Morgen doe ik het beter, maar hoe? 1-5-2005 (nm) Broeders en zusters in Christus, “Morgen doe ik het beter”, dat is de titel van een boekje dat al tijden goed verkocht wordt. Ik heb het zelf niet gelezen maar de titel spreekt inderdaad aan: Heer, het is vandaag allemaal niet zo goed gegaan, ik heb fouten gemaakt, oude, hardnekkige zonden hebben me weer dwars gezeten, maar, weet U, morgen doe ik het beter. Maar dan rijst natuurlijk de vraag: hoe doe ik het dan morgen beter? Ik wil het met u hebben over wat de Bijbel noemt de heiliging. Dat heeft te maken met het toegroeien naar God. Het heeft te maken met toewijding. Het heeft te maken met gehoorzaamheid. Alleen het is meer dan gehoorzaamheid. Dat is trouwens een erg belangrijk punt: heiliging is meer dan gehoorzaamheid. Ik hoop dat straks duidelijk wordt waarom dat zo belangrijk is. Ik heb het idee dat wij in onze traditie te weinig aandacht hebben besteed aan het proces van de heiliging. Hoe gaat dat nou precies? Wat staat me zoal te wachten in dat proces? Wat moet ik doen? Het is zo’n beetje als met een dokter, een niet zo goede dokter, die u een medicijn meegeeft. Hij zegt: dit moet u gebruiken, en daar laat hij het bij. Hij zegt niet hoe vaak je het moet gebruiken, hij zegt niet waarom het moet, waar het goed voor is, hoe het werkt, hij waarschuwt ook niet voor bepaalde bijwerkingen die kunnen optreden, enz. Zo lijkt het onder ons ook wel eens te zijn. Wij weten dat we God gehoorzaam moeten zijn, we weten ook wel dat we om vergeving kunnen vragen als het mis is gegaan, maar dat is het dan wel zo’n beetje. Wat kan ik verwachten op de weg van de gehoorzaamheid? Hoe werkt dat eigenlijk? Morgen doe ik het beter, maar hoe dan? En dan zult u misschien zeggen: nou, dat is toch duidelijk, je moet gewoon ge hoorzamen, daar is niks moeilijks aan. Doe het nou maar gewoon, maak het nou niet al te moeilijk allemaal, het is gewoon een kwestie van je best doen. Maar weet u, dat vind ik toch wel een beetje oppervlakkig dat u dat nou zo zegt. Hebt u nou nooit eens dat u merkt: het lukt me gewoon niet! Ik doe echt m’n best maar het lijkt wel alsof er een macht in mij is waar ik niet tegenop kan. Ik wil het wel maar ik doe gewoon niet. Hebt u nou nooit eens dat u zichzelf met enige bezorgdheid afvraagt: als dit zo doorgaat bij mij, zou God me dan nog wel willen hebben? Dat zijn echt allemaal gezonde gevoelens in de omgang met God. Je moet niet zeggen: gehoorzamen, daar is niks moeilijks aan. Het zou wel eens kunnen zijn dat je dan wat al te gemakkelijk over dingen heen leeft. Het zou wel eens kunnen zijn dat je God dan nog niet echt kent als de Heilige. “Weest heilig want Ik ben heilig.” Het is niet zo simpel allemaal, de heiliging. Het is een groot onderwerp trouwens. Ik wil proberen een aantal belangrijke punten naar voren te halen. Om twee redenen. Waarom kom ik met deze preek? Allereerst hoop ik dat mensen die erg worstelen met heiliging, die daar ontmoedigd door raken, dat die weer verder kunnen. Maar ik hoop ook dat het effect heeft op onze ijver, onze inzet. Je moet er een erezaak van maken, zoals Paulus zegt, “wij stellen er een eer in om te doen wat God wil” (2Kor.5:9). 1) Laat ik beginnen met erop te wijzen dat je twee soorten heiliging in de Bijbel kunt tegenkomen. Dat lijkt wat verwarrend misschien maar het is in feite iets moois. Heiliging, dat heeft dus te maken met het leven voor God. Het toegewijd zijn aan God.
