Inkomensverwerving Marowijne

  Inkomensverwerving  Marowijne   Onderzoeksrapport:  het  stimuleren  van  de  lokale  markt  en   vervangende  werkgelegenheid  voor  de  bauxietindustrie  

  Geertje  van  Engen  &  Quirijn  Meulenberg   In  samenwerking  met  Stichting  Ondersteuning  Onderwijs  Marowijne  &  TU  Delft  

       

 

Voorwoord  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  In   het   kader   van   het   minorprogramma   ‘International   Entrepreneurship   &   Development’   aan   de   TU   Delft   zijn   wij   op   onderzoeksstage   gegaan   naar   Moengo.   In   dit   onderzoeksrapport   vindt   u   onze   bevindingen   op   het   gebied   van   ondernemingsmogelijkheden   in   Marowijne,   als   vervangende   werkgelegenheid  van  de  bauxietindustrie.     Dit   onderzoek   is   mede   mogelijk   gemaakt   door   Stichting   Ondersteuning   Onderwijs   Marowijne,   de   stichting   die   ons   deze   stagemogelijkheid   heeft   aangeboden.   Daarnaast   heeft   de   TU   Delft   het   minorprogramma  opgezet.  Deze  twee  instellingen  zijn  wij  daarom  veel  dank  verschuldigd.     Verder   willen   wij   ook   nog   meneer   Rudi   Darson   bedanken   voor   de   vele   waardevolle   tips   en   begeleiding,  zowel  in  Nederland  als  op  locatie.  Daarnaast  zijn  wij  onze  coördinator  Otto  Kroesen  dank   verschuldigd   voor   het   begeleiden   van   ons   onderzoek.   Esther   Blom   en   Boukje   Vastbinder   willen   wij   graag  bedanken  voor  het  verzorgen  van  een  interessant  en  divers  programma  tijdens  de  minor.  Het   StuD-­‐fonds  willen  wij  graag  bedanken  voor  de  financiële  bijstand  tijdens  het  project.     Verder  willen  wij  de  mensen  bedanken  die  ons  tijdens  het  onderzoek  geholpen  hebben  met  goede   raad   of   door   een   interview   af   te   geven.   Een   speciale   vermelding   is   er   voor   de   volgende   personen:   tijdens   de   bijeenkomst   die   ging   over   de   onderzoeksresultaten   en   de   overdracht   van   het   project   waren   er   veel   mensen   aanwezig   die   ons   van   nuttige   feedback   hebben   voorzien.   Daarnaast   is   hun   betrokkenheid   bij   het   project   belangrijk   voor   de   verdere   stappen   die   gezet   moeten   worden.   We   willen   dhr.   Sondrejoe   en   zijn   adviseurs,   dhr.   Dijkman,   dhr.   Healy,   dhr.   Schalwijk,   dhr.   Dijkman,   mevrouw   Genevieve   Pinas   en   mevrouw   Emmie   Pinas   bedanken   voor   hun   aanwezigheid   tijdens   de   bijeenkomst.     Als   laatste   willen   wij   mevrouw   Yvonne   Petres   bedanken   voor   het   ter   beschikking   stellen   van   woonruimte.  Daarnaast  heeft  ze  ons  wegwijs  gemaakt  in  Moengo,  wat  ons  erg  geholpen  heeft.      

 

2  

Samenvatting     Door   het   aangekondigde   vertrek   van   Suralco   uit   Moengo   zal   de   grootste   werkgever   uit   het   district   Marowijne   wegtrekken.   Het   gemiddelde   inkomen   is   daarnaast   laag   –de   gemiddelde   Surinamer   verdiende   in   2008   tien   keer   zoveel   als   een   inwoner   van   Marowijne-­‐   en   de   formele   werkloosheid   is   erg   hoog.   De   mensen   zijn   daardoor   op   zichzelf   aangewezen   en   daarom   zal   het   ondernemerschap   gestimuleerd  moeten  worden.         In   dit   rapport   wordt   meer   inzicht   verschaft   in   de   mogelijkheden   voor   inkomensverwerving   in   Marowijne.  Hiertoe  zijn  de  huidige  knelpunten  voor  ondernemen  geïdentificeerd  en  zijn  de  mogelijke   ondernemingskansen   in   de   sectoren   landbouw,   handel,   dienstverlening,   toerisme   en   techniek   onderzocht.  Om  de  belemmeringen  bij  het  ondernemen  te  bepalen  zijn  er  interviews  gehouden  met   overheidsinstanties,  ondernemers,  inwoners  en  leraren  in  Marowijne.  Daarnaast  is  er  gesproken  met   instanties   en   organisaties   in   Paramaribo   en   zijn   er   observaties   gedaan.   Hieruit   zijn   vijf   knelpunten   naar   voren   gekomen:   onbereikbaar   kapitaal   vanuit   de   bank,   Suralco   heeft   de   ontwikkeling   van   de   markt  onbedoeld  tegengehouden,  de  huidige  vergunningaanvraag  ontmoedigd  ondernemers,  de  lage   lokale  productie  en  de  concurrentie  van  zwarte  handelaren  en  het  laatste  knelpunt  is  het  ontbreken   van   hoger   onderwijs   in   Marowijne.   Bij   het   analyseren   van   de   belanghebbenden   is   er   nog   een   knelpunt   geïdentificeerd:   de   kloof   tussen   de   inwoners   en   investeerders   op   dit   moment   erg   groot.   Op   deze  manier  is  het  kapitaal  ook  moeilijk  bereikbaar.     Voor   het   duiden   van   de   ondernemingskansen   in   het   district   is   er   een   lijst   opgesteld   met   43   ondernemingen   in   de   5   bovengenoemde   sectoren.   Met   behulp   van   enquêtes,   interviews   en   overheidsdocumenten   is   er   een   shortlist   van   11   onderneming   overgebleven.   Deze   ondernemingen   zijn   getest   op   de   vooraf   gestelde   prestatie-­‐indicatoren   grootte   van   de   afzetmarkt,   de   omzet,   de   initiële   investering,   de   groeipotentie,   de   kapitaalintensiviteit   en   het   percentage   van   deze   kapitallintensiviteit   ten   opzichte   van   de   verkoopprijs.   Uit   deze   test   is   gebleken   dat   vooral   de   ondernemingen  in  de  landbouw  een  hoge  succeskans  hebben.     Op   basis   van   dit   onderzoek   zijn   de   volgende   aanbevelingen   gedaan:   door   de   lokale   overheid   kan   meer  informatie  verschaft  worden  over  het  aanvragen  van  een  vergunning.  Daarnaast  kan  zij  op  de   korte   termijn   een   regelmatig   terugkerende   markt   organiseren,   om   informele   ondernemers   laagdrempelig   bij   de   formele   economie   te   betrekken.   Op   de   lange   termijn   kan   er   gekeken   worden   naar   versoepelde   toekenning   van   eigendomsrechten,   om   zo   het   kapitaal   bereikbaarder   te   maken   voor   kleine   ondernemers.   Op   deze   manieren   wordt   formeel   ondernemen   aantrekkelijker   dan   informeel   ondernemen,   en   kan   er   dan   strengere   controle   plaatsvinden   op   dit   gebied.   Daarnaast   is   het  raadzaam  een  agrarisch  centrum  op  te  zetten  die  efficiënt  en  op  grote  schaal  kan  produceren.  Op   deze   manier   wordt   de   werkloosheid   verlaagd   en   de   lokale   productie   verhoogd.   Tevens   is   er   een   mogelijkheid   om   een   hogere   onderwijsinstelling   te   beginnen.   Deze   onderwijsinstelling   hoeft   niet   een   economische   te   zijn,   maar   moet   wel   genoeg   ruimte   bieden   om   hierin   te   kunnen   onderwijzen.   Vervolgens   kan   er   bij   de   huidige   onderwijsinstellingen   begonnen   worden   met   lessen   in   ondernemerschap.Tenslotte   is   het   aan   te   raden   vervolgonderzoek   te   doen   naar   de   exportmogelijkheden   in   Frans-­‐Guyana,   is   er   verder   onderzoek   nodig   voor   het   opzetten   van   een   agrarisch  centrum  en  kan  er  nogmaals  gekeken  worden  naar  het  opzetten  van  een  houtindustrie.    

 

3  

Table  of  Contents  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  Inkomensverwerving  Marowijne ...................................................... Fout!Bladwijzer  niet  gedefinieerd.   Voorwoord.............................................................................................................................................. 2   Samenvatting .......................................................................................................................................... 3   1   Inleiding............................................................................................................................................ 6   1.1     Onderzoeksdoel ........................................................................................................................ 6   1.2     Onderzoeksvraag ...................................................................................................................... 6   1.3     Deelvragen................................................................................................................................ 7   2   Achtergrondanalyse ......................................................................................................................... 8   2.1   Literatuuronderzoek .................................................................................................................. 8   2.2   Prestatie-­‐indicatoren  en  randvoorwaarden .............................................................................. 9   3   Methodologie................................................................................................................................. 10   3.1   Systeemanalyse ....................................................................................................................... 11   3.2   Actoren-­‐  en  contextanalyse ..................................................................................................... 11   3.3   Brainstorm ............................................................................................................................... 12   3.4   Kwalitatieve  analyse................................................................................................................ 14   3.5   Statistisch  onderzoek............................................................................................................... 14   3.6   Globale  haalbaarheidsanalyse ................................................................................................ 14   3.7   Multi-­‐criteria  analyse .............................................................................................................. 14   3.8   SMART  analyse ........................................................................................................................ 14   4   Systeemanalyse.............................................................................................................................. 15   4.1   Doelenanalyse ......................................................................................................................... 16   4.2   Causale  analyse ....................................................................................................................... 16   4.3   Systeemdiagram ...................................................................................................................... 18   5   Analyse  van  actoren,  context,  kansen  en  bedreigingen................................................................. 19   5.1   Actorenanalyse ........................................................................................................................ 19   5.3  Analyse  van  kansen  en  bedreigingen .......................................................................................... 20   6   Kwalitatieve  analyse....................................................................................................................... 21   6.1   Geïnterviewde  groepen ........................................................................................................... 22   6.2   Resultaten  uit  interviews ......................................................................................................... 22   7   Mogelijke  oplossingen.................................................................................................................... 25   7.1   Toelichting  variabelen  en  score ............................................................................................... 25   7.2     Haalbaarheidsanalyse ............................................................................................................ 27  

 

4  

8   Multi-­‐criteria  analyse ..................................................................................................................... 28   8.1  Toelichting  criteria  en  score ........................................................................................................ 29   9   Conclusies  en  aanbevelingen ......................................................................................................... 31   9.1   Conclusies ................................................................................................................................ 32   9.2   Aanbevelingen ......................................................................................................................... 33   9.3   Mogelijk  vervolgonderzoek...................................................................................................... 34   10   Discussie ....................................................................................................................................... 36   Literatuurlijst ........................................................................................................................................ 37   Bijlagen ................................................................................................................................................. 38   Bijlage  A:  Interviewverslagen............................................................................................................ 39   Bijlage  B:  Doel-­‐middelschema  voor  inkomensverwerving  Marowijne .............................................. 56   Bijlage  C:  Causaal  Relatiediagram  voor  ondernemen  in  Marowijne................................................. 57   Bijlage  D:  Uitwerking  Business  Oppurtunities................................................................................... 59   Bijlage  E:  Multi-­‐criteria  analyse ........................................................................................................ 83   Bijlage  F:  De  indeling  van  het  onderwijs  in  Suriname ..................................................................... 104   Bijlage  G:  Actorenanalyse ............................................................................................................... 105   Bijlage  H:  Contextanalyse ............................................................................................................... 107   Bijlage  H:  verslag  van  de  krutu,  24-­‐1-­‐‘11  te  Moengo...................................................................... 110   Bijlage  I:  SWOT  analyse .................................................................................................................. 112   Bijlage  J:  Verslag  les  ondernemerschap  Waaldijk  MULO................................................................ 115    

 

5  

 

1  

Inleiding    

 

 

 

  Marowijne  is  het  meest  Oostelijke  district  van  Suriname  en  vormt  daarmee  het  grensdistrict  tussen   Suriname  en  Frans-­‐Guyana.  Tussen  de  verschillende  gebieden  in  Suriname  zijn  hele  grote  verschillen   in   de   beroepen   te   ontdekken.   In   Paramaribo   zijn   veel   verschillende   vormen   van   werkgelegenheid,   terwijl   in   Marowijne   vooral   leeft   van   de   bauxietindustrie.   Daarnaast   zijn   er   de   basisberoepen   te   vinden  zoals  landbouw  en  visserij.  Ook  in  het  onderwijs  is  er  wat  werkgelegenheid.  Slechts  42%  van   de  bevolking  van  15  jaar  en  ouder  is  formeel  gezien  werkzaam   (Algemeen  Bureau  voor  de  Statistiek,   2004).  Deze  gegevens  zijn  van  de  laatste  volkstelling  in  2004,  toen  Suralco  nog  enigszins  actief  was  in   de  regio.   Suralco,   het   bedrijf   dat   de   bauxietmijnen   exploiteert,   heeft   echter   aangegeven   dat   het   Marowijne   zal   verlaten   omdat   de   mijnen   uitgeput   raken.   Tijdens   de   aanwezigheid   van   Suralco   in   Marowijne  zijn  er  echter  weinig  andere  vormen  van   ondernemingen   opgestart.   Hierdoor   dreigt   het   overgrote  deel  van  de  bevolking  werkloos  te  raken.   Het   gebied,   dat   net   aan   het   herstellen   is   van   de         Figuur  1:  Bauxietwinning  in  Moengo   zware   Binnenlandse   Oorlog   die   van   1986   tot   1992   duurde,  dreigt  dan  weer  in  verval  te  geraken  en  corruptie  zal  weer  de  overhand  krijgen.  Als  Suralco   het  gebied  verlaat  en  er  zijn  genoeg  ondernemingskansen,  dan  is  het  verlies  in  werkgelegenheid  op   te  vangen  en  kan  het  gebied  zich  verder  ontwikkelen  en  ontdoen  van  de  armoede.    

1.1     Onderzoeksdoel     Al   met   al   zijn   er   dus   nieuwe   manieren   van   inkomensverwerving   nodig   om   de   armoede   in   Moengo   en   Marowijne  aan  te  pakken  en  de  ontwikkeling  te  stimuleren.  Het  doel  van  dit  onderzoek  is  om  meer   inzicht   te   verschaffen   in   de   mogelijkheden   voor   inkomensverwerving   in   Marowijne,   zodat   het   gemiddelde  inkomen  per  capita  stijgt.  Er  wordt  hierbij  nadruk  gelegd  op  ondernemingen  die  op  korte   termijn   zijn   op   te   zetten.   Hiertoe   moeten   de   huidige   belemmeringen   voor   ondernemerschap   geïdentificeerd  worden  en  worden  de  mogelijke  kansen  in  de  landbouw,  handel,  toerisme,  techniek   en   dienstensector   na   te   gaan   en   hun   effect   op   de   samenleving   te   berekenen.   Deze   ondernemingskansen  hoeven  geen  nieuwe  kansen  te  zijn,  het  kan  ook  gaan  om  groeipotentie  in  een   bestaand  bedrijf.  Vervolgens  wordt  er  ook  gekeken  naar  welke  extra  faciliteiten  het  ondernemen  in   Marowijne  aantrekkelijker  maken  en  een  grotere  kans  van  slagen  bieden  

1.2     Onderzoeksvraag   De  hoofdvraag  van  dit  onderzoek  luidt:  Welke   ondernemingskansen   leveren   een   bijdrage   aan   de   economische   ontwikkeling   in   het   district   Marowijne   en   op   welke   manier   kunnen   deze   kansen   benut   worden?   Deze   vraag   zal   in   paragraaf   1.3   onderbouwd   worden   aan   de   hand   van   een   aantal   deelvragen.   Zoals   in   de   voorgaande   paragraaf   is   beschreven,     zullen   de   kansen   voor   de   volgende   sectoren  bekeken  worden:  landbouw,  handel,  toerisme,  techniek  en  dienstensector.      

 

6  

1.3     Deelvragen   Er  zijn  negen  deelvragen  opgesteld  om  de  hoofdvraag  te  kunnen  beantwoorden.  Deze  vragen  luiden:   • • • • • • • • •

Hoe  kan  de  lokale  markt  van  Marowijne  op  dit  moment  het  best  beschreven  worden?   Wat  zijn  de  knelpunten  zijn  er  in  de  huidige  situatie?   Welke   overheidsmaatregelen   zijn   nodig   om   het   opzetten   of   ontwikkelingen   van   een   onderneming  toegankelijker  te  maken?   Welke  actoren  hebben  de  meeste  invloed  op  de  toekomstige  situatie?     Welke  onzekere  externe  factoren  kunnen  de  toekomst  van  Marowijne  sterk  beïnvloeden?   Hebben   ondernemingen   die   opgezet   kunnen   worden   om   de   gevraagde   producten   of   diensten  aan  te  bieden  voldoende  groeimogelijkheid?   Welke   huidige   ondernemingen   kunnen   verder   ontwikkeld   worden   waardoor   zij   voor   een   grotere  afzetmarkt  gaan  produceren?   Welke   producten   of   diensten   worden   momenteel   geïmporteerd,   maar   zouden   ook   lokaal   geproduceerd  of  aangeboden  kunnen  worden?   Hoe  kan  ondernemerschap  geïntegreerd  worden  in  het  onderwijs?  

Er  zullen  antwoorden  op  deze  vragen  gezocht  moeten  worden,  aan  de  hand  waarvan  vervolgens  de   hoofdvraag  beantwoord  kan  worden.     Het   rapport   is   als   volgt   opgebouwd:   ten   eerste   zal   er   een   achtergrondanalyse   van   de   omgeving   gedaan   worden,   daarna   worden   de   te   gebruiken   methoden   en   technieken   verklaard.   Vervolgens   worden   de   resultaten   uit   interviews   en   observaties   uiteengezet   in   de   kwalitatieve   analyse,   gevolgdoor   een   systeemanalyse.   Hierna   worden   door   brainstormsessies   de   mogelijke   ondernemingen   gevonden   die   bijdragen   aan   de   ontwikkeling   van   Marowijne.   Deze   ondernemingen   zullen   getest   worden   op   bepaalde   aspecten   en   criteria,   onder   andere   genoemd   in   de   achtergrondanalyse.  Ten  slotte  zullen  de  conclusies  uit  het  onderzoek  getrokken  worden  en  zullen  de   ondernemingen  die  alle  tests  positief  hebben  doorstaan  aanbevolen  worden.    

                 

 

7  

2  

Achtergrondanalyse  

 

2.1  

Literatuuronderzoek  

Om   dubbel   werk   te   voorkomen   en   om   te   leren   van   voorgaande   studies,   wordt   er   een   literatuuronderzoek   gedaan.   De   hieronder   behandelde   literatuur   is   behulpzaam   gebleken   bij   de   beeldvorming  van  het  gebied  en  het  onderzoek.  

 

2.1.1   De  geschiedenis  en  het  belang  van  bauxietwinning  

Sinds   het   begin   van   de   20e   eeuw   wordt   er   bauxiet   gewonnen   in   Marowijne.   In   1916   werd   de   Surinaamsche   Bauxiet   Maatschappij   opgezet   in   Moengo.   In   1922   werd   er   voor   het   eerst   bauxiet   vanuit  Moengo  geëxporteerd.  Rond  de  Tweede  Wereldoorlog  begon  SBM  ook  met  bauxietwinning  in   Paranam  en  Billiton  (Stichting  ANDA  Suriname).     De   bauxietindustrie   in   Suriname   zorgde   voor   een   groot   deel   van   de   export   van   het   district   en   van   heel  Suriname.  Volgens  het  Nederlanse  ministerie  van  Economische  Zaken,  Landbouw  en  Innovatie   was   de   bauxietindustrie   zelfs   de   grootste   exportbranche   met   een   aandeel   van   ongeveer   70%   (Ministerie  van  EZ,  Landbouw  en  Innovatie,  2009).  Wat  verder  opvalt  aan  de  exportproducten  is  dat   er   bijna   alleen   maar   grondstoffen   worden   geëxporteerd.   In   Suriname   en   Marowijne   is   er   nog   geen   kennisexport,  men  leeft  nog  van  de  rijkdommen  die  de  aarde  biedt.  Om  de  export-­‐importbalans  te   stabiliseren  werd  er  de  afgelopen  jaren  veel  meer  geëxporteerd.  Doordat  het  grootste  exportproduct   dreigt  weg  te  vallen  uit  het  gebied  van  Marowijne  dreigt  deze  balans  veel  schever  te  gaan  lopen.    

 

2.1.2   Lokale  markten  uitgelegd  

Marowijne   is   te   beschouwen   als   een   lokale   markt,   waarin   de   bewoners   zich   over   het   district   geconcentreerd   hebben   op   een   paar   plekken.   Verder   exporteren   de   ondernemingen   in   Marowijne   weinig   naar  andere  markten.     Volgens  Fisher  zijn  lokale  markten  te  analyseren  volgens   het   ‘leaky   bucket   model’.   Dit   model   stelt   de   lokale   markt   voor   als   een   lekkende   emmer,   waar     investeringen,   exportinkomsten   en   externe   betalingen   instromen   om   de   emmer   vol   te   houden.   Door   gaten   in   de   emmer   stromen   er   betalingen   naar   individuen   Figuur  2:  Het  leaky  bucket  model  (Fisher  &   buiten   de   markt(inkoop   van   grondstoffen),   association  Inc,  2005)   terugbetalingen(met  evt.  rente)  voor  externe  investeringen,  inefficiëntieverliezen,  importuitgaven  en   belastingen   naar   niet   lokale   overheden   de   emmer   uit.   De   uiteindelijke   waterbalans   is   een   graadmeter  voor  de  staat  waarin  de  lokale  economie  zich  bevind  (Fisher  &  association  Inc.  ,  2005).  Bij   een   netto   instroom   van   water   neemt   de   lokale   economie   toe   in   waarde,   bij   een   netto   uitstroom   betekent  dit  een  krimpende  economie.  Om  de  lokale  economie  in  Marowijne  te  versterken  moet  er   qua  instroom  gekeken  worden  naar  het  vergroten  van  de  3  instromen.  Om  de  uitstroom  te  beperken   moeten   de   externe   betalingen,   inefficiëntieverliezen   en   de   importuitgaven   beperkt   worden.   De  

 

8  

belastingen   naar   niet-­‐lokale   overheden   en   de   terugbetalingen   van   de   investeringen   worden   buiten   beschouwing   gelaten,   omdat   het   onderzoek   de   verschuiving   naar   een   grotere,   formele   economie   onder  andere  als  doel  heeft.    

 

2.1.3   De  gevolgen  van  het  wegvallen  van  Suralco  

In   2008   heeft   Romana   van   Cooten   onderzoek   gedaan   naar   de   gevolgen   van   de   uitputting   van   de   mijnen   voor   de   economie   van   Marowijne.   In   haar   rapport   staan   twee   tabellen   over   het   relatieve   inkomen  per  capita  van  de  bevolking  van  Marowijne  ten  opzichte  van  het  gemiddelde  inkomen  per   capita   van   Suriname.   In   de   eerste   tabel   is   te   vinden   dat   in   de   periode   van   2006-­‐2008   dit   relatieve   inkomen   per   capita   is   gedaald   van   130,1%   naar   71,2%.   In   de   tweede   tabel   staan   dezelfde   relatieve   inkomens   per   capita   genoemd,   alleen   dan   is   de   aanwezigheid   van   Suralco   niet   meegerekend.   Dan   daalt  het  relatieve  inkomen  per  capita  in  de  periode  2006-­‐2008  van  10,3%  naar  9,5%  (Van  Cooten,   2010).  Deze  cijfers  zijn  om  twee  redenen  zorgwekkend.  Ten  eerste  is  er  uit  de  gegevens  af  te  leiden   dat   zonder   de   activiteiten   van   Suralco   het   inkomen   per   capita   enorm   afneemt.   De   gemiddelde   Surinamer   verdiende   in   2008   dan   tien   keer   zoveel   als   de   mensen   in   Marowijne.   Het   is   alamerend   dat   zo   een   grote   werkverschaffer   uit   de   regio   trekt,   terwijl   er   nog   geen   echte   vervangende   werkgelegenheid   is.   Ten   tweede   is   het   opvallend   dat   de   relatieve   daling   inkomen   per   capita   hoofdzakelijk   wordt   veroorzaakt   door  de   mindere   aanwezigheid   van   Suralco   in   de   regio,   slechts   0,8%   van  de  relatieve  daling  is  heeft  een  andere  oorzaak  dan  de  minder  intensieve  bauxietwinning.      

2.2  

Prestatie-­‐indicatoren  en  randvoorwaarden    

Door   de   voorgaande   literatuurstudie   is   er   een   context   aangegeven   waar   rekening   mee   gehouden   moet   worden   tijdens   het   onderzoek.   Daarnaast   zijn   er   ook   een   aantal   prestatie-­‐indicatoren   aangeduid,   waar   de   mogelijke   oplossingen   op   getest   kunnen   worden.   Ten   eerste   wordt   de   grootte   van  de  afzetmarkt    getest.  Als  er  slechts  aan  een  paar  klanten  geleverd  kan  worden  is  dit  een  redelijk   onzekere   onderneming,   zeker   in   een   economisch     minder   stabiel   gebied   als   Marowijne.   Daarnaast   wordt  de  omzet  van  de  onderneming  gebruikt  als  indicator.  Hoe  hoger  de  omzet,  hoe  meer  geld  er  in   Marowijne  rondgaat  dus  hoe  meer  er  weer  in  Marowijne  besteed  zal  worden.  Dit  heeft  dan  ook  een   positief   effect   op   andere   ondernemingen.   Verder   kan   er   in   deze   omgeving   niet   zomaar   een   heel   groot   bedrag   geïnvesteerd   worden   in   een   nieuwe   onderneming,   deze   moet   zichzelf   uiteindelijk   langzaam  maar  zeker  opbouwen.  Dit  wordt  gemeten  met  de  hoogte  van  de  initiële  investering.  Om   volgens   het   leaky   bucket   model   het   waterniveau   op   peil   te   houden   of   te   laten   toenemen,   moet   er   meer   geëxporteerd   worden.   Bedrijven   die   willen   exporteren   moeten   dan   groeien   en   hebben   extra   personeel   nodig.   Dit   personeel   krijgt   salaris,   dus   de   werkloosheid   daalt   en   het   inkomen   stijgt.   De   groeipotentie   van   mogelijke   ondernemingen   wordt   daarom   ook   beoordeeld.   Daarnaast   kan   het   bedrijf   in   eerste   instantie   niet   kapitaalintensief   zijn   om   te   produceren,   omdat   het   geld   en   de   geldschieters   op   dit   moment   niet   voorhanden   zijn.   Verder   is   het     importeren   van   grondstoffen   of   halffabrikaten  duur  en  draagt  uiteindelijk  niet  bij  aan  een  sterkere  lokale  markt.  Het  product  wordt   dan   duurder   waardoor   het   voor   minder   mensen   bereikbaar   is.   Dit   leidt   tot   een   onregelmatiger   inkomen,   wat   weer   voor   problemen   kan   zorgen   bij   het   aflossen   van   een   eventuele   lening.   Hoe   het   bedrijf     presteert   op   de   indicator   ‘kapitaalintensiviteit’   wordt   daarom   meegenomen   in   het   onderzoek.   Om   een   benadering   van   de   winstmarge   te   verkgijen   wordt   het   percentage   van   deze   kapitallintensiviteit   ten   opzichte   van   de   verkoopprijs   ook   meegenomen   als   indicator.   Hoe   hoger   dit   percentage   is,   hoe   kleiner   de   winstmarge   kan   zijn.   In   de   tabel   hieronder   staan   de   prestatie-­‐ indicatoren  weergegeven.  Daarnaast  wordt  ook  weergegeven  in  welke  eenheid  ze  gemeten  worden.      

9  

Welke  prestatie-­‐indicator?     Grootte  afzetmarkt   Omzet   Initiële  investering   Groeipotentie   Kapitaalintensiviteit   %  ten  opzichte  van  verkoopprijs    

Hoe  geoperationaliseerd?     [klant]     [Surinaamse  Dollar(SRD)]     [SRD]    [maximaal  aantal  banen]     [SRD]   [1]  

Figuur  3:  Prestatie-­‐indicatoren  voor  de  business  oppurtunities  

Naast   deze   vijf   criteria   zijn   er   twee   randvoorwaarden   waaraan   een   succesvolle   oplossing   moet   voldoen,   namelijk   lokale   productie   en   mogelijkheden   tot   schaalvergroting.   Omdat   het   doel   van   dit   onderzoek   is   de   economische   activiteit   in   Marowijne   te   stimuleren   –   middels   het   aandragen   van   alternatieve   manieren   van   inkomensverwerving–     zal   er   binnen   het   district   zoveel   mogelijk   waardetoevoeging   moeten   plaatsvinden.   Wanneer   er   lokaal   geproduceerd   wordt,   stijgt   de   werkgelegenheid   en   raakt   en   stroomt   er   geen   geld   de   lokale   markt   uit.   Als   producten   buiten   Marowijne   worden   ingekocht   en   vervolgens   in   de   regio   worden   verkocht,   leidt   dit   tot   hoge   importuitgaven   wat   ongunstig   is   voor   de   lokale   economie.   Een   onderneming   die   niet   of   nauwelijks   aanwezig   is   in   Marowijne   zal   zich   primair   moeten   richten   op   het   vestigen   en   het   verkrijgen   van   marktaandeel.  Als  de  onderneming  eenmaal  staat  en  een  gunstige  balans  heeft,  kunnen  er  plannen   gemaakt  worden    om  meerdere  schakels  in  de  bedrijfsketen  in  Marowijne    op  te  zetten.  Slechts  bij   ondernemingen  die  reeds  in  Marowijne  gevestigd  zijn,  geldt  randvoorwaarde  dat  er  bij  een  nieuwe   onderneming   in   deze   branche   integratie   van   activiteiten   moet   zijn.   Bij   het   extra   neerzetten   van   hetzelfde   bedrijf   vindt   er   geen   ontwikkeling   van   de   branche   plaats.   De   eerste   randvoorwaarde   is   daarom   kort   gezegd:   de   onderneming   moet   bijdragen   aan   de   ontwikkeling   van   de   branche   in   Marowijne.     Daarnaast  zullen  de  potentiële  oplossingen  de  mogelijkheid  tot  verdere  groei  moeten  hebben.  Met   het   oog   op   haalbaarheid   zal   een   onderneming   zich   in   eerste   instantie   slechts   op   de   lokale   vraag   moeten  richting,  omdat  voor  schaalvergroting  investeringen  nodig  zijn.  Wanneer  dit  succesvol  blijkt   te   zijn,   moet   een   onderneming   de   mogelijkheid   hebben   om   te   gaan   exporteren.   Door   exportinkomsten   groeit   een   lokale   economie,   daarom   is   het   belangrijk   dat   een   onderneming   de   productieschaal  kan  vergroten.    Daarnaast   geeft   een   grote   groeipotentie   aan   dat   er   concurrentie   mogelijk   is,   dit   leidt   tot   lagere   prijzen   en   een   betere   kwaliteit   van   het   product.   Daarom   wordt   er   gesteld  dat  de  groeipotentie  minimaal  25%  moet  zijn.      

 

10  

3  

Methodologie  

  In   dit   hoofdstuk   wordt   uitgelegd   met   behulp   van   welke   methoden   en   analysetechnieken   dit   onderzoek  is  uitgevoerd.  Na  de  achtergrondanalyse  uit  het  vorige  hoofdstuk,  is  een  systeemanalyse,   brainstormsessie,   kwalitatieve   analyse,   steekproef,   globale   haalbaarheidsanalyse,   multi-­‐criteria   analyse  en  SMART-­‐analyse  uitgevoerd.  Ieder  van  deze  methodes  zullen  nu  verder  worden  besproken.  

3.1  

Systeemanalyse  

De  eerste  analyse  is  de  zogenaamde  systeemanalyse,  hierin  wordt  het  probleemgebied  afgebakend.   Het  probleem  wordt  helder  in  kaart  gebracht  en  er  wordt  structuur  in  het  systeem  aangebracht.  De   systeemanalyse  bestaat  uit  een  doelenanalyse  en  een  causale  analyse,  welke  uiteindelijk  leiden  tot   een  systeemdiagram  waarin  die  het  hele  systeem  samenvat.    

 

3.1.1   Doelenanalyse  

In   de   doelenanalyse   wordt   het   doel  –   het   stimuleren   van   de   economische   ontwikkeling   in   Marowijne   –   operationeel   gemaakt.   Dit   betekent   dat   met   behulp   van   een   doelenanalyse   een   onduidelijk   en   globaal  probleem  vertaald  kan  worden  naar  heldere  doelstellingen.  Hierbij  is  het  belangrijk  de  vragen   ‘hoe?’  en  ‘waarom?’  te  stellen.  Waarom  is  meer  economische  activiteit  van  belang  voor  Marowijne   en  hoe  kan  dit  doel  behaald  worden?  Hierbij  worden  de  stappen  schematisch  weergegeven,  in  een   zogenaamd  doel-­‐middelschema,  zie  Fout!Verwijzingsbron  niet  gevonden..  Onderaan  het  schema  zijn   de   specifieke   doelstellingen   te   zien,   bovenaan   het   schema   staat   het   achterliggende   globale   doel   weergegeven.  

