gemeenten (Wvg). b. aankooprisico’s Een actief aankoopbeleid heeft gevolgen voor de rentelasten binnen de exploitatie. Ook kan een actief aankoopbeleid bij prijsstijgingen van het onroerend goed tot voordelen leiden. Wel is duidelijk dat de rente van (grote) invloed is op de exploitatie. Deze rente-invloed kan een passieve houding rechtvaardigen. Per geval zal bekeken dienen te worden welke handelwijze wordt voorgestaan. c. risico’s sanering (bodem)verontreiniging. Vanaf 1 januari 2002 is de gemeente bevoegd gezag voor wat betreft de Wet bodembescherming (KWB). Dit betekent dat de gemeente Gulpen Wittem een bodemsaneringsprogramma dient te maken en uit te voeren. De kosten komen over het algemeen ten laste van de algemene middelen.(algemene dienst) Bij een grondexploitatie maakt dit onderdeel uit van de exploitatieopzet. Daarnaast loopt de gemeente bij aankoop van gronden het risico op het probleem van bodemverontreiniging te stuiten. Vaak vinden vooraf onderzoeken plaats en worden risico’s zo veel als mogelijk bij koopovereenkomsten uitgesloten. Een absolute garantie is dit echter niet. Indien sprake is van verontreiniging heeft dit ook gevolgen voor de aankoopprijs. De sanering kan dan ook van grote invloed zijn op de exploitatie.


26

d. planschade De kosten van planschade vormen onderdeel van elke exploitatie, doch dit neemt niet weg dat hieraan risico’s zijn verbonden. De jurisprudentie blijft zich hier ontwikkelen. Per 22 juni 2005 is de Spoedwet Planschade van kracht. Deze maakt het mogelijk dat afspraken worden gemaakt tot afwenteling. Het onderdeel Planschade is ook onderwerp bij de nieuwe Grondexploitatiewet. e. risico’s in de archeologische sfeer. Het Verdrag van Malta (Europese wetgeving in het kader van archeologie) kan gevolgen hebben voor de diverse exploitaties. Hoewel de gevolgen van het onderzoek onderdeel vormen van de exploitatie is de factor tijd (=renterisico) de belangrijkste. f. inbreiding Inbreiding komt steeds meer voor en uitbreiding komt, in verband met de schaarse grond, minder voor. Dit impliceert een beperking en een kostprijsverhogende factor. Eenzelfde beeld zien we bij bedrijventerreinen. Revitalisering wordt een regelmatig terugkerend begrip. g. strategische aankopen Het doel van een strategische aankoop is op zich niet ingegeven door financiële gronden en heeft te maken met regie en sturend vermogen. Uit financieel oogpunt kan sprake zijn van een risico. Gedacht moet hierbij worden aan eigendommen die hun strategische waarde verliezen of verloren zijn en versneld worden afgestoten.

De positie van de grondexploitatie binnen de gemeente Gulpen-Wittem. De grondexploitatie wordt uitgevoerd door de afdeling ruimtelijke ontwikkeling. Het hoofd van de afdeling is hiermede tevens ambtelijk verantwoordelijk voor de grondexploitaties. De administratie is onderdeel van de gemeentelijke administratie en vinden we terug in begroting en jaarrekening van de algemene dienst. Jaarlijks wordt verslag gedaan aan de hand van het jaarverslag grondexploitatie. De financiële administratie is de verantwoordelijkheid van de planeconoom, waarmee een scheiding van verantwoording is gerealiseerd. Het beheer van de reserves (reserve grondexploitatie, fonds omslag grote werken, volkshuisvestingfonds en bevordering bedrijventerrein) ligt in eerste aanleg bij de afdeling ruimtelijke ontwikkeling. Indien het totaal van de reserves het vooraf aangegeven maximum overschrijdt, vindt afroming plaats naar de reserves van de algemene dienst. Of de daarvoor noodzakelijke capaciteit en competenties binnen de gemeente Gulpen-Wittem aanwezig zijn is niet bekent. Voor veel gemeenten zijn deze echter lang niet altijd aanwezig en ook ontbreekt vaak inzicht in het financiële belang en de risico’s. Met grondexploitatie kan de gemeente Gulpen Wittem immers veel geld verdienen of verliezen. Grondexploitatie is naar zijn aard veel risicovoller dan de meeste routine-matige gemeentelijke processen en producten. Het financiële belang van gemeentelijke grondexploitatie blijkt zowel uit de gestegen omvang van de activa op de balans (toegenomen boekwaarde van de door de


