De prehistorie
Naam :……………………………………….
Datum :…………….....
Korte inhoud 1. Ontstaan van de mens..................................................................................................2 2. Evolutie van de mens ...................................................................................................4 3. Jagers en verzamelaars ...............................................................................................5 4. De eerste boeren ...........................................................................................................6 5. Kleding..............................................................................................................................8 6. Werktuigen......................................................................................................................9 7. Vuur maken.................................................................................................................. 10 8. Eerste kunst en handvaardigheid......................................................................... 12 9. Maak je eigen grotschildering................................................................................ 13 10. De tijdslijn van de prehistorie............................................................................. 15 11. Weet je ook dit? ........................................................................................................ 15 12. Bijlagen ...................................................................... Error! Bookmark not defined.
1
De prehistorie
1. Ontstaan van de mens Algemeen
Zoals je wel weet hebben de mens en de mensapen dezelfde voorouders. We stammen dus niet af van de mensapen maar we hadden wel dezelfde voorouders. Hoe deze splitsing is kunnen gebeuren leer je hier.
Hoe ga je te werk?
Lees eerst goed de vragen zodat je nadien gerichter kan lezen of luisteren. Lees aandachtig de tekst en bekijk de afbeeldingen. Dit zal je helpen om de vragen correct op te lossen. Je kan ook naar het filmpje kijken. In het filmpje wordt mooi visueel weergegeven hoe de eerste mensachtige ontstaan is. Als je het filmpje thuis nog eens wil bekijken vind je hier de link: http://www.youtube.com/watch?v=AeKmtwDoW2Q
Vragen o Waar is de eerste mens(achtige) ontstaan? _________________________________________________________________________ o Door een verschuiving van de aardkorsten onder Afrika veranderde de natuur. Wat veranderde er? _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ o Wat was het gevolg voor de apen die voordien gewoon in de bomen leefden? _________________________________________________________________________
2
De prehistorie
Tekst bij het hoofdstuk ‘Het ontstaan van de mens’ Vóór 10 miljoen jaar geleden leefde de gemeenschappelijk voorouder van de mens en de mensaap in Afrika. Door verschuivingen onder de aardkorst werd Oost-Afrika tegen de rest van het continent opgeduwd. Waar beide elkaar raakten, ontstond een enorme geografische breuklijn. De Grote Slenk of Riftvallei, die van Kenia naar Zuid-Afrika loopt, werd de grens tussen het hoger gelegen Oost-Afrika en de rest van het continent. Het leefgebied van de gemeenschappelijke voorouder bestond voortaan uit twee geïsoleerde streken. Het westen bleef overwegend tropisch oerwoud. Onze voorouder kon er zich verder ontwikkelen tot de huidige soorten mensapen. In Oost-Afrika ontwikkelden zich een ander klimaat en plantengroei als in westen: het werd er warmer en oerwoud maakte plaats voor savanne. De gemeenschappelijke voorouder van mens en mensaap moest zich aan zijn nieuwe leefwereld aanpassen om te kunnen overleven. De eerste vereiste om in savanne te kunnen overleven was het rechtop lopen. Niet de toename van de herseninhoud, maar dus het rechtop lopen lijkt de beslissende stap geweest te zijn in de evolutie tot mens(achtige). Dit leidde op zijn beurt dan weer tot een keten van gevolgen die uiteindelijk, na vele miljoenen jaren, resulteerden in onze huidige mens.
3
De prehistorie
2. Evolutie van de mens Algemeen De mens en de mensapen hebben dezelfde voorouders. In het begin leek de mensachtige nog op de mensaap maar naarmate de tijd vorderde ontwikkelde de mensachtige zich verschillend. De verschillende stappen in de evolutie van de mens leer je hier.
Hoe ga je te werk?
Lees eerst goed de vragen zodat je nadien gerichter kan lezen. In het boek “De oertijd” vind je de oplossingen van de vragen (pagina 4 tot en met 11).
