MADE BY SCHAKELRING
ATIE R I P INS IPS!! &T
In hun natuur zijn alle mensen gelijk; het zijn hun gewoonten die de verschillen maken Confucius
Eten & drinken bij Schakelring
Voorwoord De grote kracht van het kleine genieten Vaak kunnen de ‘simpelste’ zaken, zoals eten en drinken voor de dierbaarste momenten zorgen. Voor mij persoonlijk is dat het gezamenlijk bereiden van de maaltijd om daarna in huiselijke kring met het gezin te genieten van de gerechten. De mooiste gesprekken komen dan op gang. Er is aandacht voor elkaar en oog voor de ‘culinaire hoogstandjes’, die ieder op eigen wijze opvoert. Mooi vind ik dat de liefde en aandacht die ik van mijn moeder heb meegekregen voor koken ook bij mijn kinderen aanwezig is. Zij maakte de lekkerste rode kool met hachee. We hebben haar hierin nog niet kunnen overtreffen! Voor iedereen heeft eten en drinken een eigen betekenis en kunnen bepaalde gerechten, geuren en smaken waardevolle herinneringen oproepen. Voor u ligt een uitgave over eten en drinken. Deze uitgave is bedoeld om eens stil te staan bij dit ‘normale’ alledaagse, maar o zo belangrijk thema. Als Schakelring geven we continue aandacht aan dit thema, omdat we weten hoe belangrijk lekker eten en drinken is. Ik nodig u uit om inspiratie op te doen en zelf inspirerend te zijn door deze uitgave te lezen, eens dieper over dit thema na te denken, met elkaar van gedachten te wisselen en wellicht tot nieuwe ideeën te komen. Want net zoals ik mijn verhaal heb over eten en drinken, heeft iedereen dat.
Colofon Dit is een populaire uitgave en vertaling van het Meerjarenkader 2013-2017 "De grote kracht van het kleine genieten" en het beleid van Schakelring ten aanzien van Eten & Drinken. Realisatie: Commissie Eten & Drinken Vormgeving: Seña Ontwerpers, Eindhoven
Met vriendelijke groet, John Moolenschot Voorzitter Raad van Bestuur Stichting Schakelring
Fotografie: Beeldveld / Wilfried Scholtes, varken Livar / Stefan Koopmans en Spaarnestad Photo Redactie: Christel Bos Vragen/opmerkingen?
[email protected]
4
schakelring
Smaakmakers 5
‘IK HEB NOOIT LEREN KOKEN, MAAR DOOR DE KOOKGROEP
LEEFSTIJL
KAN IK NU KLEINE GERECHTEN MAKEN.’
Smaken verschillen Eet je graag met andere mensen aan een mooi gedekte tafel? Zit je liever met een bord op schoot naar je favoriete programma te kijken? Eet je geen vlees omdat je begaan bent met het dierenwelzijn? Bij Schakelring staan wij nergens van te kijken.
Aan het werk in de kookgroep De boodschappen voor de maaltijdsoep staan al klaar in de keuken als de kookgroep van Zonnehof ’s middags bij elkaar komt. De vrijwilligers hebben de ingrediënten gehaald, maar het bereiden van de soep doen de tien tot vijftien deelnemers van de kookgroep zelf. Het wassen en snijden van de groenten, het maken van de soep en het opdienen. Als er hulp nodig is bij het afgieten of het tillen van zware pannen staan de vrijwilligers klaar. Twee keer in de maand kookt en eet de groep gezamenlijk. Een jaar geleden is op initiatief van
Wilma van ’t Hullenaar, medewerkster welzijn, de kookgroep van start gegaan. ‘Een bewoner had zin in een gebakken ei op brood, maar wist niet hoe hij het moest klaarmaken. We hebben het samen gedaan. Toen kwam ik op het idee van een kookgroep voor (wijk)bewoners van Zonnehof.’ Het begon met het maken van kleine gerechten voor bij de boterham, zoals kippenragout. Inmiddels bereidt de kookgroep volwaardige maaltijden en soms ook driegangen menu’s. Bij gelegenheden worden bonbons, taarten of
pepernoten gemaakt. ‘De meeste deelnemers koken niet meer voor zichzelf, maar bestellen de maaltijden. Door de kookgroep zijn ze minstens twee keer in de maand weer in de keuken bezig. Ze vinden het leuk om gezamenlijk iets te bereiden en te eten. Een deelnemer van de kookgroep is sinds een paar maanden zelfs vrijwilliger geworden bij Kumpulan Orang Tua. Hij helpt wekelijks mee met het bereiden van de Indische maaltijd. De Indische keuken heeft hij zich eigen gemaakt.’
Smaakmakers 7
Recept
Tomatensoep MENEER VAN WEESP (HEIN) Geboortedatum: 02-06-1935 Laatste woonplaats: Oosterhout Kinderen: 3 Beroep: treinmachinist
‘Als treinmachinist was ik altijd aan het werk. Zo’n vijf tot zes dagen in de week. Veel vrije tijd had ik niet. Mijn enige hobby was de moestuin waar wij de hele zomer en vaak ook de winter van aten. De sperzie- en tuinbonen deed mijn vrouw in weckpotten. Ook het fruit, zoals aardbeien, rode bessen en kruisbessen werden geweckt, zodat we ook in de winter van het fruit konden genieten. Supermarkten waren er niet. Koffie, thee, meel en suiker haalde je bij de kruidenier. De slager en bakker kwamen langs om de bestellingen te brengen. Dat was wel zo gemakkelijk. In de zomer maakte ik soep van de tomaten uit de kas. De kinderen smulden daarvan. Vooral de kleine gehaktballetjes vonden ze lekker. “Papa, eten we vanavond soep met balletjes?’, vroegen ze dan. Meestal aten we er brood bij dat we in de soep doopten.’