1
In dat laatste kun je dat dubbele al een beetje horen. Je kunt toegewijd worden aan God, God die jou toewijdt aan Zichzelf, en je kunt zelf toegewijd leven aan God, dan ben je het zelf die het doet. Die twee kanten. God die heiligt en mensen die zichzelf heiligen. Je ziet dat dubbele bv. ook bij Jezus. Er staat in Joh.10 dat de Vader Hem geheiligd heeft (36). Dat betekent dat de Vader Hem speciaal voor iets bestemd heeft, God heeft Hem apart gezet voor een bijzondere taak en we weten wel welke taak. Dat zegt dus iets over Zijn positie. Hij wordt toegewijd aan God. Het is een actie van God. Maar er is ook nog die andere kant. In Joh.17 zegt Jezus Zelf: Ik heb Mij geheiligd omwille van hen (19). Dan heb je het meer over Zijn inzet, Zijn toewijding. Een mooie tekst trouwens want er staat: “Ik heb Mij geheiligd omwille van hen opdat ook zij door de waarheid geheiligd zijn.” Jezus zet Zich in, Hij wijdt Zich toe aan de Vader, waarom, om ons te heiligen. Daar heb je dus twee betekenissen van heiliging. Je kunt het zo zeggen: er is een heiliging die helemaal aan het begin staat. God die ons heiligt. Hij maakt ons los uit onze gebondenheid, Hij trekt ons weg uit de duisternis, Hij zegt: jij bent voortaan Mijn kind. Dat is de heiliging die helemaal aan het begin staat. Dat is trouwens ook de heiliging die doorslaggevend is. Als God zegt: jij bent Mijn kind, Ik heilig jou als Mijn kind, dan is eigenlijk alles al gezegd. En dat is precies de reden waarom zondige mensen in de Bijbel ‘heiligen’ worden genoemd. Dat is niet omdat ze nu zulke heel speciale mensen zijn, uitblinkers of zo, het is alleen omdat God dat heeft gezegd: uitverkoren heiligen (1Petr.2:9). Dus dat is de heiliging die aan het begin staat. Maar er is ook nog zoiets als een vervolgheiliging. En dat is dat innerlijke proces dat op gang begint te komen vanaf onze wedergeboorte. Dat er dingen in ons gaan veranderen, hetzij schoksgewijs, hetzij geleidelijk, dat kan allebei. Er gaan dingen anders worden, je begint meer en meer trekken van overeenkomst te vertonen met de Here Jezus, je raakt steeds meer toegewijd aan God. En dat is vooral het onderwerp waar we het verder over zullen hebben, al speelt dat eerste voortdurend mee. Twee soorten heiliging. 2) Je kunt datzelfde nog op een andere manier zeggen, misschien vindt u dat wat ingewikkelder maar het is goed om oude termen uit de traditie weer eens naar boven te halen omdat ze zo veelzeggend zijn. U weet wat gerechtigheid is. Gerechtigheid is in de Bijbel een manier van leven die precies past bij hoe God het wil. Het is leven in overeenstemming met de wet van God. Een op God gericht leven. Dat is gerechtigheid. En nu kun je onderscheid maken tussen toegerekende gerechtigheid en toegekende gerechtigheid. Toegerekende gerechtigheid, dat wil zeggen dat God de gerechtigheid van de Here Jezus op mij plakt. Wat Hij gedaan heeft, geldt voor jou. Zijn leven is jouw leven, Zijn dood is jouw dood. Zijn saldo wordt op mijn rekening geboekt. En dat is natuurlijk het meest geweldige wat een mens kan overkomen. Je hebt een ontzaglijk bedrag te betalen, een gigantische schuld, dat lukt je nooit, en opeens krijg je een afschrift thuis en je ziet dat er een nog veel groter bedrag is overgemaakt en alles is voldaan! Dat is toegerekende gerechtigheid. Als je Jezus als je Verlosser aanneemt, krijg je dat allemaal. God wacht daar niet mee totdat wij het waard zijn om het te krijgen, Hij wacht niet tot we zelf eerst eens een beetje van die schuld hebben aangezuiverd, nee, het volle bedrag, en meer dan dat, wordt volkomen onverwacht op je rekening gestort, en dat is nou genade.