 

3.1.2  Causale  analyse  

Met   de   specifieke   doelstellingen,   criteria   en   middelen   –   onderaan   het   schema   –   kan   vervolgens   verder  worden  gewerkt  in  de  causale  analyse.  In  deze  analyse  wordt  gezocht  naar  causale  verbanden   tussen  al  deze  verschillende  factoren.  Een  causaal  verband  tussen  factor  A  en  B  betekent  dat  factor  A   invloed  heeft  op  factor  B,  hierbij  wordt  factor  A  gezien  als  de  oorzaak  en  factor  B  als  het  gevolg.  Om   dit  toe  te  lichten  met  een  voorbeeld:  scholing  kan  gezien  worden  als  factor  die  van  invloed  is  op  de   gemiddelde   inkomsten.   Wanneer   het   opleidingsniveau   in   een   regio   hoger   ligt,   zal   hier   het   gemiddelde   inkomen   ook   toenemen.   Dit   heet   een   positief   causaal   verband.   De   factoren   uit   het   doel-­‐ middelschema,   maar   ook   andere   factoren   die   van   belang   zijn   binnen   het   probleemgebied,   worden   met  elkaar  in  verband  gebracht.  Met  behulp  van  deze  analysetechniek  kan  nagegaan  worden  welke   factoren   beïnvloedt   moeten   worden,   om   een   positief   effect   te   krijgen   op   het   uiteindelijke   doel.   Uiteindelijk   leidt   deze   analyse   tot   een   systeemdiagram,   waarin   het   systeem   schematisch   wordt   samengevat.   Hierin   staan   de   middelen   weergegeven   waarmee   het   doel   positief   beïnvloed   kan   worden,   de   criteria   aan   de   hand   waarvan   de   prestaties   gemeten   kunnen   worden   en   de   externe   factoren   die   invloed   op   het   systeem   uitoefenen   van   buitenaf.   Dit   schema   is   te   zien   in   Fout!Verwijzingsbron  niet  gevonden..  

 

11  

3.2  

Actoren-­‐  en  contextanalyse  

Met  behulp  van  een  actoren-­‐  en  contextanalyse  worden  de  betrokken  partijen  en  hun  belangen,  de   externe   invloeden   en   het   effect   hiervan   in   kaart   gebracht.   Met   behulp   van   verschillende   analysetechnieken  kan  meer  inzicht  verkregen  worden  in  de  actoren  en  het  toekomstbeeld.  

  3.2.1  Actorenanalyse   Er  zijn  verschillende  betrokken  partijen  die  belangen  hebben  in  en  invloed  kunnen  uitoefenen  op  de   probleemsituatie.  In  een  actorenanalyse  wordt  verduidelijkt  wat  deze  actoren  willen,  welke  actoren   toegewijd   zijn   en   welke   actoren   meer   of   minder   macht   en   invloed   hebben.   De   eerste   stap   van   de   analyse  is  een  brainstorm,  waarin  partijen  worden  gezocht  die  dermate  betrokken  of  belangrijk  zijn   dat  zij  mee  worden  genomen  in  de  verdere  analyse.  Vervolgens  worden  de  belangen  en  doelen  van   deze  actoren  in  kaart  gebracht.  Daarna  wordt  nagegaan  wat  de  kloof  is  tussen  deze  belangen  en  de   huidige   situatie   en   wat   de   oorzaak   hiervan   is.   Als   dat   duidelijk   is,   wordt   aangegeven   in   welke   richting   de   actor   naar   oplossingen   zoekt   om   deze   kloof   te   verkleinen.   Hierna   worden   de   actoren   ingedeeld   in   ‘kritiek’,   ‘niet-­‐kritiek’,   ‘toegewijd’   en   ‘niet-­‐toegewijd’.   Kritieke   actoren   zijn   onmisbare   bondgenoten   voor   het   al   dan   niet   bereiken   van   een   economisch   actief   Marowijne.   Toegewijde   actoren   hechten   meer   belang   aan   het   probleem   en   de   mogelijke   oplossing   dan   niet-­‐toegewijde   actoren.   Tot   slot   wordt   er   nog   onderscheid   gemaakt   tussen   actoren   met   gelijkgerichte   en   tegengestelde   percepties.   Actoren  met  gelijkgerichte  percepties  streven  globaal  dezelfde  doelen  na  als  de  stichting  STOOM  en   willen   de   regio   Marowijne   ontwikkelen.   Met   name   de   kritieke,   toegewijde   actoren   met   tegengestelde  percepties  zijn  belangrijk,  omdat  deze  mogelijke  oplossingen  kunnen  blokkeren.  Ook   de  kritieke,  niet-­‐toegewijde  actoren  met  gelijkgerichte  percepties  verdienen  extra  aandacht,  omdat   deze  moeilijk  te  activeren  zijn,  maar  wel  cruciaal  zijn  voor  het  oplossen  van  het  probleem.   3.2.2  Contextanalyse   In   een   contextanalyse   wordt   nagegaan   welke   mogelijke   toekomstige   invloeden   van   buitenaf   het   probleem   of   de   oplossingen   kunnen   beïnvloeden.   Door   hier   inzicht   in   te   verkrijgen   kan   hierop   geanticipeerd   worden.   De   contextanalyse   begint   met   het   opstellen   van   een   lijst   zogenaamde   contextfactoren.  Dit  zijn  externe  krachten  waarop  de  actoren  niet  direct  invloed  kunnen  uitoefenen,   maar   die   het   probleem   of   de   mogelijke   oplossingen   kunnen   influenceren.   Al   deze   contextfactoren   worden   ingedeeld   in   categorieën.   Deze   categorieën   worden   geclassificeerd   naar   belang   en   onzekerheid.  De  invloeden  die  zowel  een  hoge  onzekerheid  hebben  als  van  groot  belang  zijn  voor  het   probleem   en   de   mogelijke   oplossingen,   worden   verder   geanalyseerd.   Deze   kunnen   namelijk   voor   grote   veranderingen   zorgen   op   de   lange   termijn.   Er   wordt   van   iedere   categorie   een   uiterste   genomen.  Aan  de  hand  hiervan  kunnen  toekomstscenario’s  geschreven  worden.  Het  is  belangrijk  de   meest   gunstige   en   minst   gunstige   situatie   te   schetsen,   zodat   het   toekomstbeeld   altijd   binnen   deze   grenzen  valt.  

3.3  

Brainstorm  

Om  ondernemersideeën  op  te  doen  worden  er  een  vijftal  brainstormtechnieken  toegepast,  namelijk   brainwriting,   quickstorm,   negatieve   brainstorm,   Matec   en   ‘Creative   Problem   Solving   process’.   Deze   verschillende   technieken   helpen   op   een   gestructureerde   manier   ideeën   te   genereren.   De   vijf   technieken  worden  hieronder  toegelicht.  

 

12  

3.3.1   Brainwriting   Om  een  eerste  beeld  van  oplossingsmogelijkheden  en  ideeën  te  krijgen,  is  brainwriting  een  zinvolle   techniek.   Hierbij   worden   in   5   tot   10   minuten   zoveel   mogelijk   ideeën   opgeschreven,   dit   doet   ieder   voor   zich.   Ieder   idee   moet   opgeschreven   worden,   er   moet   nog   volledig   out   of   the   box   gedacht   worden.  Op  deze  manier  wordt  het  oplossingsgebied  zo  breed  mogelijk.  Er  wordt  bij  deze  techniek   nog  niets  gefilterd.  

3.3.1   Quickstorm   Bij  een  quickstorm  worden  er  twee  termen  uit  de  probleemstelling  gekozen.  Bij  de  probleemstelling   van   dit   onderzoek   –   welke   ondernemingskansen   leveren   een   bijdrage   aan   de   economische   ontwikkeling  in  het  district  Marowijne  en  op  welke  manier  kunnen  deze  kansen  benut  worden?   –  zou   er  gekozen  kunnen  worden  voor  ondernemingskansen  en  economische  ontwikkeling.  Bij  iedere  term   wordt  vervolgens  een  lijst  van  10  specifieke  eigenschappen  opgesteld.  Wat  zijn  ondernemingskansen   precies   en   wat   verstaan   we   onder   economische   ontwikkeling?   De   eigenschappen   en   associaties   uit   de   verschillende   lijsten   worden   vervolgens   met   elkaar   gecombineerd,   waardoor   nieuwe   ideeën   ontstaan.  

3.3.3   Negatieve  brainstorm  

  Na   de   brainwriting   en   quickstorm   kan   een   negatieve   brainstorm   worden   uitgevoerd.   Dit   zorgt   ervoor   dat   er   geen   tunnelvisie   ontstaat,   maar   dat   ook   totaal   andere   oplossingsmogelijkheden   aan   bod   komen.  Bij  deze  techniek  moeten  er  redenen  worden  bedacht,  waarom  het  gestelde  probleem  niet   opgelost  kan  worden.  De  vraag  wordt  in  dit  geval:  waarom  lukt  het  niet  om  ondernemingskansen  te   bedenken   die   een   bijdrage   kunnen   leveren   aan   de   economische   ontwikkeling   in   het   district   Marowijne?  Hierbij  moet  zo  breed  mogelijk  worden  nagedacht,  zodat  er  –  net  als  bij  brainwriting  –   niet  wordt  gefilterd.  Hierna  kunnen  deze  redenen  nagelopen  worden  op  haalbaarheid.  Zo  worden  de   problemen  die  het  onderzoek  met  zich  meebrengt  helder.  Deze  ideeën  kunnen  omgezet  worden  in   kansen  en  op  deze  manier  komen  er  nieuwe  oplossingen  naar  voren.  

3.3.4   Matec   Matec   –   Matrice   d’Eloignement   Creatif   –   is   een   techniek   uit   de   jaren   ’70   die   op   een   structurele   manier  kan  helpen  meer  creativiteit  in  de  ideeën  te  brengen.  Net  zoals  bij  de  quickstorm  worden  er   weer   twee   kernbegrippen   uit   de   probleemstelling   gekozen.   Bij   ieder   kernbegrip   wordt   een   associatieketting   gemaakt.   Het   verschil   ten   opzichte   van   quickstorm   is   dat   er   bij   Matec   na   iedere   nieuwe  term  verder  wordt  geassocieerd.  Wanneer  het  kernbegrip  economische  ontwikkeling  gekozen   wordt,   kan   men   dit   associëren   met   Bruto   Binnenlands   Product.   Vervolgens   moet   bij   Matec   verder   gedacht  worden  met  BBP,  terwijl  bij  een  quickstorm  nog  een  associatie  bij   economische  ontwikkeling   opgeschreven  moet  worden.  Als  er  per  kernbegrip  vijf  woorden  zijn  opgeschreven,  moet  er  uit  iedere   lijst   één   begrip   worden   gekozen.   Deze   begrippen   moeten   zo   ver   mogelijk   af   staan   van   het   probleem.   Vervolgens   moeten   tussen   deze   twee   begrippen   vijf   tot   tien   overeenkomsten   gezocht   worden.   Op   deze  manier  kunnen  nieuwe  ideeën  worden  gevonden.  

3.3.5   Creative  Problem  Solving  process  

  ‘Creative   Problem   Sovling   process’   is   een   erg   concrete   techniek.   Er   moet   op   straat,   in   dit   geval   in   Marowijne,   gezocht   worden   naar   problemen.   Deze   problemen   kunnen   overal   betrekking   op   hebben,   zolang   deze   maar   gezien   zijn   tijdens   de   observatie   buitenshuis.   Dit   kan   variëren   van   iemand   die   struikelt   over   een   losliggende   steen   tot   een   kapot   stoplicht.   Al   deze   problemen   moeten   genoteerd  

 

13  

worden.  Dit  kan  enige  tijd  in  beslag  nemen.  Wanneer  de  observatie  klaar  is,  moet  nagegaan  worden   welke   vijf   problemen   het   grootst   zijn.   Voor   ieder   van   deze   problemen   wordt   vervolgens   –   bijvoorbeeld   met   behulp   van   brainwriting   –   een   lijst   oplossingen   bedacht.   Door   buitenshuis   te   observeren,   worden   weer   nieuwe   problemen   ontdekt   waardoor   ook   weer   nieuwe   oplossingen   bedacht  kunnen  worden.  

3.4  

Kwalitatieve  analyse  

In   de   kwalitatieve   analyse   worden   diepte-­‐interviews   gehouden.   Op   deze   manier   kan   er   specifieke   informatie  worden  verzameld,  die  niet  uit  te  drukken  is  in  cijfers  of  kernbegrippen.  De  kwalitatieve   analyse   is   een   zeer   tijdrovende   analyse,   daarom   moet   er   een   selectie   gemaakt   worden   welke   personen  wel  en  welke  niet  geïnterviewd  worden.  Diepte-­‐interviews  zijn  erg  bruikbaar,  omdat  er  in   verhouding   zeer   veel   informatie   uitkomt.   Wel   moet   erop   gelet   worden   dat   een   interview   altijd   subjectief  is.  De  geïnterviewde  kijkt  nooit  volledig  objectief  naar  een  probleem  en  ook  de  interviewer   kan  zaken  anders  interpreteren  dan  deze  bedoeld  zijn.    

3.5  

Statistisch  onderzoek  

In  het  statistische  onderzoek  wordt  een  steekproef  –  een  selectie  van  de  inwoners  van  Marowijne  –   aan  een  aantal  vragen  onderworpen.    Middels  dit  onderzoek  wordt  informatie  verzameld  bij  een  de   steekproef,   waarmee   uiteindelijk   uitspraak   gedaan   kan   worden   over   een   grotere   groep,   namelijk   alle   inwoners   van   Marowijne.   Hiervoor   moet   allereerst   nagegaan   worden   welke   informatie   verzameld   moet  worden  en  welke  informatie  deze  steekproef  zou  kunnen  verstrekken.  Zo  kunnen  de  inwoners   van   Marowijne   bijvoorbeeld   aangeven   welke   behoeften   zij   hebben.   Wanneer   helder   is   welke   informatie   ingewonnen   moet   worden,   kan   een   interview   opgesteld   worden.   Vervolgens   moet   bepaald   worden   hoe   groot   de   steekproef   moet   zijn   om   een   betrouwbare   uitspraak   over   de   gehele   populatie   te   kunnen   doen.   Daarna   kunnen   de   interviews   worden   afgenomen   en   kan   er   een   databestand   worden   gemaakt   met   behulp   van   het   statistische   computerprogramma   SPSS.   Hiermee   kunnen   verschillende   statistische   toetsen   uitgevoerd   worden,   waarmee   de   gewenste   informatie   verkregen   wordt.   Zo   kan   met   behulp   van   een   t-­‐test   nagegaan   worden   of   de   steekproef   wel   representatief   is   voor   de   bevolking   van   Marowijne.   Met   behulp   van   frequentietabellen   en   gemiddelde  scores  kan  nagegaan  worden  waar  de  grootste  vraag  naar  is  in  de  regio.  

3.6  

Globale  haalbaarheidsanalyse  

Gedurende  de  globale  haalbaarheidsanalyse  zullen  de  mogelijke  oplossingen  getest  worden.  Er  zullen   verschillende   criteria   worden   opgesteld,   waarop   deze   oplossingen   getoetst   worden.   De   scores   zullen   per   oplossing     worden   opgeteld,   wat   moet   leiden   tot   een   selectie   van   de   beste   oplossingen.   Deze   haalbaarheidsanalyse   is   globaal,   omdat   de   scores   niet   uitgedrukt   zijn   in   specifieke   getallen   maar   slechts  op  een  schaal  van  -­‐-­‐  tot  ++  kunnen  scoren.  Zo  kan  op  een  relatief  snelle  en  rationele  manier   een  grove  selectie  worden  gemaakt  en  vallen  de  oplossingen  die  niet  haalbaar  zijn  direct  af.  

3.7  

Multi-­‐criteria  analyse  

Een   multi-­‐criteria   analyse   is   een   wetenschappelijke   analysetechniek   die   helpt   om   tussen   verschillende   oplossingsalternatieven   een   rationele   keuze   te   maken.   Er   worden   verschillende   criteria   opgesteld  aan  de  hand  waarvan  de  oplossingsalternatieven  getoetst  worden.  Nadat  de  criteria  –  en   de   schaal   waarin   deze   gemeten   worden   –   zijn   vastgesteld,   worden   de   scores   ingevuld.   Deze   worden,   in  tegenstelling  tot  de  globale  haalbaarheidsanalyse,  uitgedrukt  in  zo  specifiek  mogelijke  getallen.    

 

14  

3.8  

SMART  analyse  

In   de   SMART   analyse   wordt   verder   gegaan   met   de   gegevens   uit   de   multi-­‐criteriatabel.   De   eerste   stap   is  om  de  gevonden  gegevens  te  standaardiseren.  Dit  betekent  dat  alle  scores  op  een  nieuwe  schaal   –   tussen  nul  en  een  –  worden  uitgedrukt.  Hierbij  krijgt  de  laagste  score  een  nul  en  de  hoogst  mogelijke   score   een   één.   Vervolgens   krijgt   ieder   criterium   een   weging.   Hierbij   moet   nauwkeurig   een   onderscheid  worden  gemaakt  tussen  de  verschillende  criteria.  Het  minst  belangrijke  criterium  krijgt   als   weging   1,   waarbij   iedere   score   gelijk   blijft.   Het   belangrijkste   criterium   krijgt   de   hoogste   weging,   waarbij   iedere   score   vermenigvuldigd   wordt   met   dit   getal.   Op   deze   manier   wegen   belangrijkere   criteria   zwaarder   mee   in   de   analyse   dan   de   minder   belangrijke   criteria.   De   laatste   stap   is   dat   alle   gestandaardiseerde   scores   vermenigvuldigd   worden   met   het   gewicht   en   vervolgens   worden   opgeteld.  Het  oplossingsalternatief  wat  nu  het  hoogst  scoort,  komt  als  beste  uit  de  bus.    

 

15  

4  

Systeemanalyse  

 

 

 

 

 

 

 

 

  In  dit  hoofdstuk  zal  aan  de  hand  van  verschillende  analysetechnieken  het  probleemveld  in  Marowijne   weergegeven   worden.   Hierbij   gaat   het   om   de   afbakening   van   het   probleem   en   de   onderlinge   samenhang  van  verschillende  factoren  die  een  rol  spelen.  Allereerst  zal  er  een  doelenanalyse  worden   uitgevoerd.   Hierin   zal   het   doel,   de   stijging   van   het   inkomen   per   capita,   verduidelijkt   worden   en   operationeel   worden   gemaakt.   Vervolgens   zal   een   causale   analyse   worden   uitgevoerd,   waarin   de   onderlinge   samenhang   tussen   factoren   wordt   gevisualiseerd.   Dit   alles   is   samengevoegd   in   een   overzichtelijk  diagram  van  het  volledige  systeem.  

4.1  

Doelenanalyse  

Een  van  de  doelen  in  het  onderzoek  is  een  verhoging  van  het  gemiddelde  inkomen  per  capita  in  de   regio  Marowijne.  Allereerst  is  nagegaan  waarom  dit  doel  bereikt  moet  worden  en  hoe  dit  bereikt  kan   worden.  Het  verhogen  van  inkomen  per  capita  hangt  sterk  samen  met  de  welvaart  in  de  regio.  Hoe   meer  men  verdient,  hoe  meer  men  in  zijn  of  haar  behoeften  kan  voorzien.  Echter  is  dit  geen  direct   verband,   omdat   het   niet   alleen   gaat   om   het   kunnen   veroorloven   van   bepaalde   middelen.   De   middelen   moeten   namelijk   ook   aangeboden   worden   binnen   het   geografische   gebied   waarin   men   afneemt.  Dit  betekent  dat  er  meer  economische  activiteit  nodig  is  om  de  welvaart  te  vergroten.  Dit   kan  door  het  inkomen  per  capita  te  vergroten,  maar  er  zijn  andere  manieren.  Zo  kan  er  goedkoper   geproduceerd  worden,  zodat  bij  gelijkblijvende  inkomsten  men  meer  kan  consumeren.  Daarnaast  is   ook   het   vertrouwen   van   bedrijven   en   consumenten   belangrijk   voor   de   economische   activiteit.   Als   men  geen  vertrouwen  heeft  in  een  bedrijf,  zal  hij  of  zij  hier  niet  snel  producten  kopen.  Iets  wat  een   negatief   effect   heeft   op   de   economische   activiteit,   omdat   er   minder   wordt   geconsumeerd.   Om   dit   vertrouwen   te   verhogen,   moeten   risico’s   gespreid   worden.   Wanneer   er   10   ondernemingen   zijn,   is   de   kans  groter  dat  persoon  X  vertrouwen  heeft  in  één  van  deze  ondernemingen,  dan  wanneer  er  slechts   4  ondernemingen  zijn.  Belangrijk  is  dus  dat  er  een  grote  diversiteit  aan  ondernemingen  is,  hiervoor   zijn  echter  wel  investeringen  vereist,  een  van  de  drie  instromen  van  het  leaky  bucket  model.   Om   goedkoper   te   produceren,   met   als   doel   een   hogere   consumptie,   is   het   belangrijk   om   transportkosten  zo  laag  mogelijk  te  houden.  Er  zal  dus  minder  geïmporteerd  moeten  worden  vanuit   Paramaribo   en   meer   lokaal   geproduceerd   moeten   worden   om   dit   te   bereiken.   Wanneer   de   importuitgaven  stijgen,  krimpt  volgens  het  leaky  bucket  model  de  economie.  Daarom  moeten  deze   uitgaven   zo   veel   mogelijk   beperkt   worden.   Daarnaast   is   het   belangrijk   om   schaalvoordelen   te   creëren,  als  de  productieschaal  toeneemt,  nemen  ook  het  aantal  financiële  voordelen  toe.  Mocht  er   meer   geproduceerd   worden   dan   er   geconsumeerd   wordt   in   Marowijne,   kunnen   de   overige   producten   geëxporteerd   worden   om   zo   de   afzetmarkt   te   vergroten.   Hierdoor   stijgen   de   exportinkomsten  en  wordt  de  lokale  markt  sterker.  

4.2  

Causale  analyse  

In  deze  fase  van  de  systeemanalyse  is  gezocht  naar  manieren  waarop  het  hoogste  doel  beïnvloed  kan   worden.  Factoren  die  van  invloed  kunnen  zijn  op  het  hoogste  doel  –  via  de  operationele  doelen  uit   de  vorige  paragraaf  –  zijn  in  deze  analyse  in  kaart  gebracht.  Dit  zijn  dan  ook  de  criteria,  aan  de  hand   waarvan  het  al  dan  niet  slagen  van  het  project  gemeten  kan  worden.  Daarnaast  zijn  er  nog  externe   factoren,   die   niet   direct   door   ons   te   beïnvloeden   zijn.   De   relaties   tussen   al   deze   factoren   zijn    

16  

schematisch  

 

weergegeven  

in  

17  

  Bijlage  C:  Causaal  Relatiediagram  voor  ondernemen  in  Marowijne.     In   onderstaand   schema   is   een   versimpelde   weergave   van   de   dynamiek   van   het   causaal   relatie   diagram  te  zien.  De  vijf  centrale  factoren  zijn:  het  inkomen  per  capita,  de  werkloosheid,  het  aantal   mensen  die  (middelbaar  of  hoger)  geschoold  zijn  en  de  overheidsinkomsten-­‐  en  uitgaven.  Er  kan  in   dit  schema  onderscheid  worden  gemaakt  tussen  twee  loops.  Te  beginnen  met  de  inkomen-­‐scholing-­‐ werkloosheid-­‐loop.   Bij   een   toename   van   gemiddeld   inkomen   per   hoofd   van   de   bevolking,   heeft   men   meer   geld   om   uit   te   geven   aan   scholing.   Dit   resulteert   in   een   hoger   gemiddeld   opleidingsniveau,   waardoor   meer   mensen   in   aanmerking   komen   voor   een   baan   in   het   formele   circuit.   De   werkloosheid   wordt   dus   lager.   Bij   een   lagere   werkloosheid   genereren   meer   mensen   inkomsten,   hierdoor   stijgt   het   inkomen   per   capita.   Er   is   dus   een   negatief   verband   tussen   Figuur  4:  Dynamiek  causaal  relatie  diagram   inkomen,   scholing   en   werkloosheid.   Wanneer   inkomen   en   scholing   toenemen,   zal   werkloosheid   afnemen.   Daarnaast   draagt   meer   scholing   bij   aan   meer   formeel   geregistreerde   ondernemingen.   Middels   overheidssubsidies   wordt   geprobeerd  scholing  zo  goedkoop  mogelijk  te  maken.  Boeken  worden  bijvoorbeeld  door  de  nationale   overheid   verstrekt.   Een   hoger   opleidingsniveau   zal   resulteren   in   meer   formeel   geregistreerde   ondernemingen.   Momenteel   heeft   het   merendeel   van   de   ondernemingen   in   Moengo   geen   vergunning,  dit  wordt  gedoogd  door  de  districtscommissaris.  Geen  vergunning  betekent  dat  er  ook   geen   inschrijving   bij   de   KKF   (Kamer   van   Koophandel   en   Fabrieken)   mogelijk   is.   Hierdoor   dragen   de   ondernemingen   minder   belasting   af   dan   zou   moeten,   maar   krijgen   zij   ook   geen   begeleiding   in   ondernemerschap.   Meer   scholing  –  met  betrekking  tot  ondernemen   –    kan  mensen  bewust  maken   van   het   belang   van   inschrijving   bij   de   KKF.   Als   dit   toeneemt,   neemt   ook   het   overheidsbudget   toe   vanwege  de  hogere  belastingen.  De  tweede  loop  laat  dus  een  positief  verband  zien  tussen  scholing,   het   aantal   formele   ondernemingen   en   het   overheidsbudget.   Tot   slot   heeft   het   aantal   formeel   geregistreerde   ondernemingen   ook   nog   een   negatief   verband   met   de   werkloosheid.   Wanneer   er   meer   ondernemingen   gevestigd   zijn   in   Marowijne,   zijn   er   meer   banen   beschikbaar   dus   zal   de   werkloosheid   afnemen.   Hierdoor   neemt   het   gemiddelde   inkomen   toe,   waardoor   de   overheidsinkomsten  stijgen.   Naast  deze  vijf  centrale  factoren  zijn  er  nog  meer  zaken  van  invloed  op  het  systeem.  De  belangrijkste   zullen   nu   aan   bod   komen.   Door   een   toename   van   de   lokale   productie,   zullen   de   importuitgaven   afnemen.   Als   meer   lokaal   geproduceerd   wordt,   is   het   niet   meer   nodig   veel   producten   vanuit   Paramaribo   te   importeren.   Wanneer   er   op   grote   schaal   lokaal   wordt   geproduceerd,   kan   de   afzetmarkt  zelfs  vergroot  worden  en  zullen  er  meer  inkomsten  vanuit  export  zijn.  Deze  inkomsten  –   en  de  beperkte  importuitgaven  –  dragen  bij  aan  economische  groei,  waardoor  de  welvaart  toeneemt.   Meer   lokale   productie   draagt   vervolgens   weer   bij   een   minder   werkloosheid,   omdat   een   hogere   productie  altijd  meer  arbeid  met  zich  meebrengt.  Meer  werkende  mensen  resulteert  in  een  stijging  

 

18  

van  het  gemiddelde  inkomen,  waardoor  men  meer  kan  consumeren.  Een  hogere  consumptie  draagt   bij  aan  de  welvaart.  Echter  zijn  voor  de  toename  van  lokale  productie  en  de  toename  van  het  aantal   formeel   geregistreerde   bedrijven   wel   investeerders   nodig.   Ondernemers   hebben   namelijk   een   startkapitaal   nodig,   in   de   vorm   van   investeringen.   Wanneer   investeringen   toenemen,   groeit   de   economie  –  leaky  bucket  model  –,  maar  het  investeringsbedrag  is  een  externe  factor.  Wij  beschikken   niet  over  de  middelen  om  deze  direct  te  beïnvloeden.  Wel  is  het  mogelijk  investeerders  te  motiveren   om   een   bijdrage   te   leveren   aan   het   startkapitaal   van   ondernemingen   in   Marowijne.   Een   andere   zogenaamde  externe  factor  is  de  institutionele  bijstand,  zoals  de  KKF  in  Paramaribo.  Momenteel  is  er   geen   Kamer   van   Koophandel   in   Marowijne.   Ondernemers   moeten   hiervoor   helemaal   naar   Paramaribo,   wat   de   barrière   nog   groter   maakt   om   zich   in   te   schrijven.   Een   lokale   KKF   zou   kunnen   bijdragen  tot  meer  ingeschreven  ondernemingen.  Daarnaast  kan  het  fungeren  als  ondersteuning  en   stimulans  voor  potentiële  ondernemers.    

4.3  

Systeemdiagram  

Een  systeemdiagram  presenteert  de  externe  factoren,  de  criteria  en  de  middelen  van  een  actor.  In   dit   geval   wordt   er   een   systeemdiagram   gemaakt   voor   STOOM,   om   te   duiden   welke   maatregelen   STOOM  kan  nemen  en  welke  barrières  er  zijn  aan  het  handelen  van  de  stichting.    Aan  de  bovenkant   zijn  de  externe  factoren  te  zien  die  van  invloed  zijn  op  de  economische  activiteit  in  de  regio,  maar  die   niet  direct  door  STOOM  beïnvloed  kunnen  worden.  Gezien  het  feit  dat  de  lokale  overheid  niet  heel   nauw  betrokken  is  bij  het  bepalen  van  het  nationaal  beleid  kan  de  stichting  zich  moelijk  mengen    in   discussies  op  nationaal  niveau.  Daarnaast  heeft  STOOM  geen  invloed  op  de  bereidheid  van  externe   investeerders  om  zich  te  vestigen  in  Marowijne.  Het  enige  waarmee  de  stichting  kan  bijdragen  aan   een   aantrekkelijker   investeringsklimaat   is   door   de   beschikbaarheid   van   informatie   te   vergroten.   Investeerders   doen   zelf   echter   ook   onderzoek   naar   de   kosten   en   de   baten   van   een   eventuele   investering  en  laten  zich  meestal  daardoor  leiden.    Aan  de  rechterkant  van  het  systeemdiagram  zijn   de  criteria  te  zien  waarop  de  opdrachtgever  invloed  wil  uitoefenen,  namelijk  een  positieve  invloed  op   welvaart   en   economie   en   een   negatief   effect   op   werkloosheid.   Aan   de   hand   van   deze   criteria   kan   achteraf   het   al   dan   niet   slagen   van   het  project  bepaald  worden.     Tot   slot   zijn   aan   de   linkerkant   middelen   zichtbaar,   waarmee   de   criteria   –   en   dus   het   doel   –   beïnvloed   kunnen   worden.   Wat   opvalt   aan   de   middelen   van   de   stichting   is   dat   het   vaak   een   bemiddelende   rol   betreft.   Zo  kan  de  stichting  met  haar  huidige   ervaringen   de   lokale   overheid   goed   adviseren   met   betrekking   tot   onderwijs   en   heeft   zij   de   mogelijkheid   om   direct   in   contact   te   komen   met   scholieren.   Daarnaast   Figuur  5:  Systeemdiagram  voor  STOOM   kan   de   stichting   ook   als   aanspreekpunt   fungeren   voor   ondernemers   en   kan   zij   een   centraal   punt   zijn   voor   het   opslaan   van   informatie.      

 

19  

5  

Analyse  van  actoren,  context,  kansen  en  bedreigingen  

  In   dit   hoofdstuk   zullen   de   actoren-­‐   en   contextanalyse   gepresenteerd   worden.   Het   doel   van   de   actorenanalyse   is   om   de   belangen   en   doelen   van   alle   betrokken   personen   en   organisaties   te   verhelderen.   Het   doel   van   een   contextanalyse   is   het   in   kaart   brengen   van   mogelijke   toekomstige   invloeden  uit  de  omgeving  op  het  probleem  en/of  de  mogelijke  oplossingen.  De  contextanalyse  helpt   te   anticiperen   om   deze   mogelijke   toekomstige   invloeden.   Daarnaast   zullen   de   kansen   en   bedreigingen,  die  gelden  voor  de  ondernemers  in  Marowijne,  uiteengezet  worden.      