27

gemeente in exploitatie genomen gronden) als uit de gemaakte kosten en gerealiseerde opbrengsten in grondexploitaties als percentage van de totale baten en lasten. Actief grondbeleid is gebaseerd op het verleden en niet op de toekomst. Kijkend naar de marktontwikkelingen voor vastgoed zien we in toenemende mate risico’s die o.a. effect kunnen hebben op de verwachte tijdstippen van realisatie en omvang van grondopbrengsten voor gemeentelijke grondexploitaties. Daarbij wijzen we op zowel de rente- als de inflatie-ontwikkelingen, oplopende bouwkosten, de terug-lopende bestedingen, onzekerheden over de ontwikkeling van de vrij-op-naam prijzen voor woningen, afzet en prijsontwikkeling van kantoor- en winkelpanden als de effecten van de kredietcrisis bij beleggers en ontwikkelaars. De effecten van de kredietcrisis werken door in alle segmenten van de vastgoedmarkt. In de markt voor kantoren- en bedrijfsgebouwen heeft de kredietcrisis negatieve gevolgen voor de economische groei en dus de groei van de bedrijvigheid. Hierdoor vermindert de vraag naar kantoor- en bedrijfsruimte. Daarnaast heeft een stijgende rente negatieve invloed op de waarde van kantoor- en bedrijfsgebouwen en daarmee op de waarde van de grond onder deze gebouwen. Samengevat is er minder grond nodig voor kantoren- en bedrijfsgebouwen tegen een lagere prijs en loopt de gemeente het risico dat aanleg van nieuwe terreinen voor kantoor- en bedrijfslocaties stagneert. Op de woningmarkt zal door stijgende rente en de toenemende voorzichtigheid/terughoudendheid van banken de leencapaciteit voor de potentiële kopers van woningen dalen. Hierdoor ontstaat het risico van dalende woningprijzen. Aangezien grondprijzen vaak de resultante zijn van vrij-op-naam prijzen (die zullen stabiliseren en/of dalen) en de bouwkosten van de woningen (die fors zijn gestegen), ontstaat een groot risico op sterk teruglopende opbrengsten uit uitgeefbare woningbouwkavels (de zgn.residuele grondwaarden). Tenslotte zal in het marktsegment van retail (winkels) het effect van het duurder worden van consumptief krediet, een dalende economische groei en teruglopend consumentenvertrouwen een terugval in omzet kunnen zijn. Daardoor zullen de te realiseren huuropbrengsten en dus rendementen van dit commercieel vastgoed onder druk komen te staan en de waarde van deze vastgoedobjecten – en dus ook van de daarmee verbonden grondopbrengsten voor deze functies – kunnen dalen. Hiermee ontstaan voor het grondbedrijf van Gulpen-Wittem toenemende risico’s bij het tijdig en volledig kunnen realiseren van geraamde grondopbrengsten. Projecten hebben een lange looptijd, gronden zijn vaak al geheel of gedeeltelijke aangekocht, plankosten gemaakt, investeringen in sloop, bouwen/of woonrijp maken ook al gedaan. De opbrengsten moeten dan in de komende jaren nog worden gerealiseerd, waarbij is gerekend met de huidige grondwaarden alsmede een indexatie die uitgaat van toenemende waardestijging over de komende jaren. Een paar procent minder grondopbrengsten dan verwacht uit verkoop van bouwkavels is vaak al vele malen méér dan de jaarlijkse vrije ruimte op de gemeentelijke begroting. Daarbij kan nog worden bedacht dat die verwachte grondopbrengsten uit plannen vaak vertragen en gebaseerd zijn op aannames over zowel hoogte als jaarlijkse stijging over een lange reeks van jaren. Als die aannames moeten worden bijgesteld en leiden tot het inzicht dat die plannen een negatief exploitatiesaldo krijgen, moeten gemeenten voor die verwachte verliezen voorzieningen treffen. Het vormen of verhogen van die voorzieningen voor tegenvallers zal een direct budgettair effect kunnen hebben op de begroting van Gulpen-Wittem.


