LEVENSTIJL HART- EN VAATZIEKTEN THIERRY C GILLEBERT, CARDIOLOOG
ATHEROSCLEROSE: WAT IS HET? 1. Verroeste pijp
2. 1970- Proliferatie van cellen (Russell Ross) 3. 1990- Inflammatoir (Peter Libby)
NORMALE SLAGADER: INTIMA, MEDIA EN ADVENTITIA
cardio 13-14
4
Lange Pathophysiology William Ganong AccessMedicine, 2006
STADIA VAN ATHEROSCLEROSIS
cardio 13-14
6
ATHEROSCLEROSE
cardio 13-14
7
MECHANISMEN VAN CORONAIRE TROMBOSE Inflammatie T-cel activatie Disfunctioneel endotheel
Overgevoeligheid GSC - Proximale coronairen - Microcirculatie
Mechanische stimuli
Trombose Filippo Crea, Dubrovnik Cardiology Highlights 2013
cardio 13-14
8
VERWIKKELINGEN VAN ATHEROSCLEROSE
cardio 13-14
9
DOODSOORZAKEN IN EUROPA EUROPEAN CARDIOVASCULAR DISEASE STATISTICS 2012
DOODSOORZAKEN IN EUROPA EUROPEAN CARDIOVASCULAR DISEASE STATISTICS 2012
GEOGRAFISCHE VERSCHILLEN • Dood door CVD • death rate for men aged under 65 living in the Russian Federation is more than thirteen times higher than in France, and for women it is almost sixteen times higher • the death rate for both men and women aged under 65 living in Ireland is 1.7 times higher than in Italy
• België en Kyrgizië: dood door CVA • België: dood door CVA van 1990 naar 2005: van 19 naar 8 (per 100000) • Kyrgizië: dood door CVA van 1990 naar 2009: van 85 naar 105 (per 100000)
RISICOFACTOREN VOOR ATHEROSCLEROSE
Biologische factoren
Levensstijlfactoren
Uitgebreidere factoren Vaste
Aanpasbare
Hoge bloeddruk
Roken
Leeftijd
Inkomen
Hoge glycemie
Ongezond eten
Geslacht
Opleiding
LDL-cholesterol
Alcoholmisbruik
Genetica
Levensomstandigheden
Overgewicht/obesitas
Geen lichaamsbeweging
Ras
Werkomstandigheden
RISICOFACTOREN: PSYCHOSOCIALE FACTOREN • stress op het werk of in de thuissituatie, depressie, angst, agressiviteit • Type-D persoonlijkheid (Johan Denollet) • duurzaam persoonlijkheidstype (20-30% bevolking) • Enkel belangrijk in aanwezigheid van ernstige stress of sociale vereenzaming • EN negatieve affectiviteit EN sociale inhibitie • score op lijst van 14 vragen
• Depressie • Type-D is gevoeliger voor depressies 16
DE SCORE KAART
(SYSTEMATIC CORONARY RISK EVALUATION) • = risico kaart gebaseerd op data van een groot aantal studies (250.000 Europese patienten, 7000 fatale cardiovasculaire events) • = voorspelt het ontwikkelen van een fataal atherosclerotish event (fataal AMI, fataal ischemisch CVA, fataal perifeer vaatlijden) • = integratie van verschillende risicofactoren: • Geslacht • Leeftijd • Rookgedrag • Systolische bloeddruk • Totaal cholesterol (of verhouding totaal chol/HDL chol) cardio 13-14
17
cardio 13-14
18
CV RISICO EN JONGEREN
cardio 13-14
19
WIE IS (ZEER) HOOG RISICO? • Voorgeschiedenis van hart- en vaatziekten • • • •
• • • •
Myocardinfarct Stent implantatie Beroerte (CVA) Carotislijden of perifeer arteriëel lijden
Diabetes mellitus I-II vooral met microalbuminurie Chronisch nierlijden Verhoogde SCORE Aantonen van orgaanschade (hart, nieren, arteries)?