5.1  

Actorenanalyse  

Er   zijn   een   aantal   organisaties,   personen   en   instanties   die   verschillende   belangen   hebben   in   de    probleemsituatie.   In   deze   paragraaf   zullen   deze   actoren,   hun   belangen   en   doelen   verduidelijkt   worden.   Het   is   belangrijk   inzicht   te   krijgen   in   welke   actoren   zullen   meewerken   en   welke   eventueel   oplossingen  kunnen  blokkeren,  hiermee  moet  rekening  gehouden  worden  bij    de  implementatie  van   de   oplossingen.   Allereerst   zijn   de   betrokken   actoren   geïnventariseerd,   er   is   nagegaan   welke   instanties   en   personen   nauw   betrokken   zijn   bij   het   probleem.   De   belangrijkste   actoren   zijn:   de   inwoners  van  Marowijne,  de  regionale  overheid,  de  middel-­‐  en  kleinbedrijven  in  Marowijne,  Suralco,   STOOM   en   de   investeerders.   Hierna   is   nagegaan   welke   doelen   en   belangen   deze   instanties   en   personen   hebben,   welke   kloof   er   is   tussen   de   huidige   situatie   en   de   gewenste   situatie,   wat   de   oorzaak  van  deze  kloof  is  en  in  welke  richting  naar  mogelijke  oplossingen  gezocht  kan  worden.  Dit  is   schematisch   weergegeven   in   Tabel  11  van   Bijlage   G:   Actorenanalyse.   Hieruit   blijkt   dat   alle   actoren,   behalve  Suralco,  baat  hebben  bij  meer  werkgelegenheid  in  Marowijne,  dit  draagt  namelijk  bij  aan  het   verwezenlijken   van   de   door   hen   gewenste   situatie.   Deze   actoren   hebben   gelijkgerichte   percepties.   Suralco   heeft   tegengestelde   percepties   op   dit   vlak,   omdat   een   bijdrage   aan   de   ontwikkeling   van   Marowijne  niet  centraal  staat,  maar  het  maken  van  winst  middels  bauxietwinning.  Echter  is  Suralco   een   invloedrijke   actor,   wanneer   het   bedrijf   vertrekt,   heeft   dit   een   hogere   werkloosheid   tot   gevolg.   Daarom   zijn   niet   alleen   de   belangen   van   een   actor   belangrijk,   maar   ook   de   toewijding   en   invloed   van   de  actor.  Er  wordt  onderscheid  gemaakt  tussen  zogenaamde  ‘kritieke’  en  ‘niet-­‐kritieke’  actoren.  Voor   de   kritieke   actoren   staan   grote   belangen   op   het   spel,   ze   zijn   moeilijk   te   vervangen   en   zijn   in   hoge   mate   afhankelijk   van   het   al   dan   niet   oplossen   van   het   probleem.   De   niet-­‐kritieke   actoren   zijn   in   geringe   mate   afhankelijk.   Daarnaast   zijn   er   ‘toegewijde’   en   ‘niet-­‐toegewijde’   actoren   te   onderscheiden.   De   toegewijde   actoren   hebben   het   probleem   en/of   de   oplossing   hoog   op   hun   prioriteitenlijst   staan   en   zullen   zich   hier   voor   –   of   tegen   –   inzetten.   De   niet-­‐toegewijde   actoren   daarentegen   zijn   vaak   moeilijk   te   activeren   en   zullen   niet   direct   in   actie   komen.   In   Tabel  12  is   schematisch   weergegeven   welke   actoren   kritiek,   niet-­‐kritiek,   toegewijd   en   niet-­‐toegewijd   zijn.   Belangrijk   zijn   de   kritieke,   toegewijde   actoren   met   tegengestelde   belangen   en   de   kritieke,   niet-­‐ toegewijde  actoren  met  gelijkgerichte  percepties.  In  deze  laatste  categorie  vallen  de  inwoners  en  de   investeerders.  Deze  groepen  zijn  onmisbaar  voor  het  slagen  van  een  oplossing,  maar  zijn  moeilijk  te   activeren.  Inwoners  die  van  mening  zijn  dat  zij  het  op  dit  moment  goed  hebben,  zullen  er  niet  snel   voor  kiezen  een  onderneming  op  te  zetten,  waar  veel  werk  en  een  hoog  risico  bij  komt  kijken.  Voor   investeerders   is   Marowijne   momenteel   geen   aantrekkelijk   gebied.   Als   er   interessantere   projecten   op   een   andere   locatie   zijn,   zullen   de   investeerders   er   geen   voordeel   bij   hebben   in   Marowijne   te   investeren.   De   inwoners   en   potentiële   toekomstige   investeerders   zouden   dus   mogelijk   voor  

 

20  

weerstand   kunnen   zorgen.   Nu   deze   kennis   bekend   is,   kan   hierop   worden   ingespeeld   en   kunnen   deze   twee  groepen  meer  worden  betrokken  of  op  een  andere  manier  worden  benaderd.   Economische  actief  en  ontwikkeld  Marowijne     Dit   toekomstscenario   is   het   meest   gunstig   voor   STOOM.   In   dit   geval   krimpt   het   aantal   mensen   die   werkzaam   zijn   in   de   informele   sector,   het   opleidingsniveau   stijgt   en   er   komen   meer   ondernemers.   Hierdoor  wordt  het  gebied  aantrekkelijker  voor  investeerders,  waardoor  ondernemingen  zich  verder   kunnen   ontwikkelen.   Dit   heeft   tot   gevolg   dat   zij   meer   kunnen   produceren   en   hun   afzetmarkt   kunnen   vergroten,  in  dit  geval  kan  er  wellicht  ook  voor  Frans-­‐Guyana  en  Paramaribo  worden  geproduceerd.   Wanneer  de  productieschaal  groter  wordt,  zijn  er  meer  werknemers  nodig.  Dit  trekt  mensen  uit  de   stad   naar   Marowijne,   omdat   daar   meer   kans   is   op   een   baan.   Deze   toekomstsituatie   is   in   Figuur   10   te   zien  in  de  rechterbovenhoek.   Het  leeggelopen  district     Het   minst   gunstige   toekomstscenario   voor   Marowijne   is   de   leeggelopen   regio.   Dit   scenario   is   schematisch   weergegeven   in   de   hoek   links   onderin,   in   Figuur   10.   In   dit   geval   blijft   een   groot   deel   van   de   bevolking   werkzaam   in   de   informele   sector.   Zo   worden   er   geen   investeerders   naar   de   regio   getrokken   en   kunnen   ondernemingen   zich   niet   verder   ontwikkelen.   Hierdoor   stagneert   de   productie,   waardoor  veel  mensen  hun  inkopen  elders  moeten  doen.  Wanneer  er  weinig  wordt  geproduceerd,   worden   er   ook   geen   nieuwe   banen   gecreëerd   en   blijven   veel   mensen   werkloos.   Dit   leidt   ertoe   dat   mensen  werk  gaan  zoeken  in  een  andere  regio,  het  district  loopt  langzaam  leeg.    

5.3  Analyse  van  kansen  en  bedreigingen   Met   een   Strenghs,   Weaknesses,   Opportunities   en   Threats-­‐   analyse   (SWOT)   worden   de   kansen   en   sterktes  uitgezet  tegenover  de  bedreigingen  en  zwaktes.  Als  er  een  raakvlak  is  tussen  twee  van  die   eigenschappen,  hebben  deze  eigenschappen  invloed  op  elkaar.  In  Bijlage  I:  SWOT  analyse  wordt  de   totale  SWOT-­‐analyse  uitgelegd,  in  deze  paragraaf  worden  de  raakvlakken  besproken.     De   positieve   punten   van   het   onderzoek   voor   een   ondernemer   is   dat   de   langetermijnvisie   wordt   gehanteerd,   in   combinatie   met   een   stimulering   voor   het   onderwijs   kan   de   ondernemer   een   hoger   onderwijsniveau   creëren.   Daarnaast   richt   het   onderzoek   zich   op   meer   diversiteit   van   producten   in   Marowijne,  dit  kan  de  ondernemers  stimuleren  om  ook  andere  producten  op  de  markt  te  brengen.   Een  belangrijke  bedreiging  is  dat  zodra  er  een  onderneming  opgezet  wordt  en  deze  winst  maakt,  de   winst   niet   opnieuw   in   het   bedrijf   wordt   gestoken.   Met   name   in   combinatie   met   de   zwakte   dat   ondernemerschap  niet  in  de  Surinaamse  cultuur  zit,  is  dit  een  bedreiging  die  extra  aandacht  verdient.   Echter   kan   een   goede   langetermijnvisie   ervoor   zorgen   dat   ondernemers   zich   bewust   worden   van   het   belang   dat   geld   opnieuw   in   het   bedrijf   wordt   gestoken.   Echter   zit   het   ondernemerschap   niet   in   de   Surinaamse   cultuur,   dit   is   een   van   de   zwaktes.   Mensen   in   Suriname   richten   zich   wat   minder   op   de   lange   termijn,   maar   leven   meer   van   dag   tot   dag.   Dit   maakt   hen   minder   geschikte   ondernemers,   omdat   een   ondernemer   niet   zonder   goede   planning   kan.   Door   deze   zwakte   kan   het   zo   zijn   dat   het   sneeuwbaleffect  niet  op  gang  komt.  Een  andere  kans  is  dat  een  onderneming  zich  niet  alleen  richt  op   Marowijne,   maar   ook   op   Paramaribo   en   Frans-­‐Guyana   en   hierheen   producten   gaat   exporteren.   Echter   is   een   van   de   zwaktes   dat   de   infrastructuur   in   de   regio   beperkt   is.   Om   met   regelmaat   producten  te  exporteren  naar  Paramaribo  en/of  Frans-­‐Guyana,  is  goede  infrastructuur  een  vereiste   om   het   rendabel   te   maken.   Met   het   oog   op   deze   kans-­‐zwakte   combinatie,   is   het   belangrijk   dat   ondernemingen  zich  in  eerste  instantie  voornamelijk  richten  op  de  lokale  vraag.  Hierdoor  wordt  ook  

 

21  

de   uitstroom   van   geld   vanuit   de   lokale   markt   beperkt,   omdat   er   minder   geïmporteerd   hoeft   te   worden.      

 

 

22  

6  

Kwalitatieve  analyse  

  In   dit   hoofdstuk   worden   de   bevindingen   uit   de   afgenomen   interviewen   weergegeven.   Ten   eerste   zullen   de   ondervraagde   groepen   uiteengezet   worden,   daarna   zullen   de   opvallende   uitspraken   genoemd  worden.  De  complete  interviewverslagen  zijn  te  vinden  in  Bijlage  A:  Interviewverslagen.    

6.1  

Geïnterviewde  groepen  

Om  de  informatie  zo  breed  mogelijk  te  verkrijgen  zijn  er  verschillende  partijen  benaderd.  Zo  zijn  er   organisaties   in   Paramaribo   benaderd   om   achtergrondinformatie   te   krijgen   en   om   de   standpunten   van   de   omliggende   regio’s   ten   opzichte   van   Marowijne   te   bepalen.   Daarnaast   is   er   met   verschillende   (lokale)   overheidsinstanties   gesproken   over   het   beleid   ten   opzichte   van   werkgelegenheid   creëren,   ondernemerschap   stimuleren   en   de   huidige   criteria   waaraan   ondernemers   moeten   voldoen   om   voor   een   vergunning   in   aanmerking   te   komen.   Verder   zijn   er   ook   ondernemers   geïnterviewd.   Van   deze   ondernemers   was   het   belangrijk   te   weten   hoe   goed   hun   onderneming   liep,   welke   producten   veel   gekocht  werden,  wat  zij  aan  promotie  deden  en  welke  ze  problemen  ze  zagen  met  betrekking  tot  het   verkrijgen  van  vergunningen.  Verder  zijn  er  ook  enquêtes  afgenomen  bij  de  lokale  bevolking,  onder   andere   om   de   marktvraag   en   ondernemingswensen   te   onderzoeken.   Er   is   ook   met   verschillende   leraren   gesproken   van   de   Waaldijk   Mulo,   dit   met   betrekking   tot   het   opzetten   van   de   IMEO   in   Moengo.   Tenslotte   zijn   er   ook   nog   een   aantal   observaties   gedaan   om   objectievere   informatie   te   verkrijgen.   Als   er   van   documenten   gebruikt   is   gemaakt   die   tijdens   de   interviews   verkregen   zijn,   staan   deze  genoemd  in  de  literatuurlijst.    

6.2  

Resultaten  uit  interviews    

In  deze  paragraaf  worden  de  verschillende  knelpunten  en  andere  opvallende  zaken  besproken  die  uit   de   interviews   en   observaties   zijn   voortgekomen.   Hieronder   zullen   de   elementen   puntsgewijs   besproken  worden.    

6.2.1   Onbereikbaar  kapitaal     In   de   enquête   die   is   afgenomen   met   de   lokale   bevolking   blijkt   dat   een   groep   van   57%   van   de   ondervraagden  met  het  idee  gespeeld  heeft  om  een  onderneming  op  te  zetten.  Van  deze  groep  geeft   bijna  39%  aan  dat  de  ondernemingen  nog  niet  is  gerealiseerd  vanwege  financiële  redenen.  Het  is  een   indicator  dat  men  in  Marowijne  moeilijk  aan  kapitaal  kan  komen  om  een  onderneming  op  te  zetten.   Uit  de  interviews  wordt  dit  probleem  ook  genoemd.  Starters  lopen  vaak  vast  bij  de  financiering  van   de  onderneming,  meestal  omdat  er  geen  onderpand  is.  Daarnaast  wordt  betwist  of  de  beoordeling   van  de  aanvragen  objectief  gebeurt  (Sijthoff,  2010).       Voor   mensen   die   een   lening   willen   aanvragen   zonder   onderpand   begint   de   GODO-­‐bank   met   een   (pilot)   microfinancieringsproject.   Het   rentepercentage   hiervoor   is   25%.   Afhankelijk   van   het   type   micro-­‐ondernemer  dat  de  aanvraag  doet  moeten  er  een  aantal  dingen  overlegd  kunnen  worden  om   de   zekerheid   van   terugbetaling   te   vergroten.   Het   hoge   rentepercentage   vormt   een   obstakel   en   zorgt   er   juist   vaak   voor   dat   er   weinig   ondernemingen   kans   van   slagen   hebben   (Dilweg,   2010).     Bij  de  Godo-­‐bank  worden  er  in  het  pilot-­‐project  mogelijk  om  tot  3800  SRD  te  lenen.  Hier  is  dan  wel   verplicht   om   bijvoorbeeld   een   prognose   te   maken   van   de   inkomsten.   Bij   een   goede   cijfermatige   onderbouwing   en   motivatie   kan   er   een   bedrag   tot   6000   SRD   verstrekt   worden.   Over   het   geleende    

23  

bedrag  moet  vervolgens  nog  1,5%    afsluitingsprovisie  en  8%  omzetsbelasting  over  de  provisie  betaald   worden.   Verder   moet   de   lening   en   de   rente   binnen   maximaal   1   jaar   worden   terugbetaald   (Godo-­‐ bank   ,   2010).   Voor   een   onderneming   die   opgezet   wordt   is   het   heel   moeilijk   om   binnen   1   jaar   de   investering   uit   een   onderneming   te   halen.   De   hoge   rentevoet   en   de   korte   betalingstermijn   leggen   daarom  nog  een  extra  druk  op  de  ondernemer,  die  een  hogere  prijs  moet  rekenen  om  de  lening  te   kunnen  afbetalen.  Vergeleken  met  een  ondernemer  die  zonder  geleend  geld  een  onderneming  start   moet  de  micro-­‐ondernemer  zijn  verkoopprijs  in  principe  25%  hoger  leggen.  Dit  zorgt  voor  een  zeer   ongunstige   concurrentiepositie   en   maakt   de   kans   van   slagen   klein.     Tenslotte   is   er   ook   een   kleine   kans   om   investeringen   bij   private   partijen   los   te   krijgen.   Mensen   in   Suriname  beginnen  liever  zelf  de  onderneming  dan  dat  ze  investeren  in  een  onderneming.  Daarom   zijn   veel   mensen   ook   huiverig   om   hun   ondernemingsplan   te   delen   met   potentiële   investeerders   (Sijthoff,  2010)  

6.2.2   Suralco  als  verzorger   Zoals   in   hoofdstuk   2   genoemd   is,   heeft   de   aanwezigheid   van   bauxiet   Moengo   tot   ontwikkeling   gebracht.  Suralco  heeft  het  mogelijk  gemaakt  dat  alle  faciliteiten  beschikbaar  zijn  geworden,  en  heeft   vaak  ingegrepen  in  de  samenleving.  De  gevolgen  hiervan  zijn  te  merken  in  de  omgeving  van  Moengo,   waardoor   Moengo   nu   niet   echt   tot   ontwikkeling   is   gekomen.   Dit   is   vooral   duidelijk   wanneer   Moengo   vergeleken  wordt  met  Albina,  waar  veel  meer  ondernemingen  zijn.  Dit  komt  onder  andere  doordat   Albina  dichter  bij  Frans-­‐Guyana  ligt,  maar  het  feit  dat  Moengo  buiten  bauxiet  om  niets  exporteert  is   opvallend.   De   oorzaak   van   die   verschillen   tussen   Moengo   en   Albina   is   ook   de   aanwezigheid   van   Suralco.  Doordat  het  bauxietbedrijf  veel  taken  op  zich  nam,  hebben  weinig  andere  sectoren  kunnen   groeien.   Suralco   bood   allerlei   diensten   aan,   zoals   een   ziekenhuis,   zwembad,   beveiliging   en   gratis   levensmiddelen   (Van   Engen   &   Meulenberg,   Observatie   in   Moengo,   10-­‐11-­‐2010   te   Moengo,   2010).   Daarnaast  hebben  zij  veel  nutsvoorzieningen  verzorgd.  Hierdoor  zijn  er  minder  ondernemingen  van   de  grond  gekomen  dan  in  Albina.       In   het   interview   met   dhr.   Dilweg   wordt   ook   gesproken   over   het   vertrek   van   Suralco   uit   de   regio   gesproken.  Dilweg  spreekt  over  de  verregaande  gevolgen  die  dit  zal  hebben  voor  de  regio.  Zo  stelt  hij   dat  de  nutsvoorzieningen  nu  al  niet  rendabel  zijn  zonder  bijspringen  van  Suralco.  Dit  zal  nog  minder   rendabel  worden  als  het  inkomen  vanuit  de  bauxietindustrie  verdwijnt,  omdat  er  geen  andere  grote   industrie  is  ontwikkeld  (Dilweg,  2010).  Dit  komt  onder  andere  doordat  Suralco  te  lang  en  onbedoeld   de  ontwikkeling  van  de  regio  heeft  tegengewerkt.    

6.2.3   Beleid  ontmoedigd  ondernemerschap   Marowijne   heeft   weinig   mensen   die   willen   ondernemend   zijn,   en   de   mensen   die   dat   wel   willen   worden   door   de   huidige   wet-­‐   en   regelgeving   onbedoeld   ontmoedigd   om   te   starten   met   formeel   ondernemen.  Zo  geeft  Jetje  aan  dat  het  een  jaar  heeft  geduurd  om  een  vergunning  te  krijgen  voor   een   eenvoudig   restaurant,   en   daarvoor   moest   ze   steeds   naar   Paramaribo   (Jetje,   2010).   Voor   grotere,   complexere   ondernemingen   is   de   kans   groot   dat   men   vaker   naar   Paramaribo   moet   en   dat   de   vergunningaanvragen  langer  duren.  Verder  verklaart  Dilweg  de  grote  informele  sector  als  een  direct   gevolg   van   de   huidige   institutionele   vormgeving.   Er   is   een   slechte   controle   op   informele   ondernemers,  door  de  regelgeving  is  het  bijna  onmogelijk  om  zonder  adviseur  een  onderneming  op   te   zetten,   de   huidige   belastingswetgeving   kan   tot   een   acuut   geldtekort   leiden   en   het   gebruik   van   nutsvoorzieningen   is   voor   ondernemingen   4   keer   zo   hoog   als   voor   de   gewone   man.   Dit   stimuleert  

 

24  

ondernemers   om   zich   niet   te   registreren   en   leidt   dus   tot   minder   belastinginkomsten   voor   de   overheid.   Suriname   beschikt   echter   wel   over   een   grote   publieke   sector,   deze   salarissen   moeten   door   het   kleine   aantal   formele   ondernemingen   betaalt   worden.   De   belastingdruk   op   deze   ondernemingen   is  daardoor  dus  ontzettend  hoog,  dit  schrikt  potentiële  ondernemers  ook  af.    

6.2.4   Beperkte  lokale  productie  en  legale  handel   In   veel   interviews   wordt   aangeduid   dat   er   buiten   de   bauxietindustrie   om   bijna   niks   geproduceerd   wordt.   Er   wordt   aan   kleinschalige   landbouw   gedaan,   maar   dit   is   meer   voor   eigen   gebruik   dan   voor   verkoop.  Het  enige  dat  door  de  regio  nog  naar  Paramaribo  vervoerd  wordt,  is  hout.  Er  wordt  echter   alleen  aan  houtkap  gedaan,  de  bewerking  volgt  in  Paramaribo  (Pinas,  2010).  Aan  het  assortiment  in   de  supermarkten  is  de  beperkte  lokale  productie  ook  te  merken,  bijna  al  het  koopwaar  wordt  vanuit   Paramaribo   vervoerd   naar   Marowijne.   Zo   geven   de   ondervraagde   supermarkten   aan   dat   alles   uit   Paramaribo   of   Frans   Guyana   gehaald   wordt   (Interview   met   verschillende   supermarkteigenaren,   2010).   Door   enorme   bauxietinkomsten   van   vroeger   is   het   een   gewoonte   geworden   om   de   spullen   niet   zelf   te   produceren   maar   in   te   kopen   vanuit   een   andere   regio.   In   Albina   is   het   verhaal   wel   iets   anders,   daar   wordt   meer   aan   landbouw   en   visserij   gedaan   als   manier   van   inkomensverwerving.   Er   wordt  echter  niet  aan  vergroting  van  de  markt  gedaan,  de  blik  blijft  alleen  gericht  op  Frans  Guyana.     Deze   beperkte   lokale   productie   zorgt   ook   dat   andere   ontwikkelingen   stagneren.   Een   voorbeeld   hiervan  geeft  Jetje  in  het  interview,  waarin  zij  stelt  dat  er  maar  weinig  groente  beschikbaar  is  en  dat   ze   graag   meer   varkensvlees,   rund   en   vis   zou   willen   inkopen   (Jetje,   2010).   Zij   zou   graag   andere   producten   willen   gebruiken   voor   haar   gerechten,   maar   er   is   maar   een   beperkt   aanbod.   Op   deze   manier  kan  zij  haar  onderneming  niet  verder  ontwikkelen.       De   overheid   van   Suriname   heeft   weinig   kennis   over   de   exportcijfers   van   Marowijne   naar   Frans   Guyana.   Deze   handel   gebeurd   namelijk   door   ‘hosselaars’,   mensen   die   illegaal   goederen   naar   Frans   Guyana  transporteren.  Dit  is  op  dit  moment  nog  geen  knelpunt,  omdat  dit  Surinamers  geld  oplevert   die  dat  dan  weer  uitgeven  in  hun  eigen  land.    

6.2.5   Opleiding   In  Marowijne  is  de  hoogste  opleiding  die  men  kan  volgen  de  MULO.  Voor  verder  studeren  moet  men   dan  naar  Paramaribo  toe  gaan,  dat  is  de  enige  plek  waar  hoger  onderwijs  wordt  gegeven.  Tweederde   van  de  leerlingen  vertrekt  daardoor  al  op  vroege  leeftijd  uit  de  regio,  dit  brengt  de  voor  ouders  veel   kosten  met  zich  mee.  Naast  het  hogere  lesgeld  moet  er  ook  onderkomen  etc.  betaald  worden.  Dit  is   voor   veel   ouders   niet   betaalbaar   en   daardoor   is   hoger   onderwijs   voor   sommige   groepen   onbereikbaar.  De  mensen  die  wel  naar  Paramaribo  gaan  keren  vaak  niet  meer  terug  naar  Marowijne,   omdat   ze   daar   een   beter   leven   kunnen   opbouwen   en   een   goede   baan   kunnen   krijgen.   Door   het   ontbreken  van  hoger  onderwijs  in  Marowijne  blijft  het  opleidingsniveau  in  de  regio  laag  en  trekt  de   hogere  kennis  de  regio  uit  (Pinas  E.  ,  2010).    Daarnaast  de  handel  in  kennis  tussen  de  buurlanden  ook   bijna  niet  mogelijk,  dit  komt  door  de  verschillen  in  accreditering  tussen  de  verschillende  landen.  Een   Surinaamse  dokter  mag  bijvoorbeeld  niet  in  Frans  Guyana  zijn  vak  uitoefenen  en  andersom  (Dilweg,   2010).    

 

 

25  

7  

Mogelijke  oplossingen  

 

 

 

 

 

 

 

  In   dit   hoofdstuk   worden   de   resultaten   uit   de   voorgaande   analysemethoden   omgezet   in   mogelijke   oplossingen.   Als   eerste   worden   de   geconstrueerde   oplossingsrichtingen   en   de   variabelen   waarop   deze  getoetst  gaan  worden,  toegelicht.  De  business  opportunities  zullen  vervolgens  in  paragraaf  7.2   op   hun   haalbaarheid   getest   worden.   Tot   slot   zullen   de   oplossingen   genoemd   worden   die   verder   in   het  onderzoek  worden  meegenomen.    

7.1  

Toelichting  variabelen  en  score    

Er   is   gekozen   voor   een   vijftal   sectoren   waarin   business   opportunities   zijn   onderzocht,   namelijk   handel,   landbouw,   dienstverlening,   industrie   en   toerisme.   Deze   sectoren   zullen   nu   verder   worden   toegelicht.   De   omschrijving   van   iedere   business   opportunity   is   te   vinden   in    

 

26  

  Bijlage  D:  Uitwerking  Business  Oppurtunities.  De  lijst  met  business  opportunities  is  in  de  eerste  plaats   opgesteld   aan   de   hand   van   brainstormsessies.   Daarnaast   zijn   alle   suggesties   die   uit   de   schriftelijke   enquêtes  met  inwoners  kwamen,  meegenomen.   Er   zijn   veel   mensen   in   Marowijne   die   produceren,   maar   dit   is   veelal   voor   zelfonderhoud.   Weinig   mensen   verhandelen   de   geproduceerde   goederen.   In   de   sector   handel   is   in   de   eerste   plaats   gekeken   naar   productieprocessen   die   al   aanwezig   zijn,   zoals   het   verbouwen   van   groente.   Dit   wordt   in   beperkte   mate   verhandeld,   zo   zijn   er   een   aantal   kleine   groentekraampjes   maar   geen   echte   groentewinkel   met   bijvoorbeeld   een   goed   koelingsysteem.   Daarnaast   is   gekeken   naar   ondernemingen   die   nog   ontbreken,   maar   wel   aanwezig   zouden   moeten   zijn   om   te   voorzien   in   basisbehoeften,   zoals  een   bakkerij   en   slagerij.   In   de   landbouw-­‐   en   veeteeltsector   zijn   opportunities   opgesteld   voor   het   verbeteren   van   aanwezige   processen,   zoals   het   verbouwen   van   groente.   Dit   gebeurt  slechts  op  kleine  schaal  en  er  is  weinig  diversiteit  in  de  productie.  Hier  zijn  dus  kansen  om   een  dergelijke  onderneming  verder  te  ontwikkelen.  Daarnaast  zijn  er  ook  in  deze  sector  verschillende   kansen  onbenut.  Zo  stromen  er  verschillende  rivieren  door  Marowijne,  maar  is  het  aanbod  verse  vis   zeer   beperkt.   Vis   wordt   veelal   ingevroren   vanuit   Paramaribo   geïmporteerd.   Een   visserij   is   een   voorbeeld   van   een   business   opportunity   in   de   landbouw-­‐   en   veeteeltsector.   In   de   sector   dienstverlening  staan  de  ondernemers  die  geen  product  aanbieden,  maar  een  dienst.  In  deze  sector   zijn   ondernemingen   opgenomen   die   reeds   in   Marowijne   gevestigd   zijn,   maar   verder   kunnen   doorgroeien,   en   ondernemingen   die   nog   niet   zijn   opgezet.   Een   voorbeeld   van   een   business   opportunity   uit   de   dienstensector   is   een   internetcafé,   waar   een   dienst   wordt   aangeboden   –   het   gebruik  maken  van  internet  –  en  geen  tastbaar  product  wordt  verkocht.  De  vierde  sector  is  industrie.   Een   voorbeeld   van   een   bedrijf   wat   in   deze   sector   thuishoort   is   een   houtbewerkingsbedrijf.   In   een   dergelijk   bedrijf   wordt   een   lokaal   product,   zoals   hout,   niet   rechtstreeks   geëxporteerd   naar   Paramaribo,   maar   er   wordt   waarde   aan   het   product   toegevoegd   door   het   te   bewerken   tot   bijvoorbeeld   een   meubel.   In   de   industriesector   wordt   aan   een   grondstof   of   basisproduct   –   met   behulp   van   technische   apparatuur   en/of   een   ambacht   –   waarde   toe   te   voegen.   Tot   slot   de   sector   toerisme   en   recreatie,   hier   onder   vallen   alle   horecagelegenheden,   toeristische   resorts   en   reisbureaus.   Door   realisatie   van   resorts   worden   de   huidige   toeristische   activiteiten   in   Marowijne   aantrekklijker   voor   toeristen.   Daarnaast   kunnen   ook   toeristen   uit   Frans-­‐Guyana   gezien   worden   als   afzetmarkt,  omdat  zij  vaak  naar  Paramaribo  gaan.  Hiervoor  moeten  zij  door  Marowijne.   Alle  opgestelde  business  opportunities  –  te  zien  in  Tabel  1:  Haalbaarheidanalyse  –  worden  getoetst   op   een   drietal   variabelen,   namelijk   de   benodigde   kennis,   de   verwachte   vraag   en   de   benodigde   investeringskosten.  De  scoreschaal  loopt  van    -­‐  -­‐  naar  ++.  Hierbij  is  -­‐  -­‐  het  meest  negatief  en  ++  het   meest   gunstig.   Voorbeeld:   een   bakkerij   krijgt   een   ++   score   voor   ‘benodigde   kennis’   omdat   er   in   Marowijne  genoeg  kennis  hiervoor  is  om  bakkerijen  op    te  starten  en  te  ontwikkelen.     De   drie   variabelen   zullen   nu   nader   worden   toegelicht.   Allereerst   de   benodigde   kennis,   de   score   hierbij  wordt  positiever  zodra  er  minder  kennis  nodig  is.  Het  is  gemakkelijker  om  een  onderneming   op   te   zetten   waarbij   weinig   of   geen   hoogopgeleiden   nodig   zijn.   In   Marowijne   zijn   momenteel   geen   hogere  onderwijsinstellingen  gevestigd,  hoogopgeleid  personeel  zou  dan  ook  uit  Paramaribo  moeten   komen.   Dit   is   een   barrière   en   heeft   dan   ook   een   negatief   effect   op   de   haalbaarheid   van   de   onderneming.  Wanneer  een  business  opportunity  alleen  laagopgeleid  personeel  nodig  heeft,  zal  de  

 

27  

score   ++   zijn,   zoals   in   het   voorbeeld   van   de   bakkerij   te   zien   was.   Om   de   score   uit   te   drukken   zijn   aannames   gemaakt,   zoals   het   feit   een   bakker   Lager   Beroepsgericht   Onderwijs   gevolgd   moet   hebben.   Veel   mensen   uit   Marowijne   hebben   dit   onderwijs   afgerond,   dus   is   het   niet   moeilijk   om   bakkers   te   vinden.   Daarom   scoort   deze   business   opportunity   positief.   Om   apotheker   te   zijn   is   universitair   onderwijs  vereist,  omdat  dit  niet  aangeboden  wordt  in  Marowijne  scoort  dit  negatief  op  benodigde   kennis.  Echter  is  er  maar  één  universitair  opgeleid  persoon  nodig,  dus  scoort  het  niet  zeer  negatief.   Op   een   dergelijke   manier   zijn   scores   toegekend   aan   de   verschillende   business   opportunities.   De   tweede  variabele,  de  verwachte  vraag,  wordt  positiever  zodra  er  meer  vraag  naar  het  product  of  de   dienst  is.  De  score  is  bepaald  aan  de  hand  van  interviews  en  gesprekken  met  de  consumenten.  Er  is   gevraagd   welke   producten   of   diensten   zij   momenteel   missen   en   welke   zij   het   liefst   in   Marowijne   zouden   zien.   Omdat   de   consument   de   afnemer   wordt   van   nieuwe   producten   of   diensten,   is   het   belangrijk   deze   mening   mee   te   nemen   in   de   haalbaarheidsanalyse.   Wanneer   niemand   op   een   bepaald  product  of  dienst  zit  te  wachten,  kan  deze  onderneming  nooit  lang  stand  houden.  Tot  slot   zijn  er  de  benodigde  investeringskosten.  Hiermee  wordt  de  hoogte  van  het  bedrag  wat  nodig  is  om   de   onderneming   op   te   starten,   bedoeld.   Hoe   hoger   dit   bedrag   is,   hoe   lager   de   haalbaarheid.   Wanneer   een   bedrijf   een   zeer   hoog   startkapitaal   nodig   heeft,   krijgt   deze   de   score   -­‐-­‐.   Als   een   onderneming   zeer   lage   investeringskosten   heeft,   scoort   het   ++.   Investeringskosten   bestaan   in   de   eerste   plaats   uit   de   grond-­‐   en   bouwkosten.   Wanneer   een   onderneming   een   groot   grondoppervlak   nodig  heeft,  zijn  de  kosten  bij  aanvang  hoger.  Zodra  hier  veel  op  wordt  gebouwd,  worden  de  kosten   nog   veel   hoger.   Dan   zijn   er   nog   de   inrichtingskosten.   Als   een   onderneming   veel   geavanceerde   apparatuur  en  installaties  nodig  heeft,  brengt  dit  meer  kosten  met  zich  mee.  Tot  slot  zijn  er  de  kosten   voor   heffingen,   verzekeringen,   vergunningen   en   inschrijving   bij   de   KKF.   Als   de   ondernemer   bijvoorbeeld   meer   apparatuur   heeft,   zal   deze   beter   verzekerd   moeten   worden   dan   wanneer   hij   alleen   een   houten   kippenhok   heeft.     Tot   slot   is   het   risico   wat   de   onderneming   loopt   nog   een   belangrijke  variabele.  Deze  is  echter  niet  meegenomen,  omdat  dit  zeer  veel  samenhang  heeft  met  de   initiële   investering.   Zodra   de   bouwkosten   hoger   zijn,   is   de   kans   groter   dat   de   bouw   vertraging   oploopt.  Een  bepaalde  business  opportunity  zou  dan  zowel  op  investering  als  op  risico  zeer  negatief   scoren.   Hetzelfde   geld   voor   de   inrichtingskosten   en   de   kosten   voor   verzekering.   Deze   twee   variabelen   meten   dus   vrijwel   hetzelfde,   daarom   is   er   voor   gekozen   alleen   de   investeringskosten   mee   te  nemen  en  het  risico  buiten  beschouwing  te  laten.   De   business   opportunities   die   positief   uit   de   haalbaarheidsanalyse   komen   worden   uiteindelijk   meegenomen  in  de  verdere  analyse.  Wat  betekent  dat  ondernemingen  die  een  totaalscore  van  +  of   ++  hebben,  doorgaan.  Wanneer  onderneming  echter  op  een  van  de  drie  variabelen  -­‐-­‐  scoort,  zal  deze   niet  worden  meegenomen.  