Vragen
De eerste mensachtige heette ‘Australopithecus’. Kan je de namen van de opeenvolgende mensachtigen opsommen met telkens een specifieke eigenschap? De Australopithecus’ krijg je als voorbeeld. 1. Australopithecus’. Hij was de eerste mensachtige maar leefde nog in de bomen. 2. _________________________________________________________________________ 3. _________________________________________________________________________ 4. __________________________________________________________________________
4
De prehistorie
3. Jagers en verzamelaars Algemeen
De vroegste prehistorische mensen leefden als jagers en verzamelaars. In het begin aten ze waarschijnlijk voornamelijk plantaardig voedsel maar naarmate hun herseninhoud groter werd begonnen ze ook te jagen. Eerst individueel maar later als ze hun communicatie en hun sociale vaardigheden verbeterden ook georganiseerd in groep. Hoe ze dit deden leer je hier.
Hoe ga je te werk?
Lees eerst goed de vraag zodat je nadien gerichter kan lezen. Lees de tekst ‘Jagers en verzamelaars’ in het boek “Prehistorie” pagina 24. Voor de tweede vraag moet je goed kijken naar de afbeelding van de jager bij de grot in het boek ‘In de prehistorie’ op pagina 34 en 35.
Vragen
De jagers en verzamelaar worden ook ‘nomaden’ genoemd. Nomaden zijn mensen die rondtrekken en geen vaste woonplaats hebben. o Waarom waren de eerste mensen ‘nomaden’ en bleven ze niet op één plaats wonen? _________________________________________________________________________ o Kijk naar de afbeelding. Op welke prehistorische dieren werd er gejaagd? _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________
5
De prehistorie
4. De eerste boeren Algemeen
De eerste prehistorische mensen waren jagers en verzamelaars. Ze trokken rond op zoek naar voedsel. Maar na de laatste ijstijd werd de aarde warmer. Ze ontdekten dat je zelf bijvoorbeeld graan kon zaaien en dat je dieren kon temmen. Op die manier hoefden ze geen lange tochten meer te maken of op jacht te gaan. Ze hielden de dieren aan huis en namen de natuur in bezit: het werd hun grond, hun gewas en hun vee. De mensen bleven voortaan op één plek wonen. Dit noemt men sedentair. Ze werden boeren.
Hoe ga je te werk?
Lees eerst goed de vragen zodat je nadien gerichter kan lezen. Lees de tekst. Hierin vind je de antwoorden op de vragen.
Vragen
o De boeren maakten hun woningen zelf. Van welk materiaal waren de woningen gemaakt? _________________________________________________________________________
o De boeren leerden pottenbakken. Waar konden ze de potten voor gebruiken? _________________________________________________________________________ o De boeren gingen dieren temmen. Welke dieren worden vernoemd in de tekst?
_________________________________________________________________________
6
De prehistorie
Tekst bij het hoofdstuk ‘De eerste boeren’. De eerste boeren kwamen hier ongeveer 7000 jaar geleden wonen. Ze leefden heel anders dan de jagers die al in ons land leefden. De boeren woonden op een vaste plek, in huizen gemaakt van stro, leem, takken en boomstammen. De bomen werden omgehakt met grote bijlen, een nieuwe uitvinding van de boeren. Zo kwam er ruimte voor de akkers. Op de akkers lieten de boeren graan groeien. Om de akkers te bebouwen maakten ze gebruik van dieren. De ossen hielpen hen bij het bewerken van de grond. Varkens hielden ze voor het vlees, en geiten voor de melk. En schapen leverden wol. De wol werd door de vrouwen gesponnen en met een weefgetouw werden kledingstukken geweven. De boeren hadden hun akkers rond hun boerderij, waar ze hun voedsel zelf verbouwden. Ze hoefden dus niet net als de jagers op zoek naar voedsel. De boeren zaaiden bijvoorbeeld graan. Het graan werd geoogst en met maalstenen tot meel vermalen. Daarvan bakten de boeren op een houtskoolvuur hun broden/koeken. Een andere nieuwe vinding van de boeren was het pottenbakken. Ze wilden het voedsel dat ze zelf verbouwden bewaren, en daar waren potten voor nodig. Deze potten werden vaak mooi versierd. Net als de jagers hadden de boeren ook een sjamaan, een wijze man of vrouw. De sjamaan verzorgde ook vaak de zieken en de gewonden. Met rituelen probeerde ze een zieke te genezen.