28

Risico’s lopende projecten De huidige in exploitatie genomen gronden kennen een zeer beperkt risico, immers de doorrekeningen van alle plannen geven een positief resultaat te zien. Veelal is een positief resultaat voorwaarde bij vaststelling van een grondexploitatie. De laatste jaren komt het vaker voor dat plannen vertraging oplopen in verband met nieuwe eisen of voorwaarden bij ruimtelijke processen. Dit wordt een steeds groter probleem en kan in sommige gevallen tot financiële (rente)risico’s leiden. Zeker indien sprake is van een grote voorinvestering. Het krachtig sturen op de projecten is daarom van groot belang.


29

3. Weerstandscapaciteit De weerstandscapaciteit is de verzamelnaam voor alle bronnen waaruit niet voorziene financiële tegenvallers bekostigd kunnen worden. Het gaat hierbij om buffers in het eigen vermogen respectievelijk in de exploitatie die kunnen worden vrijgemaakt om niet begrote kosten die onverwachts en substantieel zijn te dekken, zonder dat dit gevolgen heeft voor het bestaande beleid en de uitvoering van taken.

3.1 De functie van weerstandscapaciteit Er zijn kortweg in theorie twee manieren waarop de weerstandscapaciteit kan worden ingezet: 1. De weerstandscapaciteit dient ertoe om structurele tegenvallers met meerjarige effecten af te dekken. 2. De weerstandscapaciteit heeft een incidentele bufferfunctie en dient ertoe om incidentele tegenvallers met alleen effecten voor het lopende begrotingsjaar af te dekken. Primair wordt de weerstandscapaciteit gerelateerd aan financiële risico’s die zich in een begrotingsjaar kunnen verwezenlijken. De meerjarige effecten van structurele tegenvallers kunnen ook worden betrokken in de politieke besluitvorming bij de eerstvolgende begrotingsbehandeling.

3.2 Incidentele versus structurele weerstandscapaciteit Ten behoeve van het inzicht in het duurzame karakter van het vermogen om financiële tegenvallers te kunnen opvangen, wordt onderscheid gemaakt in incidentele en structurele weerstandscapaciteit. De incidentele weerstandscapaciteit is het vermogen om calamiteiten éénmalig op te kunnen vangen zonder dat dit invloed heeft op de voortzetting van taken. Kort samengevat zijn dit de direct aan te wenden middelen voor tegenvallers. De structurele weerstandscapaciteit betreft de middelen die permanent ingezet kunnen worden om tegenvallers in de lopende exploitatie op te vangen, zonder dat dit ten koste gaat van de uitvoering van de bestaande taken. Dit is de (potentiële) financiële ruimte voor de gemeente, die jaarlijks in de begroting is ingebouwd.


30

3.3 Componenten weerstandscapaciteit Voor het bepalen van de beschikbare weerstandscapaciteit geldt geen vaste regel. De gemeente Gulpen-Wittem beschouwt de volgende componenten als onderdeel van de beschikbare structurele en incidentele weerstandscapaciteit: Structurele weerstandscapaciteit: ♦ onbenutte belastingcapaciteit ♦ onvoorzien ♦ resultaat na bestemming Incidentele weerstandscapaciteit: ♦ vrij aanwendbare deel van de algemene reserve ♦ stille reserves Hoewel vrij aanwendbaar, is de inzet van dat deel van de algemene reserve niet zonder nadelige gevolgen. Aangezien rente over dit vermogen onderdeel is van de reguliere budgetten betekent minder vermogen ook minder rente. Bij inzet vanuit deze middelen moet compensatie voor de structureel wegvallende rente plaatsvinden. Stille reserves behoren (deels) tot de weerstandscapaciteit. Zeker als het om verhandelbare activa gaat. Bij verkoop van activa (bijvoorbeeld gemeentelijke gebouwen) ontstaat voor het verschil tussen de boekwaarde en de marktwaarde (de verkoopprijs) een boekwinst of verlies. De positieve verschillen tussen de boekwaarden en de marktwaarden vormen de zogenaamde stille reserves, die bij verkoop tot uitdrukking komen. Er zijn verschillende elementen bepalend voor de aanwezigheid en hoogte van stille reserves. De keuze van de afschrijvingsperiode heeft grote invloed op de hoogte van de boekwaarde van vaste activa. Door activa in een korte periode af te schrijven zal de boekwaarde van de activa sneller verminderen, terwijl de economische waarde veel minder daalt. Daarnaast wordt de marktwaarde sterk beïnvloed door de courantheid van het activum en de onderhoudssituatie. De bestemmingsreserves worden niet tot het weerstandsvermogen gerekend. Inzet hiervan vraagt om aanpassing van voorgenomen beleid.