Ingrediënten 1 kg tomaten of 800 g gepelde tomaten desgewenst 200 g rundergehakt 25 g boter 1 grote paprika 1 grote ui 1 kleine wortel 1 theelepel Italiaanse kruiden 0,5 l water en drie bouillonblokken (kippen of groente) zout, versgemalen peper, 1 theelepel suiker
Bereidingswijze: • Breng een steelpan met water aan de kook. Snijd met een mesje aan de onderkant van de tomaten een kruisje in het velletje. Dompel de tomaten onder in het kokende water tot de velletjes beginnen te krullen. Leg de tomaten daarna in koud water. De velletjes zijn nu makkelijk te verwijderen. • Draai kleine balletjes van het gehakt en laat even mee koken met de bouillon. • Snijd de ui, de paprika en de wortel in kleine stukjes. • Verhit de boter in de soeppan en laat de ui glazig fruiten. • Laat de paprika en de wortel circa 10 minuten mee fruiten • Voeg de tomaten (of de gepelde tomaten uit blik) en de bouillon (zonder gehaktballetjes) toe. • Laat de soep nog 10 minuten zachtjes koken. • Pureer de soep met de staafmixer en roer hem eventueel nog door een fijne zeef. • Voeg de gehaktballetjes toe.
‘Ik vind het zo gezellig als mijn kleindochter mee eet bij mij op de kamer.’ 8
schakelring
Smaakmakers 9
Ieder op zijn manier Soms delen mensen herinneringen, omdat ze generatiegenoten zijn of dezelfde culturele achtergrond hebben. Anderen vinden elkaar in rituelen rondom het geloof. Maar ook daarin zijn verschillen. Voor de een is bidden voor de maaltijd een dagelijks ritueel, terwijl de ander dat stilletjes op de kamer doet of juist graag een kaarsje aansteekt bij Maria. Rituelen en gewoonten zijn ook bij Schakelring zeer divers.
10
schakelring
>
Smaakmakers 11
KUMPULAN ORANG TUA Elke woensdag ontmoeten ouderen van Indische en Molukse afkomst elkaar in Zonnehof in Tilburg. Kumpulan orang tua heet deze dagopvang. Kumpulan betekent letterlijk vergadering of bijeenkomst. In Indische kringen heeft het de betekenis gekregen van een gezellig (familie)samenzijn. Orang tua betekent de oude mens. Vrijwilligers bereiden tijdens deze ontmoetingen een traditionele Indische maaltijd met vers fruit toe. Later op de middag eten ze meestal nog een pasteitje of iets anders. ‘Als ze naar huis gaan, hoeven ze ’s avonds alleen nog maar een boterham te eten’, vertelt Wilma van ’t Hullenaar, medewerkster welzijn bij Zonnehof. Zij is al twintig jaar betrokken bij Kumpulan orang tua. ‘Deze dagopvang is vijfentwintig jaar geleden opgezet omdat ouderen binnen de Indische en Molukse gemeenschap behoefte hadden elkaar te ontmoeten. ‘Ze vinden het fijn om hun gezamenlijke herinneringen en verleden te delen. Het zorgt ervoor dat ze zich minder eenzaam voelen.’
‘Ik geniet als ik met mijn bord op schoot naar Studio Sport kan kijken.’
V
raag een willekeurig persoon naar zijn favoriete gerecht dan krijg je niet alleen de ingrediënten te horen, maar vooral ook het verhaal erachter. Vraag je tien mensen dan vertellen ze tien verschillende verhalen, afhankelijk van hun cultuur, achtergrond en leeftijd. Soms komen de herinneringen overeen. Mensen die in de jaren zestig jong waren, zullen zich herkennen in het onderstaande verhaal van Annie Peters (75). ‘Mijn verjaardag vierde ik totaal anders dan mijn dochter dat tegenwoordig doet. Bij ons zat iedereen in een kringetje. De mannen dronken bier of een borreltje in de voorkamer en de vrouwen zaten aan tafel met een advocaatje of vruchtenbowl. Er was zelfgemaakte appeltaart of cake. De schaal met hapjes, zoals gevulde eieren,
12
schakelring
WIST JE DAT? Geuren in het lange termijn geheugen worden opgeslagen. Bepaalde geuren kunnen herinneringen oproepen uit lang vervlogen tijden. Wie herinnert zich niet de geur van gekookte spruitjes?
asperge-ham rolletje, kaas met zilveruitje en worst, ging rond. Sigaretten stonden in glaasjes op tafel. Dat laatste is vandaag de dag ondenkbaar. Als ik op de verjaardag van mijn dochter kom, bewegen mannen en vrouwen door elkaar. Er is sushi of sandwiches met zalm of kip. Ook heerlijk.’
Cultuur Hoe anders is het verhaal van Bima Salleh (79). ‘Ik groeide op in Indonesië waar een verjaardag en andere feestdagen werden gevierd met een uitgebreide rijsttafel. Iedereen die langs kwam, kon mee-eten. Het is voor mij nog steeds ondenkbaar een verjaardag te vieren zonder maaltijd. De maaltijden, het beleven en genieten, maken in mijn cultuur een belangrijk onderdeel uit van het sociale samenzijn.’ Het is duidelijk dat cultuur, gewoontes en levenshouding een grote rol spelen bij hoe mensen met eten en drinken omgaan. Wie ervoor kiest geen vlees en vis te eten, doet dat uit respect voor al wat leeft. Iemand die gelovig is, bidt niet alleen voor het eten, maar kiest bewust momenten van bezinning.
Eten roept herinneringen en emoties op. Warme chocolademelk na een barre tocht over het ijs, de kleffe witte broodjes met door de zon gesmolten kaas tijdens de vakantie, een puntzakje friet op een kinderfeestje, maar ook de bitterkoekjespudding op Eerste Kerstdag of het slaapmutsje voor het naar bed gaan. Welzijn Iedereen heeft zijn eigen herinneringen, gewoontes en wensen. Ook de cliënten van Schakelring. De maaltijd is vaak het hoogtepunt van de dag. Daar mag best een feestje van worden gemaakt. Een maaltijd of een snack die voldoen aan alle wensen dragen bij aan het welzijn. Of deze nu in gezelschap wordt gegeten, in bed of staand op de markt. Het genieten staat voorop.
