15-3-2013
Nationaal Congres Openbaar Vervoer 14 maart 2013 Maurice Essers en Elisabetta Aarts
Lunchbijeenkomst
Wat op tafel komt
I.
Toegang in de spoorvervoerssector - Elisabetta Aarts
II. Toegang en toetreding tot de OV-markt De nieuwe Aanbestedingswet - Maurice Essers
2
1
15-3-2013
Toegang in de spoorvervoerssector Elisabetta Aarts
3
Toegang tot wat? •
• •
Toegang tot de markt voor vervoer per spoor • Goederen en personen • Nationaal en internationaal • Marktopenstelling en openbaredienstcontracten Toegang tot de infrastructuur • Capaciteit en heffingen Toegang tot het systeem (technische toegang) • Interoperabiliteit (TSI’s*) • ERA**
* Technical Specifications for Interoperability **European Railway Agency 4
2
15-3-2013
Het acquis communautaire • •
Drie spoorwegpakketten (2001, 2004, 2007) Twee herschikkingen • 2008 (Rtl. / 2008/57/EG, Interoperabiliteit) • 2012 (Rtl. 2012/34/EU, SERA)*
•
Een veelheid aan richtlijnen en verordeningen.
* Single European Railway Area 5
*Single European Railway Area
Maar toch: Vierde pakket (COM(2013)25) •
Verplichte openbare aanbesteding ODC* (vgl. nu nog 5(6) jo. 4(4) Ver. 1370/2007) • Overgangsregeling onderhands gegunde contracten: max. tot en met 31 december 2022. • Mogelijkheid tot opdelen netwerk of pakket trajecten over meer ondernemingen
•
Openstelling markt voor binnenlands personenvervoer per spoor • Cabotage niet meer beperkt tot binnenlandse stations op internationale trajecten • Toegang kan beperkt worden als het economische evenwicht van een ODC in het gedrang komt.
•
Toegang tot rollend materieel voor uitvoering ODC
•
Institutionele unbundling infrabeheerders en spoorwegondernemingen • Of strikte en reële onafhankelijkheid binnen verticaal geïntegreerde onderneming
•
Verankering Europees netwerk infrastructuurbeheerders
* openbaredienstcontract 6
3
15-3-2013
Het acquis néerlandais
• • • •
Openbare aanbesteding regionale lijnen Institutionele onafhankelijkheid infrastructuurbeheerder Toegang tot rollend materieel (43a WP 2000) Onafhankelijke toezichthouder sectorspecifiek en mededinging algemeen • Capaciteitstoedeling • Infrastructuurheffingen • Concentratietoezicht (vgl. reizigersinformatie) • Toezicht op misbruik economische machtspositie (bijkomende diensten en voorzieningen)
7
Lange Termijn Spooragenda* Aantrekkelijk klantproduct • Verbeteren reistijd • Verbeteren reisgemak • Regie over eigen reis Kwaliteit spoorsysteem • Veiligheid • Betrouwbaarheid • Duurzaamheid (inclusief geluid)
• •
Marktordening en marktwerking geen thema. Eerlijke marktverhoudingen: “De overheid moet voorkomen dat NS en ProRail hun machtspositie op onderdelen van de spoormarkt misbruiken.”
Capaciteit spoorsysteem • Reizigersgroei • Veranderend mobiliteitspatroon * Versie februari 2013, aangeboden bij Kamerbrief van 13 februari 2013, TK 2012-2013, 29 984, nr. 384. 8
4
15-3-2013
ODC personenvervoer hoofdrailnet – concurrentie of regulering? •
Consumer welfare: • Concurrentie om de markt? Of • Strakke regulering van onderneming (concessie hoofdrailnet), gehouden en gecontroleerd door een overheid die uiterst gemotiveerd is voor OV (trein in het bijzonder) en onder niet aflatende maatschappelijke en politieke druk staat?
•
Verschillen met regionale markten (wel aanbesteding): volumes, marktontwikkeling, regionale autonomie.