2
Maar er is meer. Er is ook nog zoiets toegekende gerechtigheid. Dan wordt er niet alleen maar een vreemd etiket op je geplakt maar dan gaat er ook in iets jezelf gebeuren. Je hebt van die pleisters waar een medicijn in zit, morfine of nicotine, al is dat dan niet echt een medicijn, of misschien nog wel andere dingen. Je plakt zo’n pleister op, dat is de toegerekende gerechtigheid, en dan begint vanuit die pleister dat medicijn tot je door te dringen, dat is de toegekende gerechtigheid. Christus wordt je toegerekend, Hij zit als het ware in de pleister die je opgeplakt wordt, maar dan vervolgens begint het leven van Christus ook in je door te dringen. Dat is de toegekende gerechtigheid. En dat is een voortgaand proces onder leiding van de Heilige Geest. Niet zozeer een proces, trouwens, van levensverbetering maar een proces van steeds meer op God gericht raken. Dat is nog wel een misverstand over heiliging. Alsof het erom zou gaan om je leven op een hoger peil te brengen. Alsof christenen bezig zijn om betere mensen te worden. Ik ben bang dat er heel wat nietchristenen zijn die moreel op een ho ger peil staan dan menig gelovige. Bij heiliging gaat het niet om levensverbetering, het gaat om een toenemend leven met God. Maar dat terzijde. Nu ging het even om dat onderscheid tussen toegerekende gerechtigheid en toegekende gerechtigheid. Oude terme n die zich in de kerk hebben gevormd en die ons een dienst kunnen bewijzen. 3) We gaan verder. Het is erg belangrijk dat we goed zien dat God er op uit is om ons te heiligen. Dat is Zijn doel, dat is Zijn streven. Er staat in 1Tess.4: dit wil God, uw heiliging (3). En dat kun je natuurlijk als een opdracht lezen: let op, God wil dat je je heiligt, doe je best. Maar je kunt het ook lezen als iets van Hem: daar is Hij op uit, dat wil Hij, dat heeft Hij Zich voorgenomen: onze heiliging. En ik denk dat we dat wel eens vergeten, of misschien weten we het niet eens: onze heiliging is Gods belang. Ik ben bang dat wij veel te eenzijdig denken in termen van: het is onze opdracht, ga er maar aan staan, doe je best, en dat God in onze ogen iets afwachtends heeft gekregen: eens even kijken wat ze er van maken, afwachten maar. En zo is het beslist niet! Hij wacht niet af. Hij is er Zelf intensief mee bezig. Het is Zijn belang. God is uit op onze heiliging. In Tit.2 staat het zo: “Jezus heeft Zichzelf voor ons gegeven om ons van alle zonde vrij te kopen, om ons te reinigen en om ons tot Zijn volk te maken, vol ijver om het goede te doen.” (14) Daarvoor heeft Jezus Zichzelf gegeven. Om dat bij ons voor elkaar te brengen. 1Kor.1: “Door Christus worden wij rechtvaardig en heilig en door Hem worden wij verlost.” (30) Of zoals zovaak in de Bijbel staat: wij delen in de dood van Jezus, wij delen in Zijn opstanding en wij delen ook in Zijn hemelvaart. Het is het totale pakket. Als je in Jezus gelooft krijg je Hem helemaal. Je krijgt vergeving van je zonden, je krijgt vernieuwing van je leven, je krijgt dat je aan het eind werkelijk helemaal een nieuw mens wordt, de verheerlijking. Als je gelooft is je eenheid met Christus totaal. Alles is voor jou, van begin tot eind, en dat terwijl jij nog niet veel gedaan hebt. Het is eigenlijk al helemaal af, terwijl jij nog moet beginnen. De liefde van God houdt niet op bij de vergeving van onze zonden: en nu wil Ik wel eens wat terugzien. De liefde van God gaat door tot het eind. Wat echt nieuw voor me was en wat me ook erg trof was dat de liefde van God voor mij niet alleen blijkt uit het sturen van Zijn Zoon maar ook uit het sturen van Zijn Geest.