3.4 Weerstandscapaciteit gemeente Gulpen-wittem Toepassing van bovenstaande uitgangspunten met betrekking tot de beschikbare weerstandscapaciteit, op basis van de begroting 2009, maakt dat de weerstandscapaciteit van de gemeente Gulpen-Wittem er als volgt uit ziet:


31

Weerstandscapaciteit Structurele weerstandscapaciteit - onbenutte belastingcapaciteit: onroerende-zaakbelastingen - onvoorzien - resultaat na bestemming Totaal structurele weerstandscapaciteit

p.m. € 93.000 € 5.000 € 98.000

Incidentele weerstandscapaciteit - vrij aanwendbare deel van de algemene reserves - stille reserves Totaal incidentele weerstandscapaciteit

€ 2.737.000 p.m. € 2.737.000

Totaal weerstandsvermogen

€ 2.835.000


32

4. Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen is het resultaat van de confrontatie van de door de processen gevraagde weerstandscapaciteit op basis van het risicoprofiel met het beschikbare weerstandsvermogen. Onderstaande overzichten tonen voor de financiële risico’s met een hoge of een gemiddelde kans van voordoen het potentiële financiële nadeel en het bedrag wat, op basis van de gekozen methode voor het kwantificeren van risico’s, meetelt in de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit. Hierbij wordt tevens onderscheid gemaakt tussen incidentele en structurele nadelen.

4.1 Benodigde weerstandscapaciteit

4.1.1 Risico’s met een hoge kans van voordoen Incidenteel risicoscore (kans x impact) VEROORZAKENDE GEBEURTENIS RISICO

Onjuiste genomen besluiten met mogelijke imagoschade en aansprakelijkheidschade Onjuiste genomen besluiten met mogelijke imagoschade en aansprakelijkheidschade Extra kosten danwel claims

Onnodige bezwaarschriften

financieel

Fouten in redactie besluiten Onvoldoende kennis(deling) mbt toepassing afdelingsspecieke bijzondere wet- en regelgeving Juridische kwaliteit van ambtelijke adviezen onvoldoende Onvolledige of te late uitleg (motivering) van primaire besluiten


prognose bruto bedrag (beperkte en grote financiële risico's)

benodigde weerstandsI/S capaciteit (fin) in € (financiële risico's)

PROGAMMA/ paragraaf

5

0

0

I

Algemeen bestuur

10

30.000

30.000

I

Algemeen bestuur

5

0

0

I

Algemeen bestuur

5

0

0

I

Algemeen bestuur

33

risicoscore (kans x impact) VEROORZAKENDE GEBEURTENIS RISICO

financieel


benodigde weerstandsI/S capaciteit (fin) in € (financiële risico's)

PROGAMMA/ paragraaf

Meer onderhoudsclaims onderwijshuisvesting dan begroot


15

150.000

150.000

I

Onderwijs

Planschade

Wijziging bestemmingsplan

10

90.000

90.000

I

Ruimtelijke Ordening en Volkshuisvesting

Extra kosten of claims uit onderhandelingsproces privaatrechtelijke sfeer

Onderhandelingsrisico's onvoldoende doordacht en ondervangen door ambtenaar/ bestuurder

10

90.000

90.000

I


Werkelijke uitkering Lagere uitkering behoedzaamheidsreserve lager behoedzaamheidsreserve dan begroot

