Mediation en conflictoplossing Een onderzoek in opdracht van de VGM Laurens Bakker Instituut voor Rechtssociologie Instituut voor Culturele Antropologie en Ontwikkelingsstudies Radboud Universiteit Nijmegen
[email protected]
Aanleiding
• Is de gang naar de rechter in conflicten tussen burger en gemeente een meer te voorkomen stap?
• Hypothese: we verwachten van wel, namelijk middels mediation • Gebaseerd op eerder onderzoek verwachten we dat grotere aandacht voor conflictdiagnose en conflictoplossing binnen de procesgang en op het niveau van de gemeente mogelijk en wenselijk kan zijn. • Hoe dit te onderzoeken?
Waarom dit onderzoeken? • Mediation wordt gezien als persoonlijker, sneller, goedkoper, effectiever, vriendelijker • Vanuit overheid: mogelijkheid tot meer efficiency, lagere kosten, tevredener burgers • Vanuit rechtssociologisch perspectief: Is dit altijd zo? Onder welke voorwaarden en voor wat voor conflicten gaat dit op? • Zwolle is een bekend voorbeeld
Vooronderstellingen • Conflictdiagnose en conflictoplossing op maat in het bestuursrecht hebben een grotere kans van slagen als zij in de bezwaarfase of nog eerder plaatsvinden dan in de fase van het beroep bij de rechter. • Indien gemeenteambtenaren bij conflicten met burgers in staat worden gesteld om door middel van conflictdiagnose een conflictoplossingsmethode op maat te kiezen, voorkomt dit onnodige procedures en vergroot dit de kans op een duurzame conflictbeslechting. • de juridische weg wordt door ambtenaren als een veilige route beschouwd, terwijl er zorg of onzekerheid bestaat over een goede afloop bij een niet-juridische benadering
Doelstellingen • Inzicht verkrijgen in de vraag bij welke conflicten tussen burgers en gemeente, en op welke gronden, voor welke manier van conflictoplossing wordt gekozen. Hierbij gaat het om het in kaart brengen van de bestaande praktijk van conflictoplossing. • Achterhalen onder welke voorwaarden en voor welk type conflicten volgens gemeenteambtenaren conflictdiagnose en conflictoplossing op maat een rol kunnen spelen bij de oplossing van het conflict. • Niet: de effecten van conflictoplossing op maat
•Hoe is doorverwijzing naar mediation bij gemeenten georganiseerd? •Welke ervaringen hebben ambtenaren met zelf bemiddelen en met het verwijzen naar mediation? •Hoe staan gemeenteambtenaren in het algemeen tegenover alternatieve geschilbeslechting in conflicten met burgers? •Welke soorten conflicten achten gemeenteambtenaren geschikt voor enerzijds beslechting door een rechterlijke uitspraak en anderzijds schikking of verwijzing naar mediation en waarom? Hoe verhoudt zich dit tot criteria uit de best •Welke opvattingen hebben bestuurders over conflicthantering en op welke wijze worden zij bij de keuzes op dit punt betrokken?
Vier centrale vraagstukken
a. Welke factoren zijn bepalend bij de keuze tussen een juridische benadering van conflicthantering of een niet-juridische?
b. Welke verklaringen kunnen voor deze factoren en hun invloed worden gegeven? c. Wat verstaat men feitelijk onder een niet-juridische wijze van conflicthantering? d. Op welke wijze kan worden bewerkstelligt dat gemeenteambtenaren en bestuurders steeds voor de geëigende wijze van conflictoplossing kiezen voor het betreffende conflict?
Hoofdvraag
Hoe, in welke situaties, op welk moment en waarom maken gemeenteambtenaren bij conflicten met burgers al dan niet gebruik van conflictdiagnose en conflictoplossing op maat en achten zij deze methoden mogelijk en wenselijk?
Focus ligt op gemeenteambtenaren
Deelvragen • Vindt bij conflicten met burgers een vorm van conflictdiagnose plaats en zo ja op welke wijze? • In welke gevallen, bij welk type conflicten, verwijzen gemeenteambtenaren daadwerkelijk door naar mediation of doen zij zelf een poging tot bemiddeling? • Hoe is doorverwijzing naar mediation bij gemeenten georganiseerd? • Welke ervaringen hebben ambtenaren met zelf bemiddelen en met het verwijzen naar mediation? • Hoe staan gemeenteambtenaren in het algemeen tegenover alternatieve geschilbeslechting in conflicten met burgers? • Welke soorten conflicten achten gemeenteambtenaren geschikt voor enerzijds beslechting door een rechterlijke uitspraak en anderzijds schikking of verwijzing naar mediation en waarom? Hoe verhoudt zich dit tot criteria uit de bestaande literatuur? • Welke opvattingen hebben bestuurders over conflicthantering en op welke wijze worden zij bij de keuzes op dit punt betrokken?
Methoden van onderzoek: twee stadia • Terreinverkenning wat gebeurt er nu? Wanneer wordt conflictdiagnose toegepast? Kennen ambtenaren het, en wat zijn de voor- en nadelen in de praktijk? • Inzicht krijgen wanneer is conflictdiagnose haalbaar en nuttig volgens betrokkenen? Welke obstakels wordn gesignaleerd? Welke voordelen zien ambtenaren?
Methoden van onderzoek
• Kwalitatief: diepte interviews • Literatuurstudie • Analyse van een selectie van dossiers van conflicten van burgers • Focus op drie gemeenten
Nadruk op interviews • Interviews met ambtenaren die beslissingen nemen en de bezwaarprocedures afhandelen. • Interviews met eventuele juridische medewerkers of procesvertegenwoordigers. • Interviews met beleidsmakers over het beleid van de gemeente met betrekking tot alternatieve geschilbeslechtingen en de afhandeling van conflicten met burgers. • Eventueel interviews met mediators in dienst van de gemeente of naar wie de gemeente geregeld zaken verwijst. Indien mogelijk: interviews met anderen (gemeenten zonder mediation, externe mediators, Binnenlandse Zaken/Justitie)
Nog te maken afspraken:
• Keuze hoofdgemeenten • Focus respondenten • Aantal interviews • looptijd