7.2     Haalbaarheidsanalyse   Nu  duidelijk  is  aan  de  hand  van  welke  criteria  de  totaalscore  per  business  opportunity  bepaald  wordt,   kan   de   haalbaarheidsanalyse   uitgevoerd   worden.   In   het   onderstaande   schema   staan   de   mogelijke   business   opportunities   genoemd.   In  

 

28  

  Bijlage  D:  Uitwerking  Business  Oppurtunities  wordt  elke  score  en  elke  business  opportunity    specifiek   uitgelegd.     De   dikgedrukte   business   opportunities   scoren   het   hoogst. Tabel  1:  Haalbaarheidanalyse  

Business  Opportunity    

Benodigde   kennis   Handel     Houthandel   ++   Bloemenhandel   -­‐   Sapverkoper   +   Boekhandel     -­‐   Groentehandelaar   ++   Fruithandelaar   ++   Bakkerij   -­‐   Meubelhandelaar   ++   Slagerij   +   Kledingzaak/kleermaker   +   Poelier   ++   Vishandel   ++   Apotheek   -­‐-­‐   Drogisterij   -­‐   Landbouw  en  veeteelt     Verbouwen  van  groente   -­‐-­‐   Verbouwen  van  fruit   -­‐-­‐   Bloemkwekerij   -­‐-­‐   Runderboerderij   -­‐   Kippenfokkerij   -­‐   Visserij   +   Dienstverlening     Advocatenkantoor   -­‐-­‐   Verzekeringsmaatschappij   -­‐-­‐   Internetcafé   -­‐   Uitzendbureau   -­‐   Crèche   +   Wasserette   +   Persoonsvervoer     +   Goederentransport   +   Kapper   ++   Autowasserette   ++   Bibliotheek   -­‐   Industrie/technisch     Bouwbedrijf   -­‐-­‐   Fietsenmaker   -­‐   Autogarage   -­‐-­‐    

Verwachte   vraag     -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   +   +   -­‐   0   -­‐-­‐   +   -­‐   -­‐   +   +   +     +   -­‐   -­‐-­‐   +   +   +       -­‐-­‐   -­‐   ++   +   ++   -­‐-­‐   -­‐   -­‐-­‐   -­‐   -­‐-­‐   0     -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐  

Benodigde   investering     0   +   -­‐   +   ++   ++   -­‐   +   0   +   -­‐   -­‐   +   +     -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   0   -­‐     0   0   -­‐   ++   0   0   +   +   +   ++   0     -­‐-­‐   +   +  

Totaal     0   -­‐   -­‐   +   ++   +   -­‐   +   +   +   0   +   0   +     -­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐   0   +     -­‐-­‐   -­‐   0   +   +   -­‐   +   0   +   +   -­‐     -­‐-­‐   -­‐   -­‐   29  

Houtbewerking   Slachterij   Loodgieter   Toerisme/recreatie   Café  (discotheek)   Brasserie   Restaurant  (fastfood)   Hotel   Toeristisch  resort   Reisbureau  

-­‐   -­‐   -­‐     ++   +   +   -­‐   -­‐-­‐   -­‐  

-­‐-­‐   ++   -­‐-­‐     -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   +   +   -­‐-­‐  

-­‐-­‐   -­‐   ++     +   +   +   -­‐-­‐   -­‐-­‐   +  

-­‐-­‐   0   -­‐     +   0   0   -­‐   -­‐   -­‐  

  De   ondernemingen   die   als   best   uit   de   haalbaarheidsanalyse   zijn   gekomen,   zijn:   boekhandel,   groentehandel,   fruithandel,   slagerij,   kledingzaak/kleermaker,   vishandel,   drogisterij,   visserij,   uitzendbureau,   crèche,   personenvervoer   en   kapper.   De   vishandel   en   visserij   kunnen   in   dit   geval   samengevoegd   worden.   Deze   onderneming   kan   zowel   de   vis   vangen,   als   deze   verhandelen   aan   supermarkten   of   in   een   viswinkel   verkopen   aan   consumenten.   Ook   de   groente-­‐   en   fruithandel   zullen   samengevoegd   worden.   Deze   zijn   in   de   praktijk   namelijk   gemakkelijk   te   combineren,   omdat   er   grotendeels   dezelfde   kennis   en   middelen   –   zoals   kassen   en   een   irrigatiesysteem   –   voor   nodig   zijn.   Zoals   aangegeven   is   in   paragraaf   2.3   zijn   er   twee   randvoorwaarden   waar   deze   ondernemingen   aan   moeten   voldoen,   er   moet   lokaal   geproduceerd   worden   en   er   moet   de   mogelijkheid   zijn   tot   schaalvergroting.   Als   deze   twee   randvoorwaarden   worden   meegenomen   is   het   voor   een   groente-­‐   en   fruithandel  noodzakelijk  dat  er  ook  groente  en  fruit  in  de  regio  wordt  verbouwd.  Dit  geldt  ook  voor   de   slagerij,   er   zal   vee   gefokt   en   geslacht   moeten   worden.   Voor   de   kledingzaak,   boek-­‐   en   meubelhandel  ligt  dit  anders,  omdat  deze  nog  niet  in  Marowijne  gevestigd  zijn.   Deze  ondernemingen   zullen   zich   eerst   in   de   regio   moeten   vestigen   voordat   zij   verder   kunnen   gaan   met   waardetoevoeging.    

 

30  

8  

Multi-­‐criteria  analyse  

 

 

 

 

 

 

 

  In  dit  hoofdstuk  zullen  de  10  overgebleven  business  opportunities  getest  worden  met  behulp  van  een   multi-­‐criteria   analyse.   Deze   wetenschappelijke   analysetechniek   helpt   om   tussen   verschillende   oplossingsalternatieven   een   rationele   keuze   te   maken.   De   potentiële   ondernemingen   zullen   getest   worden   op   de   vijf   criteria   die   genoemd   zijn   in   paragraaf   2.3.   Iedere   business   opportunity   krijgt   per   criterium   een   score,   deze   scores   zullen   uiteindelijk   gestandaardiseerd   worden.   Tot   slot   krijgen   de   criteria  een  gewicht,  het  ene  criterium  zal  zwaarder  meewegen  dan  een  ander  criterium.  

8.1  Toelichting  criteria  en  score   De   genoemde   criteria   zijn   de   grootte   van   de   afzetmarkt,   de   omzet,   de   initiële   investering,   de   groeipotentie,   de   kapitaalintensiviteit   en   het   percentage   van   deze   kapitallintensiviteit   ten   opzichte   van  de  verkoopprijs.  De  verwachte  omzet  zal  uitgedrukt  worden  in  SRD/jaar,  hiervoor  zijn  gegevens   nodig  van  andere  (startende)  boekhandelaren  in  vergelijkbare  afzetgebieden.  De  prijs  per  boek  en  de   hoeveelheid   verkochte   boeken   over   een   jaar   zullen   bepaald   moeten   worden.   Uit   een   vermenigvuldiging   van   deze   twee   variabelen   volgt   de   omzet.   De   grootte   van   de   afzetmarkt   wordt   uitgedrukt   in   aantal   huishoudens.   Dit   is   het   aantal   huishoudens   dat   aanvankelijk   het   product   of   de   dienst   zullen   gebruiken.   Hoe   groter   de   afzetmarkt,   hoe   gunstiger.   De   initiële   investering   zal   uitgedrukt  worden  in  Surinaamse  Dollars.  Deze  bestaat,  net  zoals  in  de  eerste  haalbaarheidsanalyse,     uit  de  grond-­‐,  bouw-­‐  en  inrichtingskosten.  De  groeipotentie,  wordt  uitgedrukt  in  het  maximaal  aantal   banen   wat   geboden   kan   worden.   Hierbij   wordt   uitgegaan   van   de   omzet   min   de   kosten   en   de   personele   lasten.   Op   basis   van   het   bedrag   wat   overgehouden   wordt   voor   lonen,   kan   het   maximaal   aantal  banen  bepaald  worden.  De  kapitaalintensiviteit  wordt  uitgedrukt  in  SRD  per  product.  Als  een   product   kapitaalintensiever   is,   zal   de   prijs   hoger   zijn   en   kunnen   minder   mensen   zich   dit   product   of   deze   dienst   veroorloven.   Het   laatste   criterium   is   het   percentage   van   de   kapitaalintensiviteit   ten   opzichte  van  de  verkoopprijs.  Dit  criterium  is  een  indicator  voor  de  winstmarge  die  er  op  een  product   zit.     Omdat  deze  analyse  gericht  is  op  het  starten  van  een  onderneming  en  de  haalbaarheid  hiervan,  zal   bij  het  bepalen  van  de  scores  rekening  worden  gehouden  met  prestaties  uit  de   het  eerste  jaar.  Zo  zal   er  geen  omzet  genomen  worden  van  een  bloeiende  onderneming  met  veel  investeerders,  maar  van   een  onderneming  in  haar  startfase.  In  Tabel  3:  Multi-­‐criteria  analyse  zijn  de  resultaten  van  de  multi-­‐ criteria   analyse   weergegeven.   De   onderbouwing,   berekening   of   andere   verklaring   van   de   waardes   staan  genoemd  in  Bijlage  E:  Multi-­‐criteria  analyse.      

 

31  

Tabel  3:  Multi-­‐criteria  analyse  

 

 

Boekhandel   Groente-­‐  en   fruithandel   Meubelhandel   Slagerij   Kledingzaak   Visserij  en   vishandel   Drogisterij   Uitzendbureau   Crèche   Personen-­‐ vervoer   Kapper  

Grootte   afzetmarkt   72  

234  

Initiële   investering   4.700  

Groei-­‐ potentie   0  

Kapitaal-­‐ intensiviteit   1.344,55  

%  t.o.v.   verkoop   3.585  

710  

57.763  

26.920  

154  

3,84  

128  

479   1138   639  

78.000   112.667   39.815  

16.300   33.784   8.580  

9   92   26  

1.207   17,46   23,80  

101   87   79  

862  

81.250  

24.136  

50  

1,80  

24  

479   447   400  

11.131   60.760   14.333  

4.280   1.940   1.210  

0   18   60  

5,65   4.827,78   94,48  

81   40   121  

191  

50.700  

10.000  

8  

155,74  

479  

240  

40.625  

1.350  

15  

3,70  

49  

Omzet  

  Uit   de   multi-­‐criteria   analyse   volgen   absolute   waarden.   De   absolute   waarden   zijn   onder   prestatie-­‐ indicatoren  onderling  moeilijk  te  vergelijken.  Daarnaast  zijn  bepaalde  prestatie-­‐indicatoren  van   meer   invloed   op   het   eindresultaat   dan   andere.   Hiervoor   wordt   er   een   Simple   Multi-­‐Attribute   Rating   Technique   (SMART)   analyse   gebruikt.   Met   deze   methode   worden   de   absolute   resultaten   omgezet   naar  relatieve  scores  en  worden  er  verschillende  gewichten  toegekend  aan  de  prestatie-­‐indicatoren.   De  genomen  stappen  en  de  verklaring  van  de  gewichten  staan  verder  beschreven  in   Bijlage  E:  Multi-­‐ criteria  analyse.   Tabel  4:  SMART-­‐tabel  met  totaalscores  

  Weging   Boekhandel   Groente-­‐  en   fruithandel   Meubelhandel   Slagerij   Kledingzaak   Visserij  en   vishandel   Drogisterij   Uitzendbureau   Crèche   Personen-­‐ vervoer   Kapper  

Grootte   afzetmarkt   2   0  

3,5   0  

Initiële   investering   2   0,89  

Groeipo-­‐ tentie   3   0  

Kapitaal-­‐ intensiviteit   1   0,72  

%  t.o.v.   verkoop   1,5   0  

0,60  

0,51  

0,21  

1  

1,00  

0,96  

6,99  

0,38   1   0,53  

0,69   1   0,35  

0,54   0   0,77  

0,06   0,60   0,17  

0,75   1,00   1,00  

0,97   0,98   0,98  

6,48   9,77   6,81  

0,74  

0,72  

0,30  

0,32  

1  

1  

8,06  

0,38   0,35   0,31  

0,10   0,54   0,13  

0,91   0,98   1  

0   0,12   0,39  

1,00   0   0,98  

0,98   0,99   0,97  

5,40   6,40   6,68  

0,11  

0,45  

0,73  

0,05  

0,97  

0,87  

5,68  

0,16  

0,36  

1,00  

0,10  

1,00  

0,99  

6,37  

Omzet  

Score   x   2,50  

   

32  

Door  alle  wegingen  bij  elkaar  op  te  tellen  wordt  de  maximumscore  bepaald,  in  dit  geval  is  dat  13.  De   ondernemingen  die  een  score  hebben  die  hoger  is  dan  50%  van  de  maximumscore  kunnen  gezien   worden  als  ondernemingen  met  de  grootste  kans  van  slagen.     Uit  de  SMART  analyse  blijkt  dat  er  twee  ondernemingen  zijn  met  een  significant  hogere  score  dan  de   andere  ondernemingen:  de  slagerij  en  de  visserij  en  vishandel.  Daarnaast  scoren  de  groente-­‐  en   fruithandel,  de  kledingzaak  en  de  crèche  ook  nog  hoger  dan  6,5.  Van  deze  ondernemingen  kan  er   geconcludeerd  worden  dat  ze  een  hoge  kans  van  slagen  hebben  als  deze  worden  opgezet.      

 

33  

9  

Conclusies  en  aanbevelingen  

 

 

 

 

 

 

  In  dit  hoofdstuk  zullen  de  conclusies  en  aanbevelingen  aan  bod  komen.  Gedurende  dit  onderzoek  is   de   volgende   hoofdvraag   onderzocht:   welke   ondernemingskansen   leveren   een   bijdrage   aan   de   economische   ontwikkeling   in   het   district   Marowijne   en   op   welke   manier   kunnen   deze   kansen   benut   worden?   Met   behulp   van   verschillende   methoden   en   technieken   is   geprobeerd   deze   vraag   te   beantwooren.  In  dit  hoofdstuk  zullen  de  conclusies  van  het  onderzoek  worden  opgesomd  en  zullen   er  aanbevelingen  worden  gedaan  voor  de  toekomst.    

9.1  

Conclusies    

Er  zijn  in  paragraaf  1.3  verschillende  deelvragen  opgesteld,  hierop  zal  in  de  komende  subparagrafen   antwoord  worden  gegeven,  waarmee  tevens  de  hoofdvraag  wordt  beantwoord.  

9.1.1  Huidige  situatie  en  knelpunten   Op  dit  moment  kan  de  markt  van  Marowijne  het  best  omschreven  worden  als  een  lekkende  emmer,   zoals  beschreven  is  door  het  leaky  bucket  model  in  2.1   Literatuuronderzoek.   De   exportinkomsten   zijn   beperkt,   omdat   de   bauxietindustrie   terugloopt.   Daarnaast   gaan   er   veel   kosten   naar   import   en   inefficiëntie.  Dit  brengt  problemen  met  zich  mee.  Er  zijn  een  vijftal  knelpunten  geïndentificeerd,  die   deze  problemen  mede  veroorzaken.  In  de  eerste  plaats  is  dit  de  onbereikbaarheid  van  het  kapitaal   voor   inwoners.   Voor   startende   ondernemers   is   het   momenteel   erg   problematisch   de   financiering   rond   te   krijgen.   Daarnaast   worden   veel   mensen   ontmoedigd   om   te   gaan   ondernemen,   door   het   huidige   beleid.   Het   is   financieel   gunstiger   om   informeel   te   ondernemen.   Dit   wordt   toegeschreven   aan  de  belastingwetgeving,  relatief  lange  aanvraagperiode  voor  een  vergunning  en  het  gedoogbeleid   rondom  informeel  ondernemerschap.  Een  derde  knelpunt  is  de  verzorgende  rol  die  Suralco  lange  tijd   in   Marowijne   heeft   vervuld.   Door   een   groot   aantal   faciliteiten   en   diensten   te   bieden,   is   de   ontwikkeling   van   het   district   lange   tijd   afgeremd.   Hierdoor   zijn   weinig   andere   sectoren   tot   bloei   gekomen,  waardoor  de  lokale  productie  op  dit  moment  erg  beperkt  is.  Vrijwel  alle  producten  worden   geïmporteerd,  waardoor  het  district  veel  inkomsten  misloopt.  Tot  slot  wordt  het  huidige  onderwijs  in   Marowijne   gezien   als   knelpunt.   Doordat   geen   hoger   onderwijs   wordt   aangeboden,   trekken   er   veel   studenten  naar  de  stad  voor  een  vervolgopleiding.  Dit  heeft  een  gebrek  aan  hoog  opgeleiden  in  de   regio  tot  gevolg.  

9.1.2  Belangrijkste  actoren  en  contextfactoren   Om  een  economisch  actief  Marowijne  te  verwezenlijken,  is  de  medewerking  van  inwoners  vereist.  Zij   zullen  meer  moeten  gaan  produceren  en  ondernemen.  Echter  zijn  zij  moeilijk  te  activeren,  als  zij  op   dit  moment  –  via  de  informele  handel  –  ook  rondkomen.  Daarnaast  zijn  de  potentiële  toekomstige   investeerders   van   groot   belang   voor   de   ontwikkeling   van   Marowijne.   Om   ondernemingen   op   te   zetten  en  de  productie  te  vergroten,  zijn  investeringen  nodig.  Echter  is  de  kloof  tussen  de  inwoners   en  investeerders  op  dit  moment  erg  groot.  Bij  de  medewerking  van  deze  twee  groepen  valt  of  staat   de  ontwikkeling  van  Marowijne.    

 

34  

9.1.3  Ondernemingen  met  potentie   De  meest  haalbare  en  potentieel  succesvolle  ondernemingen  zijn  die  in  de  landbouw-­‐,  veeteelt-­‐  en   visserijsector.  Deze  drie  ondernemingen  hebben  de  grootste  kans  van  slagen.  Er  blijft  altijd  een  vraag   naar  groente,  vlees  en  vis  –  wat  momenteel  geïmporteerd  wordt  –.  Om  de  economie  te  stimlueren,   moet   lokaal   geproduceerd   worden.   Er   zal   ter   plaatse   meer   waarde   aan   de   producten   toegevoegd   moeten  worden.  

9.1.4  Onderwijs   Wanneer   er   geen   hogere   onderwijsinstelling   in   Marowijne   gevestigd   wordt,   is   de   kans   op   leegloop   aanwezig.   Het   is   belangrijk   de   kennis   in   de   regio   te   houden.   Momenteel   zijn   er   veel   landbouwers   die   zich  beperken  tot  een  productie  om  aan  de  eigen  vraag  de  voldoen.  Er  zijn  weinig  mensen  die  zich   richten  op  het  vergroten  van  de  omzet  en  afzetmarkt.  Uit  de  les  ondernemerschap  is  gebleken  dat   studenten  van  de  vierde  klas  van  de  MULO  enthousiast  zijn  meer  te  leren  over  ondernemerschap.  

9.2  

Aanbevelingen  

Op   basis   van   de   conclusies   worden   in   deze   paragraaf   aanbevelingen   gedaan   hoe   de   economische   activiteit  in  en  de  ontwikkeling  van  Marowijne  gestimuleerd  kan  worden.  

9.2.1  Beleidsmaatregelen   Uit   dit   onderzoek   is   gebleken   dat   er   veel   obstakels   zijn   voor   startende   ondernemers.   Om   ondernemerschap   in   de   toekomst   toegankelijker   te   maken,   kunnen   er   verschillende   beleidsmaatregelen  genomen  worden.  Op  korte  termijn  kan  meer  informatievoorziening  een  positief   effect   hebben.   Mensen   kunnen   bijvoorbeeld   beter   ingelicht   worden   over   de   criteria   waaraan   hun   onderneming   moet   voldoen,   voordat   ze   een   vergunning   kunnen   krijgen.   Een   informatiecentrum   of   een   maandelijkse   voorlichting   over   vergunningen,   de   voorwaarden   van   een   lening   en   de   belastingwetgeving  voor  ondernemers  zou  ideaal  zijn.  Daarnaast  zouden  informatiefolders  gemaakt   kunnen   worden,   die   uitgedeeld   kunnen   worden   op   openbare   plekken.   Naast   deze   extra   informatievoorziening   kan   formeel   ondernemerschap   op   korte   termijn   gestimuleerd   worden   door   een   markt   te   organiseren.   De   kosten   van   een   vergunning   voor   een   marktplaats   zijn   5   SRD.   Op   een   markt   kunnen   informele   ondernemers   hun   producten   legaal   verhandelen.   De   barrière   voor   de   handelaars   is   op   een   markt   erg   laag,   omdat   de   kosten   minimaal   zijn.   Op   korte   termijn   zou   ook   gesproken  kunnen  worden  over  het  eigendomsrecht  wat  men  momenteel  nauwelijks  heeft.  Wanneer   meer   eigendomsrechten   worden   toegekend,   kunnen   woningen   fungeren   als   onderpand   voor   een   onderneming.   Echter   is   dit   iets   wat   vanuit   de   nationale   overheid   georganiseerd   wordt,   het   kan   nu   slechts  aangekaart  worden.  Op  lange  termijn  zal  gesproken  kunnen  worden  over  belastingvoordelen   voor  ondernemers.  Het  formeel  ondernemen  zal  uiteindelijk  financieel  gunstiger  moeten  worden  dan   informeel  ondernemerschap.  Dit  kan  ook  verweenlijkt  worden  door  strengere  controles  op  informele   handel  en  hosselen.  Dit  is  een  maatregel  voor  de  lange  termijn,  omdat  controles  nu  criminaliteit  in  de   hand  kunnen  werken.  

9.2.2  Ondernemingskansen   De   huidige   ondernemingskansen   worden   voornamelijk   gezien   in   de   landbouw-­‐,   veeteelt-­‐   en   visserijsector.   Naar   dergelijke   producten   is   vanuit   de   gemeenschap   veel   vraag,   maar   wordt   op   dit  

 

35  

moment  voornamelijk  geïmporteerd.  Voor  de  lokale  economie  is  het  gunstiger  om  ter  plaatse  meer   waarde  aan  het  product  toe  te  voegen,  zodat  de  importuitgaven  beperkt  blijven.  Wanneer  op  lange   termijn   de   productieschaal   wordt   vergroot,   kan   gedacht   worden   aan   export.   De   ligging   van   Marowijne   ten   opzichte   van   Frans-­‐Guyana   is   erg   gunstig,   waardoor   Frans-­‐Guyana   in   de   toekomst   mogelijk  afzetgebied  kan  worden  van  ondernemers  in  Marowijne.  Daarnaast  is  het  aan  te  raden  de   landbouw,  veeteelt  en  visserij  in  een  groot  bedrijf  te  combineren.  Op  die  manier  kan  zeer  efficiënt   worden   gewerkt,   er   kan   gedacht   worden   aan   cradle   to   cradle.   In   dit   geval   wordt   afval   hergebruikt   en   onstaat   er   een   kringloop,   zo   kan   bijvoorbeeld   kippenmest   gebruikt   worden   om   de   landbouwgrond   te   bemesten.   Er   is   een   geschikte   locatie   in   Moengo   hiervoor,   namelijk   de   oude   boerderij   van   Suralco   met   natuurlijk   ingepolderd   land   aan   de   Prinses   Beatrixlaan.   Voordat   een   dergelijke   grootschalige   onderneming   wordt   opgezet,   is   het   belangrijk   resultaten   te   verkrijgen   van   andere   projecten   en   ondernemingen.   In   Pelgrimkondre   –   nabij   Moengo   –   is   een   pilotproject   gestart,   waarbij   op   kleine   schaal   diverse   groente   in   een   landbouwkas   verbouwd   worden.   De   resultaten   van   een   dergelijk   project  zijn  belangrijk  te  evalueren,  voordat  gestart  wordt  met  grootschalige  productie.  

9.2.2  Onderwijs   Om   de   hoger   opgeleide   bevolking   in   Marowijne   te   houden,   is   het   cruciaal   een   hogere   onderwijsinstelling   te   starten.   Deze   onderwijsinstelling   moet   aansluiten   bij   de   vraag   vanuit   het   bedrijfsleven.  Als  de  regio  zich  meer  zal  toespitsen  op  landbouw,  veeteelt  en  visserij,  is  het  belangrijk   een  hogere  landbouwschool  te  starten.  Echter  zal  deze  opleiding  zich  niet  slechts  op  de  technische   kant  van  landbouw  moeten  richten,  maar  ook  op  de  economische  kant.  Er  kan  gedacht  worden  aan   een  opleiding  agribusiness.  In  een  dergelijke  opleiding  wordt  het  gehele  proces  van  voedselproductie   geleerd,  van  de  landbouw  zelf  tot  het  transport,  de  handel  en  de  verkoop  aan  de  consumenten.  Dit   wordt   sterk   aangeraden.   Daarnaast   is   het   aan   te   raden   vroeger   in   de   opleidingen   te   beginnen   met   lessen   ondernemerschap.   Wanneer   er   op   de   MULO   reeds   gestart   wordt   met   de   basis   van   ondernemerschap  –  zoals  het  schrijven  van  een  ondernemingsplan  –  raken  de  leerlingen  hier  al  vroeg   mee   bekend.   Op   deze   manier   wordt   de   ondernemerschapsmentaliteit   gestimuleerd,   informatie   verstrekt   en   zullen     leerlingen   in   de   toekomst   zelfverzekerder   zijn   over   het   opzetten   van   een   onderneming.    

9.3  

Mogelijk  vervolgonderzoek  

Gedurende   dit   onderzoek   zijn   verschillende   kennishiaten   aan   het   licht   gekomen.   In   onderstaande   subparagrafen  worden  drie  mogelijke  vervolgonderzoeken  aanbevolen  en  toegelicht.    

9.3.1  Vraag  vanuit  Frans-­‐Guyana   Voor   Marowijne   is   Frans-­‐Guyana   een   mogelijk   afzetgebied.   Als   er   in   de   toekomst   op   grote   schaal   wordt   geproduceerd,   zou   dit   geëxporteerd   kunnen   worden   naar   Frans-­‐Guyana.   Dit   lijkt   erg   voordelig   te  zijn,  omdat  Frans-­‐Guyana  europese  prijzen  hanteert.  Hiermee  zouden  de  toekomstige  –  goedkoop   producerende   –   ondernemers   in   Marowijne   goed   mee   kunnen   concurreren.   Echter   is   er   nog   geen   onderzoek  uitgevoerd  naar  de  vraag  vanuit  Frans-­‐Guyana.  Het  wordt  aanbevolen  hier  een  onderzoek   naar   in   te   stellen,   zodat   in   de   toekomst   op   deze   vraag   kan   worden   ingespeeld.   Dit   onderzoek   zou   uitgevoerd  kunnen  worden  door  studenten  met  een  economische  achtergrond.  

 

36  

9.3.2  Agrarisch  centrum   Er   zal   meer   onderzoek   gedaan   moeten   worden   naar   de   opzet   van   een   agrarisch   centrum.   Hiervoor   zullen   in   de   eerste   plaats   vergelijkbare   projecten   geëvalueerd   moeten   worden.   Hiervoor   zou   informatie   aangevraagd   kunnen   worden   bij   het   Ministerie   van   Landbouw,   Veeteelt   en   Visserij.   Via   hen   kan   informatie   verkregen   worden   over   obstakels   waar   een   agrarisch   centrum   tegenaan   loopt.   Daarnaast  zullen  de  resultaten  van  het  pilotproject  in  Pelgrimkondre  bekeken  moeten  worden.  Aan   de  hand  hiervan  kan  bepaald  worden  of  een  agrarisch  centrum  haalbaar  is.  Een  dergelijk  onderzoek   zou   uitgevoerd   kunnen   worden   door   studenten   met   een   achtergrond   in   agribusiness:   landbouw   en   bedrijfskunde.  

9.3.3  Houtbewerking   Het   is   aan   te   raden   de   mogelijkheden   van   een   houtbewerkingsbedrijf   verder   te   exploreren.   Momenteel   worden   bomen   gekapt   en   geëxporteerd   naar   Paramaribo.   Door   het   hout   ter   plaatse   verder  te  bewerken,  wordt  meer  waarde  aan  het  product  toegevoegd.  Zo  worden  meer  inkomsten   gegenereerd.   In   dit   onderzoek   is   een   houtbewerkingsbedrijf   afgevallen   als   mogelijk   vruchtbare   onderneming,   omdat   het   relatief   hoge   investeringen   nodig   heeft   en   de   vraag   vanuit   Marowijne   beperkt  is.  In  een  later  stadium  is  er  andere  informatie  verkregen  die  wel  degelijk  perspectief  biedt   voor  een  houtindustrie  in  Marowijne.  Dit  had  vooral  betrekking  op  de  aanschaf  van  een  ‘Lucas  mill’.   Een   mogelijk   houtbewerkingsbedrijf   zou   moeten   richten   op   export,   wellicht   naar   Frans-­‐Guyana.   De   mogelijkheden  van  een  dergelijk  bedrijf  zullen  dan  ook  verder  onderzocht  kunnen  worden.  Het  wordt   aangeraden   dit   onderzoek   uit   te   laten   voeren   door   studenten   met   een   technische   en   economische   achtergrond.  

 

37  

10   Discussie     In   dit   hoofdstuk   zal   een   reflectie   op   het   rapport   worden   gegeven   en   is   er   ruimte   voor   discussie.   Allereerst  zullen  de  beperkingen  van  het  onderzoek  besproken  worden.  Ten  eerste  was  er  sprake  van   een   gebrek   aan   datagegevens,   zowel   op   grote   als   op   kleine   schaal.   Zo   houden   winkels   en   supermarkten   weinig   verkoopcijfers   bij.   Hierdoor   is   het   moeilijk   in   te   schatten   wat   de   prestaties   zouden   zijn   van   een   toekomstige   onderneming.   Ook   op   grote   schaal   –   bij   een   stichting   zoals   Algemeen  Bureau  voor  de  Statistiek  –  zijn  de  gegevens  redelijk  schaars.  Informatie  over  import-­‐  en   exportcijfers  is  niet  aanwezig.  Het  is  zeer  aan  te  raden  in  de  toekomst  meer  gegevens  bij  te  houden.   Zowel  grote  landelijke  cijfers  als  bijvoorbeeld  de  verkoop  en  omzet  van  de  lokale  supermarkt.  Deze   informatietekorten   veroorzaken   de   tweede   beperking   van   het   onderzoek,   namelijk   het   feit   dat   er   veel  aannames  zijn  gedaan.  Zowel  in  de  globale  haalbaarheidsanalyse  als  in  de  multi-­‐criteria  analyse   hebben   we   een   en   ander   moeten   aannemen.   Hierbij   gaat   het   vooral   om   bijvoorbeeld   het   bepalen   van  de  omzet.  Dergelijke  getallen  zijn  grove  schattingen  op  basis  van  vergelijkbare  ondernemingen.   Wanneer   winkels   meer   gegevens   tot   hun   beschikking   hadden   gehad,   konden   deze   getallen   nauwkeuriger  geschat  worden.  Tot  slot  is  de  eerste  haalbaarheidsanalyse  een  erg  globale  methode.   Hierdoor  zijn  verschillende  –  wellicht  kansrijke  –  ondernemingen  in  een  vroege  fase  afgevallen.Voor   meer   detaillering   is   het   aan   te   raden   een   diepte-­‐onderzoek   naar   een   aantal   ondernemingen   uit   te   voeren,  zoals  een  bedrijf  in  houtbewerking,  een  agrarisch  centrum  en  een  kippenfokkerij.                          