10

30.000

30.000

I

Financiering en algemene dekkingsmiddelen

Grote financiële nadelen; publicitaire/ politieke gevolgen; calamiteit

Onvoldoende informatievoorziening naar college

15

250.000

250.000

I

Par. Weerstandsvermogen

Stlstand/ terugval; kennis verdwijnt

Uitval eenpitters; beperkte flexibiliteit; uitstroom door vergrijzing

15

150.000

150.000

I

Par. Bedrijfsvoering

Overschrijdingen; onderuitputting; verkeerde uitgaven; scheve begroting (funest voor fin. Beleid)

Onvoldoende onderbouwing budgetten; onvoldoende toepassing budgetbewaking; ontbreken verplichtingenadministratie

15

150.000

150.000

I


Schaduwarchieven; werken met verkeerde gegevens; stagnatie

Niet tijdig kunnen beschikken over relevante documenten

5

0

0

I


Schadeclaims

Externe communicatie op basis van onjuiste of onvolledige gegevens

5

0

0

I


Financieel ontsporen grondexploitaties; imagoschade; onbetrouwbare partner; termijnoverschrijdingen; confrontatie met onvewachte tegenvallers

Ontbreken kennis en ervaring; onduidelijkheid tav beleid; oneigelijke overheidstaak

15

500.000

500.000

I

Par. Grondbeleid

1.440.000

1.440.000

TOTAAL


34

Structureel risicoscore (kans x impact) VEROORZAKENDE GEBEURTENIS RISICO

financieel


benodigde weerstandscapaciteit in € (financiële risico's)

I/S (fin)

PROGAMMA/ paragraaf

Moeilijk beheersbare onderuitputting voorgenomen nieuw beleid

Relatief late definitieve besluitvorming uitvoering nieuw beleid

15

0

0

S


Verschil tussen visie/missie en beleidsprogramma; politieke toezeggingen dat uitvoeringsplannen dit jaar gereedkomen; ad-hoc beleid doorkruist missie/visie

Geen vertaling missie/visie in concrete uitvoeringsplannen

5

0

0

S



5

0

0

S



5

0

0

S



5

0

0

S


Ontbreken van gestructureerd risicomanagement

10

30.000

30.000

S


Regelmatig ad-hoc werk

15

150.000

150.000

S


180.000

180.000

Toename werkgerelateerd ziekteverzuim Imagoschade nietgerealiseerde plannen Onvoldoende passende aansturing/leiding Strijdigheid met wettelijke bepalingen; onwetendheid (geen zicht op); kwetsbaarheid Doelstellingen op langere termijn niet behalen TOTAAL


35

4.1.2 Risico’s met een gemiddelde kans van voordoen Incidenteel risicoscore (kans x impact) VEROORZAKENDE GEBEURTENIS RISICO

financieel



I/S (fin)

PROGAMMA/ paragraaf

Onbevoegd genomen besluiten met mogelijke imagoschade en aansprakelijkheidschade

Onvoldoende kennis mbt toepassing gemeenterecht, delegatie en mandatering

6

30.000

7.500

I

Algemeen bestuur

Vertraging uitvoering en/of inkomstenverlies

Foute of te late publicatie

3

0

0

I

Algemeen bestuur

Financieel nadeel Pentasz

Niet begrote ontwikkeling aantal aanvragen/cliënten (Pentasz)

9

150.000

37.500

I

Sociale voorziening en maatschappelijke ontwikkelingen

Financieel nadeel Licom

Niet begrote ontwikkeling aantal cliënten (Licom)

9

150.000

37.500

I


Een claim welke verband houdt met de ten onrechte gedane toezegging c.q. gewekte verwachting.

Ten onrechte gedane ambtelijke/bestuurlijke uitlatingen en/of toezeggingen.

3

0

0

I


Schadeclaim (bijv. vertragingsschade)

Onrechtmatige besluiten taakveld Publieksdiensten

3

0

0

I


Schadeclaims bouwen woningtoezicht

Nalatigheid / fouten bij de controles door bouwen woningtoezicht.