3
Dat God ons Zijn Geest geeft is zo liefdevol want dat betekent dat wij Iemand bij ons hebben, of zelfs in ons, Iemand die niet zal rusten voordat alles volbracht is, de hele verlossing, van begin tot eind. Dus denk niet bij jezelf: die heiliging, dat is te moeilijk voor me, dat wordt niet veel, dat kan ik nooit. Het is al begonnen! Vanaf het allereerste begin. Het is al bezig. Er is al meer voor elkaar dan je misschien wel denkt. En denk ook niet bij jezelf: mijn leven met God, dat is een soort voortsukkelen van de ene mislukking naar de andere. Ja, dat gebeurt wel als je het allemaal op eigen kracht doet, als je Hem buitensluit, als je alleen maar heel erg je best gaat zitten doen. Dan gaat het van mislukking tot mislukking. Maar niet als je het samen met Hem doet. Want Hij heeft Zich voorgenomen om ons te heiligen en dat gaat Hem lukken ook. We onderbreken nu even om Gez.87 te zingen waar dit allemaal mooi in staat verwoord. Eigenlijk vooral wat het betekent om verbonden te zijn met Christus, met de hele Christus, het is een weergave van Rom.6, een centraal hoofdstuk in dit opzicht. 4) Ik zei zojuist dat je de heiliging niet op eigen kracht moet proberen te doen maar samen met God. En dat brengt mij op het volgende punt. Heiliging is een kwestie van samenwerking. Kijk, er zijn dingen in het geloof die echt alleen een actie van God zijn. Daar hebben wij absoluut niets in te vertellen. Wij komen er wel in mee maar altijd achteraan. Maar er zijn ook dingen waar wij wel degelijk een rol spelen maar dan in de vorm van een coöperatie. Een samenwerkingsverband. En dat is bij de heiliging het geval. De heiliging in de tweede betekenis. Die innerlijke verandering. Die eerste heiliging dat is echt iets van God alleen. Maar die voortgaande heiliging niet. Een tekst die dat bijzonder duidelijk laat zien is Fil.2:12 en 13. Daar staat: “Blijf u inspannen voor uw redding en doe dat in diep ontzag voor God.” Daar zie je duidelijk onze kant van de zaak. Blijf je ervoor inspannen, doe je best, zet je in, wijd je toe. Maar dan gaat die tekst zo verder: “want het is God die zowel het willen als het handelen bij u teweegbrengt, omdat het Hem behaagt.” Daar zie je de andere partner in de strijd. En nu is het zeker zo dat die twee dingen moeilijk bij elkaar te brengen zijn. Je vraagt je af: moet ik het nou doen of doet God het? Is de heiliging van mijn leven nu iets actiefs of moet ik juist passief zijn? Het is beide. Het is een actieve passiviteit. De ene keer zul je het toch echt eens wat meer in Zijn hand moeten leggen. Je bent aan het strijden tegen een bepaalde zonde en het devies is: leg het nou eens bij Hem neer. Maar de andere keer is het duidelijk: de bal ligt bij jou, nu moet jij een stap zetten. De ene keer merk je dat er zomaar iets verandert terwijl je eigenlijk nog maar nauwelijks begonnen was. En de andere keer weet je heel goed wat je moet doen en je zit er maar tegenaan te hikken en eindelijk besluit je om het toch maar te doen. Een actieve passiviteit. Hbr.13: “Moge God u toerusten met al het goede, zodat u Zijn wil kunt doen.” (21) Is dat niet mooi gezegd: God werkt in ons, Hij rust ons toe met het goede, zodat wij aan de slag kunnen, zodat wij Zijn wil kunnen doen. Altijd die twee kanten. Om eens wat dingen te noemen: de Geest leidt mij in de waarheid zoals die in de Bijbel staat maar ik ben het die de Bijbel ter hand neemt en er in gaat lezen. De Geest overtuigt mij van zonden maar ik laat kritische woorden uit de Bijbel of van medegelovigen tot mij toe en ik ben bereid ze ter harte te nemen.
4
De Geest wakkert het verlangen in mij aan om God te dienen maar ik zeg keer op keer: Here, hier ben ik, ik ben er klaar voor. En nog zoiets: ik zorg ervoor dat ik niet de gelegenheid heb om te zondigen, en de Geest werkt eraan dat ik er ook niet meer de genegenheid toe heb. Ook weer zo’n mooi traditioneel onderscheid: de gelegenheid om te zondigen, dat is mijn zaak, en de genegenheid om te zondigen, daar is de Geest actief. Het is een samenwerkingsverband. En nu is het natuurlijk zo dat de Heilige Geest niet hoeft te worden aangespoord om Zijn aandeel te leveren. Hij wil niets liever. Aan Hem zal het niet liggen. Wij moeten wel aangespoord worden en daarom wemelt het NT van dat soort aansporingen: Ik vraag u dringend niet toe te geven aan zelfzuchtige verlangens; laat wie steelt niet meer stelen; u moet uzelf niet aanpassen aan deze wereld; reinig uw handen en zuiver uw hart; wij moeten onszelf reinigen van alle lichamelijke en geestelijke smetten en vol ontzag voor God ons hele leven heiligen (2Kor.7:1). Enzovoort, enzovoort. Dus, we moeten ons eigen aandeel serieus nemen in de heiliging maar ook weer niet zo serieus dat we het aandeel van de Heilige Geest minimaliseren. Het is een actieve passiviteit. 