Luisteren Luisteren naar wat de cliënt vertelt over eten en drinken, maar ook over zijn leven is daarom onontbeerlijk. Luisteren met aandacht, maar ook door vragen te stellen. Vraag eens aan welk gerecht hij goede herinneringen heeft en wat hij graag zou willen eten. De een wil misschien weer eens een ouderwetse gehaktbal eten met andijvie terwijl de ander nieuwsgierig is naar hoe sushi smaakt. Vreemd Een wens kan je soms vreemd in de oren klinken. Bijvoorbeeld als iemand graag alleen de maaltijd nuttigt met een goed boek. Terwijl jij niets liever aan een tafel vol mensen zit, want ‘hoe meer zielen hoe meer vreugde’ is jouw gedachtegang. Door open te staan en je te verplaatsen in
een ander blijkt niets gek te zijn. Soms is het nodig om tot een compromis te komen, bijvoorbeeld als iemand elke dag alleen friet wil eten. Dan kun je een afspraak maken over hoe vaak aan deze wens kan worden voldaan. Als je er niet uitkomt, overleg met een collega. Wellicht dat jullie samen tot een oplossing komen.
Tip
Vraag eens een bewoner wat hij vroeger graag at. Wat zou hij nu willen eten? Je zult merken dat het niet moeilijk is om in zijn behoefte te voorzien.
Smaakmakers 13
Recept
8 Rundvleeskroketten Ingrediënten
E)
SEN (MIEK
JANS MEVROUW
1- 1924 atum: 22-1 Geboorted aalwijk onplaats: W Laatste wo 4 Kinderen: rares le : p e ro Be
grote rol steeds een g o n u n n bijbel. ger e voor uit de eelde vroe d ij sp f lt a o r lo e e d g a n ‘Het r las mijn v ken vader e en. Vroege et eten spra h r ch e d to n in mijn lev je O . ls ten ee a chten wij e ond. En o, w m n u rs h e d Daarna mo n n e a hield ging het er e kinderen mijn gezin In moeder. D rk toen t. a ke w e r d e r ee naa waaide z m r n e a e d i m t ze iets disco. en nie deren ging nd naar de o in v k a e g a D . rd e te aan to gen op za roodje aren. Zij gin vond een b a g a rd ze ouder w te op za kte ik ’s mid el aten we etten maa k Traditione ro k e D in . d n t mosterd den en vrie kroket me n ook vrien e v o mijn h p sc o k l a o Va n was d e re e dags klaar. d Ie . n a uit kinderen a ng de deur nen van de deren al la in k e d n e Ook to ze traditie.’ kroketten. ons aan de e w n e ld waren, hie
150-200 g gaar soepvlees 30 g boter 30 g bloem 2 dl bouillon peper, (wat citroensap) met wat water losgeklopt eiwit of ei paneermeel frituurvet
Bereidingswijze: • Het vlees klein snijden. • Van boter, bloem en (gezeefde) bouillon een saus maken. • Op smaak afmaken met peper (en evt. citroensap) en dan het vlees door de saus mengen. • De massa glad strijken op een diep bord en laten afkoelen. • De koude massa in 8 porties verdelen (met een mes in 8 punten snijden) en met 2 lepels kroketten van vormen, die glad zijn en geen groeven meer hebben. • De kroketten door paneermeel rollen, daarna door het losgeklopte ei of eiwit wentelen, laten afdruipen en weer door de paneermeel rollen. • De kroketten in heet frituurvet vlug bruin bakken.
‘Ik eet met meer plezier als de tafel
mooi gedekt is met servetten en kaarsen.’
14
schakelring
Smaakmakers 15
‘Als het mooi weer is, eet ik het liefst buiten op het terras. Dat geeft mij zo’n vakantiegevoel.’
Recept
Spaghetti met tomaten-gehaktsaus Ingrediënten G (JO) O T R A H OUW MEVR -1938 25-12 atum: d e t r lburg o ats: Ti Gebo a l p n e woo Laatst ren: 3 der Kinde smoe p: hui e o r e B
et druk m d j i t l a et bij ik k, was oest . H a r m b e n e a die m ntie a en van leding ervaka et hal k h m e o n d z e n jaar va llen ‘Als de al een erspu trijken n e s e p r n e e m d a n de kin n de k et ons wasse om m ken va waren e l k o a u e z k e l r o ds .O nd. W elkaa g stee appen der la o h n n c a t s e n d efd e h o gepro de bo n we e onden n e v j t i e h w z c , , o k ez tien tenrij ee en jaar b of zes in Oos ndse Z n. Elk n a e l e l r e e m d p d om de Mi te kam n onze n gekl vond i keld in berge r a o n et e n e t s s b r ee etti m heb e, ge oor de spagh rgogn V u n . o a a B p n lo rigite in de Barce t de o en gro a n i e d d d k l j i i e t k al tug kte gewin thuis lden s ontde k e i i ë i l h e t a e t k I aa aar w rlijk, aus. In tent m us is. M kt saus. Hee hakts a e s g s e n e e l a tomat n-geh l een v voora omate s t u e a s s d an nele s Holl torit .’ an on a t s ge au a n v a l n l na ee voora
50 g boter of margarine 250 g rundergehakt 2 uien 150 g champignons sap van halve citroen 1 blikje tomatenpuree zout, peper halve theelepel mosterd paprikapoeder beetje tijm bouillon van blokje 300 of 400 g spaghetti geraspte Parmezaanse kaas
Bereidingswijze: • De uien klein snijden en deze in de boter of margarine in de koekenpan goudbruin bakken. • Het gehakt toevoegen en met een vork losroeren. Even bakken tot het vlees grijzig ziet, dan is het gaar. • De in plakjes gesneden champignons en het citroensap toevoegen. 5 minuten meebakken. • De tomatenpuree erdoor roeren, samen met wat zout, versgemalen peper, de mosterd, wat paprikapoeder en een beetje tijm. Zoveel bouillon erbij schenken dat een smeuïge massa ontstaat. • De saus minstens een kwartier laten pruttelen. De spaghetti koken. • De uitgelekte spaghetti nog even goed doorwarmen met een klontje boter of margarine. • Schep de spaghetti op een schotel met daar overheen de tomaten-gehaktsaus. Serveer met wat Parmezaanse kaas en een salade.