 

 

38  

Literatuurlijst       Algemeen  Bureau  voor  de  Statistiek.  (2004).  De  niet-­‐instutionele  bevolking  van  15  jaar  en  ouder,  naar   hoogst  gevolgde  opleiding  en  activiteitenstatus.  Paramaribo:  Algemeen  Bureau  voor  de   Statistiek.   BCC.  (2011).  Opgeroepen  op  1  17,  2011,  van  http://www.bcc.nl/product/proline-­‐pl-­‐250-­‐w   De  Vries,  E.  Suriname  na  de  Binnenlandse  Oorlog.     Dilweg,  C.  (2010).  (G.  Van  Engen,  &  Q.  Meulenberg,  Interviewers)   Fisher  &  association  Inc.  .  (2005).  Economic  Base  Analysis  2000  -­‐  2004.     Godo-­‐bank  .  (2010).  Product  microkrediet.  Albina,  Marowijne,  Suriname.   Hoofdbedrijfschap  Detailhandel.  (2010).  Exploitatiebeeld  modezaken.  Opgeroepen  op  1  16,  2011,  van   HBD:  http://www.hbd.nl/pages/15/Omzet-­‐en-­‐ exploitatie/Modezaken/Exploitatiebeeld.html?subonderwerp_id=445   Hoofdbedrijfschap  Detailhandel.  (sd).  Omzet  en  exploitatie.  Opgeroepen  op  1  16,  2011,  van   Hoofdbedrijfschap  Detailhandel:  http://www.hbd.nl/pages/15/Omzet-­‐en-­‐ exploitatie/Boekhandel-­‐/Exploitatiebeeld.html?subonderwerp_id=124   Hoofdbedrijfschap  Detailhandel.  (2010).  Omzet  en  exploitatie.  Opgeroepen  op  1  16,  2011,  van   Hoofdbedrijfschap  Detailhandel:  http://www.hbd.nl/pages/15/Omzet-­‐en-­‐ exploitatie/Boekhandel-­‐/Exploitatiebeeld.html?subonderwerp_id=124   ICC.  (sd).  Omrekeningsresultaten.  Opgeroepen  op  1  17,  2011,  van  ICCFX:   http://www.iccfx.com/nl/convert.php   (2010,  11  23).  Interview  met  verschillende  supermarkteigenaren.  (G.  Van  Engen,  &  Q.  Meulenberg,   Interviewers)   Jetje.  (2010,  11  19).  (G.  Van  Engen,  &  Q.  Meulenberg,  Interviewers)   Koelingoutlet.nl.  (20).  koeltoonbanken.  Opgeroepen  op  1  17,  2011,  van   http://www.koelingoutlet.nl/epages/62194945.sf/nl_NL/?ObjectPath=/Shops/62194945/Cate gories/Koeltoonbanken   Koksmes.biz.  (sd).  Koksmes  Online.  Opgeroepen  op  1  17,  2011,  van   http://www.koksmes.biz/shop/index.php?osCsid=0cb230da1081922db5cacfd55e95eb2c   Mamjo.  (sd).  Opgeroepen  op  1  18,  2011,  van   http://www.mamjo.com/forum/index.php?topic=359276.new   Ministerie  van  EZ,  Landbouw  en  Innovatie.  (2009,  10  14).  Opgeroepen  op  11  9,  2010,  van   http://www.evd.nl/zoeken/showbouwsteen.asp?bstnum=89978&location=  

 

39  

Ministerie  van  EZ,  Landbouw  en  Innovatie.  (2009,  10  14).  Opgeroepen  op  11  9,  2010,  van   http://www.evd.nl/zoeken/showbouwsteen.asp?bstnum=89978&location=   N.V.  EBS.  (2010).  Opgeroepen  op  1  17,  2011,  van   http://www.nvebs.com/energie/incasso/tarieven.asp   Nonplusultra.nl.  (sd).  Opgeroepen  op  1  17,  2011,  van   http://www.nonplusultra.nl/producten/categorie-­‐ messenslijper_en_aanzetstaal/?osadcampaign=adwords&gclid=CKeI4JLUx6YCFYtS2god01SzIg   Pinas.  (2010,  11  11).  (G.  Van  Engen,  &  Q.  Meulenberg,  Interviewers)   Pinas,  E.  (2010,  11  12).  (G.  Van  Engen,  &  Q.  Meulenberg,  Interviewers)   Sijthoff,  J.  (2010).  (G.  Van  Engen,  &  Q.  Meulenberg,  Interviewers)   Silesty.  (sd).  Opgeroepen  op  1  18,  2011,  van  confectierekken.com:   http://www.confectierekken.com/co201b.php   Sondrejoe.  (2010,  12  8).  Interview  met  Dhr  Sondrejoe.  (G.  Van  Engen,  &  Q.  Meulenberg,   Interviewers)   Stichting  ANDA  Suriname.  (sd).  Opgeroepen  op  11  9,  2010,  van   http://www.suriname.nu/301ges/eeuw15.html   TLS  Trading.  (sd).  Voorraad.  Opgeroepen  op  1  17,  2011,  van   http://www.tlstrading.com/voorraad.php   Van  Cooten,  R.  (2010).  Een  analyse  van  de  effecten  van  het  uitputten  van  de  bauxietreserves  en  het   vertrek  van  Suralco/BHP-­‐Billiton  op  de  regionale  economie  van  Marowijne.     Van  De  Weg,  W.  (2008).  Verkenningsonderzoek  landbouwonderwijs  in  het  binnenland  van  Suriname.   Dronten:  CAH  Dronten.   Van  Engen,  G.,  &  Meulenberg,  Q.  (2010,  11  10).  Observatie  in  Moengo,  10-­‐11-­‐2010  te  Moengo.   Moengo,  Marowijne,  Suriname.    

 

 

40  

Bijlagen      

Bijlage  A:  Interviewverslagen   In  deze  bijlage  zijn  de  interviews  te  vinden  die  zijn  afgenomen  met  de  verschillende  mensen,  partijen   en  organisaties.  Op  basis  van  deze  interviews  is    hoofdstuk  4    ‘kwalitatieve  analyse  gemaakt’.    

A1:  Interview  met  Dhr.  Pinas  op  11-­‐11-­‐2010  te  Moengo   Dhr.  Pinas  is  de  secretaris  van  de  districtscommissaris  van  Marowijne.  Hij  ondersteunt  de  DC  in  al  zijn   werkzaamheden.     Wat  is  de  precieze  functie  van  de  DC?   De   DC   is   de   burgervader.   Hij   is   het   hoofd   van   alle   departementen   in   het   district.   Een   aantal   taken   die   onder   zijn   verantwoordelijkheid   vallen:   vuil   ophalen,   onderhoud   van   publieke   zaken,   hoofd   van   de   politie.   Het   politiestation   kan   ook   zelfstandig   opereren,   maar   de   DC   kan   ingrijpen   als   hij   dat   nodig   vindt.     Op  welke  manier  wordt  het  district  aangestuurd,  via  de  nationale  overheid?   Het  district  is  3  jaar  geleden  gedecentraliseerd.  Er  is  aansturing  vanuit  het  ministerie  van  Regionale   Ontwikkeling,   vanaf   dit   ministerie   worden   middelen   (lees:   geld)   overgemaakt   op   ‘de   rekening   van   de   DC’,  die  vervolgens  zelf  kan   bepalen  waaraan  dit  budget  wordt  uitgegeven.  Dit  moet  wel  gebeuren  in   samenwerking   met   de   volksvertegenwoordiging.   Ieder   ressort   (6   in   Marowijne)   heeft   een   volksvertegenwoordiging.  Via  een  kiesmannenstelsel  vertegenwoordigd  ieder  ressort  de  districtsraad   met  één  of  twee  personen.  De  DC  bepaalt  de  doeleinden  van  overheidsfinanciën  in  overleg  met  de   districtsraad.   Is  er  begeleiding  bij  de  registratie  van  een  onderneming  in  Marowijne?   Een   ondernemer   moet   zichzelf   registreren   bij   de   KKF.   De   DC   verleent   vergunningen   en   keurt   registratie   goed.   Dergelijke   vergunningen   zijn   nodig   bij   aanmelding   bij   de   KKF.   Er   zijn   veel   kleine   ondernemingen   die   zich   niet   registreren   (zoals   de   ‘warungs’,   eettentjes).   De   reden   hiervoor   is   zij   denken  dat  de  vergunningaanvraag  erg  lang  duurt.  Dit  kan  in  sommige  gevallen  1  dag  zijn,  maar  soms   ook   maanden.   Dit   hangt   erg   af   van   de   wil   van   de   DC.   Of   hij   iets   ziet   in   een   onderneming   of   bijvoorbeeld   vertrouwen   heeft   in   de   ondernemer.   Daarnaast   moeten   mensen   meer   belasting   afdragen   als   zij   geregistreerd   zijn,   dit   is   ook   een   reden   om   dat   niet   te   doen.   Een   cybercafé   is   een   voorbeeld   van   een   onderneming   die   dit   niet   nodig   heeft.   Hiervan   is   er   nog   geen   in   Moengo,   er   is   wel   vraag   naar   internet   omdat   weinig   mensen   dat   thuis   hebben.   Ook   voor   een   carwash     is   geen   vergunning  nodig.  Dit  is  de  laatste  maanden  populair  en  wordt  tamelijk  veel  gebruikt.     Welke   ondernemingen   ziet   u   veel   in   Marowijne?   En   welke   producten   worden   geïmporteerd   en   geëxporteerd,  in  en  vanuit  Moengo?   Er  is  veel  landbouw,  alleen  is  dit  voornamelijk  voor  eigen  gebruik.  Mensen  produceren  niet  echt  om   winst   te   maken,   maar   alleen   om   in   hun   eigen   levensonderhoud   te   kunnen   voorzien.   Er   wordt   in  

 

41  

Moengo   weinig   verkocht   in   supermarkten   e.d.,   dit   levert   namelijk   niets   op   omdat   iedereen   het   (goedkoper)   zelf   kan   produceren.   Er   wordt   ook   een   en   ander   geproduceerd   voor   Paramaribo.   Een   voorbeeld   hiervan   is   houtkap.   Mensen   werken   in   houtkap,   de   gekapte   stammen   worden   vervoerd   naar   Paramaribo   waar   deze   vervolgens   worden   verwerkt.   Andersom   wordt   ook   veel   vanaf   de   stad   naar  Moengo  vervoerd.  Kippen  en  vissen  zijn  hier  voorbeelden  van.  Mensen  vissen  hier  niet  zelf  voor   de   lokale   markt,   maar   kopen   vissen   in   vanuit   Paramaribo.   Tot   slot   zijn   er   veel   ‘hosselaars’.   Dit   zijn   smokkelaars   die   levensmiddelen   over   de   grens   naar   Frans-­‐Guyana   exporteren,   om   deze   producten   daar  voor  meer  geld  te  verkopen.  Er  is  geen  bedrijf  wat  produceert  voor  de  markt  in  Frans-­‐Guyana  en   legaal  exporteert.  Nagenoeg  alle  producten  worden  vanuit  Paramaribo  geïmporteerd.  Ook  gaan  veel   mensen   voor   grotere   boodschappen   naar   de   stad   toe.   Iets   als   kledingwinkels   zijn   hier   niet.   Dit   zijn   dan  ook  dingen  die  men  in  Moengo  mist.   Ziet  u  problemen  nu  Suralco  bijna  vertrokken  is,  en  zo  ja  welke?   Voor   de   burgeroorlog   was   bijna   iedereen   werkzaam   bij   Suralco.   Toen   werd   alleen   bauxiet   geëxporteerd,   verder   werden   ook   alle   producten   uit   Paramaribo   geïmporteerd.   Het   was   toen   niet   veel  beter  dan  nu.  Het  vertrek  van  Suralco  is  uitgesteld  met  2  jaar  (tot  2013).  Er  is  nog  kans  op  een   langduriger  bedrijf,  want  ze  zijn  nog  op  zoek  naar  mijnen.  Dit  zou  het  vertrek  nog  met  enkele  jaren   kunnen   vertragen.   Er   is   geen   onderzoek   uitgevoerd   naar   de   effecten   van   het   vertrek   van   Suralco,   maar  eigenlijk  zijn  ze  al  praktisch  vertrokken  en  is  er  weinig  verschil  te  merken.  Ze  hebben  gezegd  dat   ze   betrokken   willen   blijven   bij   de   regio   na   het   vertrek,   maar   hebben   er   tot   nu   toe   nog   niets   aan   gedaan.   Uit   gegevens   van   het   ABS   hebben   wij   een   groep   ‘werkzame’   en   ‘werkloze’   bevolking   gevonden,   maar  er  is  ook  een  grote  groep  ‘overig’.  Weet  u  wat  deze  mensen  doen?   Dit  zijn  waarschijnlijk  vooral  de  hosselaars.  Zij  exporteren  producten  (  niet  legaal)  naar  Frans-­‐Guyana.   Dit  wordt  gezien  als  positief  voor  het  land,  omdat  de  hosselaars  het  verdiende  geld  weer  in  Suriname   gaan  uitgeven.  Dus  is  dit  goed  voor  de  landelijke  economie.   Kunt  u  iets  vertellen  over  de  scholing  in  Moengo.  Is  het  zo  dat  ieder  kind  naar  school  gaat?  En  zo   niet,  wat  kan  hier  een  reden  voor  zijn?   Bijna  ieder  kind  gaat  naar  school.  De  kinderen  die  niet  naar  school  gaan,  zijn  vaak  geen  kinderen  uit   rijke   families.   Waarschijnlijk   is   er   wel   een   samenhang   tussen   inkomen   en   scholing.   Kosten   voor   basisonderwijs  zijn  20  SRD  per  jaar.  Speciaal  onderwijs  kan  oplopen  tot  100  SRD  per  jaar.  Er  is  een   kinderbijslag   van   3   SRD   per   kind   per   maand.   Dit   wordt   ofwel   door   de   werkgever   ofwel   door   de   overheid  betaald.  Zeker  wanneer  kinderen  hoger  onderwijs  willen  volgen,  kan  dit  alleen  als  de  familie   voldoende   geld   te   besteden   heeft.   Voor   MBO   of   hoger   onderwijs   moeten   studenten   namelijk   naar   Paramaribo,   dit   is   kostbaar.   Tegenwoordig   wordt     ’s   avonds   op   de   Waaldijkmulo   ook   een   lerarenopleiding  aangeboden  (kweekschool).     In   welke   leeftijdscategorie   zijn   mensen   voornamelijk   werkzaam?   En   is   er   voor   ouderen   een   pensioen  en/of  AOW?   Mensen  die  formeel  hebben  gewerkt,  stoppen  rond  hun  zestigste  met  weken.  Zij  krijgen  dan  (in  de   meeste  gevallen)  een  pensioen.  Aangezien  veel  mensen  informeel  werken,  is  er  een  grote  groep  die   geen   pensioen   krijgt.   Omdat   zij   vaak   rondkomen   van   een   minimum   inkomen,   hebben   zij   geen    

42  

spaargeld.  Dit  betekent  dat  zij  moeten  leven  van  de  AOV  (±  250  SRD/maand).  Hiernaast  produceren   zij   vaak   nog   producten   voor   eigen   gebruiken,   wat   betekent   dat   zij   eigenlijk   hun  hele   leven   moeten   werken.  Het  gemiddelde  inkomen  in  Marowijne  wordt  geschat  op  600  SRD/maand,  hier  ligt  250  SRD   dus  erg  ver  onder.  Daarnaast  zijn  er  veel  alleenstaande  moeders.  Als  de  ex-­‐man  een  vaste  baan  heeft   moet   hij   een   bepaald   percentage   van   zijn   inkomen   als   alimentatie   afdragen.   Er   zijn   ook   veel   gevallen   waarin   de   ex-­‐man   geen   vaste   baan   heeft,   in   dit   geval   is   er   voor   de   alleenstaande   moeder   geen   overheidsuitkering  of  bijstand.  Zij  moeten  dan  zowel  werken  als  de  kinderen  opvoeden.     Tot   slot   nog   een   interessant   contact:   Mevrouw   Moese,   zij   is   de   directrice   van   Steps.   Een   bedrijf   dat   zich   bezig   houdt   met   het   opzetten   van   kleinschalige   ondernemingen.   Hiervoor   bieden   zij   ook   opleidingen  aan.  

A2:  Interview  met  Emmie  Pinas,  12-­‐11-­‐2010  te  Moengo   Emmie  Pinas  is  momenteel  werkzaam  bij  de  Waaldijk  school  als  docente  economie.  Tevens  is  zij  bezig   met  het  opzetten  van  een  IMEO,  de  Surinaamse  versie  van  een  mbo  in  de  economische  richting.     U  bent  nu  bezig  met  het  initiatief  om  een  IMEO  te  starten  in  Moengo.    In  welk  stadium  zijn  deze   plannen  nu,  en  waarom  bent  u  hiermee  begonnen?   Ik   ben   begonnen   met   dit   initiatief   omdat   er   in   Moengo   een   groot   tekort   is   aan   hogere   scholing.   Zo   is   er   bijvoorbeeld   geen   middelbare   school   die   op   havo   en   vwo   niveau   lesgeeft.   Verder   dan   de   Mulo   wordt  er  in  Moengo  geen  les  gegeven,  en  de  mensen  die  willen  doorleren  zijn  dan  genoodzaakt  om   naar  Paramaribo  te  gaan.     De  IMEO  zal  het  eerste  jaar  als  soort  van  dependance  fungeren  van  de  IMEO  in  Paramaribo,  maar   zelfstandigheid  is  het  uiteindelijke  doel.     Het   doel   was   om   dit   jaar   al   te   starten   met   de   IMEO,   dat   is   helaas   niet   gelukt.   Volgend   jaar   zal   de   opleiding  hopelijk  starten.     Is  er  dan  wel  behoefte  aan  een  hoger  opleidingen  in  Moengo?     Jazeker,  in  Moengo  gaan  2  op  de  3  leerlingen  uiteindelijk  naar  Paramaribo  om  daar  hoger  geschoold   te   worden.   Dit   brengt   ook   veel   negatieve   punten   met   zich   mee.   Aangezien   de   leerlingen   dan   in   Paramaribo   zitten,   moeten   ze   daar   kost   en   inwoning,   vaak   in   het   internaat,   betalen.   Deze   kosten   zijn   vaak   maar   moeilijk   te   betalen   door   de   ouders.   Een   maand   wonen   in   het   internaat   kost   zo’n   200   SRD.   Met   de   kosten   voor   school,   bus   en   eten   erbij   is   het   voor   sommige   gezinnen   gewoonweg   niet   te   betalen.  Het  gemiddelde  inkomen  van  een  gezin  ligt  namelijk  rond  de  600  SRD.      Daarnaast  blijven   veel  van  de  mensen  in  Paramaribo  als  ze  eenmaal  zijn  uitgestudeerd.  Door  het  hoger  onderwijs  ook   in   Moengo   mogelijk   te   maken   wordt   het   onderwijs   ook   voor   meer   mensen   bereikbaar,   omdat   de   extra  kosten  voor  kost  en  inwoning  niet  meer  gemaakt  hoeven  worden.  Dan  kunnen  er  bijvoorbeeld   meerdere   kinderen   naar   de   IMEO   gestuurd   worden.   Daarnaast   wordt   de   opgedane   kennis   binnen   Marowijne  benut,  in  plaats  van  dat  de  afgestudeerden  in  de  stad  blijven  hangen.     Hoe  lang  duren  de  opleidingstrajecten  in  Suriname?     De   basisschool   duurt   6   jaar,   het   Lager   Beroepsgericht   Onderwijs(LBGO)   duurt   4   jaar,   net   zoals   de   Mulo.   Daarnaast   is   er   een   EBO   opleiding   om   de   dropouts   toch   nog   op   te   leiden.   Nadat   ze   de   EBO    

43  

hebben  doorstaan  kunnen  ze  naar  een  vakschool  om  een  ambacht  te  leren.    Als  de  leerlingen  een  van   deze   opleidingen   hebben   voltooid   hebben   ze   vaak   nog   geen   kans   op   een   een   baan,   omdat   ze   nog   geen   diploma’s   hebben.   Om   een   goede   baan   te   kunnen   bemachtigen   moet   er   dus   doorgeleerd   worden.     Hoeveel  kosten  de  basisscholen  in  Suriname?   Dat  verschilt  per  soort  basisscholen.  Er  zijn  wat  speciaal  onderwijs  basisscholen,  waar  men  100  SRD   per  kind  per  jaar  betaalt.  Dit  is  exclusief  boeken  en  eten.  De  reguliere  basisscholen  kosten  36  SRD  per   kind   per   jaar.   Dit   is   inclusief   boeken,   maar   er   zijn   vaak   niet   genoeg   boeken.   Dan   moeten   ze   gekopieerd  worden  door  de  kinderen  zelf,  hier  betalen  ze  dan  veel  geld  voor.     Hoe  staat  het  met  het  lesniveau  van  de  opleidingen,  wat  leren  ze  op  de  opleidingen  en  de  IMEO  in   het  bijzonder?   In  het  basisonderwijs  wordt  de  kinderen  geleerd  te  lezen  en  te  schrijven.  Dit  gebeurt  allemaal  in  het   Nederlands.   De   eerste   jaren   gaat   dit   allemaal   erg   moeilijk   vanwege   de   taalachterstand   bij   het   meerendeel   van   de   leerlingen.   In   het   gezin   en   onder   vrienden   wordt   vaak   geen   Nederlands   gesproken.  De  effecten  hiervan  zijn  ook  terug  te  zien  in  de  andere  vakken,  zoals  rekenen.  Als  er  een   som  in  een  verhaal  wordt  omschreven,  snappen  veel  leerlingen  het  niet  meer.  De  instelling  van  de   meeste   Surinaamse   leerlingen   is   dat   ze   zoiets   niet   als   uitdaging   zien,   maar   dat   ze   er   onderuit   proberen  te  komen  of  het  gewoon  niet  doen.  Er  is  dus  weinig  intrinsieke  motivatie.     De   IMEO   zal   gericht   zijn   op   economisch   onderwijs,   met   vakken   als   bedrijfseconomie,   bedrijfsadministratie   en   statistiek.   Daarnaast   wordt   er   ook   Nederlands   en   Spaans   gegeven.   Het   eerste  jaar  zal  er  met  ongeveer  2  klassen  gestart  worden.     Er   zijn   weinig   mensen   in   Marowijne   die   formeel   een   onderneming   opzetten.   Als   ze   een   onderneming   opzetten   is   dat   vaak   buiten   de   overheid   om.   Geeft   de   IMEO   nog   begeleiding   om   ondernemerschap  te  stimuleren?   In   Paramaribo   is   er   op   dit   moment   geen   sprake   van.   Bij   de   IMEO   in   Moengo   wilden   we   hier   wel   aandacht  aan  besteden.  In  de  vorm  van  een  vak  worden  de  leerlingen  begeleid  tijdens  het  opzetten   van  een  onderneming,  inclusief  registratie.     Als  de  leerlingen  de  IMEO  hebben  afgerond,  waar  komen  ze  dan  vaak  terecht?   De   meeste   afgestudeerden   komen   in   het   bedrijfsleven   terecht.   Daarnaast   komen   er   ook   nog   een   aantal  bij  de  overheid  terecht.  De  minderheid  houdt  zich  bezig  met  het  opzetten  van  een  bedrijf.  In   Moengo  zijn  ze  na  het  afronden  van  hun  opleiding  in  staat  om  een  eigen  bedrijf  op  te  zetten  en  te   ontwikkelen,   bijvoorbeeld   in   het   toerisme.   Zoals   er   in   andere   delen   van   het   land   toeristische   attracties  zijn  ontwikkelt,  zo  kan  dat  ook  in  Marowijne.  Er  moet  dan  wel  onderzoek  gedaan  worden   naar  toeristische  opties.  Dit  kunnen  de  leerlingen  zelf  doen.     Daarnaast   kan   iemand   na   het   afronden   zich   gaan   toespitsen   op   de   handel,   bijvoorbeeld   met   een   kralenkraam.   Hij   kan   dan   als   producent/handelaar   gaan   fungeren   of   alleen   als   handelaar.   De   IMEO   zelf  helpt  dan  mee  met  de  zoektocht  naar  klanten.    

 

44  

Tenslotte   kan   een   afgestudeerde   ook   nog   helpen   om   de   huidige   ondernemingen   te   ontwikkelen.   Een   voorbeeld:   de   meeste   boeren   organiseren   zich   niet.   Er   is   alleen   een   soort   van   transporteur,   die   neemt   dan   verschillende   handelaren   met   hun   koopwaar   mee   naar   Paramaribo,   om   daar   apart   van   elkaar  hun  oogst  te  gaan  verkopen.  Door  zich  meer  te  organiseren  staat  een  handelaar  sterker  en  kan   deze  een  betere  prijs  vragen.    

A3:  Interview  met  Dhr.  Cees  Dilweg,  15-­‐11-­‐2010  te  Paramaribo     Cees   Dilweg   is   momenteel   werkzaam   als   boardmember   van   de   Caribbean   Export   Development   Agency(CEDA).  Daarnaast  is  hij  directeur  van  zijn  meubelbedrijf  Randoe.     Kunt  u  de  Caribbean  Export  Development  Agency  voor  ons  omschrijven?     De   CEDA   is   opgericht   vanuit   de   CARICOM,   een   organisatie   van   15   caribbische   landen,   waaronder   Suriname.  Daarnaast    zitten  ook  de  Dominicaanse  Republiek  en  Haïti  in  de  CEDA.  Elk  land  levert  een   bestuurslid,   van   de   meeste   landen   zijn   dit   handelsministers   of   ambtenaren.   In   Suriname   is   ervoor   gekozen   om   het   bestuurslid   uit   het   bedrijfsleven   te   laten   komen,   en   zo   ben   ik   enige   jaren   geleden   gevraagd  vanuit  de  Vereniging  Surinaams  Bedrijfsleven  om  hierin  te  participeren.  Verder  wordt  het   CEDA  technisch  en  financieel  ondersteunt  door  de  EU.  Ook  vanuit  de  nationale  overheden  wordt  er   een   kleine   bijdrage   betaalt   aan   de   CEDA,   maar   met   die   inkomsten   kan   het   CEDA   nog   niet   eens   de   personeelskosten   betalen.   De   inkomsten   worden   voornamelijk   verworven   door   te   participeren   in   microkredietprojecten  of  grootschalige  projecten.     Wat  zijn  de  doelen  van  het  CEDA?     Het  CEDA  heeft  4  doelen.  Ten  eerste  willen  ze  een  betere  handelsomgeving  creëren  door  regionale   integratie.   Daarnaast   moet   de   markt   concurrerender   worden,   bijvoorbeeld   door   groei   van   het   afzetgebied,  meer  investeringen,  managementtrainingen,  productontwikkeling  en  diversificatie.  Het   derde  doel  is  om  de  participerende  landen  aantrekkelijker  te  maken  voor  buitenlandse  investeringen.   Het   laatste   doel   van   het   CEDA   is   om   de   institutionele   capaciteit,   zowel   publiek   als   privaat,   te   vergroten  en  te  verbeteren.     Wat  voor  knelpunten  zijn  er  nu  in  de  handel  te  ontdekken?   Het   CEDA   organiseert   onder   andere   veel   trainingen   aan   het   de   verschillende   Kamers   van   Koophandel.  De  meeste  daarvan  privaat  zijn  volgens  het  Engelse  model.  In  Nederland  en  Suriname  is   respectievelijk   de   KvK   en   de   KKF   onderdeel   van   de   overheid.   Dit   soort   verschillen   indiceren   dat   de   handel   moeilijk   is   tussen   de   landen.   Zo   verschillen   de   accreditaties   tussen   de   ‘Nederlandse’   en   ‘Britse’  landen,  waardoor  kennisuitwisseling  vanuit  Suriname  bijvoorbeeld  heel  moeilijk  is  terwijl  het   opleidingsniveau  hier  veel  hoger  is.  Een  Surinaamse  dokter  mag  hierdoor  bijvoorbeeld  niet  werken  in   een  ziekenhuis  in  Guyana  of  de  VS.     Hoe  beoordeelt  u  het  grote  aantal  informele  ondernemers?     Daar  zijn  veel  redenen  voor.    Ten  eerste  is  het  een  logisch  gevolg  van  de  grote  rompslomp  die  volgt   bij   het   formeel   ondernemen.   Als   een   zzp’er   formeel   een   bedrijf   wil   opzetten   moet   deze   een   belastingadviseur   inhuren,   omdat   zijn   eigen   kennis   meestal   niet   toereikend   is   en   het   registratieproces  erg  bureaucratisch  is.  Zo’n  adviseur  kunnen  de  meeste  zzp’ers  niet  betalen,  dus  is  

 

45  

informeel  werken  de  enige  optie.  Daarnaast  is  er  een  slechte  controle  op  de  belastingontduikers,  er   wordt  dus  niet  gestraft  als  er  niet  formeel  ondernomen  wordt.     Ook   de   belastingafdracht   is   een   reden   om   informeel   te   blijven   ondernemen.   Ten   eerste   is   het   systeem  zo  onoverzichtelijk  als  dat  van  Nederland  in  de  jaren  ’50  en  dus  niet  meer  van  deze  tijd.  Wat   formeel   ondernemen   ook   niet   stimuleert,   is   dat   ondernemers   aan   het   begin   van   het   jaar   een   verwachte   exploitatie   moeten   inleveren.   Over   deze   verwachte   resultaten   betalen   ze   dan   belasting.   Maar   als   er   in   dat   jaar   minder   verdient   wordt,   krijgt   de   ondernemer   geen   belastingskorting   of   -­‐ teruggave.   Als   er   meer   verdient   wordt,   moet   er   wel   meer   afgedragen   worden.   Als   je   als   kleine   ondernemer   plots   meer   belasting   moet   betalen   dan   eigenlijk   de   bedoeling   was,   krijg   je   een   acuut   liquiditeitsprobleem  en  kan  je  zaak  zomaar  over  de  kop  gaan.  Daarnaast  is  een  gevolg  dat  men  irreëel   kleine  exploitaties  inlevert  om  het  voorgaande  te  vermijden.  De  overheid  kan  dan  geen  betrouwbare   schattingen   doen   voor   de   economie,   en   krijgt   pas   achteraf   de   exacte   bedragen.   Wat   informeel   ondernemen   ook   stimuleert,   is   dat   de   overheid   de   gewone   man   subsidieerd   en   dit   wegpakt   bij   de   bedrijven.   Zo   zijn   kosten   voor   de   nuts-­‐voorzieningen   voor   een   bedrijf   4   keer   hoger   dan   voor   een   huishouden.  Als  iemand  dus  informeel  blijft  ondernemen,  betaalt  hij  aan  dit  soort  kosten  maar  25%   van  wat  hij  zou  moeten  betalen.  Op  deze  manieren  blijft  de  formele  sector  heel  klein,  terwijl  er  een   heel   groot   ambtenarenapparaat   is   om   de   werkgelegenheid   te   creëren.   Deze   salarissen   moeten   betaald   worden   door   belastingen,   dus   er   ligt   een   enorme   belastingdruk   op   de   formele   sector.   Dit   ontmoedigd  de  mensen  ook  om  zich  te  registreren.  Tenslotte  is  er  voor  het  formeel  ondernemen  en   voor   de   groei   van   de   onderneming   een   goede   administratie   nodig.   In   Suriname   ontbreekt   het   inzicht   dat  een  organisatie  baat  heeft  bij  een  goede  administratie.   Hoe  verhouden  de  import  en  exportcijfers  zich  ten  opzichte  van  de  andere  CEDA-­‐landen?   De   exacte   cijfers   heb   ik   nu   niet   bij   de   hand,   die   kun   je   verkrijgen   via   het   ministerie   van   Handel   en   Industrie.   Suriname   loopt   echter   achter   met   het   openbaar   maken   van   de   cijfers,   er   is   zo’n   2   jaar   vertraging.   Dit   komt   doordat   Surinaamse   instanties   en   Surinamers   niet   erg   transparant   willen   zijn.   Waarschijnlijk  komt  dit  dat  als  ze  volledige  openheid  van  zaken  zouden  geven,  er  veel  corruptie  en   smokkel   aan   het   licht   zou   komen.   In   de   andere   caribbische   landen   is   dit   probleem   er   veel   minder   vanwege  het  betere  fiscale  systeem.     Is   de   CEDA   veel   betrokken   bij   de   economische   ontwikkelingen   in   lager   ontwikkelde   regio’s,   zoals   Marowijne?   Bij  het  CEDA  is  het  altijd  zo  dat  een  ondernemer  zijn  of  haar  plan  neerlegd,  en  dat  wij  dan  besluiten   of  we  erbij  betrokken  willen  zijn.  Dus  als  er  bijvoorbeeld  een  goed  ondernemingsplan  voor  Moengo   wordt   neergelegd,   zullen   we   daarin   zeker   participeren.   Voor   de   leningen   bij   de   bank   moet   een   ondernemer  onderpand  hebben,  zonder  onderpand  hoeven  ze  het  niet  eens  te  proberen  een  lening   aan  te  vragen.  Bij  microkredieten  ligt  dit  anders,  maar  door  het  rentepercentage  van  25%  is  de  kans   van  slagen  ook  erg  laag.       Mijn   persoonlijke   mening   over   de   ontwikkeling   van   Marowijne   is   iets   anders.   De   hele   regio   is   ontwikkeld  door  de  aanwezigheid  van  de  Suralco,  en  het  bedrijf  heeft  ook  een  groot  aandeel  gehad   de   aanwezigheid   van   de   nutsvoorzieningen.   Vanwege   de   ligging   heeft   Marowijne   een   water-­‐   en   elektriciteitsnetwerk   dat   los   ligt   van   Paramaribo.   Zonder   de   aanwezigheid   van   de   Suralco   worden   deze  kosten  voor  de  bevolking  hoofdelijk  omgeslagen  zó  hoog  dat  men  het  met  hun  huidige  inkomen   niet   kan   betalen   en   onderhouden,   laat   staan   met   het   inkomen   zonder   de   bauxietindustrie.   Omdat   er    

46  

geen  andere  grote  industrie  ontwikkelt  is,  is  deze  levensstandaard  niet  in  stand  te  houden  en  heeft   Moengo  bijvoorbeeld  geen  bestaansrecht  meer.     Tenslotte  een  vraag  over  uw  eigen  bedrijf,  Randoe  meubelen.  Hoe  komt  u  aan  uw  grondstoffen,  en   koopt  u  vaak  halffabrikaten?     Onze   grondstoffen   worden   uit   regulier   Surinaams   houtkapgebied   en   uit   dorpsconcessies   gehaald.   Deze  inkoop  hebben  we  in  de  loop  der  jaren  opgebouwd  en  hebben  wij  in  het  verleden  gesteund  met   bijvoorbeeld   de   aanschaf   van   zaagmachines.   Wij   zijn   dus   ook   betrokken   bij   de   ontwikkeling   van   deze   gebieden.   Op   deze   manier   konden   er   houten   planken   aan   ons   geleverd   worden   in   plaats   van   boomstammen.   Op   deze   manier   bleef   er   meer   snoeiafval   in   het   bos   en   kon   het   weer   humus   worden   voor   de   grond.   Deze   houtplanken   worden   in   ons   magazijn   gedroogd   en   dan   kunstmatig   gedroogd,   zodat   het   waterpercentage   onder   het   equillibrium   komt   te   liggen.     De   planken   die   bij   ons   binnenkomen   kunnen   vaak   voor   veel   meer   dan   de   helft   uit   water   bestaan,   als   het   dan   tot   eindproduct  verwerkt  wordt  zal  het  later  krimpen  omdat  het  uitdroogd.  Ter  vergelijking:  de  officiële   limiet  voor  het  waterpercentage  in  het  hout  voor  huisconstructies  is  6%.  Verdere  bewerking  in  het   binnenland  is  niet  mogelijk  omdat  er  specifieke  kennis  voor  nodig  is  en  een  condensatiemachine  voor   de   kunstmatige   droging.   Na   de   drogingsprocessen   wordt   het   dan   bewerkt   tot   het   eindproduct,   dit   wordt  dan  weer  verkocht  in  onze  bedrijfszaak  of  geleverd  als  het  product  ‘custom  made’  is.    