7
De prehistorie
5. Kleding Algemeen Vanaf 100000 jaar geleden heerste er in Europa en Azië een ijstijd en was alles bedekt met ijs. De homo sapiens is zich als eerste mensachtige beginnen te kleden tegen de koude en ze leerden vuur maken. Op deze manier konden ze overleven.
Hoe ga je te werk? Lees eerst goed de vragen zodat je nadien gerichter kan luisteren. Bekijk nadien het filmpje. Dit zal je helpen om de vragen correct op te lossen. Als je het filmpje thuis nog eens wil bekijken vind je hier de link: http://www.youtube.com/watch?v=8tEGEYtjD64
Vragen
o Waarmee kleedde de prehistorische mens zich? _________________________________________________________________________ o Hoe maakten ze kleding? _________________________________________________________________________
8
De prehistorie
6. Werktuigen Algemeen In het begin voor de jacht en later voor de landbouw begonnen de prehistorische mensen werktuigen te maken.
Hoe ga je te werk?
Lees eerst goed de vragen zodat je nadien gerichter kan luisteren. Bekijk nadien het filmpje. Dit zal je helpen om de vragen correct op te lossen. Als je het filmpje thuis nog eens wil bekijken vind je hier de link: http://www.youtube.com/watch?v=LWOO_0NWGNQ
Vragen o Van welke materialen werden de werktuigen gemaakt ? 1. _________________________________________________________________________ 2. _________________________________________________________________________ 3. _________________________________________________________________________ 4. _________________________________________________________________________ o Op welke manier wordt het werktuig in het filmpje gemaakt? _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________
9
De prehistorie
7. Vuur maken Algemeen
De ‘Homo erectus’, één van de eerste prehistorische mensen leerde zelf vuur maken. In het begin gebruikte hij vuur dat door de bliksem was ontstaan. Later leerde hij zelf vuur maken. Vuur werd gebruikt om zich te beschermen tegen wilde dieren, om te koken, tegen de koude maar werd ook gebruikt om donkere grotten te verlichten. Eén van de methodes om vuur te maken is met een stuk pyriet, een soort edelmetaal, hard tegen een vuursteen te slaan. Gloeiende vonken vliegen in het rond en steken brandbaar materiaal in brand. Maar er is ook nog een andere manier om zelf vuur te maken. Dit leer je hier.
Hoe ga je te werk?
Om zelf vuur te maken heb je de materialen nodig die op de bank liggen. Bekijk ze goed en laat je creativiteit werken. Kan je net als de prehistorische mens ontdekken hoe je vuur kan maken? Je kan ook op zoek gaan in de boeken. Als je de juiste methode gevonden hebt, vertel hem dan ook aan de volgende groep zodat ze meteen kunnen verder gaan met het werk. Met wat geluk hebben we op het einde van de les vuur!