16
schakelring
Smaakmakers 17
l
Specia
Van worstenbroodje tot pisang goreng Als er wat te vieren valt, gebeurt dat met eten en drinken. Brabant, Nederland en elk ander land ter wereld heeft zijn eigen eettradities. Sommige tradities, zoals oliebollen met oud- en nieuwjaar, zijn niet meer weg te denken. Maar ook Brabant kent zijn eigen culinaire lekkernijen, zoals Bossche bollen, niet alleen beroemd in Den Bosch, maar ook ver daar buiten. Dan zijn
PISANG GORENG Wat dacht je van pisang goreng (gebakken banaan)? In Indonesië krijgt het bezoek deze lekkernij bij de koffie of thee gepresenteerd. Dat is weer eens wat anders dan een plak cake.
BAKLAVA Baklava is een typisch Arabisch gebak en wordt gegeten tijdens het Suikerfeest, een trouwerij of geboorte. Het bestaat uit laagjes fillodeeg, gevuld met een mengsel van gemalen pistachenoten en suiker, overgoten met een suikersiroop. Heerlijk, vooral in combinatie met muntthee.
er nog de welbekende worstenbroodjes die bij geen enkele gelegenheid ontbreken. Als je over de grenzen gaat kijken, zie je dat de mogelijkheden eindeloos zijn.
PANETTONE Wil je kerst en het nieuwe jaar op z’n Italiaans vieren, haal dan een panettone in huis. Dat is een goudgele ronde cake, gevuld met sukade, rozijnen en gesuikerde vruchten. Meestal zijn de panettones verpakt in mooie dozen met een lintje.
PEPERN OTEN Pepernoten mogen in Nederland niet ontbreken rondom sinterklaastijd. Dit snoepgoed is gemaakt van rogge meel gemengd met een beetje anijs. Pepernoten worden vaak verward met kruidnoten, maar zijn totaal verschillend. Kruidnoten worden gemaakt met speculaaskruiden en smaken meer naar speculaas.
BR ATWURST De bekende Duitse ‘bratwurst’ is een worst van fijngehakt varkensvlees die vers, gekookt of gefrituurd wordt gegeten. Je kunt het eten met aardappels of op een broodje met zuurkool, meestal in een bar of op straat.
Smaakmakers 19
Recept
Recept
Gerecht:
Gerecht:
Ingrediënten:
Ingrediënten:
Bereidingswijze:
Bereidingswijze:
Smaakmakers
Doorgeef recepten
Recept van:
Een Turks broodje met gegrilde groenten waar je ’s middags zo van opknapt en dat in een handomdraai te maken is. Die prachtige regenboogtaart waarvoor je de hele middag in de keuken staat, maar die op een verjaardag zoveel bewondering oogst. Een lekker pittig rijstgerecht met makreel dat troost biedt na een dag met tegenslagen. Of die heerlijke tiramisu, het Italiaanse dessert, dat altijd een succes is. Iedereen heeft wel een recept dat veel te lekker is om alleen voor jezelf te houden. Deel ze met vrienden, familie en collega’s. Schrijf de ingrediënten en bereidingswijze op deze handige kaartjes en geef ze door. Leg ze in de keuken dan heb je al je favoriete recepten bij de hand.
Recept van:
Recept
Gerecht: Ingrediënten:
Bereidingswijze:
Smaakmakers
Smaakmakers
Recept van:
Recept
Recept
Recept
Gerecht:
Gerecht:
Gerecht:
Ingrediënten:
Ingrediënten:
Ingrediënten:
Bereidingswijze:
Bereidingswijze:
Bereidingswijze:
Smaakmakers
Smaakmakers
Smaakmakers
Recept van:
Recept van:
Recept
Recept
Recept van:
Recept
Gerecht:
Gerecht:
Gerecht:
Ingrediënten:
Ingrediënten:
Ingrediënten:
Bereidingswijze:
Bereidingswijze:
Bereidingswijze:
Smaakmakers
Recept van:
Smaakmakers
Recept van:
Smaakmakers
Recept van:
Recept
Gerecht:
GASTVRIJHEID
Ingrediënten:
Bereidingswijze:
Smaakmakers
Smaakmakers
Recept van:
Recept
Recept
Gerecht:
Gerecht:
Ingrediënten:
Ingrediënten:
Net als thuis Iedereen een bijzonder gevoel geven. Dat is gastvrijheid bij
Bereidingswijze:
Bereidingswijze:
Schakelring. Met iedereen bedoelen we (wijk)bewoners, familie, medewerkers, vrijwilligers en leveranciers. Bij Schakelring creëren wij een vertrouwde omgeving waarin mensen zich thuis en vrij voelen. Iedereen draagt een steentje bij aan dat thuisgevoel.
Smaakmakers
Recept van:
Recept van: Smaakmakers 25
Op zoek naar de juiste‘smaak’
‘TWEE KEER IN DE MAAND GA IK MET VRIENDINNEN UIT ETEN BIJ ELZENHOVEN.’
Een avondje uit bij Gouden Fazant De donker houten tafels van restaurant Gouden Fazant van locatie Elzenhoven zijn mooi gedekt. Met placemats, zilveren onderborden en servetten. Gastvrouw Corrie van Tilborg staat om 16.30 uur klaar om de gasten te ontvangen voor het herfstmenu. Er staan gevogelte en kastanje puree op het menu. Ze verwacht ongeveer vijftig (wijk)bewoners en familieleden. Om het dagelijkse ritme te doorbreken en (wijk)bewoners eens iets bijzonders voor te zetten, biedt Elzenhoven twee keer in de maand een themadiner aan. Meestal staan er seizoensgebonden gerechten op
26
schakelring
het menu, zoals asperges in mei en in de winter een stampottenbuffet. Maar tussendoor wordt bijvoorbeeld een Oostenrijks menu geserveerd met wienerschnitzel en apfelstrudel met slagroom toe. ‘Het is maar net waar de gasten zin in hebben. Dat kunnen ook spareribs met friet zijn. We houden rekening met hun wensen als we in januari de themadiners van dat jaar aan de keuken doorgeven. Als het Italiaanse menu niet zo goed is bevallen, halen we dat er uit. Of als bijvoorbeeld de aardappelkroketjes niet goed worden gegeten, geven we dat door aan de keuken. Het zijn onze gasten en
we willen graag dat ze genieten in ons restaurant.’ De themadiners worden drukbezocht, ook door wijkbewoners. ‘Meestal komen ze in groepjes. Ze vinden het leuk om gezamenlijk te eten. Ze maken een praatje met oude bekenden die hier wonen. Vaak blijven ze nog even na borrelen.’ Af en toe wordt een muzikant uitgenodigd om het diner luister bij te zetten. ‘Natuurlijk kun je ook de cd-speler aan zetten, maar als iemand op de piano speelt, geeft dat nog meer sfeer. Mensen hebben echt het gevoel een avondje uit te zijn.’