A4:  Interview  met  Dhr.  Sijthoff  op  15-­‐11-­‐2010,  te  Paramaribo   Dhr.  Jan-­‐Willem  Sijthoff  is  sinds  1  augustus  2010  Manager  Advisory  Services  bij  KMPG  Suriname.  Hij   heeft   in   Nederland   gestudeerd   aan   hogeschool   Rotterdam   en   Nyenrode   Business   Universiteit   en   is   o.a.  werkzaam  geweest  als  consultant  bij  Logicamg,  ABeam  en  Capgemini.     Wat  houdt  uw  huidige  taak  bij  KPMG  precies  in?   Verantwoordelijkheid  voor  de  business  development  van  KPMG  advisory.  De  focus  ligt  hierbij  op  de   groei   van   (grotere)   ondernemingen,   de   prestaties   van   ondernemingen   en   het   bestuur   van   ondernemingen.  Meneer  Sijthoff  geeft  met  name  advies  aan  de  grotere  bedrijven,  zoals  Suralco  en   Staatsoliemaatschappij  Suriname.  Hij  richt  zich  op  de  top  10  grootste  bedrijven  van  Suriname.   U   heeft   ervaring   met   advies   geven   aan   zowel   Nederlandse   als   Surinaamse   ondernemers.   Welke   belangrijkste  verschillen  ziet  u?   In   Suriname   is   de   behoefte   om   meer   te   hebben   dan   men   op   dit   moment   bezit   kleiner,   er   is   dus   minder  ondernemingsdrang.  Dit  verschilt  echter  ook  per  achtergrond.  Hindoestanen  zijn  het  meest   ondernemend,  de  rest  is  veel  minder  ondernemend.     Kunt  u  iets  vertellen  over  het  starten  van  een  onderneming  in  Suriname?  Hoe  verloopt  dit?   Vaak   loopt   het   opzetten   van   een   onderneming   vast   bij   de   financiering.   Een   onderpand   is   erg   belangrijk,  maar  veel  mensen  hebben  geen  onderpand  omdat  zij  nog  bij  hun  ouders  wonen.  Leningen   worden   nauwelijks   verstrekt,   omdat   de   risico’s   te   hoog   zijn.   Vaak   bepalen   CEO’s   van   banken   aan   wie   een   lening   wel   of   niet   wordt   verstrekt.   Daarnaast   zijn   de   rentepercentages   (±25%)   erg   hoog.   Het   grootste   probleem   is   dus   het   startkapitaal,   maar   daarnaast   zijn   er   ook   op   cultureel   vlak   moeilijkheden.   Mensen   houden   liever   hun   hand   op,   dan   er   hard   voor   te   werken.   Er   zijn   ook  

 

47  

kennistekorten  met  betrekking  tot  de  formele  registratie.  Wanneer  een  onderneming  wel  een  succes   wordt,  ligt  er  nog  een  ander  probleem  op  de  loer.  Nadat  iemand  een  succesvolle  tijd  als  ondernemer   achter  de  rug  heeft  en  wil  gaan  rentenieren,  gaat  al  het  geld  wat  in  het  bedrijf  zat  naar  het  pensioen.   Zo  komen  de  kinderen  en  familie  vaak  met  een  lege  huls  te  zitten,  in  plaats  van  met  een  groeiende   onderneming.   In   het   ergste   geval   worden   zij   achtergelaten   met   schulden.   Hieruit   blijkt   dat   mensen   de   prioriteit   leggen   bij   zelfonderhoud   en   niet   bij   de   groei   van   de   onderneming.   Een   voorbeeld   van   een  succesvolle  startende  ondernemer  is  de  tuinman  van  Dhr.  Sijthoff.  Hij  heeft  een  vaste  baan  als   tuinman,  maar  organiseert  daarnaast  groepsreizen  naar  Frans-­‐Guyana.     De   leningen   zijn   moeilijk   te   verkrijgen,   zijn   er   dan   geen   vermogenden   Surinaamse   mensen   die   in   startende  ondernemingen  investeren?   Dit   wordt   niet   gedaan.   Iemand   die   de   financiële   middelen   heeft,   zal   niet   snel   in   andermans   zaak   investeren.   Gebruikelijker   is   in   dit   geval   om   een   dergelijke   onderneming   zelf   te   starten.   Ideeën   worden   snel   overgenomen   door   anderen,   daarom   is   men   voorzichtig   met   het   delen   van   business   plannen.   Tot   slot   heeft   Dhr.   Sijthoff   nog   een   interessant   contact   aan   ons   doorgegeven:   Dhr.   Luc   Steenhorst,   lid   van  het  bestuur  van  het  adviesbureau  Berenschot.  Zo  begeleid  Berenschot  de  Stichting  IntEnt.  IntEnt   geeft  training  en  advies  aan  startende  ondernemers,  onder  andere  in  Suriname  

A5:  Observatieverslag  in  Moengo,  17-­‐11-­‐2010  te  Moengo   Vanaf   de   binnenkomst   in   Moengo   is   het   merkbaar   dat   alles   in   Moengo   in   dienst   staat   van   de   bauxietindustrie.  Er  is  namelijk  een  bord  te  zien  dat  de  Moengo  is  gesticht  in  1916  door  Alcoa,  en  er   is  te  lezen  dat  de  Surinaamse  bauxietindustrie  hier  begonnen  is.  De  invloed  van  de  bauxietindustrie  is   in  het  dorp  ook  verder  te  ontdekken.  Suralco  heeft  namelijk  het  grootste  deel  van  de  voorzieningen   gerealiseerd:   een   haven,   wegennet,   stadion,   tennisbaan,   zwembad,   personeelshuizen,   gastenverblijf,   nutsvoorzieningen,   polikliniek   en   er   rijden   veel   bedrijfswagens   van   Suralco.   Veel   inwoners   hebben   hun  mobiliteit  dan  ook  te  danken  aan  Suralco.  Er  kan  bijna  gesteld  worden  dat  alleen  de  scholen  door   de   overheid   zijn   gerealiseerd,   waarvan   de   MULO   het   hoogste   niveau   is   in   Moengo.   Navraag   bij   de   lokale  bevolking  en  werknemers    leert  dat  Suralco  als  sinds  de  oprichting  van  de  bauxietindustrie  veel   investeert   in   Moengo.   Zo   waren   melk,   brood,   eieren   en   andere   basisproducten   vroeger   gratis   beschikbaar  voor  het  personeel.  Als  de  fles  melk  leeg  was  werd  deze  aan  de  weg  gezet  en  kreeg  men   daar   een   volle   fles   voor   terug.   Wat   verder   opvalt   is   dat   de   faciliteiten   die   onderhouden   worden   door   Suralco  nog  in  goede  staat  verkeren,  zeker  vergeleken  met  de  meer  vervallen  faciliteiten  in  die  niet   van   het   bedrijf   zijn.   Dit   komt   waarschijnlijk   omdat   veel   werknemers   waarvoor   eigenlijk   geen   plaats   meer   was   vervangend   werk   hebben   gekregen,   bijvoorbeeld   als   onderhoudsman.   Verder   zijn   er   in   Moengo   veel   supermarktjes   te   vinden.   Ook   is   er   een   kleine   bank   te   vinden   waar   mensen   geld   op   kunnen  nemen.  Verder  zijn  er  wat  eetgelegenheden  en  is  er  een  bouwshop,  benzinestation  en  een   café.  Het  districtcommissariaat  van  Marowijne  bevindt  zich  ook  in  Moengo,  vlakbij  4  supermarkten.   Dit   zou   als   centrum   van   de   stad   gezien   kunnen   worden.   Het   is   er   echter   niet   zo   druk,   de   mensen   zijn   verspreid   over   de   hele   hoofdweg.   Er   ontbreekt   een   centraal   punt   waar   de   levendigheid   is   en   waar   inkopen  gedaan  kunnen  worden,  zoals  een  markt.      

A6:  Interview  met  Mw.  Ietje  Pinas  op  19-­‐11-­‐2010,  te  Moengo  

 

48  

Mevrouw   Jetje   is   onderneemster   in   Moengo.   Zij   heeft   een   restaurant   in   Moengodorp.   Zij   onderscheid   zich   van   de   andere   restaurants   door   echt   Surinaams   te   koken   en   niet   Javaans.   In   haar   gerechten  zitten  meer  groente.   Kunt  u  vertellen  hoe  u  begonnen  bent  met  dit  restaurant?   Vroeger,   voor   de   Burgeroorlog,   had   zij   ook   al   een   restaurant   en   beschikte   zij   ook   over   de   vereiste   vergunning.   Ze   kookte   toentertijd   voornamelijk   voor   arbeiders.   In   de   eerste   plaats   kookt   zij   altijd   voor  haar  familie,  maar  maakt  zij  iets  meer  wat  ze  kan  verkopen.  Door  de  burgeroorlog  is  ze  gestopt,   maar   toen   haar   man   met   pensioen   ging   is   zij   weer   begonnen   met   koken.   Toen   heeft   zij   dit   aangegeven  bij  de  DC  en  had  zij  toestemming  gekregen.  De  DC  begeleid  mensen  bij  het  opzetten  van   een  onderneming,  via  hem  heeft  zij  dan  ook  vernomen  dat  zij  een  vergunning  moest  aanvragen  en   zich  in  moet  schrijven  bij  de  KKF.  Op  dit  moment  verkoopt  zij  per  avond  tussen  de  2  en  10  porties,   gemiddeld  5  à  6.  Af  en  toe  zit  er  een  grote  bestelling  tussen  –  van  zo’n  20  porties  –  voor  feesten  of   gelegenheden.   Vroeger   was   zij   vaste   cateraar   van   Suralco,   na   de   burgeroorlog   is   dit   overgenomen   door   het   hotel   Casa   Blanca.   Nu   zou   mevrouw   Jetje   weer   graag   cateraar   zijn   van   Suralco.   Zij   hoort   vaak  klagende  werknemers  van  Suralco  over  het  eten  van  Casa  Blanca.  Echter  wil  zij  deze  taak  niet   zomaar   ‘afpakken’   van   Casa   Blanca.   Er   worden   aanplakbiljetten   gemaakt   die   in   het   winkelcentrum   komen  te  hangen,  maar  ook  vlakbij  Suralco.  Zodat  zij  toch  op  een  subtiele  wijze  reclame  maakt  voor   zichzelf,  want  direct  naar  Suralco  toestappen  wil  zij  niet  doen.   Waar  haalt  u  uw  producten  vandaan  en  zijn  er  dingen  die  u  mist  in  Moengo  en  omstreken?   Groente  wordt  gehaald  bij  een  lokale  groenteboer  die  drie  keer  per  week  zijn  producten  verkoopt.   Deze  boer  heeft  niet  alle  groente.  Groenten  die  zij  mist  zijn  wortels,  tomaten  en  paprika’s.  Als  een   lokale  boer  dit  zou  produceren  zou  zij  hier  zeker  van  afnemen.  Verder  koopt  zij  ingevroren  kip  bij  de   supermarkt,  dit  wordt  geïmporteerd  uit  Paramaribo,  waar  ook  af  en  toe  varkensvlees  is  –  maar  naar   haar  mening  te  weinig  –.  Rundvlees  is  hier  niet  en  wordt  ook  niet  uit  Paramaribo  geïmporteerd,  dit  is   dan   ook   een   van   de   producten   die   zij   mist.   Net   zoals   verse   vis.   Vis   komt   vanuit   Albina   en   ligt   ingevroren   in   de   supermarkt.   Graag   zou   zij   gebruik   maken   van   verse   vis.   Vroeger   werd   er   verse   vis   vanuit  Albina  naar  Moengo  geïmporteerd,  maar  tegenwoordig  gebeurt  dat  niet  meer  en  wordt  de  vis   verkocht  in  Frans-­‐Guyana,  waar  het  meer  geld  opleverd.     Kunt   u   ons   iets   vertellen   over   de   formele   registratie   van   uw   bedrijf?   Heeft   u   een   vergunning   en   staat  u  ingeschreven  bij  de  KKF?   Sinds  kort  is  zij  eigenaar  van  een  vergunning.  Deze  is  verleend  door  de  DC.  Dit  heeft  ±  1  jaar  geduurd.   Voordat  zij  deze  vergunning  had,  heeft  ze  een  voorlopige  vergunning  gekregen.  Met  een  voorlopige   vergunning  kun  je  wel  eten  verkopen,  maar  mogen  er  geen  mensen  komen  zitten  om  iets  te  eten  of   drinken.  Slechts  afhaal  is  toegestaan.  Nu  ze  haar  vergunning  gekregen  heeft,  kan  zij  naar  de  KKF  toe   om   haar   naam   te   laten   registreren.   Dit   heeft   zij   nog   niet   gedaan,   maar   nu   ze   de   toestemming   van   de   DC   heeft   (door   de   vergunning)   zal   dit   geen   probleem   meer   opleveren.   Ze   zal   binnenkort   naar   Paramaribo  gaan  voor  deze  registratie.     Vindt  u  het  belangrijk  dat  de  onderneming  groeit  en  op  welke  manieren  bent  u  hiermee  bezig?   Ja,   ze   vindt   het   erg   belangrijk   dat   de   onderneming   groeit.   Middels   visitekaartjes   en   affiches   maakt   ze   reclame  voor  zichzelf.  Met  name  mond-­‐tot-­‐mondreclame  is  erg  belangrijk.  Daarnaast  doet  ze  er  van    

49  

alles   aan   om   het   restaurant   er   leuker   uit   te   laten   zien.   Zo   heeft   zij   bijvoorbeeld   een   uithangbord   gemaakt   en   wordt   de   ruimte   goed   onderhouden   en   schoongemaakt.   Iets   wat   zij   graag   zou   willen   bereiken   is   weer   cateraar   worden   voor   Suralco,   maar   ze   zou   zich   bezwaard   voelen   tegenover   Casa   Blanca  wanneer  ze  dit  direct  aan  zou  bieden  aan  Suralco.  

A7:  Interview  Dhr.  Tokromo  op  22-­‐11-­‐2010,  te  Moengo   Meneer   Tokromo   is   ondernemer.   Hij   is   de   eigenaar   van   een   uitzendbureau.   Zijn   grootste   opdrachtgever  is  Suralco.   Wat  zijn  de  voornaamste  bezigheden  van  uw  bedrijf?   Er  zijn  drie  pijlers  waarmee  zij  bezig  zijn,  namelijk  uitzenden  van  arbeidskrachten,  goederentransport   en  civiele  techniek.  De  grootste  opdrachtgever  is  Suralco.  Tokromo  (bedrijfsnaam)  helpt  Suralco  met   het   vinden   van   personeel   voor   openstaande   vacatures.   Dit   zijn   vaak   mensen   uit   Moengo   of   de   omgeving.  Er  zijn  slechts  enkele  die  vanuit  Paramaribo  of  Nickerie  komen,  voor  deze  mensen  wordt   wel  een  woning  verzorgt.  Daarnaast  transporteert  het  bedrijf  onderdelen  voor  Suralco  naar  Moengo.   Tot  slot  houdt  het  zich  bezig  met  bouwwerkzaamheden.  Behalve  Suralco  zijn  er  nog  een  aantal  kleine   bedrijven   die   vaak   voor   kortere   periode   de   hulp   van   Tokromo   inschakelen,   dit   gaat   vaak   op   één   specifieke  opdracht.   Uit  hoeveel  werknemers  bestaat  het  bedrijf  en  hoe  zijn  zij  opgeleid?   Er   zijn   momenteel   147   mensen   werkzaam   bij   Tokromo.   Het   grootste   deel   hiervan   heeft   het   werk   geleerd  door  praktijkervaringen.  Er  zijn  slechts  weinig  mensen  die  hoger  zijn  opgeleid.     Als  Suralco  vertrekt,  verdwijnt  ook  uw  grootste  opdrachtgever.  Hoe  ziet  u  de  toekomst?   Wanneer   Suralco   weg   is,   zullen   zij   zich   richten   op   de   werkzaamheden   bij   het   Nassau   plateau   (momenteel  al  22  werknemers)  en  Moengo  Minerals.  Echter  heeft  Dhr.  Tokromo  veel  goede  hoop  op   een  verlenging  van  het  verblijf  van  Suralco.    

A8:  Interview  met  verschillende  supermarkteigenaren  op  23-­‐11-­‐2010,  te  Moengo   Welke  producten  worden  bij  u  het  meest  verkocht?   Supermarkt  1:  brood,  suiker,  rijst,  thee  en  melk.     Supermarkt  2:  brood,  (noodle)soep,  olie,  eieren,  frisdrank,  energiedrank.   Supermarkt  3:  producten  in  blik.  

 

Zijn  er  producten  waar  wel  naar  gevraagd  wordt,  maar  die  jullie  niet  hebben?   Supermarkt   1:   medicijnen   (vitaminepillen,   norit),   soepgroente,   tomaten,   verse   peper.   Het   brood   is   wel  eens  uitverkocht,  dan  gaan  mensen  naar  een  van  de  andere  supermarkten.     Supermarkt  2:  appels,  groente  (beperkt).     Supermarkt  3:  specifieke  Chinese  producten  of  specerijen.   Waar   komen   uw   producten   vandaan   en   worden   er   ook   levensmiddelen   vanuit   Moengo   en   omstreken  verkocht?  

 

50  

Supermarkt   1:   alle   producten   komen   vanuit   Paramaribo,   alleen   producten   in   blik,   crackers   (beschuit)   en  kip  komen  uit  Frans-­‐Guyana.     Supermarkt  2:  alle  producten  worden  geïmporteerd  vanuit  Paramaribo.     Supermarkt  3:  alle  producten  worden  geïmporteerd  vanuit  Paramaribo.   Kunt   u   van   een   aantal   producten   een   inschatting   maken   hoeveel   per   week   of   per   dag   wordt   verkocht?   Supermarkt  1:  100  kg  suiker/week,  80  kg  rijst/week,  50  pakjes  thee/week,  50  liter  melk/week,  45  kg   kip/week,  100  broden/week.     Supermarkt   2:   35   porties   (noodle)soep/dag,   70   broden/dag,   40   flessen   olie/dag,   10   vissen/dag,   12   hele  kippen/dag,  25  blikjes  energiedrank/dag.     Supermarkt  3:  5  kledingstukken/dag.   Overige  opmerkingen:   Supermarkt  1:  er  wordt  iedere  dag  geleverd,  behalve  op  zaterdag.  Zoutvlees,  energiedrank,  bier,   sterke  drank  en  sigaretten  worden  ook  redelijk  veel  verkocht.     Supermarkt  2:  er  worden  erg  weinig  schoenen  verkocht.  De  winkel  verkoopt  geen  kleding,  omdat  het   daar  te  stoffig  voor  is.     Supermarkt  3:  mensen  kopen  liever  verse  groente  dan  blikgroente,  alleen  is  er  niet  altijd  vers.  

A9:  Interview  met  Dhr.  Schalwijk  op  6-­‐12-­‐2010,  te  Moengo   Meneer  Schalwijk  is  de  directeur  van  de  Hubertus  Waaldijkschool.  Deze  school  biedt  Meer  Uitgebreid   Lager  Onderwijs  aan  en  is  gevestigd  aan  de  Lijnweg  te  Moengo.   Wordt   er   voor   leerlingen   die   een   hoger   niveau   aankunnen   extra     lesstof   aangeboden?   En   voor   leerlingen  die  de  stof  niet  kunnen  bijbenen,  zijn  daar  bijlessen  voor?   Nee.   Dit   is   helaas   niet   mogelijk.   De   docenten   zijn   al   erg   druk,   dus   hebben   geen   tijd   om   extra   oefeningen   te   geven   aan   de   studenten   die   uitschieten   of   achterblijven.   Tegenwoordig   wordt   er   meer   huiswerk   tijdens   de   les   gedaan,   zo   is   er   wel   toezicht   op   welke   leerlingen   wel   en   welke   niet   goed   kunnen  studeren.   Zijn   er   veel   leerlingen   die   naar   Paramaribo   gaan   om   door   te   leren?   En   wat   doen   jullie   eraan   om   deze  studenten  na  hun  vervolgopleiding  terug  te  laten  komen  naar  Marowijne?   Er   is   een   groep   die   naar   Paramaribo   gaat.   Dit   gaat   het   eerste   jaar   soms   fout,   omdat   leerlingen   erg   nonchalant  zijn.  Hier  wordt  ook  al  op  de  Waaldijkschool  op  gehamerd,  dat  wanneer  zij  naar  de  stad   gaan,  zij  hard  moeten  werken  en  een  nummertje  zijn.  Als  het  fout  gaat  is  het  dan  ook  in  het  eerste   jaar,  maar  als  dit  jaar  goed  afgesloten  is,  ronden  de  meesten  hun  opleiding  succesvol  af.  Vaak  houd  ik   contact  met  hen  en  leg  hen  voor  om  terug  te  komen.  Als  zij  dit  doen,  gaat  het  vaak  om  een  baan  in   het  onderwijs,  bij  de  overheid  of  bij  Suralco.  Echter  blijven  de  meeste  leerlingen  in  Paramaribo.  Niet   dat   zij   het   daar   veel   beter   hebben,   maar   toch   blijven   ze   daar.   Waarschijnlijk   omdat   er   meer   werkgelegenheid   is.   Belangrijk   is   dan   ook   om   in   Moengo   een   opleiding   aan   te   bieden.   In   de   eerste   plaats  zou  dit  een  kweekschool  moeten  zijn.  Door  mensen  op  te  leiden  tot  docent,  kan  de  volgende   generatie  beter  onderwijs  genieten.  Er  zijn  enkele  oud-­‐leerlingen  die  een  onderneming  starten,  maar  

 

51  

vaak   groeit   deze   niet   veel   verder.   De   ondernemer   wil   vaak   niet   betalen   voor   extra   werknemers,   hierdoor  blijft  het  een  familiebedrijf  wat  voornamelijk  in  eigen  onderhoud  voorziet.  Dit  ligt  ook  aan   de   werknemer,   die   vraagt   namelijk   veel   geld.   Een   werknemer   zonder   opleiding   die   praktisch   werk   zou  gaan  doen,  vraagt  snel  2000  SRD  per  maand,  terwijl  ik  zelf  1800  SRD  per  maand  verdien  en  wel   een  opleiding  heb  gevolgd.  Daarnaast  zet  men  niet  snel  een  onderneming  op,  omdat  zij  opzien  tegen   de  4  jaar  investeren  voordat  je  op  het  break-­‐even  point  komt.   Hoe  denk  u  dan  over  de  IMEO  die  waarschijnlijk  volgend  jaar  van  start  zal  gaan?   In  principe  is  dit  een  goed  initiatief.  Het  feit  dat  er  meer  onderwijs  komt,  is  gunstig  voor  Marowijne.   Daarnaast   is   het   een   goede   stimulans   voor   de   vierde   klassers   om   door   te   gaan   leren.   Nu   denken   veel   leerlingen   dat   MULO   het   hoogst   haalbare   is,   terwijl   zij  nog   veel   verder   door   kunnen   studeren.   Alleen   naar   mijn   mening   zou   er   eerst   een   kweekschool   moeten   zijn.   Echter   is   iedere   vorm   van   meer   onderwijs  gunstig  voor  de  regio,  omdat  de  kennis  op  die  manier  vastgehouden  wordt.  Graag  zou  ik   een  technische  opleiding  zien.  Het  is  erg  jammer  dat  Suralco  dit  niet  opgestart  heeft.  Er  worden  wel   trainingen   gegeven,   bijvoorbeeld   door   Steps.   Daarnaast   zijn   er   ook   weleens   van   andere   studenten   gratis   trainingen   geweest.   Hierbij   werd   de   eerste   bijeenkomst   vaak   goed   bezocht,   maar   werden   de   volgende  lessen  vaak  rustiger.  

A10:  Observaties  op  de  Hubertus  Waaldijkschool  op  6-­‐12-­‐2010,  te  Moengo   Om   de   workshop   ondernemerschap   goed   te   laten   aansluiten   bij   het   niveau   van   studenten   in   Marowijne,   is   een   bezoek   gebracht   aan   de   Hubertus   Waaldijkschool.   Deze   school   biedt   Meer   Uitgebreid  Lager  Onderwijs  en  is  het  hoogste  niveau  wat  wordt  aangeboden  in  Marowijne.     Tijdens   een   observatiemiddag   op   de   Waaldijkschool   zijn   er   verschillende   dingen   naar   voren   gekomen.   We   zijn   aanwezig   geweest   bij   een   les   Nederlands   en   een   les   handelswetenschappen.   Daarnaast   hebben   we   gesproken   met   de   directeur   –   interviewverslag   A8   –   en   met   verschillende   docenten.  Uit  deze  gesprekken  en  observaties  bleek  dat  het  niveau  van  de  leerlingen  per  vak  sterk   verschilt.   Het   niveau   van   Nederlands   is   lager   dan   het   VMBO   theoretische   leerweg   niveau   in   Nederland.  Met  de  vierde  klas  werd  een  tekst  behandeld  van  Tj.  Arkieman,  ‘Suriname,  het  vergeten   land’.  Deze  verhalende,  fictieve  tekst  is  niet  van  een  hoog  leesniveau.  Ook  met  het  schrijven  zijn  de   leerlingen   van   de   MULO   van   een   lager   niveau.   Om   de   adressering,   plaats   en   datum   van   een   sollicitatiebrief   te   schrijven,   hadden   de   leerlingen   bijna   10   minuten   nodig.   Het   leesniveau   van   de   boeken   die   leerlingen   moeten   lezen   voor   hun   examen,   is   wel   te   vergelijken   met   het   Nederlandse   VMBO  niveau.  De  leerlingen  van  de  vierde  klas  MULO  lezen  boeken  zoals:  blauwe  plekken  van  Anke   de   Vries,   het   achterhuis   van   Anne   Frank   en   twee   vrouwen   van   Harry   Mulisch.   Wat   het   Nederlands   spreken   betreft,   zijn   zij   vaak   erg   voorzichtig.   Als   iemand   een   fout   maakt   in   de   Nederlandse   taal,   wordt   deze   hier   vaak   op   aangesproken   door   medeleerlingen.   De   studenten   praten   dan   ook   Surinaams  en  Aukaans  met  elkaar.  De  docent  wordt  wel  in  het  Nederlands  aangesproken.  De  band   tussen  leerling  en  docent  is  informeel.     De  exacte  vakken,  zoals  wiskunde  en  natuurkunde  zijn  daarentegen  wel  van  een  hoog  niveau.  De  stof   die  in  de  vierde  klas  MULO  behandeld  wordt,  kan  vergeleken  worden  met  de  stof  die  in  4  VWO  wordt   behandeld.   Er   zijn   twee   verschillende   richtingen,   wiskunde   a   en   wiskunde   b.   Dit   is   te   vergelijken   met   Nederland.  Wiskunde  a  is  van  lager  niveau  en  voor  de  leerlingen  die  de  economische  richting  hebben   gekozen.  Wiskunde  b  is  moeilijker  en  is  voor  de  leerlingen  die  de  exacte  kant  hebben  gekozen.  Het  

 

52  

vak   handelswetenschappen   is   te   vergelijken   met   het   niveau   van   Nederlandse   VMBO   theoretische   leerweg.   Het   vak   heeft   samenhang   met   boekhouden,   economie   en   management   &   organisatie.   Tijdens   de   les   werd   geoefend   met   het   omgaan   en   rekenen   met   debiteurenkaarten,   kasboeken   en   diverse  postenboeken.    