RISICOFACTOREN IN DE VLAAMSE BEVOLKING (ERPE-MERE 35-55 JAAR)
21 Rietzschel et al. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 2007;14:179–191. © The European Society of Cardiology
RISICOFACTOREN IN DE VLAAMSE BEVOLKING (ERPE-MERE 35-55 JAAR)
22 Rietzschel et al. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 2007;14:179–191. © The European Society of Cardiology
RISICOFACTOREN IN DE VLAAMSE BEVOLKING (ERPE-MERE 35-55 JAAR)
23 Rietzschel et al. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 2007;14:179–191. © The European Society of Cardiology
RISICOFACTOREN IN DE VLAAMSE BEVOLKING (ERPE-MERE 35-55 JAAR)
24 Rietzschel et al. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 2007;14:179–191. © The European Society of Cardiology
RISICOFACTOREN IN DE VLAAMSE BEVOLKING (ERPE-MERE 35-55 JAAR)
25 Rietzschel et al. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 2007;14:179–191. © The European Society of Cardiology
SPORT EN VRIJETIJDSBEWEGING BIJ VROUWEN (ERPE-MERE 35-55 JAAR)
Regelmatig 0.04 Onregelmatig 0.30
Geen 0.66
26 Rietzschel et al. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 2007;14:179–191. © The European Society of Cardiology
SPORT EN VRIJETIJDSBEWEGING BIJ MANNEN (ERPE-MERE 35-55 JAAR)
Regelmatig 0.14
Onregelmatig 0.32
Geen 0.54
27 Rietzschel et al. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 2007;14:179–191. © The European Society of Cardiology
WAT DE DOEN? VROEGERE DIAGNOSE?
HOE HART- EN VAATZIEKTEN AANPAKKEN? VROEGTIJDIGE DIAGNOSE VOLGENS V. FUSTER • Contemporary cardiovascular imaging • Three dimensional ultrasound scans of the carotid arteries • Evaluation of coronary calcium (CAC, calcium score) • Coronary CT, PET-CT…
• Biomarkers • Hs-CRP, BNP… • OMICS diagnostic panels • Genomics, transcriptomics, proteonics, methylation assays • Telomere length of the chromosomes
ESC answer to the Valentin Fuster’s view, who insists on advanced imaging and -omics for early diagnosis
EUROPEAN HEART HEALTH CHARTER
What is it?
31
STARTPUNT: THE VALENTINE DECLARATION (2000)
32
EUOPEAN HEART HEALTH CHARTER WAT IS HET?
• Uitgaven +++ voor zwaar zieke patiënten met hart- en vaatziekten, kanker en diabetes • Dit is dweilen met de kraan open, zolang de oorzaken niet aangepakt worden • Oorzaken zijn de verstedelijking, de slechte voeding, het gebrek aan fysieke aktiviteit, de stress • Het handvest pakt deze oorzaken aan en berust op een grondige wetenschappelijke basis 33
EUROPEAN HEART HEALTH CHARTER WAT IS HET?
• Het handvest is een kapstok voor campagnes op nationaal en regionaal niveau • Het handvest is een belangrijke stap naar nieuwe wetgevende initiatieven op Europees vlak en op nationaal vlak
34
GEOFFREY ROSE LECTURE DAVID WOOD (AMSTERDAM, 2013) • The fundamental cause of CVD today is that form of naked capitalism in which the pursuit of profit is oblivious to its social impact • The tobacco, food and car industry have shaped the environment, we live in, to a point where individuals are exposed to a high level of risk • Capitalism has to find another way for free enterprise to benefit not just investors but society as a whole
METABOOL SYNDROOM. DE HYPE...
2010 gedeelde diabeteszorg
From: Pre-Diabetes, Metabolic Syndrome, and Cardiovascular Risk J Am Coll Cardiol. 2012;59(7):635-643. doi:10.1016/j.jacc.2011.08.080
Metabolic Pathways Underlying Pre-Diabetes and Metabolic Syndrome Most persons with both conditions are obese. An increase in adipose tissue results in elevations of circulating free fatty acids (FFA) and other “adipokines.” The latter appear to underlie both a proinflammatory state and a prothrombotic state. An increase in FFA induces insulin resistance (IR) in muscle, which contributes to an elevation of plasma glucose. In the long run, a high FFA may impair beta-cell function through “lipotoxicity”; this too will promote a higher glucose concentration. Elevated FFA probably contributes to an increase in hepatic glucose output (HGO) and worsening hyperglycemia, but in addition, a high FFA underlies an increase in plasma triglycerides (TG), which in turn lowers high-density lipoprotein (HDL) cholesterol levels. Obesity is associated with an increase in blood pressure (BP), although the mechanisms for this effect are not well understood. A proinflammatory state likely predisposes to pre-diabetes by enhancing IR. Many investigators also believe that a proinflammatory state predisposes to cardiovascular disease, as does a prothrombotic state. Although obesity predisposes to both pre-diabetes and metabolic syndrome, various localized defects in specific organs or tissue likely contribute as well. Figure illustration by Craig Skaggs.