Een mooi gedekte tafel met kaarsen en een bloemetje. Daar denken we al snel aan bij gastvrijheid. Maar gastvrijheid heef t vooral te maken met beleving en die is voor ieder mens anders.
> Smaakmakers 27
E
en boterham uit het vuistje in de ochtendzon, op een winterdag een ontbijt op bed met de televisie aan. Samen eten aan tafel. Met z’n tweeën of alleen naar Studio Sport kijken onder het genot van een broodje worst met zuurkool is ook gezellig. Op zaterdag een worstenbroodje, een blokje kaas na de maaltijd of een roze koek bij de koffie. Wie rekening houdt met gewoontes van anderen creëert een gevoel van ‘thuis zijn’. Daar kan iedereen aan bijdragen, want vragen staat vrij. Waar maak ik je blij mee? Traditie Elke dag wat anders gaat vervelen. Wie verlangt er na een vakantie met veel exotisch eten niet naar een bruine boterham met kaas. Mensen houden van vaste patronen, die bieden zekerheid. De een
‘Als ik een glimlach op het gezicht van een bewoner kan toveren, ben ik tevreden.’ begint de ochtend met een kop koffie en een beschuit met jam, de ander wil niets liever dan een beker warme melk en een geroosterde boterham met pindakaas. Als je ineens wat anders krijgt, is dat niet plezierig. Maar er zijn uitzonderingen. Op feest- en hoogtijdagen is het een traditie om wat anders te eten. Stamppot, snert of nasi met carnaval bijvoorbeeld, op kerstavond een souper, met oudjaar een oliebol en een eitje met Pasen. Moment De Fransen eten warm tussen de middag.
28
schakelring
In Nederland deden de mensen dat vroeger ook. Sinds de jaren zestig is de warme maaltijd verschoven naar de avond. Rond zes uur schuift bijna heel Nederland aan. De jongere generatie eet vaak later. Hoe eet je zelf het liefst? Soep bij het brood of juist bij de warme maaltijd? Het toetje eet je misschien liever ’s avonds bij de televisie dan ’s middags. Eten en drinken kan op alle momenten van de dag. Het is zoeken naar het juiste moment. De leverancier van rolstoelen die ‘s ochtends om zeven uur begint, heeft zin in een kopje koffie na een lange autorit. Een echtgenoot die een cake meeneemt, vindt het fijn als deze wordt geserveerd aan de woongroep. Een glaasje fris naast je bed is lekker als je ’s nachts wakker wordt met een droge mond. De ambiance is net zo belangrijk. Een gezellig gedekte tafel, servetten, kaarsen, een mooi opgemaakt bord en eventueel rustige achtergrondmuziek dragen eraan bij dat er met smaak wordt gegeten. Niet alleen het opdienen verdient aandacht, ook aan het afruimen mag zorg worden besteed. Als je in een restaurant zit, zou je het ook niet op prijs stellen als iemand met een afvalzak naast je staat om de resten in te gooien. Het gaat niet alleen om wat, maar ook om waar, wanneer en hoe je iets aanbiedt. Aandacht ‘Wie goed doet, goed ontmoet! Het klinkt misschien wat cliché, maar het is wel waar. Als je iets goed doet voor een ander word je daar zelf ook gelukkiger van. Belangstelling tonen kost niets, maar kan de ander zoveel geven. Aandacht betekent ook oog hebben voor iemand die even met rust gelaten wil worden. Het zijn de kleine dingen die het dagelijkse leven bijzonder maken. De bezoeker op de woongroep die voor de medewerkers een kopje koffie inschenkt, geeft daarmee een blijk van waardering. Met iemand naar de voordeur lopen als hij naar huis gaat, maakt dat die ander zich misschien wat minder eenzaam voelt. Samen met een bewoner naar een soap kijken, hoort ook bij je werk. Wie kan daar nu tegen zijn?
OM AAN TE DENKEN: • Ik kies er elke dag opnieuw voor om gastvrij te zijn; gastvrijheid is een keuze. • Ik maak van het gewone iets bijzonders. Door persoonlijke interesse te tonen, krijg ik helder wat de gast wil en doe ik alles om aan de wens te voldoen. • Ik creëer WOW-momenten en overtref daarmee de verwachting van de gast. Gastvrijheid is volgens Van Dale hartelijkheid voor gasten, gulheid in het onthalen of herbergen van gasten.