A11:  Interview  met  Dhr.  Sondrejoe  op  8-­‐12-­‐2010,  te  Moengo   De   heer   Sondrejoe   is   de   districtscommissaris   van   Marowijne.   Hij   wordt   aangestuurd   vanuit   het   ministerie   van   Regionale   Ontwikkeling,   maar   heeft   zelf   veel   vrijheid.   Hij   heeft   hierbij   hulp   van   verschillende  secretarissen.   Kunt  u  ons  iets  vertellen  over  de  plannen  die  de  overheid  en  Suralco  hebben  met  de  regio,  wanneer   de  bauxietmaatschappij  vertrokken  is?   Belangrijk  is  dat  het  ziekenhuis  gerehabiliteerd  wordt.  Daarnaast  zal  het  wegennet  verbeterd  moeten   worden,  in  het  bijzonder  de  Oost-­‐westverbinding.  Hierbij  zal  ook  aan  de  verkeersveiligheid  gedacht   moeten   worden,   zo   zullen   er   veel   drempels   moeten   komen   en   mobiele   politieposten.   Het   stafdorp   kan  als  basis  dienen  voor  bedrijven  en  toeristen.  Het  hotel  Casa  Blanca  moet  beschikbaar  zijn  voor   bezoek   van   hoogwaardigheidsbekleders.   De   plannen   van   de   nationale   overheid   zijn   om   sterk   te   gaan   korten  op  het  budget  van  de  DC.  De  overheid  is  van  mening  dat  er  minder  geleund  moet  worden  op   Suralco  en  wil  zelfvoorziening  stimuleren.  Met  name  op  het  gebied  van  landbouw,  veeteelt,  visserij   en   rijstbouw.   Er   zijn   verschillende   rapporten   over   de   mogelijkheden   van   Marowijne   op   dit   gebied,   maar  hier  is  nooit  iets  mee  gedaan.  Daarnaast  wordt  er  een  fonds  opgezet  waar  ex-­‐werknemers  van   Suralco   gebruik   van   kunnen   maken,   als   zij   een   onderneming   op   willen   zetten.   Een   probleem   van   Marowijne  is  dat  het  aan  de  grens  met  Frans-­‐Guyana  ligt,  hierdoor  verdienen  veel  mensen  de  kost   met   ‘hosselen’,   oftewel   illegale   transport   van   Marowijne   naar   Frans   Guyana.   Dit   omdat   producten   in   Suriname   goedkoper   zijn   dan   in   het   buurland.   Toch   ziet   meneer   Sondrejoe   dit   niet   als   groot   probleem,   omdat   dit   ook   kansen   biedt.   De   overheid   is   bezig   dit   te   legaliseren   en   visa   te   verlenen   aan   hosselaars.   Hierdoor   verplaatst   een   grote   illegale   groep   zich   naar   het   formele   circuit.   Hierdoor   ontvangt  de  overheid  nog  niet  direct  extra  inkomsten,  maar  de  inkomstenbelasting  stijgt  wel.  Er  zal   gestart  worden  met  een  pilotproject  in  Albina.  Als  dit  slaagt,  zal  het  stapsgewijs  doorgevoerd  worden   in  de  rest  van  Marowijne.     Aan  de  hand  van  welke  criteria  behandelt  u  vergunningaanvragen  en  heeft  u  hier  hulp  bij?   De   DC   behandelt   de   vergunningaanvragen   met   hulp   van   het   commissariaat.   Er   zijn   verschillende   instanties   die   hierbij   helpen   met   controles   uitvoeren   en   dergelijke,   maar   de   vergunning   wordt   uiteindelijk   toegekend   door   de   DC   zelf   die   hiervoor   moet   tekenen.   Vergunningsaanvragen   voor   landbouw,   veeteelt   en   visserij   worden   niet   behandeld   door   de   DC,   maar  door   het   LVV   –   ministerie   van  landbouw,  veeteelt  en  visserij  –.  Voor  het  verlenen  van  alle  overige  vergunningen  zijn  belangrijke   voorwaarden   de   brandveiligheid,   mogelijke   geluids-­‐   en   stankoverlast,   sociale   hygiëne   en   gezondheidverklaring  bij  lichamelijk  contact  met  klanten  en  de  beschikbare  financiële  middelen.  De   gezondheidsverklaring  en  de  sociale  hygiënevergunning  moet  door  de  ondernemer  worden  betaald,   alle   andere   controles   zijn   voor   hem   of   haar   gratis.   Daarnaast   moet   de   startende   ondernemer   uiteraard  officieel  Surinamer  en  volwassen  zijn.  Hij  of  zij  mag  niet  in  het  bezit  van  een  strafblad  zijn.    

 

53  

Heeft  u  voorbeelden  van  ondernemingen  die  moeilijker  en  minder  moeilijk  een  vergunning  kunnen   aanvragen?   Moeilijk   aan   te   vragen   vergunningen   zijn   voor   ondernemingen   die   veel   overlast   veroorzaken,   zoals   een  houtzagerij.  Hier  komt  veel  stof  in  de  lucht  en  is  veel  geluidsoverlast.  Ook  een  vergunning  voor   een   servicestation   –   tankstation   –   is   moeilijk,   omdat   er   veel   controles   moeten   plaatsvinden   vanwege   het   ontploffingsgevaar.   Een   apotheekvergunning   valt   ook   in   de   categorie   moeilijk   aan   te   vragen   vergunningen,  hiervoor  moet  namelijk  een  en  ander  aangevraagd  worden  bij  volksgezondheid.  Voor   een   drogisterij   gaat   dit   gemakkelijker.   Ook   kapsalons   hebben   moeite   met   vergunningaanvragen,   omdat  er  een  gezondheidsverklaring  nodig  is.  Gemakkelijk  aan  te  vragen  vergunningen  zijn  die  voor   aannemers   en   monteurs.   Er   zijn   ook   een   aantal   ondernemingen   die   helemaal   geen   vergunning   nodig   hebben,   namelijk:   een   carwash,   internetcafé,   beveiligingsbedrijf,   taxibedrijf,   crèche   en   fitness.   Wat   betreft   toerisme,   heeft   een   touroperator   niet   veel   vergunningen   nodig,   maar   moet   zich   wel   inschrijven  bij  de  KKF.  Een  vergunningaanvraag  voor  een  hotel  verloopt  daarentegen  wel  moeilijker.   Een  standplaats  voor  de  markt  kost  5  SRD  per  dag.  

A12:  Gesprek  met  Dhr.  Clenem  op  9-­‐12-­‐2010,  te  Albina   De  heer  Clenem  is  inspecteur  basisonderwijs  in  Marowijne.  Voor  bezoek  aan  scholen  moet  contact   met   hem   opgenomen   worden.   Hij   heeft   een   controlerende   functie.   Wanneer   wij   een   workshop   ondernemerschap  zouden  gaan  geven,  is  het  belangrijk  het  lesprogramma  niet  te  ontregelen.  Het  is   niet  de  bedoeling  dat  er  bepaalde  stof  niet  behandeld  kan  worden,  door  onze  aanwezigheid.  Daarom   is   het   belangrijk   om   met   de   heer   Schalwijk   en   mevrouw   Pinas   van   de   Waaldijkschool   goed   af   te   stemmen   welke   lesstof   wij   in   de   workshops   zullen   behandelen.   Voor   voortgezet   onderwijs   op   juniorenniveau   (voj)   is   de   inspectie   gevestigd   in   Paramaribo.   Volgens   de   heer   Clenem   is   het   niet   nodig  dat  wij  contact  met  hen  opnemen,  dit  zal  via  de  heer  Schalwijk  verlopen.  Wel  is  het  belangrijk   dat  de  continuïteit  gewaarborgd  wordt  en  dat  wij  niet  vertrekken  zonder  iets  achter  te  laten.  Daarom   is   het   belangrijk   contact   te   houden   met   de   heer   Clenem,   zodat   hij   eventueel   onze   workshop   kan   uitbreiden,  mocht  hij  dit  interessant  achten  voor  bijvoorbeeld  scholen  in  Albina.  

A13:  Observaties  in  Albina  op  9-­‐12-­‐2010,  te  Albina   Ondanks   dat   Albina   minder   inwoners   heeft   dan   Moengo,   is   het   er   aanzienlijk   levendiger   dan   in   Moengo.   Er   zijn   in   het   centrum   kleding-­‐   en   huishoudwinkels,   kappers,   breed   gesorteerde   supermarkten,   groentekraampjes,   er   wordt   gerookte   vis   verkocht   en   er   zijn   vele   restaurants.   Een   groot  verschil  met  Moengo  is  dat  er  een  markt  is  die  zich  op  een  centrale  plek  bevindt.  In  Moengo   zijn  veel  kraampjes  en  winkels  langs  de  lijnweg  gevestigd,  omdat  dit  een  lange  straat  is,  is  het  niet  erg   aantrekkelijk   hier   te   gaan   winkelen.   In   Albina   is   dit   centrum   aan   de   waterkant   gevestigd,   een   belangrijke  reden  hiervoor  is  de  grens  met  Frans-­‐Guyana.  Het  winkelcentrum  is  vlak  aan  het  water,   waar   veel   Frans-­‐Guyanen   de   grens   oversteken   om   in   Suriname   goedkoper   boodschappen   te   doen.   In   Frans-­‐Guyana  gelden  namelijk  Franse  prijzen.  Producten  zijn  in  Suriname  aanzienlijk  goedkoper,  wat   Frans-­‐Guayna  een  belangrijk  afzetgebied  maakt  voor  Albina.    

A14:  Interview  met  Dhr.  Jubitana,    9  december  te  Albina.     Meneer  Jubitana  is  Filliaal  coordinator  Albia  van  de  GODO-­‐bank  in  Albina.  Hij  beheert  alle  lopende   zaken  van  de  bank  in  Albina.  De  GODO  bank  is  de  enige  bank  in  Albina,  en  bestaat  daar  nu  1  jaar.    

 

54  

GODO  is  de  enige  bank  met  een  microkredietregeling.  Wat  zijn  hier  de  detalis  van?     Het  microkredietproject  is  nog  een  pilotproject,  die  we  met  zo’n  50  ondernemers  willen  gaan   uitvoeren.  Het  project  richt  zich  op  het  zelfstandig  ontwikkelen  van  een  onderneming  en  het  beter   structureren  van  de  kasstromen  etc.  Hiervoor  bieden  wij  dan  ook  begeleiding.  In  deze  fase  zitten  wij   nu  nog  ook,  de  kredieten  zijn  nog  niet  verleend.     Wat  zijn  de  voorwaarden  voor  het  aanvragen  van  zo’n  krediet?   Voor  het  aanvragen  van  een  microkrediet  komen  bedragen  tot  maximaal  6000  SRD  in  aanmerking.   Deze  lening  moet  dan  binnen  1  jaar  afgelost  worden,  met  een  percentage  van  25%.  Voor  het   verkrijgen  van  de  lening  is  geen  onderpand  of  borg  nodig,  het  geld  mag  alleen  gebruikt  worden  om   een  onderneming  mee  op  te  zetten.     Als  een  ondernemer  meer  geld  nodig  heeft  voor  zijn/haar  onderneming,  kan  dit  kapitaal  dan  ook   verkregen  worden  bij  GODO?     Dat  is  mogelijk,  voor  bedragen  boven  de  6000  SRD  kan  er  een  persoonlijk  lening  aangevraagd   worden.  In  principe  werkt  deze  lening  met  een  rentevoet  van  24%,  met  een  salaris  als  verzekering.   Hun  kans  op  een  het  verkrijgen  van  een  lening  wordt  dan  groter.    De  rentevoet  kan  omlaag  gebracht   worden  naar  16  à  17%,  hier  is  wel  onderpand  voor  nodig.  De  lening  wordt  dan  omgezet  naar  een   hypotheek.  Hier  wordt  echter  weinig  gebruik  van  gemaakt,  aangezien  mensen  in  Marowijne  vaak   geen  eigendomsrecht  hebben  op  hun  bezittingen.  Een  huis  of  stuk  grond  kan  niet  als  onderpand   dienen  als  men  daar  juridisch  gezien  geen  eigenaar  van  is.  Om  een  goede  borg  te  krijgen  geeft  een   gezin  bijvoorbeeld  zowel  het  inkomen  van  de  man  als  de  vrouw  op.     Voor  leningen  tot  2500  SRD  is  overigens  een  regulier  inkomen  nodig.  Een  visser  die  in  het  informele   circuit  zit  heeft  bijvoorbeeld  geen  salaris,  maar  wel  een  regulier  inkomen.  Met  deze  informatie  kan   hij  2500  SRD  lenen.     Kunt  u  iets  vertellen  over  het  verloop  van  het  pilotproject  en  het  verstrekken  van  krediet  in  Albina   tot  nu  toe?   Tot  nu  toe  verloopt  alles  goed,  het  overgrote  deel  van  de  lopende  leningen  worden  terugbetaald.   Niet  alle  partijen  betalen  op  tijd  en  er  is  altijd  een  deel  wat  niet  meer  kan  aflossen,  maar  over  het   algemeen  zijn  we  tevreden.  Wat  betreft  het  project  met  microkrediet  verwachten  we  ook  dat  er   terugbetaald  gaat  worden.  Wij  willen  vooral  de  sociale  controle  gebruiken  om  mensen  informeel   erop  te  wijzen  dat  ze  een  grote  verantwoordelijkheid  hebben.  Als  zij  niet  gaan  terugbetalen  kunnen   ze  later  veel  moeilijker  een  lening  krijgen,  daarnaast  zal  het  voor  andere  mensen  ook  moeilijker   worden  een  lening  te  krijgen.  De  regels  zullen  namelijk  aangescherpt  worden  en  eventueel  wordt  de   rentevoet  verhoogd  omdat  het  risico  groter  wordt.  Tijdens  het  pilotproject  willen  wij  de   ondernemers  dan  ook  duidelijk  maken  hoe  groot  deze  verantwoordelijkheid  is.  De  ondernemers  met   wie  we  dit  pilotproject  gestart  zijn,  hebben  vooral  ondernemingsplannen  met  betrekking  tot  visserij,   verkoop  van  marronkleding  en  de  horeca.  Er  zijn  weinig  kredieten  aangevraagd  voor  een   landbouwonderneming.       Wat  is  het  uiteindelijke  doel  van  het  pilotproject?    

 

55  

Als  het  project  succesvol  is,  is  ons  streven  om  microkredieten  beschikbaar  te  maken  in  heel   Marowijne.  Dat  is  echter  wel  afhankelijk  van  de  uitkomsten  uit  het  pilotproject.    

A15:  Interview  met  dhr.  John  Lee,  07-­‐01-­‐2011  te  Moengo   Dhr.  Lee  heeft  vanaf  de  jaren  ’70  tot  aan  zijn  pensioen  bij  de  Suralco  gewerkt.  Tegenwoordig  treedt   hij  op  als  adviseur  als  men  wilt  een  stuk  grond  of  een  huis  wilt  kopen  of  huren  in  de  regio  Marowijne.     Welke  manieren  zijn  er  voor  geïnteresseerden  om  aan  grond  te  komen  in  Marowijne?     Er  zijn  drie  typen  grondbezit  in  Suriname:  domeinrecht,  erfpacht  en  eigendomsbezit.  Als  je  grond   bezit  via  domeinrecht  betekent  dat  dat  je  de  grond  huurt  die  feitelijk  in  bezit  is  van  de  overheid.  Elke   maand  betaal  je  de  overheid  dan  een  klein  huurbedrag.  Erfpacht  is  een  vorm  van  pacht  waarbij  de   overeenkomst  niet  stopt  als  de  verpachter  sterft.  In  de  praktijk  is  dit  bijna  hetzelfde  als    het  bezit  van   het  stuk  grond,  omdat  de  verpachter  de  grond  ook  mag  bebouwen.  Tenslotte  is  er  nog   eigendomsbezit.  Dit  is  wanneer  de  eigenaar  van  het  stuk  grond  ook  het  bezit  heeft  over  het  perceel.   Er  hoeft  dus  geen  huur  betaalt  te  worden,  alleen  een  eenmalig  aankoopbedrag  is  voldoende.     Hoe  hoog  zijn  de  huursommen  voor  domeinrecht  en  erfpacht?     Deze  huurbedragen  zijn  bijna  af  te  doen  als  symbolisch.  Voor  een  perceel  in  Marowijne  wordt,   ongeacht  de  grootte,  ongeveer  20  SRD  of  iets  meer  neergeteld.  De  ligging  is  wel  van  invloed  op  de   huursom.  Dit  is  dan  ook  een  van  de  redenen  waarom  bijna  niemand  officieel  in  bezit  is  van  een   perceel.     Als  een  ondernemer  een  stuk  grond  heeft  gehuurd  en  dit  wil  gaan  bebouwen,  wat  voor  gevolgen   heeft  dit  voor  de  huursom?   Officieel  gezien  mag  er  voor  veel  ondernemingen  pas  bebouwd  worden  als  deze  grond  wordt   bestempeld  als  ‘industriëel  grondgebied’.    Dan  mag  elke  vorm  van  industrie  daarop  bedreven   worden.  Industriële  grond  heeft  echter  een  veel  hogere  huursom  dan  normale  grond,  terwijl  het  via   een  soort  kunstgreep  mogelijk  is  om  je  onderneming  te  starten  op  grond  die  niet  als  zodanig  is   aangemerkt.  De  grond  wordt  dan  als  woon-­‐  en  bouwgrond  aangemerkt  Dit  bespaart  de  ondernemer   veel  kosten  aan  huur.  Daarnaast  bespaart  het  ook  veel  tijd,  omdat  er  bij  industriële  grond  eerst   onderzoek  gedaan  moet  worden  naar  de  mate  van  vervuiling  door  de  onderneming  etc.  Er  wordt  dus   handig  gebruikt  gemaakt  van  een  maas  in  de  wet.     Hoe  gaat  het  overschrijven  van  eigendom  of  het  verkopen  van  grond  in  zijn  werk?     Dit  gaat  meestal  nogal  problematisch.  Bij  het  verkrijgen  van  grond  op  basis  van  domeinrecht  duurt   dit  vooral  heel  lang,  men  moet  vaak  naar  Paramaribo  om  een  aantal  zaken  te  overleggen.  Vaak  is  het   zo  dat  als  men  geen  contacten  heeft  binnen  het  ministerie  van  Volkshuisvesting,  de   overschrijvingsprocedure  jaren  in  beslag  kan  nemen.  Voor  het  overschrijven  van  eigendom  of   huurrechten  van  grond  die  al  door  iemand  in  bezit  is  of  gehuurd  wordt  gaat  dit  veel  makkelijker.  Dit   kan  namelijk  buiten  het  ministerie  om.  De  twee  partijen  moeten  een  notaris  inhuren  die  de   overschrijving  voor  ze  kan  regelen  en  binnen  een  week  is  de  overschrijving  geregeld.  Het  nadeel  hier   is  dat  de  notariskosten  redelijk  hoog  zijn.  Ik  adviseer  de  meeste  mensen  altijd  om  voor  de  tweede  

 

56  

optie  te  kiezen,  het  scheelt  ze  namelijk  veel  tijd  en  stress.  Voor  ondernemers  is  het  helemaal  aan  te   raden,  omdat  ze  gelijk  kunnen  beginnen  met  het  exploiteren  van  de  grond.     Bij  welke  typen  van  bezit  kan  dit  bezit  gebruikt  worden  als  onderpand  bij  een  lening?   Omdat  huur  binnen  Suriname  wordt  gezien  als  een  soort  bezit  kan  het  perceel,  zowel  bij  huur  als  bij   eigendomsbezit,  altijd  als  onderpand  bij  een  lening  worden  gebruikt.      

 

57  

  Bijlage  B:  Doel-­‐middelschema  voor  inkomensverwerving  Marowijne   Onderstaand  figuur  is  het  zogenaamde  doel-­‐middelschema.  Dit  schema  is  bedoeld  om  verduidelijking   te   geven   over   hoe   en   waarom   een   doel   bereikt   kan   en   moet   worden.   Het   centrale   doel   is   het   verhogen  van  het  inkomen  per  capita.  De  reden  waarom  je  deze  factor  zou  willen  verhogen,  is  om   meer   welvaart   te   creëren.   Dit   loopt   echter   wel   via   de   economische   activiteit.   Je   zou   dus   kunnen   vragen:  waarom  is  meer  economische  activiteit  in  Marowijne  gunstig?  Zo  stijgt  de  welvaart.  En  een   andere   vraag:   hoe   laat   je   de   economische   activiteit   in   Marowijne   stijgen?   Door   het   inkomen   per   capita   te   laten   toenemen,   goedkoper   te   produceren   en   het   vertrouwen   van   bedrijven   en   consumenten  te  verhogen.  Dit  is  de  manier  waarop  dit  schema  gelezen  dient  te  worden.  Hoe  hoger   in  het  schema,  hoe  minder  operationeel.  Hoe  lager  in  het  schema,  hoe  specifieker.  Te  beginnen  bij   goedkopere   productie,   dit   kan   in   de   eerste   plaats   bewerkstelligd   worden   door   schaalvoordelen   te   creëren.   Wanneer   op   grotere   schaal   geproduceerd   wordt,   de   vaste   kosten   worden   verdeeld   over   meerdere   producten   dus   wordt   het   relatief   goedkoper.   In   de   tweede   plaats   kan   goedkoper   geproduceerd  worden  door  de  transportkosten  te  verlagen.  Dit  kan  door  meer  lokaal  te  produceren   en   het   efficiënt   benutten   van   lokale   grondstoffen.   Om   het   inkomen   per   hoofd   van   de   bevolking   te   verhogen,   zal   men   gemiddeld   meer   uren   moeten   werken   en   zullen   de   inkomsten   per   werkuur   moeten  stijgen.  De  inkomsten  stijgen,  wanneer  iemand  hoger  is  opgeleid.  De  werkuren  per  persoon   stijgen,  als  men  zich  bewuster  wordt  van  het  belang  van  een  vaste  baan.  Tot  slot  het  verhogen  van   het  vertrouwen  van  bedrijven  en  consumenten  kan  in  de  eerste  plaats  door  de  risico’s  te  spreiden.   Dit   houdt   in   dat   er   een   groot   aanbod   aan   diverse   ondernemingen   moet   zijn,   maar   dit   vereist   grotere   investeringen  voor  het  startkapitaal  van  deze  bedrijven.  Daarnaast  zullen  producten  van  voldoende   kwaliteit  moeten  zijn,  om  de  consument  tevreden  te  houden.      

  Figuur  6:  Doel-­‐middelschema  

 

58  

  Bijlage  C:  Causaal  Relatiediagram  voor  ondernemen  in  Marowijne   In  Figuur  8:  Causaal  relatiediagram  is  het  zogenaamde  causaal  relatiediagram  te  zien.  In  dit  diagram   zijn  de  oorzaken  en  gevolgen  in  verband  gebracht  van  factoren  die  van  belang  zijn  in  het  systeem.  De   betekenis  van  de  pijlen  is  als  volgt,  zie  Figuur  8:  Causale  relaties  uitgelegdFiguur  8:  Causale  relaties   uitgelegd.  Bij  een  toename  van  factor  A,  zal  factor  B  ook  toenemen.  Bij  een  afname  van  A,  zal  B  ook   afnemen.  Dit  is  een  positief  verband.     Bij   een   toename   van   factor   D,   zal   factor   C   afnemen.   Bij   een   afname   van   factor   D,   zal   factor   C   toenemen.   Dit   wordt   een   negatief   verband   genoemd.   Nu   de   wijze   waarop   dit   diagram   gelezen  moet  worden  helder  is,  zal  verder  gegaan  worden  met   het   verklaren   van   de   veronderstelde   verbanden.   Te   beginnen   met  het  overheidsbudget.  Deze  wordt  groter,  wanneer  er  meer   belasting   wordt   betaald.   Bedrijven   die   formeel   geregistreerd   zijn  moeten  meer  belasting  afdragen,  dus  als  er  meer  van  deze   bedrijven   zijn,   zijn   er   ook   meer   belastinginkomsten.   Zodra   de   consumptie   omhoog   gaat,   gaan   stijgen   de   inkomsten   van   de   belasting   aangezien   men   belasting   betaald   over   producten.   Daarnaast   neemt   het   overheidsbudget   toe,   bij   een   hoger   inkomen   per   capita   omdat   men   bij   gelijkblijvend   percentage   netto   meer   geld   afdraagt.   Binnen   de   grenzen   van   dit   systeem   wordt   het   overheidsbudget   alleen   gebruikt   voor   scholing.   Dus   hoe   meer   geld   er   beschikbaar   is,   hoe   meer   geld   –   bij   gelijkblijvende   percentages   –   naar   scholing   toe   gaat.   Scholing   neemt   dus   toe   door   meer   geld   van   de   overheid,   maar   ook   door   een   stijging   van   het   inkomen   per   capita.   Wanneer   mensen   meer   geld   te   besteden   hebben,   zullen   meer   mensen   bereid   zijn   hun   kinderen   naar   school   te   sturen   of   verder   te   laten   leren.   Het   inkomen   per   hoofd   van   de   bevolking   heeft   dus   een   direct   positief   verband   op   scholing   en   via   het   overheidsbudget   een   indirect   positief   verband.   Wanneer   er   meer   geld   wordt   gestoken   in   scholing,   zullen   mensen   uiteindelijk   gemiddeld   een   hogere   opleiding   genoten   hebben.   Onder   de   mensen   met   een   hoger   opleidingsniveau,  bevinden  zich  minder  werklozen.  Het  opleidingsniveau  heeft  dan  ook  een  negatief   verband  met  werkloosheid,  deze  daalt  namelijk  wanneer  het  opleidingsniveau  stijgt.  Hoger  opgeleide   mensen   beschikken   over   meer   kennis,   dus   zullen   sneller   op   de   hoogte   zijn   van   het   belang   van   formele   registratie.   Bij   een   stijging   van   opleidingsniveau,   zal   het   aantal   formeel   geregistreerde   ondernemingen   toenemen.   Dergelijke   ondernemingen   zullen   er   ook   zijn   als   er   een   lokale   institutionele  bijstand  komt,  omdat  op  die  manier  de  barrière  om  je  in  te  schrijven  kleiner  wordt.  Ook   het  aantal  investeringen  zorgt  voor  een  stijging  van  het  aantal  formele  ondernemingen,  omdat  voor   registraties,   vergunningen   en   leningen   een   startkapitaal   en/of   onderpand   vereist   is.   De   institutionele   bijstand   en   de   investeringen   zijn   zogenaamde   externe   factoren,   hierop   kunnen   wij   geen   directe   invloed   uitoefenen   en   hebben   andere   factoren   uit   het   schema   ook   geen   invloed   op.   Deze   twee   factoren   hebben   dan   ook   slechts   uitgaande   pijlen.   Bij   een   toename   van   het   aantal   formele   ondernemingen,   zal   de   werkloosheid   dalen   omdat   er   meer   werkgelegenheid   wordt   geboden.   Ook   de   lokale   productie   zal   toenemen,   omdat   niet-­‐formeel   geregistreerde   ondernemers   vaak   voor   zichzelf   produceren.  Als  er  meer  formele  bedrijven  zijn,  zal  er  meer  voor  de  markt  worden  geproduceerd  en   niet   slechts   voor   zelfonderhoud.   Als   de   lokale   productie   toeneemt   zal   de   werkloosheid   dalen,   omdat   er  meer  werk  wordt  gecreëerd  als  er  meer  geproduceerd  wordt.  Lokale  productie  zorgt  voor  minder   Figuur  7:  Causale  relaties  uitgelegd  

 

59  

importuitgaven,   omdat   er   meer   producten   lokaal   beschikbaar   zijn   dus   niet   meer   geïmporteerd   hoeven  worden.  De  exportinkomsten  zullen  toenemen,  omdat  wanneer  er  een  overschot  ontstaat  dit   geëxporteerd   wordt   waardoor   geld   binnenstroomt.   De   lokale   productie   en   de   consumptie   hebben   een  positief  verband.  Als  er  meer  geconsumeerd  wordt,  zullen  lokale  ondernemers  hierop  inspringen   en  ook  meer  gaan  produceren.  Als  er  meer  geproduceerd  wordt  zal  er  meer  geconsumeerd  worden,   maar  hier  is  geen  pijl  tussen  getrokken  omdat  dit  maar  tot  op  een  bepaalde  hoogte  is.  Zodra  er  een   overschot   wordt   geproduceerd,   zal   dit   eerder   geëxporteerd   worden   dan   dat   er   zeer   veel   geconsumeerd   wordt.   Deze   exportinkomsten   hebben   een   positief   effect   op   de   economische   groei,   zoals   omschreven   in   het   leaky   bucket   model.   De   importuitgaven   zorgen   voor   kosten   die   niet   naar   lokale  overheden  gaan,  dus  dit  heeft  een  negatief  effect  op  de  economie.  Investeringen  zorgen  tot   slot  ook  nog  voor  economische  groei,  door  investeringen  kan  namelijk  meer  geproduceerd  worden.   Economische  groei  is  een  onderdeel  van  welvaart.  Zodra  de  economie  groeit,  neemt  de  welvaart  toe.   De   levensstandaard   wordt   namelijk   hoger,   omdat   het   inkomen   stijgt.   Mensen   hebben   dus   meer   te   besteden  en  kunnen  meer  gaan  consumeren.  Een  hogere  consumptie  leidt  dan  ook  tot  welvaart.    

  Figuur  8:  Causaal  relatiediagram  

 

 

60  

  Bijlage  D:  Uitwerking  Business  Oppurtunities     In  deze  bijlage  volgt  een  toelichting  op  de  gepresenteerde  business  opportunities  en  zullen  de  scores   op  de  haalbaarheid  onderbouwd  worden.  Om  het  gebrek  aan  beschikbare  data  op  te  vullen,  zijn  er   een  aantal  aannames  gemaakt.  Het  maken  van  aannames  kan  tot  gevolg  hebben  dat  de  basis  waarop   wordt   geconcludeerd   kleiner   wordt.   De   onderzoeksmethode   wordt   daardoor   minder   valide.   In   de   discussie  staat  hierover  meer  uitleg.  

D.1  

Beschrijving  business  oportunities  

Een   houthandel   is   een   onderneming   waarin   hout   wordt   ingekocht,   en   dat   dit   verder   weer   wordt   doorverkocht,  bijvoorbeeld  naar  Paramaribo  of  Frans  Guyana.  Het  onderhouden  van  klantenrelaties,   opslag   van   het   hout   en   het   transporteren   van   het   hout   naar   de   klant   gelden   verder   als   bedrijfsprocessen.     Een   bloemenhandel   koopt   bloemen   in   van   een   kweker   en   verkoopt   deze   vervolgens   aan   klanten,   bijvoorbeeld   tuinderijen,   winkels   of   individuele   klanten.   Andere   bedrijfsprocessen   zijn   het   transporteren  van  bloemen  en  het  opslaan  van  de  ingekochte  bloemen.  Vanuit  Frans  Guyana  groeit   de  vraag  naar  bloemen  en  planten,  Marowijne  kan  hier  een  rol  in  spelen.     Een  sapverkoper  koopt  fruit  in  en  verwerkt  deze  vervolgens  tot  vruchtensappen.  Alle  sappen  die  in   Marowijne  verkocht  worden  hebben  extra  toegevoegde  suikers.  Daarbij  verkopen  de  fruittelers  hun   fruit   alleen   door   als   fruit.   Op   fruitsappen   zit   een   hogere   winstmarge   en   daarnaast     is   er   minder   concurrentie.   Een   boekhandel   koopt   boeken   en   schrijfgerei   in   en   verkoopt   deze   verder.   In   Marowijne   is   er   geen   boekwinkel   aanwezig,   dit   betekent   dat,   buiten   de   scholen   om,   kennis   niet   erg   toegankelijk   is   voor   de   inwoners.  De  inkoop  van  boeken  en  schrijfgerei,  het  bijhouden  van  nieuwe  uitgaven  en  de  verkoop   van  boeken  en  schrijfgerei  behoren  tot  het  takenpakket  van  de  boekhandelaar.     Een   groentehandelaar   kan   op   twee   manieren   verkopen:   door   als   tussenhandelaar   groenten   van   de   producent  naar  restaurants  en  supermarkten  te  leveren  of  door  als  groentewinkel  direct  te  verkopen   aan   de   consument.   Van   het   laatste   geval   zijn   er   al   een   aantal,   maar   echte   leveranciers   voor   supermarkten  en  restaurants  zijn  er  nog  niet,  waardoor  deze  een  erg  fluctuerend  aanbod  hebben  in   verse   groenten.   Het   opkopen   en   transporteren   van   voldoende   goederen   zijn   de   bedrijfsprocessen.   Dit  bovenstaande  geldt  ook  voor  de  fruithandelaar.     Een  bakkerij  koopt  meel  in  om  dit  te  verwerken  tot  brood  en  andere  producten.  Hiervoor  heeft  de   bakkerij  ook  ovens  en  bakblikken  nodig.  Er  is  op  dit  moment  in  Suriname  één  grote  nationale  bakker:   de   Fernandes   bakkerij.   Als   er   een   nieuwe   bakkerij   gestart   wordt,   kan   deze   in   eerste   instantie   leveren   aan  de  lokale  markt.  Deze  broden  verkoopt  hij  dan  in  de  eigen  winkel.  Verder  kan  de  bakkerij  lokale   banketproducten   produceren   en   bij   een   grotere   productie   exporteren   naar   andere   markten,   Frans   Guyana  bijvoorbeeld.     Meubelhandelaren   zijn   de   laatste   stap   in   de   productieketen   van   meubels.   Ze   verkopen   de   producten   dus   direct   aan   de   klant.   Ze   kopen   hun   meubels   in   bij   een   meubelfabrikant.   Een   dergelijke    

61  

meubelhandelaar   zal   kwaliteitsproducten   verkopen,   zoals   houten   bedden   en   stoelen.   Alle   dit   soort   meubels   worden   momenteel   gekocht   in   Paramaribo   en   worden   verkocht   in   een   bouwmaterialenwinkel.   Door   een   meubelhandel   op   te   zetten   worden   deze   producten   op   een   andere   manier   in   de   markt   gezet.   Het   inkopen   en   verkopen   van   meubels   zijn   bedrijfsprocessen   van   deze   handelaar.   Deze   handelaar   zou   ook   een   deel   van   de   reparatie   en   stoffering   van   meubels   voor   zijn   rekening   kunnen   nemen,   op   die   manier   biedt   deze   onderneming   iets   extra’s   ten   opzichte   van   de   bouwmaterialenwinkel.   Een  slagerij  koopt  vers  vlees  in  bij  een  slachthuis  en  verwerkt  deze  dan  zodat  deze  verkoopbaar  zijn   aan   individuele   klanten   of   restaurants.   Al   het   vlees   wat   nu   in   Marowijne   verkocht   wordt,   is   ingevroren   vlees   dat   uit   Paramaribo   komt.   Door   een   slagerij   in   Marowijne   komt   er   ook   vers   vlees   beschikbaar  voor  de  inwoners.     In   een   kledingzaak   is   er   een   grote   verscheidenheid   te   vinden   aan   kleren   en   accesoires.   Het   is   een   trendgevoelige   business,   waarbij   klanten   vaak   specifieke   wensen   hebben.   Daarom   kan   een   kleermaker   een   waardevolle   toevoeging   zijn   in   Marowijne,   die   van   stoffen   kleding   op   maat   kan   maken.   Daarnaast   kan   de   kleermaker   ook   confectie   verkopen,   waardoor   er   ook   een   kledingwinkel   ontstaat.     Een   poelier   koopt   kippen   in   bij   een   slachthuis   en   verwerkt   deze   tot   verkoopbare   producten,   zoals   kippenpoten   of   –bouten.   De   kip   die   nu   in   grote   getalen   wordt   geconsumeerd   in   Marowijne   is   afkomstig   uit   Paramaribo.   Dit   betreft   dan   ingevroren   kip.   Een   poelier   kan   dan   kip   inkopen   bij   een   eventueel  te  beginnen  lokale  slachterij  of  bij  lokale  boeren.     Een  vishandel  in  Marowijne  koopt  vissen  in  van  lokale  vissers  en  bewerkt  deze  zodat  ze  verkoopklaar   zijn.  Daarna  verkoopt  de  handelaar  de  vissen  aan  individuele  klanten  of  restaurants.  De  vis  die  men   nu   kan   kopen   is   voorverpakte,   ingevroren   vis.   Door   vis   vers   aan   te   bieden   ontstaat   er   een   nieuw   soort  markt  voor  de  vissen.     Een  apotheek  zorgt  voor  de  beschikbaarheid  van  medijcenen  (waar  doktersrecept  voor  nodig  is)  en   andere  medische  producten  in  Marowijne.  Daarnaast  geeft  een  apotheker  zijn  klanten  advies  over  de   te   gebruiken   medicijnen   en   doseringen.   Op   dit   moment   zijn   er   medicijnenen   te   vinden   in   supermarkten,  maar  de  verscheidenheid  hierin  is  niet  heel  groot.     Een  drogisterij  verkoopt  verzorgingsproducten  en  medicijnen  waar  geen  doktersrecept  voor  nodig  is   aan  de  omgeving.  Op  dit  moment  zijn  dit  soort  producten  alleen  nog  te  vinden  in  de  supermarkten   van  Marowijne.  Door  een  drogist  te  starten  krijgt  de  klant  meer  keuze  in  welke  producten  hij  wil.     Het  verbouwen  van  groente  en  fruit  is  iets  wat  op  dit  moment  in  Marowijne  gebeurd.  De  mensen  die   dit  doen  produceren  echter  voor  zichzelf  en  niet  voor  de  markt.  Voorbeelden  van  groente  en  fruit  die   op   dit   moment   al   voor   de   markt   in   Marowijne   worden   verbouwd   zijn   antroewa,   bananen,   boterblad,   boulanger,  cassave,  citrus,  kool,  kouseband,  papaya,  peper,  pomostere,  pomtayer,  prosiri,  sopropo,   sterappels   en   watermeloenen.   Veel   van   deze   vruchten   zijn   er   nog   steeds   niet   voldoende,   andere   vruchten  worden  nog  niet  geproduceerd  voor  verkoop.  In  landbouw  is  dus  nog  groeipotentie.     Een   bloemkwekerij   is   een   kwekerij   die   sierplanten   ontwikkelt   om   later   te   verkopen   aan   een   handelaar.   Dit   zijn   delicate   processen   die   erg   weersafhankelijk   zijn.   In   Marowijne   is   er   nog   geen   bloemhandel,  dus  een  eventuele  kweker  zou  gelijk  een  monopolie  bezitten.      