Copyright © The American College of Cardiology. All rights reserved.
cardio 13-14
38
WAT DOEN WIJ ER AAN? • primaire preventie op het niveau van de populatie • www.heartcharter.eu • • • • • • •
niet roken voldoende fysieke aktiviteit (minstens 30 minuten per dag) gezonde voedingkeuzes vermijden van overgewicht bloeddruk van minder dan 140/90 mm Hg serum cholesterol van minder dan 190 mg% of 5 mmol/L Stress vermijden, stress management
• Het vooropgestelde doel van het charter is om cardiovasculaire verwikkelingen onder de 65 jaar te voorkomen
SPORT EN OVERLEVING SANDVIK, N ENGL J MED, 1993
• Hypothese: een slechte fysieke conditie gaat gepaard met meer ziek zijn en met vroeger overlijden. “Sporten is gezond” • 2018 mannen (40-59 jaar) worden gedurende 16 jaar gevolgd • de meest sportieven vs de meest sedentairen: • totale mortaliteit: 0.54 • cardiale mortaliteit: 0.41
SPORT EN OVERLEVING SANDVIK, N ENGL J MED, 1993
SPORT EN OVERLEVING SANDVIK, N ENGL J MED, 1993
• Vraag 1: Is dit niet de weerspiegeling van een natuurlijke selectie, die als gevolg heeft dat de meest gezonde en weerstandige mensen het langst overleven ? • Vraag 2: Zijn het niet de meest gezonde mensen die dan ook het meest sport beöefenen ?
SPORT EN OVERLEVING HET ANTWOORD VAN DE HARVARD ALUMNI PFAFFENBARGER, N ENGL J MED, 1993
• Onderzoek bij 10 269 mannelijke alumni • Vragenlijst in 1966 en in 1977 • Beoordeling van de wijziging van de leefgewoonten op de overlevingcijfers tussen 1977 en 1985 • Gunstige invloed van rookstop, behoud van normale BD en gewicht, sportbeöefening
SPORT EN OVERLEVING PFAFFENBERGER, N ENGL J MED, 1993
ROKEN, …EEN ZEKERE CLASSE Clint Eastwood
Albert Camus door Cartier-Bresson
Brigitte Bardot
Kate Moss
LAAT DE ROKERS STIKKEN! • Rookverbod voor minderjarigen: Antitabaksmaatregelen van Onckelinx zorgen voor economisch bloedbad • Bruno Tobback (Nieuwsblad vorig WE) • Het is onzin dat een roker meer kost aan de sociale zekerheid. Hij betaalt zijn hele leven lang accijnzen en gaat vroeger dood • Een sporter kost de sociale zekerheid meer dan een roker, omdat die geen accijnzen betaalt en bij een spierscheur kine terugbetaald krijgt
INTERHEART AND TOBACCO (SECOND HAND SMOKING) LANCET 2006;368:647-658.
Overall OR 1.24 (CI 1.17-1.32) Spousal smoking OR 1.28 (CI 1.12-1.47)
47
ROOKVERBOD OP OPENBARE PLAATSEN SWISS MED WKLY. 2011;141:W13206
ROOKVERBOD OP OPENBARE PLAATSEN SWISS MED WKLY. 2011;141:W13206
WAT DOEN WIJ ERAAN? VAN WILLENDORFF NAAR MILO
2010 gedeelde diabeteszorg
OBESITY PARADOX • Optimaal lichaamsgewicht: BMI 24-26 • Een beetje te dik is veel minder erg dan te mager • Mortaliteit stijgt pijlsnel met lagere BMI
• Hoogbejaarden, CABG patiënten, hartfalen patiënten met overgewicht doe het beter dan zonder: • Verdoken co-morbiditeit bij magere mensen • Mensen met overgewicht hebben meer reserve om intercurrerende ziekte aan te pakken • Obesitas is een handicap op lange maar een voordeel op korte termijn
• Obesitas zonder insuline resistentie is minder gevaarlijk
WAT DOEN WIJ ERAAN? VOEDING
DIEETVOORSCHRIFTEN AVVZ
Zuivelproducten Groenten & fruit Granen en noten
TRANS VETZUREN • Zijn gevaarlijker dan verzadigde vetzuren • Aanwezig in kleine hoeveelheden in dierlijke vetten van herkauwers en in melkderivaten • Kunnen in grote hoeveelheden ontstaan • Bij het verharden van plantaardige oliën • Bij het verhitten van plantaardige oliën • Terug te vinden in: • • • • •
Margarines Koekjes, gebak, luxebroodjes Brood? Gefrituurde voeding Kant-en-klaar bereidingen en sausen • oriëntale producten in Westerse warenhuizen
BEPERKING VAN DE SNEL RESORBEERBARE KOOLHYDRATEN
Obesitas, insuline resistentie, diabetes
WAT DOEN WIJ ERAAN? FYSIEKE AKTIVITEIT, OPVOEDING