6

90.000

22.500

I


Stagnatie

Financieel tekort; ontbreken kennis

9

300.000

75.000

I


Procedurefouten; Gemeente krijgt niet wat ze hebben wil

Besluitvorming door politieke 'haast' kan invloed hebben op zorgvuldigheid en kwaliteit

6

90.000

22.500

I


Verlies in tijd en geld accommodatiebeleid

Uitblijven accommodatiebeleid

9

150.000

37.500

I

Cultuur en recreatie

Onbevoegd gebruik en/of inzage gegevens

Beveiliging ontbreekt

3

0

0

I


Niet-adequate dekking

Onvoldoende beheer verzekeringsportefeuille; actualisatie

9

150.000

37.500

I



36

risicoscore (kans x impact) VEROORZAKENDE GEBEURTENIS RISICO

financieel



I/S (fin)

PROGAMMA/ paragraaf

Schadevergoeding wegens onbevoegd handelen

Volmachtbesluit niet meer actueel of niet juist nageleefd

3

0

0

I


Ontbreken informatie c.q. bewijskracht

Niet of onvolledige registratie of beheer van documenten (dossiers)

3

0

0

I


Hogere inkoopkosten of claims

De inkoopfunctie wordt onvoldoende ingeschakeld of de inkoopvoorwaarden worden niet altijd gehanteerd of er wordt onvoldoende gebruik gemaakt van het inkoopbeleid

6

90.000

22.500

I


juridische aansprakelijkheid / aanbestedingsprocedure en schadeclaims

Het overtreden van de regels voor Europese aanbesteding, onduidelijke afspraken, ongeschikte/onuitvoerbare gunnings/selectiecriteria etc

9

200.000

50.000

I


Schadevergoeding/ hogere kosten wegens contractfouten of onduidelijkheden

Fout in contract of onduidelijjke afspraken

6

90.000

22.500

I


Verlies in tijd en geld Regionaal Centrumplan

Stopzetten Regionaal Centrumplan

9

150.000

37.500

I

Par. Grondbeleid

1.640.000

410.000

TOTAAL


37

Structureel risicoscore (kans x impact) VEROORZAKENDE GEBEURTENIS RISICO

financieel



I/S (fin)

PROGAMMA/ paragraaf

Wachtgeldverplichtingen bestuurders

Verloop bestuurders

6

30.000

7.500

S

Algemeen bestuur

Financieel nadeel wmo

Niet begrote ontwikkeling aantal cliënten/ kosten voorzieningen wmo

9

150.000

37.500

S


zie bedrijfsvoering par

Ontbreken inzicht risico's; geen risicomanagement

6

90.000

22.500

S


Onduidelijkheid over geleverde kwaliteit en resultaat; vekeerde dingen doen; onvoldoende toetsen en onderbouwen van budgetten; onvoldoende weerstandsvermogen

Ontbreken prestatieindicatoren; niet concreet formuleren p.i., kwaliteitscriteria niet SMART

6

30.000

7.500

S


300.000

75.000

TOTAAL

4.2 Weerstandsvermogen gemeente Gulpen-Wittem Het weerstandsvermogen toont de verhouding tussen de, op grond van het risicoprofiel, benodigde weerstandscapaciteit en de beschikbare weerstandscapaciteit. Daarmee is het weerstandsvermogen een indicator voor de mate waarin binnen een duurzaam meerjarig sluitende begroting substantiële financiële tegenvallers kunnen worden opgevangen zonder aantasting van het bestaande beleid. Naast de aanwezige weerstandscapaciteit en de ongedekte risico’s zijn ook andere factoren van invloed op het weerstandsvermogen, zoals het aanpassingsvermogen van de organisatie en de kans dat tegenslagen zich gelijktijdig voordoen. Wanneer op zichzelf genomen betrekkelijk kleine risico’s gelijktijdig of vlak na elkaar optreden, kan toch een groot beroep op de weerstandscapaciteit noodzakelijk zijn. Als de kansen afhankelijk zijn, zoals bijvoorbeeld bij een teruglopende economische groei, valt het optreden van een aantal risico’s samen (lagere algemene uitkering, hogere rentevoet, meer beroep op garanties, enz.).