Smaakmakers 29
Recept
ILL (BEA) M W U MEVRO 57
-02-19 atum: 17 d e t r o o Geb a ats: Bred Woonpla :2 Kinderen anager m Beroep:
hele huis rook het g a d rint s e nheid he g of fe e a g rd le a e a g rj en ve n mij ge ‘Bij elke haar ar t. Ik ka een van a ls lt a e r p k p o a O ar t. naar n mo e d e tond mij r appelta s e , d s n a o w z . en neren nen jarig r te mak f vriendin teit klaa o li n ia c e s e la s p p u s z bak at haar ze op de ken om e u t e k was k a a e d in moeder hool m c n s ij p m o n ie a v t at peltaar t Als trak t d e op he r t. De ap ept volg c a a re lt t e e p s h p a n een a eltaar t w e gewoo Ter wijl z t. De app r a a lt altijd e p bekend. t mo e s t ans ap r a m a p lt o e o p K p pak van anders en stuk a worden, t. Maar e e rd o rz ie s n r e e fris mv altijd ve f slagroo aak te ik e m o t lf n e e w Z e e r. ing ikkke me t was nog minder le n t e e e h e e d z , terug r ten vo n d jaar val ik r ten taa r o a o a s p e n d om.’ s ee schillen et slagro der. Sind n M . a t r e a d a n lt a pe kelder d uwde ap de ver tro u o ie d op
Oma's Appeltaart
Boerenkool met worst
Ingrediënten
Ingrediënten
1 pak Koopmans appeltaart of een ander merk 175 g roomboter of margarine 1 ei 1 kg appels (Elstar of Goudreinet) 50 g (of iets minder) suiker Evt. 75 g rozijnen 2 à 3 theelepel kaneel Evt. bloem om het aanrecht en deegroller mee te bestuiven
1 kg aardappels (kruimig) 600 g boerenkool (panklaar) 2 rookworsten (a 250 g) 25 g boter of margarine 1 eetlepel azijn versgemalen peper
Bereidingswijze: • Wel de rozijnen in lauwwarm water (ca. 15 minuten) en dep ze droog; Plaats het rooster iets onder het midden van de oven en verwarm de oven voor, elektrische oven: 180 graden, heteluchtoven: 265 graden en gasoven: stand 3-4. • Vet de springvorm (24 cm) in met boter. • Roer de boter zacht in een beslagkom, voeg de mix en 2/3 van het losgeklopte ei toe. • Kneed het geheel met de hand tot een samenhangend deeg. Als het deeg te plakkerig is, kun je het even in de koelkast zetten. • Bekleed met 2/3 van het deeg de bodem en de rand van de springvorm. • Schil de appels en snijd de appels in stukjes. • Meng de appelstukjes met de suiker, kaneel en rozijnen • Vul de vorm met het appelmengsel en druk dit aan. • Maak van het resterende deeg dunne rolletjes en druk deze plat tot reepjes; leg de reepjes kruislings over het appelmengsel. Bestrijk de reepjes en de rand van de taart met de rest van het losgeklopte ei. • Bak de appeltaart in 60 - 70 minuten gaar en goudbruin. • Laat de appeltaart ca. 1 uur afkoelen voordat je de springvorm verwijdert. Serveer met slagroom!
30
schakelring
Recept
Bereidingswijze: • Aardappels schillen, wassen en in stukken snijden. • Boerenkool in grote pan doen en aardappels erop leggen. Ca. 2 1/2 dl water en 1 theelepel zout toevoegen. • Op matig hoog vuur boerenkool en aardappels afgedekt aan de kook brengen. Boerenkool in ca. 10 minuten laten slinken. • Rookworsten uit verpakking nemen en op aardappels leggen. • Boerenkool en aardappels afgedekt in nog ca. 15 minuten zachtjes gaar koken. • Rookworsten uit pan nemen en onder deksel warm houden. • Boerenkool en aardappels afgieten en kookvocht opvangen in kom. • Met aardappelstamper boerenkool en aardappels fijnstampen. • Boter en azijn toevoegen. Alles goed door elkaar roeren en al roerend steeds scheutje kookvocht toevoegen tot alles smeuïg is. • Al roerend stamppot nog enkele minuten doorwarmen. • Op smaak brengen met zout, peper en eventueel nog scheutje azijn. • Boerenkoolstamppot op vier borden scheppen. Rookworst in plakjes snijden en op boerenkool leggen.
MENEE
R VOS (
JAN)
Geboor tedatu m: 11-0 Woonp 4-1955 laats: D r unen Kindere n: 2 Beroep : ambte naar ‘Als vrij williger help ik bereide één kee n van d r in de w e maalt met ve eek me ij d. Bewo rzorgen t het ners ve den en Met on rzorgen v r ij williger geveer samen s elke d acht be en snijd ag een woners en de g m schillen aaltijd. roenten Soms m we de a . Dat do aken ze ardapp e n els we in d het fru letjes vo it klaar, e ochte or de so nd. of draa ep of ro puddin ien ze g eren en g. Ieder ehak tb kloppen een kan almeer lu de melk w e l wat do kt of ge v o o r e v d n a e . arlijk is, Als het Bewone schillen is er we rs vinde l een an niet n het le van de der kar uk om m gezellig w e e it e e je. sfeer. St te helpe ze het v amppo n en ge an vroe tten zijn nieten ger ken niet. Ne favorie nen. M t wat z t, omda et een e lekker t seling m k u il tje jus o v inden o aken w f ju f g is e e t wend z ook we niet he ijn. Als leens n rkenne af wisasi. Iets n, eten ze mind wat be woners er graa g.’
Lekker met piccalilly of mosterd.
Smaakmakers 31
Special
Als mensen overdag te weinig eten en drinken kan het voorkomen dat ze ’s nachts niet kunnen slapen. Het klinkt misschien gek, maar ‘s nachts kan een ideaal moment zijn om te eten. Het is rustig en er is vaak één op één begeleiding. Door creatief te zijn, hoeft nachtelijk snacken niet veel moeite te kosten.
Nachtsnacks
ONTBIJTKOEK MET BOTER
BEKER CHOCOLADE MELK
GEBAKKEN EI MET BROOD
KLEINE SANDWICHES
BEKER WARME (ANIJS)MELK
STUKJES VLEESWAREN
KRENTENBOL OF SNEETJE KRENTENBROOD
BESCHUIT OF CRACKER MET KAAS OF JAM
BLOKJES KAAS KLEINE WORSTJES
SCHAALTJE YOGHURT OF VLA(FLIP)
FRUIT
SOEP EVT. CUP À SOUP
Bij het serveren van nacht snacks houd je logischerwijs aan het advies van de diëtist of logopedist. Smaakmakers 33
‘DE TOETJES OP ZATERDAG SMAKEN NET ALS VROEGER. IK BEN DOL OP DIE OUDERWETSE
GOED GEREGELD
GRIESMEELPUDDING.’