•
Wat levert concurrentie om de markt van het personenvervoer op het hoofdrailnet op? • Materieel en organisatie gaan over. De facto managementaanbesteding? • Andere inrichting concessie (meer light-handed?) • Zit de reiziger te wachten op opknipmodellen?
9
- Toegang en toetreding tot de OV-markt - De nieuwe Aanbestedingswet Maurice Essers
10
5
15-3-2013
Toegang tot de markt Opening van de markt Nederland: 1. 2. 3. 4. 5.
OV concessie bus (regionaal) OV concessie bus (stadsvervoer) OV metro en tram Concessie trein (regionaal) Concessie trein (hoofdrailnet)
aanbesteed uitgezonderd, maar aanbesteed in RDAM/Haaglanden/Utrecht uitgezonderd aanbesteed uitgezonderd
11
Toetreding / openbreken van markt -
-
Aanbesteding ODC regionaal spoor neemt toe, geintegreerd/gescheiden van andere vervoermodaliteiten Zowel in bus als treinvervoer zijn er in beperkte mate nieuwe toetreders (naast grote 3: Veolia/CXX, NS/Qbuzz en DB/Arriva). Toetreding kan via combinatievorming en onderaanneming (let op kartelverbod). Weliswaar is er soms maar 1 inschrijver, maar bij elke aanbesteding is er een kans op meer inschrijvers. Spelers met beschermde thuismarkten of met vermoedens van door overheden toegekende andere voordelen worden in beperkte mate verhinderd in deelname aan aanbestedingen (RET, HTM, NS). Het aanbestedingsrecht kent een regeling inzake abnormaal lage aanbiedingen. In de praktijk is het lastig om een verbod van deelname aan aanbestedingen af te dwingen (zie rechtszaken busvervoer RET en HTM). Specifieke problemen spoor: - Tarieven voor gebruik van spoor / kruissubsidiering - Concurrentievervalsing vanwege beschermde thuismarkten - Belangenverstrengeling: infrabeheer en exploitatie in 1 hand / exploitatie aanverwante diensten (reinsinformatie, reisbewijzen, verkoop tickets, exploitatie van stations, hoofdrailnet e.d.)
12
6
15-3-2013
Nieuwe Aanbestedingswet -
-
Nieuwe Aanbestedingswet treedt in werking per 1 april 2013 Verruiming van werkingssfeer tot concessies voor diensten Doel: betere prijs/kwaliteitverhouding, lastenverlichting, betere toegang tot markt overheidscontracten Functioneel specificeren (voorkeur) Concurrentiegerichte dialoog / marktconsultatie / onderhandelingsprocedure (lobby ministerie?) aanbestedingsplicht bus via PSO Verordening (vanaf 2019/2022 ook voor spoor): openbare procedure: met inachtneming van transparantie en gelijke behandeling met de mogelijkheid van onderhandelingen over de meest geschikte manier om te voldoen aan complexe behoeften. Dialoog tussen aanbesteders en marktpartijen leidt tot meer innovatie en daarmee tot besparingen. Innovatieve voorstellen van markpartijen moeten kunnen worden meegenomen: meer gebruik maken van varianten
13
Nieuwe Aanbestedingswet -
-
-
Strenge regels t.a.v. proportionaliteit van aanbestedingsstukken (comply or explain): - Contractvoorwaarden - Keuze van aanbestedingsprocedure - Referentie eisen: 1 referentie per kerncompetentie Clusterverbod: motivering vereist (comply or explain): - combinatie van trein en bus (percelen?) - DBFM (regiotram Groningen) - Regio: houdt bij het bepalen van de omvang van concessie rekening met de markt zodat de concessie voor voldoende (>3?) partijen interessant is. Houd zo nodig een marktconsultatie Beperking van administratieve lasten: eigen verklaringen t.a.v. geschiktheidseisen en technische eisen Proportionaliteit wordt eerder aangenomen bij paritair vastgestelde contractvoorwaarden: opening voor samenwerking tussen aanbesteders en marktpartijen om tot uniforme aanbestedingsstukken te komen?
14
7