5) Dan zijn er tot slot twee dingen die ik nog graag kwijt wil. Het eerste is dat het van belang is dat wij aan gewetensvorming doen. Gewetensvorming, dat wil zeggen dat je je echt inspant om te ontdekken wat de wil van God is en je dat eigen maakt. Dat is echt van belang. Leren onderscheiden waar het op aankomt. Goed en kwaad helder uit elkaar houden. Ik zeg niet dat dat altijd zo makkelijk is of zo duidelijk, maar we moeten er wel naar jagen. En daar hoort dan onlosmakelijk ook zondebesef bij. Zondebesef is geen populair onderwerp, het klinkt wat zwarig maar het is zonder meer noodzakelijk om te kunnen groeien in de heiliging. Een diep besef dat als je zo doorgaat dat je dan verloren gaat. Dat je daarmee de hel verdient. Tenzij Christus het op Zich neemt. Er zijn mensen die zien dit allemaal niet zo zitten. Die zijn bang voor de heiliging, die zien daar tegenop of moeten er niet veel van hebben. Het maakt ze onrustig, onzeker. Doe ik het wel goed genoeg? Is het wel voldoende? Ik krijg er zo’n schuldgevoel van en wil ik dat eigenlijk wel. Ik denk dat dat sterk te maken heeft met de opvoeding, soms een wat moralistische opvoeding, denk ik. En wat doe je dan, dan krijg je de neiging om erg allergisch te gaan reageren op allerlei aansporingen, doe dit, doe dat. Je voelt je daardoor bedreigd. Ik weet wel dat het moet maar het lukt me niet altijd. Je voelt je constant tekortschieten. En dan ga je er iets vanaf doen. Een graadje minder is ook wel goed. Je moet het nou ook weer niet al te serieus nemen. Je gaat vergoelijken, toedekken, verzachten, binnen bereik halen zodat het nog net te doen is. Maar dat is niet de Bijbelse manier van doen. Kom nou eerst eens eve n helemaal tot rust in Christus, de hele Christus. Weet je wel dat door het geloof de hele Christus van jou is? Dringt het wel tot je door dat God niet meer je Rechter is, waar je zo bang voor bent, maar dat Hij je Vader is? Besef je wel hoezeer Hij er op uit is om jou te heiligen? Wees dan niet bang. Zie dapper je zonden onder ogen en vervolg je weg met Christus. Ik denk dat dat een vrijheid is die je de gelegenheid om zonder angst er volledig voor te gaan: jaag naar de heiliging, doe er niks van af, zorg dat je een scherp geweten hebt, jij, kind van God dat nooit meer uit Zijn hand zal vallen. Doe je best! Gewetensvorming.
5
6) De laatste opmerking die ik wel maken is dat heiliging dus voor een belangrijk deel een kwestie van vertrouwen is. Je zegt bij jezelf: morgen doe ik het beter, en bezorgd vraag je je vervolgens af: maar hoe dan? Heb daar nou eens een beetje vertrouwen in. Heer, U weet dat dit mij moeilijk valt, het lukt me maar niet om het te veranderen en ik weet dat het niet goed is. Als je dat zegt dan is het zo moeilijk om dan toch te blijven vertrouwen op de liefde van God. Hoe kunt U mij nu nog liefhebben! En toch is het zo. Om Christus’ wil. Heb daar nou eens wat meer vertrouwen in. En heb nou eens wat meer vertrouwen in de Heilige Geest. Het is niet zo dat Hij je alles uit handen neemt, dat je niets meer hoeft te doen, dat het je allemaal vanzelf komt aanwaaien, echt niet. Maar Hij laat je ook niet op je eentje voortmodderen. Heer, ik vertrouw erop dat, als U dat wilt, dat ik dan vooruitgang kan boeken. Als U het me nog niet wilt geven dan is dat ook goed, ik weet dat het Uw aandacht heeft en ik ben benieuwd waar dat allemaal toe zal leiden. Zaai in vol vertrouwen je eigen kleine zaadjes van gehoorzaamheid op de akker van de Geest. Vertrouw erop dat Hij die kleine zaadjes, die kleine bijdrage van jou, wat je dan toch maar hebt gedaan, dat Hij die zal laten uitgroeien tot iets groots. Op Zijn tijd. Heiliging is een kwestie van vertrouwen. Wel, ik hoop dat inmiddels duidelijk is dat heiliging veel meer is dan alleen maar gehoorzaamheid, onze gehoorzaamheid. Heiliging is dat God je meeneemt op weg naar de eeuwigheid. Hij maakt je geschikt om binnen te gaan. Doe mee met Hem. Span je er voor in met al je kracht. God en je naaste liefhebben. Het is een erezaak. AMEN
6