Natuurlijk, duurzaam en veilig Gastvrijheid staat bij Schakelring voorop. Dat is duidelijk. Maar rekening houden met dierenwelzijn, energieverbruik, veilige voeding en zo min mogelijk afval is voor ons net zo vanzelfsprekend. Bij Schakelring is het gewoon goed geregeld.
‘Het gaat om voeding, niet om vulling’ Marcel Romijnders, teamleider Tastou: ‘Elke dag genieten zo’n zevenhonderd (wijk)bewoners van de maaltijden van Tastou. Daarom houden we in onze keuken zoveel mogelijk rekening met de wensen en de verschillende geloofs- en levensovertuigingen van (wijk)bewoners. Elke dag kunnen onze gasten kiezen uit allerlei gerechten. Er zijn bijvoorbeeld twee verschillende soepen, drie soorten vlees of vis, drie soorten groenten, vier aardappelgerechten, bijgerechten en twee nagerechten. Het menu biedt voor elk wat wils. Ook voor vegetariërs en mensen die
uit geloofsovertuiging geen varkensvlees eten. De soepballetjes in de uiensoep zijn net als onze Hollandse gehaktbal gemaakt van 100 procent rundvlees. In de erwtensoep en bruine bonensoep zit traditiegetrouw wel varkensvlees. Alle ingrediënten die in de gerechten verwerkt zijn, vind je terug op intranet. In onze keuken is eigenlijk alles mogelijk. Als een afdeling voor de zaterdag liever wortel- en zuurkoolstamppot wil, plannen we dat in. Ook is er aandacht voor eventuele kauw- en slikproblemen. Vijftien procent van de gerechten is vloeibaar
of gemalen. Zo zitten er geen klontjes in onze aardappelpuree. Met feestdagen en andere gelegenheden bieden we bijzondere menu’s aan. We maken gebruik van verse ingrediënten, duurzaam vlees en vis. Het koken gaat natuurlijk anders dan thuis. De voeding wordt volgens de nieuwste methodes bereid en verpakt. Alle componenten, zoals soep, aardappelen, vlees, vis en groenten worden voor ze gaar zijn terug gekoeld. Net voor het opdienen, wordt het op de juiste temperatuur gebracht. Daardoor is de soep net zo vers als thuis.’
Smaakmakers 35
Goede producten haal je van dichtbij Dagelijks besteden medewerkers van Schakelring veel aandacht en tijd aan de maaltijden en tussendoortjes. Goede kwaliteit staat bij ons hoog in het vaandel. Maar wat is kwaliteit? Voor ons is dat meer dan de voedingsstoffen en de smaak van eten en drinken. Natuurlijke, duurzame en veilige producten dragen net zo goed bij aan de kwaliteit.
36
schakelring
>
Smaakmakers 37
W
e willen graag weten waar ons voedsel vandaan komt en halen het zo dicht mogelijk bij huis. Zo komt het varkensvlees onder andere van Livar, Limburgse kloostervarkens. Deze Limburgse boeren houden rekening met natuurlijk gedrag en leefomgeving van het varken dat vrij scharrelt in een weelde van ruimte. Dit vlees is ambachtelijk, eerlijk en lekker. De groenten komen van onze geselecteerde groenteman en de zuivel uitsluitend van Nederlandse koeien. Op het menu staan wekelijks de desserts van een van de Duinboeren uit Drunen In onze maaltijden gebruiken we duurzaam gevangen vis. Dat betekent dat er rekening wordt gehouden met de natuur onder water. Bij gekweekte vis gaat het om zo min mogelijk kunstmatig ingrijpen in een zo natuurlijk mogelijke omgeving. Energiezuinig De maaltijden worden in Tastou, de eigen keuken van Schakelring, gemaakt en over maximaal twintig kilometer vervoerd. Samen met de maaltijden worden ook de bestelde boodschappen in één route naar alle locaties gebracht. De bakker uit de buurt brengt het brood naar de
38
schakelring
locaties. Door deze samenwerking en slimme logistiek kunnen we veel energie besparen. Variatie Voor de nodige vitaminen en de verschillende smaken is er dagelijks veel variatie in de voeding. Er zijn diverse soorten brood, beleg en drank. De warme maaltijd levert Tastou in componenten. Er zijn verschillende keuzes in vlees, groenten en pasta’s. Doordat de maaltijdcomponenten zuurstofarm zijn verpakt, blijven ze dagenlang goed in de koeling. Bestellen Bestellen van de juiste maaltijd en hoeveelheid is een kunst. Daarom worden de bestellers geholpen door een bestelsysteem en gaan ze regelmatig op cursus. Hoe beter de bestellingen worden afgestemd op onze (wijk)bewoners, hoe minder er wordt weggegooid. Uiteindelijk willen we allemaal dat zo min mogelijk voedsel in de vuilnisemmer verdwijnt. Veilig Eten en drinken is belangrijk. Zeker voor kwetsbare ouderen die een hoger risico hebben op voedselvergiftiging. Veiligheid is geen kwestie van toeval, maar van goed organiseren.
‘Ik eet met meer smaak als ik weet dat het dier een goed leven heeft gehad.’ WEEK VAN DE SMAAK In de Week van de Smaak wordt extra aandacht besteed aan biologisch-dynamische en streekgebonden producten. Ook komen oude, vergeten smaken van vroeger weer op tafel. Zoals raapstelenstamp, in de volksmond ook wel ‘keeltjes’ of ‘kelen’ genoemd. Of wordt een week lang ouderwetse pudding geserveerd van zuivelboerderij de Kern in Drunen. Gortepap, griesmeelpap, bloempap, rijstepap, mokkavla en hopjesvla. De toetjes van de zuivelboerderij staan overigens elke zaterdag op het menu. Ambachtelijk gemaakt en zonder kleur- en smaakstoffen en conserveringsmiddelen. Vorig jaar was er bijzondere aandacht voor de worst en in 2014 stonden alle soorten bonen op het menu, van kidneybonen en linzen tot zwarte bonen.