10
De prehistorie
Extra info om te lezen bij het kampvuur Het gebruik van vuur betekende een grote stap voorwaarts naar de menselijke beschaving. Het is niet echt uitgevonden, maar men leerde gebruik maken van vuur in de oudheid. Voor jagers-‐verzamelaars en de eerste boeren bood vuur warmte, licht en bescherming tegen roofdieren. Ook kon men de omgeving naar de hand zetten door vegetatie te verbranden, zodat er open plekken ontstonden of ongedierte werd bestreden. Het vuur was in meer dan een opzicht een zeer handig werktuig; men kon het voor verschillende doelen gebruiken: o het gaf warmte o het vormde een lichtbron o het platbranden van vegetatie o het vervaardigen van werktuigen o het was nuttig voor de jacht o het bood bescherming o men kon er ongedierte mee bestrijden
Sporen van kampvuren Uit gevonden sporen die uit de ijstijd stammen blijkt dat vuur al heel lang een bijzonder gewaardeerd werktuig is. De jagers-‐verzamelaars moeten kampvuren hebben gebruikt bij hun tentenkampen. Men kan echter niet exact achterhalen wanneer het gebruik van vuur begonnen is. In veel beboste gebieden hebben bosbranden gewoed, waarvan de sporen niet te onderscheiden zijn van het vuur dat door de mens aangestoken is. Daarnaast is het zo dat kampvuren soms helemaal geen sporen nalaten. Het brandhout kan gewoon op de aardbodem zijn gelegd in plaats van op een hoop stenen. Het kan ook zijn dat de wind de asresten verspreid heeft. UIt onderzoek blijkt dat er van een kampvuur -‐mits telkens op dezelfde plaats aangestoken-‐ twee soorten sporen kunnen worden aangetroffen. Ten eerste zal zo'n vuur een oxidatielaag van ± 15 cm in de bodem achterlaten. Spontaan ontstane vuren laten een oxidatielaag van 1 a 2 cm achter. Daarnaast kunnen de magnetische eigenschappen van de bodem zijn beïnvloed. De beïnvloeding is niet aanwezig bij de resten van spontaan ontstane bosbranden.
11
De prehistorie
8. Eerste kunst en handvaardigheid Algemeen De prehistorische mens maakte reeds kunstwerken. De betekenis van deze kunstwerken blijft echter een mysterie. Sommige archeologen denken dat holenkunst gebruikt werd bij magische jachtrituelen of als vruchtbaarheidssymbool diende.
Hoe ga je te werk?
Lees eerst goed de vragen zodat je nadien gerichter kan lezen. Lees aandachtig de tekst en bekijk de afbeeldingen in het boek ‘De prehistorie’ op pagina 16 tot en met 19. Dit zal je helpen om de vragen correct op te lossen.
Vragen
o Geef drie soorten van prehistorische kunstwerken. _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________
12
De prehistorie
9. Maak je eigen grotschildering Algemeen
De prehistorische mens maakte reeds kunstwerken. De bekendste zijn waarschijnlijk de rotsschilderingen. In Europa vind je de belangrijkste rotsschilderingen in Altamira te Spanje en Lascaux in Frankrijk. Hieronder vind je een aantal prachtige afbeeldingen
13
De prehistorie
Hoe ga je te werk?
Bekijk goed de afbeeldingen hierboven. Ik daag jullie nu uit om jullie eigen versie van een grottekening te maken. De prehistorische mens gebruikte enkel natuurlijke materialen. De kleuren die hij gebruikte waren dus uitsluitend zwart, wit, bruin, rood en oker (donker geel). Jullie hebben maar 10 minuten om jullie mooiste grottekening te schetsen.
14
De prehistorie
10. De tijdslijn van de prehistorie
11. Weet je ook dit? Wat betekent ‘prehistorie’? Letterlijk betekent het ‘voorgeschiedenis’. Het is het tijdvak van de geschiedenis waarover geen eigentijdse schriftelijke bronnen bestaan. De prehistorie van een gebied begint met het eerste optreden van de mens en eindigt met de eerste schriftelijke bronnen. Beide tijdstippen kunnen per regio sterk uiteenlopen.
15
De prehistorie
Met welke belangrijke uitvinding eindigt de ‘prehistorie’?
Wanneer de mens het schrift begint te gebruiken eindigt de prehistorie. In België is men vanaf 50 voor Christus het schrift beginnen te gebruiken.
16