38

Het weerstandsvermogen wordt uitgedrukt in de volgende ratio: Beschikbare weerstandscapaciteit = ratio weerstandsvermogen Benodigde weerstandscapaciteit

Een confrontatie van de benodigde weerstandscapaciteit in de gemeente Gulpen-Wittem met de beschikbare weerstandscapaciteit geeft het volgende beeld:

beschikbaar

Weerstandscapaciteit

benodigd

Structureel

A

€

98.000

B

€

255.000

Incidenteel

C

€

2.737.000

D

€

1.850.000

Totaal

E

€

2.835.000

F

€

2.105.000

Weerstandsvermogen Structureel (A/B) Incidenteel (C/D) Totaal (E/F)


0,38 1,48 1,35

39

5. Beleid weerstandsvermogen Met de vaststelling van deze nota benoemt de raad het beleidskader betreffende het aanhouden van weerstandsvermogen.

5.1 Doel De toepassing van dit beleidskader is gericht op het borgen van de continuïteit van het bestaande beleid en dienstverlening in het geval van onvoorziene substantiële financiële tegenvallers, borgen van het imago van de gemeente en het beheersen van overige risico’s. Met het in deze nota beschreven systeem van risicomanagement vindt de beheersing plaats van de risico’s die samenhangen met de processen van de gemeente, op basis van een productie- en organisatiebreed volledig inzicht in de gekwantificeerde en op basis van kans en gevolg geprioriteerde risico’s.

5.2 Waardering ratio weerstandsvermogen Wat betreft de waarde van de ratio weerstandsvermogen; het betreft een momentopname, zowel ten aanzien van de beschikbare capaciteit als de benodigde capaciteit. De ratio wordt permanent beïnvloed door wijziging van de risico-informatie (nieuwe besluiten of feitelijke omstandigheden met gevolgen voor de kans of de impact, beheersmaatregelen, de omvang van componenten van de weerstandscapaciteit). Aan de ratio weerstandsvermogen wordt de volgende betekenis gegeven: Ratio > 2,0 1,5 – 2,0 1,0 – 1,5 0,8 – 1,0 0,6 – 0,8 < 0,6

Waardering uitstekend ruim voldoende voldoende matig onvoldoende ruim onvoldoende

De gemeente Gulpen-Wittem streeft ernaar het weerstandsvermogen binnen de bandbreedte van ‘voldoende’ – ‘ruim voldoende’ te houden. In het geval dat de overall-ratio (structureel en incidenteel) afwijkt van de streefwaarde dan worden maatregelen door het college voorgesteld aan de raad om weer op een streefwaarde te komen. Voor te stellen maatregelen kunnen zowel een aanpassing van de


40

weerstandscapaciteit inhouden, zoals het minder afhankelijk maken van de exploitatie van rente op de reserves, als beheersmaatregelen om de risico’s te beperken. Voor de gemeente Gulpen-Wittem kan op basis van het huidige risicoprofiel worden geconcludeerd dat het weerstandsvermogen overall (structureel en incidenteel) met een waarde van 1,35 voldoende is. Het vermogen om incidentele nadelen op te vangen is met een waarde van 1,48 voldoende. Echter, het vermogen om structurele nadelen op te vangen op basis van de beschikbare weerstandscapaciteit is met een waarde van 0,38 ruim onvoldoende.

5.3 Actualisatie risicoprofiel Het risicoprofiel wordt geactualiseerd als onderdeel van het proces van voorbereiding van de begroting en van het jaarverslag. De actualisatie van de risico-informatie die ten grondslag ligt aan het risicoprofiel wordt op gestructureerde wijze geactualiseerd volgens de in deze nota beschreven methode. De planning en de verantwoording van de resultaten van de toepassing van dit beleidskader worden opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen van de programmabegroting en van het jaarverslag.

5.4 Actualisatie beleidskader Ten behoeve van een in de toekomst blijvend geschikt beleidskader, wordt deze nota weerstandsvermogen en risicomanagement eens in de vier jaar geactualiseerd.

5.5 Overige uitgangspunten Ter invulling van het begrip ‘materiele betekenis’ wordt bepaald dat voor risico’s die enkel een financiële impact hebben, geldt dat ze alleen worden opgenomen in het risicoprofiel als het verwachte nadeel € 15.000 of meer is. Voor de inbedding van risicomanagement op het niveau van de werkprocessen is benoemde fase 2 van de ontwikkeling en implementatie risicomanagement noodzakelijk.


41

Nota weerstandsvermogen en risicomanagement

Recommend Documents