Smaakmakers 39
EB L A A SJ U C E P S BA AR VLOEI
Special
Kauwen en slikken is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Een beroerte, de ziekte van Parkinson of dementie kunnen daar de oorzaak van zijn. Bij mensen met dementie kunnen ook andere zaken een rol
OFFIE I J DE K
: uiker iënten lk en s e d e m r g t e n I em l kof fi • 150 m jes Up icken culaas h e T p s e c 0 r • 1 Resou epjes h c s 2 • of fie jze : in de k ngswi i s d e i j e s r a Be de pecula d met k de s a l e e g l W e • gehe er het iddel • Pure ingsm r k e k x i i d r m e staaf pjes v 2 sche e d g d • Voe ls goe gmaa o n l e e to gehe ix het m / r e o k • R en vla s op e e j p door m or (1 cm koekv ngsel e e d m g t • Le nk he n sche e d r o b n de erin ijven i t s p hoog) o kjes de koe • Laat st koelka
VLOEIBARE Z
ALM MET CR EME FR AICH E
Ingrediënten • 200 g gero okte zalm • 125 ml crèm e fraîche • olijfolie • ev t. mayon aise
Bereidingsw ijze • Doe de ger ookte zalm in een kom en voeg 4 eetlep els crème fraî che toe. (variatie 2 ee tlepels crèm e fr aîche en 2 eetlepels may onaise) • Maak het g eheel glad m et de staafm • Smeer de vo ixer. rm voor ijsblo kjes in met ee beetje olijfolie n . • Vul de vorm met het men gsel van zalm en crème fraî che. • Plaats de g evulde vorm in de vriezer (minimaal 2 uur) . • Opdienen : uit de vorm h alen en op ee bord laten on n tdooien.
spelen. Onrust bijvoorbeeld of eenvoudigweg niet meer weten hoe gegeten moet worden. Een
Kauwen & Slikken
kan ook sprake zijn van overvoeding.
40
schakelring
Advies Wie met een van deze problemen te maken krijgt, kan hulp krijgen van de diëtist, logopedist, ergotherapeut en fysiotherapeut. Samen vormen zij het paramedisch team. Het adviseert, ondersteunt en begeleidt mensen met een van de hier boven genoemde problemen. Als het gaat om een verkeerde houding kunnen de ergotherapeut of fysiotherapeut ondersteuning bieden. De ergotherapeut adviseert ook over hulpmiddelen bij eten en drinken, de logopedist is deskundig op het gebied van kauw- en slikproblemen. De diëtist kan persoonlijke adviezen geven over voeding en kijkt niet alleen naar wat goed is voor de gezondheid, maar ook of het bijdraagt aan het welbevinden. Eten doe je niet alleen omdat het goed is, maar zeker ook voor de smaak én de gezelligheid. Daarnaast geven de professionals scholing aan verzorgenden over hoe ze eetproblemen kunnen signaleren en wat ze zelf kunnen doen. Verrukkelijk vloeibaar In sommige gevallen is het niet meer veilig om vast voedsel te nemen. Het risico op een longontsteking of verstikking is te groot. Dat wil niet zeggen dat een koekje bij de koffie of een snack bij de borrel verleden tijd is. Ook bij een gemalen of dikgladvloeibaar dieet zijn er heel smakelijk, herkenbare en makkelijk te bereiden recepten voorhanden. Verrukkelijk Vloeibaar.
Smaakmakers 41
voeding, is te bestellen via
[email protected]
is ondervoeding. Maar er
VERRUKKELIJK VLOEIBAAR, kookboek voor dikgladvloeibare en gemalen
veel voorkomend probleem
JANUARI 1. NIEUWJAARSDAG 6. DRIEKONINGEN
Lekker borreltje
- Stevige stamppotten met worst, spek, rookworst en hachee - Balkenbrij - Gebakken appel met brood, suiker en kaneel
Een bloemetje Aangepast diner, haringhappen
14. VALENTIJNSDAG
Vastenmaaltijd
21. BEGIN VOORJAAR
CARNAVAL
- Broodje zuurkool met worst - Roggebrood met spek - Gebakken bloedworst met gebakken appel
APRIL GOEDE VRIJDAG
MAART
FEBRUARI
- Raapstelenstamppot - Zomerijd gaat in
JUNI
MEI 1. DAG VAN DE ARBEID
VADERDAG
PASEN: PAASDINER
4. DODENHERDENKING
WIMBLEDON
27. KONINGSDAG
5. BEVRIJDINGSDAG
Iets lekkers bij de koffie
- Eerste verse spinazie - Asperges
MOEDERDAG
Iets lekkers bij de koffie
Aangepast diner Pinksterdiner
HEMELVAARTSDAG PINKSTEREN
Aardbeien, asperges en ijsjes
tradities om niet te vergeten JULI ZOMERMAAND
AUGUSTUS ZOMERMAAND
TOUR DE FRANCE
PRINSJESDAG WEEK VAN DE SMAAK
- Themadiners op verzoek van de afdelingen - In de zomermaanden ijsjes en kannen vruchtensap
OKTOBER Vegetarische maaltijd
4. WERELDDIERENDAG
APPEL- EN PERENOOGST HERFSTVAKANTIE
Wintertijd gaat in
schakelring
SEPTEMBER
- Themadiners op verzoek van de afdelingen - Pruimen
NOVEMBER
- Wijnoogst - Mosselseizoen gaat van start - Oogstmaand voor de Hollandse appels
DECEMBER Lekkernijen Kerstdiner 31. OUDEJAARSDAG Oliebollen en appelbeignets
1. ALLERHEILIGEN
5/6. SINTERKLAAS
2. ALLERZIELEN
25/26. KERSTMIS
11. START CARNAVALSSEIZOEN EN SINT MAARTEN:
Een appel van de nieuwe oogst
Wintermenu Aankomst van Sinterklaas
W W W. S CH A K EL RIN G . NL
Stichting Schakelring biedt in Midden-Brabant verschillende diensten, zoals woongenot, zorg op maat en welzijn/services aan voornamelijk ouderen. In onze 11 unieke locaties en ook thuis. Onze unieke medewerkers en vrijwilligers werken voor de unieke cliënt. Kernwaarden: samen, open en deskundig resultaten boeken voor onze klant.