62  

Een   runderboerderij   kan   inspelen   op   de   vraag   naar   rundvlees   en   melk.   Op   een   runderboerderij   kunnen  vleeskoeien  gefokt  worden,  die  later  aan  een  slachthuis  verkocht  zullen  worden.  daarnaast   kunnen  er  ook  melkkoeien  gehouden  worden,  die  elke  dag  gemolken  kunnen  worden  en  zo  voor  een   constante  productie  zorgen.     Bij   een   kippenfokkerij   kunnen   kippen   zowel   gehouden   worden   voor   het   vlees,   de   eieren   en   de   uitwerpselen.   De   kip   kan   verkocht   worden   aan   de   slagerij,   de   eieren   aan   de   supermarkten   en   de   uitwerpselen   kunnen   als   mest   verkocht   worden   aan   landbouwers.   De   huidige   oorsprong   van   deze   producten  is  Paramaribo(m.u.v.  kippenmest)  .     De  visserij  in  Marowijne  is  alleen  net  zoals  de  landbouw  nog  gericht  op  zelfvoorziening.  De  vissen  die   in   de   supermarkt   verkocht   worden   komen   uit   Paramariibo.   In   Marowijne   zijn   er   genoeg   vismogelijkheden   om   op   een   duurzame   manier   verse   vis   te   vangen   om   aan   de   lokale   behoefte   te   voldoen.     Een  advocatenkantoor  in  Marowijne  kan  mensen  bijstaan  als  ze  geschillen  hebben  of  als  er  juridische   handelingen  gedaan  moeten  worden.  Zo  kan  een  advocaat  ondernemingen  helpen  bij  het  verkrijgen   van   de   juiste   vergunningen.   Op   dit   moment   moet   men   nog   naar   Paramaribo   om   rechtsbijstand   te   krijgen.   Verzekeringsmaatschappijen   verzekeren   mensen   tegen   premiekosten.   Zo   kan   er   in   Marowijne   gedacht   worden   aan   medische   verzekeringen,   verzekeringen   op   huisvesting   en   inboedelverzekeringen.   Op   dit   moment   zijn   er   3   grote   verzekeringsmaatschappijen   waar   men   zich   kan   verzekeren,   deze   zijn   allemaal   gevestigd   in   Paramaribo   en   hebben   bijkantoren   in   Nickerie.   Verzekeringskantoren  in  Marowijne  zijn  er  dus  nog  niet.     In  een  internetcafé  zijn  er  een  aantal  computers  beschikbaar  met  internet,  waar  men  tegen  betaling   per   tijdseenheid   gebruik   van   kan   maken.   Men   heeft   hier   vaak   geen   geld   om   zelf   een   computer   te   kopen,  maar  door  internettoegang  komt  er  wel  veel  informatie  binnen  handbereik.     Er   zijn   op   dit   moment   louter   uitzendbureaus   die   werken   voor   de   Suralco.   Door   na   het   vertrek   van   Suralco   uitzendbureaus   op   te   zetten   die   ook   detacheren   voor   andere   branches   worden   er   sneller   geschikte   banen/personen   gevonden   en   is   er   extra   werkgelegenheid.   Daarnaast   wordt   er   dan   een   begin   gemaakt   met   het   bijhouden   van   statistieken   in   Marowijne,   zodat   men   ook   in   Paramaribo   inzicht  heeft  in  geschikte  personen  voor  banen.     Er  is  nog  geen  kinderopvang  in  Marowijne.  Een  crèche  in  de  steden  kan  hier  op  inspelen.  Deze  zorgt   voor  buitenschoolse  opvang  en  kan  eventueel  nog  spelenderwijs  doorgaan  met  onderwijs.  Zo  kan  er   bijvoorbeeld  gewerkt  worden  aan  een  groter  begrip  van  het  Nederlands.     Op   dit   moment   doen   veel   mensen   in   Marowijne   hun   was   in   de   Cotticarivier.   Dit   water   is   vervuild   door  de  bauxietindustrie  en  kan  dus  ziekten  veroorzaken.  De  aanschaf  van  een  wasmachine  is  vaak   niet   mogelijk   voor   de   inwoners.   Door   een   wasserette   te   openen,   waar   men   tegen   betaling   gebruik   kan   maken   van   wasmachine   en   wasmiddel   en   eventueel   een   droger,   wordt   machinaal   wassen   bereikbaar  voor  de  bevolking.     Een  taxibedrijf  kan  zich  in  Marowijne  bezig  houden  met  persoonsvervoer.  Er  zijn  op  dit  moment  wel   taxi’s  in  Marowijne,  maar  deze  zijn  niet  formeel  georganiseerd,  en  rijden  slechts  tweemaal  per  dag.  

 

63  

Een   nieuw   taxibedrijf   met   meerdere   chauffeurs   hoeft   minder   vaak   ‘nee’   te   verkopen   dan   de   individuele  taxichauffeurs.   Een   bedrijf   in   de   goederentransport   houdt   zich   bezig   met   het   exporteren   van   hetgeen   lokaal   geproduceerd   wordt.   Dit   bedrijf   zorgt   dat   bestellingen   vanuit   Marowijne   naar   Paramaribo   beter   mogelijk  worden.  Ze  kopen  het  handelswaar  niet  in  en  verkopen  het  niet,  ze  voegen  alleen  waarde   toe  door  het  te  transporteren.     Een  kapper  doet  in  Suriname  meer  dan  knippen  en  scheren  alleen,  hij  verzorgt  ook  de  gehele  kapsels.   Zo  zijn  er  veel  mensen  met  ingevlochten  haren  en  kralen  in  het  haar,  dit  behoort  ook  tot  het  werk   van  een  kapper.     Een   autowasserij   heeft   schoonmaakmiddelen,   water   en   personeel   die   het   mogelijk   maken   dat   de   auto  gewassen  kan  worden.  Men  kan  de  auto  naar  de  wasserette  rijden  en  wacht  dan  op  locatie  tot   deze  is  gewassen.  Ondertussen  kan  de  klant  wat  eten  en  drinken  kopen.     Een  bibliotheek  is  op  dit  moment  aanwezig  in  Marowijne,  deze  wordt  echter  niet  gebruikt  vanwege   de  onregelmatige  openingstijden  en  het  feit  dat  de  bibliotheek  niet  echt  bekend  is  bij  de  inwoners.   Een  bibliotheek  houdt  een  boekencollectie  bij  die  kan  helpen  bij  het  begrip  van  de  nederlandse  taal   bij  de  inwoners,  aangezien  Nederlands  vaak  niet  de  moedertaal  is.     Een  bouwbedrijf   bouwt   alles   wat   er  in   de   regio  te   vinden  valt:  huizen,  winkelcentra,  steigers  etc.  Het   bedrijf  kan  ook  het  onderhoud  aan  de  gebouwen  verzorgen.     Een  fietsenmaker  verkoopt  en  repareert  fietsen  aan  de  bevolking  van  Marowijne.  Eventueel  kan  een   fietsenmaker  er  ook  nog  voor  kiezen  om  fietsen  te  verhuren.     Een  autogarage  is  op  dit  moment  aanwezig  in  Marowijne,  maar  daar  staan  veel  auto’s  te  wachten  op   behandeling.  Een  garage  onderhoud  alleen  auto’s,  de  verkoop  van  auto’s  valt  niet  onder  hun  taken.     Een   houtbewerkingsbedrijf   verwerkt   de   gekapte   stammen   tot   planken   of   tot   eindproducten.   Daarnaast  zal  het  hout  gedroogd  worden  in  dit  bedrijf,  dit  bespaart  massa  en  dus  tranpsortkosten  als   het  product  vervoerd  wordt.  Een  houtbewerkingsbedrijf  kan  bijvoorbeeld  meubels  vervaardigen  voor   de  meubelhandelaar  die  hiervoor  is  beschreven.     Een   slachterij   koopt   vee   in   en   slacht   dit   vee   en   verwerkt   het   tot   vlees   voor   slagerijen.   De   restproducten  kunnen  eventueel  weer  verkocht  worden,  zo  kunnen  de  huiden  naar  een  leerlooijerij   gebracht  worden.    Als  deze  onderneming  opgezet  wordt,  moet  er  wel  slachtvee  in  de  regio  worden   gehouden.     Een   loodgieter   onderhoudt   de   leidingen   en   sanitair   van   particulieren   en   bedrijven.   Daarnaast   vervangt  een  loodgieter  de  prodcuten  als  deze  onherstelbaar  blijken.     Een   café   zorgt   voor   wat   ontspanning   voor   de   inwoners   van   Marowijne.   In   de   grootste   stad   van   Marowijne,   Moengo,   is   er   geen   café.   De   mensen   die   toch   wat   willen   drinken   kopen   dat   bij   de   supermarkt   en   hangen   op   straat.   Dit   zorgt   voor   wat   overlast.   Een   café   kan   hier   verandering   in   brengen.    

 

64  

Onder   een   brasserie   moet   een   soort   broodjeszaak   verstaan   worden,   waar   mensen   bijvoorbeeld   kunnen   lunchen.   In   Marowijne   wordt   op   dit   moment   voornamelijk   rijstgerechten   aangeboden.   Verder   zijn   er   in   de   supermarkt   nog   zoete   broodjes   te   koop.   Er   is   echter   geen   mogelijkheid   om   belegde   broodjes   te   kunnen   kopen   en   ter   plekke   op   te   eten.   Een   brasserie   kan   hier   verandering   in   brengen.     Er   zijn   veel   eetgelegenheden   in   Marowijne,   maar   deze   gelegenheden   zijn   bijna   allemaal   afhaalservices.   Door   een   restaurant   te   openen   kan   er   ook   op   drank   verdient   worden   en   wordt   de   inwoners  gelegenheid  geboden  om  buiten  de  deur  te  eten.  Een  restaurant  kan  hier  op  inspelen.     Er   is   in   Marowijne   geen   plek   waar   toeristen   kunnen   overnachten,   behalve   in   het   werknemersdorp   van  de  Suralco.  Dit  moet  echter  via  een  medewerker  van  de  Suralco  geregeld  worden.  Door  een  hotel   te   starten   is   het   voor   toeristen   duidelijk   dat   er   overnachtingsmogelijkheden   zijn,   dit   kan   toeristen   over  de  streep  trekken  ook  Marowijne  aan  te  doen.     Het   bovenstaande   geldt   ook   voor   het   toeristisch   resort,   alleen   wordt   er   binnen   een   resort   meer   aandacht  besteed  aan  luxe  en  activiteiten.  Er  wordt  hiermee  een  ander  soort  toerist  bereikt,  de  meer   vermogende   toerist   die   voor   zijn   ontspanning   komt.   Voor   een   resort   moet   wel   meer   ruimte   vrijgemaakt  worden.     Een   reisbureau   kan   toeristen   die   in   Marowijne   zijn   helpen   met   het   kiezen   van   de   bezienswaardigheden.   Er   kunnen   trips   geboekt   worden   en   er   kan   informatie   gekocht   worden   door   bijvoorbeeld   reisgidsen.   Daarnaast   kan   een   reisbureau   ook   reizen   aanbieden   voor   de   lokale   bewoners  naar  andere  districten  in  Suriname.    

D.2  

Beschrijving  benodigde  kennis  

In  onderstaande  tabel  staat  de  score  per  business  opportunity  voor  de  variabele  benodigde  kennis.   Iedere  score  wordt  toegelicht.     Tabel  5:  Benodigde  kennis  

Business  Opportunity     Handel   Houthandel   Bloemenhandel   Sapverkoper   Boekhandel     Groentehandelaar   Fruithandelaar   Bakkerij   Meubelhandelaar   Slagerij   Kledingzaak/kleermaker   Poelier   Vishandel   Apotheek  

 

Benodigde   kennis     ++   -­‐   +   -­‐   ++   ++   -­‐   ++   +   +   ++   ++   -­‐-­‐  

65  

Drogisterij   Landbouw  en  veeteelt   Verbouwen  van  groente   Verbouwen  van  fruit   Bloemkwekerij   Runderboerderij   Kippenfokkerij   Visserij   Dienstverlening   Advocatenkantoor   Verzekeringsmaatschappij   Internetcafé   Uitzendbureau   Crèche   Wasserette   Persoonsvervoer     Goederentransport   Kapper   Autowasserette   Bibliotheek   Industrie/technisch   Bouwbedrijf   Fietsenmaker   Autogarage   Houtbewerking   Slachterij   Loodgieter   Toerisme/recreatie   Café  (discotheek)   Brasserie   Restaurant  (fastfood)   Hotel   Toeristisch  resort   Reisbureau  

-­‐     -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐   -­‐   +     -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐   -­‐   +   +   +   +   ++   ++   -­‐     -­‐-­‐   -­‐   -­‐-­‐   -­‐   -­‐   -­‐     ++   +   +   -­‐   -­‐-­‐   -­‐  

  Voor  een  houthandel  is  weinig  kennis  nodig.  Om  hout  op  te  slaan  en  te  transporteren  is  in  principe   zeer  weinig  kennis  nodig.  Bij  een  houthandel  draait  het  puur  om  de  handel,  enig  commercieel  inzicht   is  dus  wel  vereist.  Omdat  hout  geen  gevoelig  product  is,  is  er  niet  veel  kennis  nodig  om  te  weten  hoe   hout  het  best  bewaard  kan  worden.   Om   een   bloemhandel   te   runnen,   is   relatief   veel   kennis   nodig.   Er   moet   voldoende   kennis   zijn   van   bloemen   en   planten   om   deze   in   goede   omstandigheden   op   te   slaan   en   te   verzorgen.  Bloemen   zijn   zeer  gevoelig  voor  temperatuurschommelingen,  licht  en  water.  Daarnaast  moet  er  een  goed  inzicht   zijn   in   de   vraag   naar   de   verschillende   bloemsoorten,   omdat   een   deel   van   deze   vraag   vanuit   Frans-­‐ Guyana  komt,  is  het  moeilijker  om  hier  inzicht  in  te  krijgen.  

 

66  

Een   sapverkoper   heeft   kennis   nodig   van   de   samenstelling   van   sappen.   De   hoeveelheid   pure   vruchtensap,  de  hoeveelheid  suiker  en  de  conserveermiddelen.  Daarnaast  moet  hij  weten  bij  welke   temperatuur   welke   vruchten   het   best   bewaard   kunnen   worden.   Tot   slot   is   er   verstand   van   de   persmachine   nodig   en   moet   hij   deze   eventueel   kunnen   repareren.   De   sapverkoper   heeft   dus   wel   specifieke   kennis   nodig,   maar   dit   is   allemaal   niet   van   een   hoog   niveau.   Daarom   valt   deze   in   de   categorie  +.   Een   boekhandelaar   heeft   relatief   veel   kennis   nodig.   In   de   eerste   plaats   gaat   dit   om   kennis   van   de   boeken.  Een  boekverkoper  moet  in  principe  het  merendeel  van  de  boeken  die  hij  verkoopt  gelezen   hebben,   of   in   ieder   geval   de   recensies   gelezen   hebben.   Daarnaast   moet   hij   erg   up-­‐to-­‐date   blijven   over  welke  boeken  uitkomen  en  populair  zijn  bij  klanten.   Voor   een   groente-­‐   en   fruithandel   is   weinig   kennis   nodig.   Het   enige   wat   van   belang   is,   is   op   welke   manier  welk  soort  groente  of  welk  soort  fruit  bewaard  moet  worden.  Hierbij  gaat  het  voornamelijk   om  de  temperatuur.   Een   bakker   heeft   relatief   veel   kennis   nodig.   Hij   moet   in   eerste   instantie   weten   hoe   verschillende   soorten  brood  gebakken  worden.  Daarnaast  moet  hij  ook  nog  weten  hoe  bijvoorbeeld  suikerbrood,   gebak   en   banket   gebakken   moet   worden.   Er   is   kennis   nodig   van   de   ovens,   mixers   en   andere   apparatuur.   Een  meubelhandelaar  houdt  zich  slechts  bezig  met  handel,  dus  heeft  weinig  kennis  nodig.  Hij  koopt   producten  in  van  fabrikanten  en  verkoopt  deze  vervolgens  weer  aan  winkels  of  direct  aan  de  klant.  Er   is  vrijwel  geen  kennis  nodig  over  hoe  het  product  het  best  bewaart  kan  blijven,  omdat  meubels  niet   zo  gevoelig  zijn  voor  temperatuur.  Alleen  bij  houten  meubels  moet  rekening  worden  gehouden  met   de  vochtigheid.   Een  slager  heeft  relatief  weinig  kennis  nodig.  Het  vlees  wordt  ingekocht  vanaf  het  slachthuis  en  moet   alleen   nog   gesneden   worden.   De   slager   moet   verstand   hebben   van   de   delen   van   een   dier.   Welke   delen  van  het  dier  mogen  verkocht  worden  onder  welke  naam?   Een  kledingzaak  heeft  relatief  weinig  kennis  nodig.  Met  name  als  er  ook  kleding  wordt  gerepareerd,   is  er  kennis  nodig  van  stoffen,  garen  en  naaimachines.   Een  poelier  heeft  weinig  kennis  nodig.  Ten  opzichte  van  een  slagerij  hoeft  een  poelier  maar  van  één   dier  kennis  te  hebben.  Daarnaast  verschilt  de  vleeskwaliteit  van  een  kip  minder  dan  delen  van  een   rund.   Ook  een  vishandelaar  heeft  weinig  kennis  nodig.  Hij  moet  weten  hoe  een  vis  wordt  schoongemaakt   en  hoe  de  vis  bewaard  wordt.  Omdat  dit  de  enige  vereiste  kennis  is,  valt  deze  in  de  categorie  ++.   Apotheker  is  een  zeer  kennisintensief  beroep.  Hij  moet  weten  welke  medicijnen  voor  welke  ziektes   werken   en   daarnaast   moet   hij   de   bijwerkingen   van   al   deze   medicijnen   kennen.   Hiervoor   is   universitair   onderwijs   nodig,   iets   wat   in   Marowijne   niet   wordt   aangeboden.   Er   zullen   dan   ook   weinig   mensen  zijn  in  de  regio  die  een  opleiding  farmacie  hebben  afgerond.   Een  drogist  heeft  net  zoals  de  apotheker  veel  productkennis  nodig.  Echter  bezoekt  men  voor  ergere   klachten  een  apotheek.  Een  drogisterij  verkoopt  dan  ook  geen  zware  medicijnen  en  beperkt  zich  tot  

 

67  

vitaminepillen,   pijnstillers,   crèmes   en   andere   cosmeticaproducten.   Dergelijke   producten   hebben   geen  –  of  minder  –  bijwerkingen  dan  de  medicijnen  uit  de  apotheek.  Daarom  valt  een  drogisterij  in   de  categorie  -­‐.   Voor   het   verbouwen   van   groente-­‐   en   fruit   is   veel   kennis   nodig,   er   vanuit   gaande   dat   het   doel   is   meerdere   oogsten   per   jaar   en   een   ruim   gesorteerd   aanbod.   In   dit   geval   moet   de   landbouwer   verstand  hebben  van  de  grond,  welke  soorten  veel  of  weinig  zonlicht  nodig  hebben  en  welke  veel  of   weinig  water  nodig  hebben.  Dit  is  iets  wat  erg  nauw  luistert.  Hetzelfde  geldt  voor  een  bloemkweker.   Bloemen   zijn   erg   gevoelig   voor   licht   en   water.   Daarom   moet   de   bloemkweker   goed   weten   welke   bloemen  welke  hoeveelheid  licht  en  water  nodig  hebben.   Voor  een  runderboerderij  en  kippenfokkerij  is  relatief  veel  kennis  nodig.  De  rundvee-­‐  of  kippenhouder   moet  kunnen  herkennen  wanneer  dieren  ziek  zijn,  hij  moet  voldoende  weten  over  de  voeding  van  de   dieren  en  een  rundveehouder  moet  ook  weten  hoe  je  koeien  moet  melken.     Een   visser   heeft   niet   veel   kennis   nodig.   Hij   moet   weten   welk   aas   gebruikt   wordt,   maar   dit   is   een   kwestie  van  proberen.  Daarnaast  moet  hij  weten  hoe  de  gevangen  vis  het  best  bewaard  blijft,  maar   ook  dit  is  een  kwestie  van  ervaring.  Daarom  valt  de  visserij  in  de  categorie  +.   Zowel   een   advocatenkantoor   als   een   verzekeringsmaatschappij   valt   in   de   categorie   -­‐-­‐.   Voor   beide   ondernemingen   is   veel   specifieke   vakkennis   vereist.   Een   verzekeraar   en   advocaat   moeten   dan   ook   minimaal  hoger  onderwijs  gevolgd  hebben.     Iemand   die   een   internetcafé   runt,   heeft   redelijk   veel   kennis   van   ICT   nodig.   Hij   moet   weten   hoe   computerproblemen   verholpen   worden,   hoe   de   printer,   scanner   en   kopieerapparaat   gemaakt   moeten  worden  en  zal  het  onderhoud  aan  de  computers  moeten  verzorgen.  Iedere  computer  heeft   bijvoorbeeld  virusscanners  en  software  nodig.   Werken   op   een   uitzendbureau   is   relatief   kennisintensief.   Met   name   een   goede   en   nauwkeurige   administratie   is   belangrijk   en   kennis   van   opleidingen   en   functies.   Echter   is   de   kennis   niet   van   een   hoog  niveau,  dus  valt  het  uitzendbureau  in  de  categorie  -­‐.   Voor  een  crèche  is  relatief  weinig  kennis  nodig.  Dit  is  grotendeels  ervaring  en  goed  kunnen  omgaan   met   kinderen.   Toch   is   enige   opvoedkundige   kennis   of   een   onderwijsakte   wel   een   pre.   Een   EHBO-­‐ cursus  is  vereist.   Voor  een  wasserette  heeft  men  relatief  weinig  kennis  nodig.  Het  is  een  voordeel  als  de  eigenaar  van   een  wasserette  ook  zelf  onderhoud  en  reparatie  kan  verrichten,  maar  dit  is  geen  vereiste.  Wel  moet   de   ondernemer   voldoende   weten   van   verschillende   wasmiddelen   en   de   werking   van   de   machines,   omdat  dit  geen  kennis  is  van  hoog  niveau  valt  dit  in  de  categorie.   Een   bedrijf   in   personenvervoer   en   goederentransport   heeft   allebei   weinig   kennis   nodig.   Het   is   belangrijk   dat   klein   onderhoud   kan   plaatsvinden,   zoals   het   vervangen   van   een   band.   Daarnaast   moet   een  goederentransporteur  weten  hoe  de  goederen  ingepakt  en  vervoerd  moeten  worden.   Een  kapper  heeft  zeer  weinig  kennis  nodig  om  zijn  of  haar  beroep  uit  te  oefenen.  Het  is  voornamelijk   een  kwestie  van  ervaring  en  behendigheid.  Wel  moet  de  kapper  weten  welke  haarproducten  geschikt   zijn  voor  welke  haartypen,  maar  dit  staat  meestal  op  de  verpakking  van  het  haarverzorgingsproduct.  

 

68  

Voor   een   autowasserij   is   ook   zeer   weinig   kennis   nodig.   Ook   dit   is   een   kwestie   van   verschillende   middelen  en  borstels  proberen,  om  er  achter  te  komen  welke  het  best  werkt.  Daarom  valt  deze  in  de   categorie  ++.   Een  bibliotheekeigenaar  heeft  relatief  veel  kennis  nodig,  maar  geen  kennis  van  een  hoog  niveau.  Hij   of   zij   moet   veel   boeken   hebben   gelezen   en   de   inhoud   van   alle   titels   kennen.   Daarnaast   zullen   bij   een   bibliotheek   regelmatig   leerlingen   komen   die   informatie   nodig   hebben   voor   werkstukken   en   dergelijke,  hierover  moet  de  bibliotheekeigenaar  dan  ook  veel  weten.   Voor  een  bouwbedrijf  is  veel  kennis  nodig.  Men  moet  weten  hoe  huizen  gebouwd  worden,  dus  veel   verstand   van   constructies   is   vereist.   Ook   funderen   en   verstand   van   de   machines   is   erg   belangrijk.   Daarom  valt  deze  business  opportunity  in  de  categorie  -­‐-­‐.   Een   fietsenmaker   valt   in   de   categorie   -­‐.   Deze   heeft   veel   kennis   nodig   van   fietsen,   maar   dit   is   niet   van   een   heel   hoog   niveau.   Voor   een   fietsenmaker   is   ervaring   en   behendigheid   ook   erg   belangrijk.   Omdat   een  fiets  minder  complex  is  dan  bijvoorbeeld  een  auto,  scoort  deze  lager.   Zoals  net  al  is  genoemd,  heeft  een  automonteur  veel  kennis  nodig,  omdat  een  auto  erg  moeilijk  in   elkaar  zit  en  veel  onderdelen  bevat.  Wanneer  een  auto  kapot  is,  kan  dit  aan  veel  verschillende  dingen   liggen.  Daarom  valt  de  autogarage  in  de  categorie  -­‐-­‐.   Een   houtbewerkingsbedrijf   heeft   relatief   veel   kennis   nodig.   Men   moet   weten   hoe   hout   gedroogd   wordt,  welke  lak  gebruikt  moet  worden  en  hoe  om  te  gaan  met  de  machines  en  apparatuur.  Echter  is   het  hout  bewerken  niet  erg  kennisintensief,  dit  is  meer  een  kwestie  van  smaak  en  behendigheid.   Voor   een   slachterij   is   ook   relatief   veel   kennis   nodig.   Men   moet   precies   weten   welke   delen   van   het   dier   verwijderd   moeten   worden   en   welke   delen   moeten   blijven.   Ook   moet   men   vlees   kunnen   herkennen   wat   niet   van   voldoende   kwaliteit   is,   bijvoorbeeld   dat   van   zieke   dieren.   Daarnaast   moet   er   kennis  zijn  van  de  verdovingen  en  de  wijze  van  slachting.   Een  loodgieter  heeft  redelijk  veel  kennis  nodig  voor  de  reparaties  die  hij  verricht.  Het  is  noodzakelijk   dat  hij  precies  weet  hoe  de  waterleidingen,  riolering  en  verwarmingsinstallaties  werken.  Omdat  deze   veel  op  elkaar  lijken  en  er  weinig  verschillende  problemen  voorkomen  –  verstopping  en  gesprongen   buis  –  is  dit  beroep  niet  zeer  kennisintensief  en  valt  het  dus  in  de  categorie  -­‐.   Om   een   café   te   runnen   is   weinig   kennis   nodig.   Enige   kennis   van   dranken   is   een   pre.   Het   is   wel   belangrijk  inzicht  te  krijgen  in  de  wensen  van  de  klant  in  deze  sector.   Voor   een   brasserie   is   weinig   kennis   nodig,   maar   meer   dan   voor   een   café.   Daarom   valt   deze   in   de   categorie   +.   Men   moet   eten   kunnen   bereiden,   dus   moet   verschillende   recepten   kennen   en   weten   op   welke  manier  bepaald  voedsel  bewaard  moet  blijven.  Hetzelfde  geldt  voor  een  restaurant,  alleen  zal   deze  nog  meer  recepten  moeten  kennen  en  meer  verschillende  producten  gebruiken.   Een   hotel   runnen   is   redelijk   kennisintensief.   Er   moet   dezelfde   kennis   zijn   als   voor   een   brasserie   en   hotel,  omdat  er  eten  wordt  opgediend.  Daarnaast  moet  een  hoteleigenaar  klein  onderhoud  kunnen   verrichten  en  een  en  ander  weten  over  toeristische  attracties  in  de  regio.   Een   toeristisch   resort   is   een   onderneming   die   veel   kennis   vereist.   Als   de   eigenaar   een   opleiding   (eco)toerisme  heeft,  is  dit  een  groot  voordeel.  In  principe  is  er  dezelfde  kennis  nodig  als  een  hotel,  

 

69  

alleen   omdat   een   resort   slechts   toeristen   trekt,   wordt   verwacht   dat   deze   meer   weet   over   het   toerisme  in  de  regio.  Een  resort  kan  zelf  ook  tours  aanbieden.   Een   reisbureau   is   een   redelijk   kennisintensieve   onderneming.   Net   zoals   het   toeristisch   resort   moet   een  reisbureau  over  kennis  beschikken  voor  toeristen,  alleen  voor  het  reisbureau  is  dit  de  hoofdtaak.   Zij  moeten  over  veel  informatie  beschikken,  zoals  de  verschillende  tours,  reisgidsen,  vervoerswijzen   en  overige  attracties.  

D.3  

Verwachte  vraag  

Voor  de  verwachte  vraag  is  er  een  enquête  afgenomen  met  de  lokale  bevolking  in  Marowijne.  In  deze   enquête   werden   er   vragen   gesteld   met   betrekking   tot   ondernemingsplannen,   productgebruik,   afname   van   diensten   en   ondernemingen   die   gemist   worden   of   verbeterd   kunnen   worden.   Er   zijn   tijdens  het  afnemen  van  deze  enquête  een  aantal  beperkingen  ontstaan.  Zo  had  een  groot  deel  van   de   bevolking   problemen   met   het   invullen   van   de   enquête   omdat   deze   in   het   Nederlands   was.   Het   vertalen  van  de  enquête  in  het  Alcaans(de  lokale  taal)  was  geen  optie,  aangezien  dit  een  gesproken   taal  is  en  veel  inwoners  dit  ook  niet  kunnen  lezen.   Dit  heeft  tot  gevolg  dat  er  maar  28  respondenten   zijn   en   de   geënquêteerden   niet   representatief   zijn   voor   de   bevolking   van   Marowijne,   over   het   algemeen  zijn  de  mensen  met  een  opleiding  geënqueteerd.  Deze  keuze  is  echter  gemaakt  de  overige   resultaten  wel  betrouwbaarder  te  laten  zijn,  omdat  het  begrip  van  de  enquête  verhoogd  is.  Verder  is   er   om   het   begrip   te   verhogen   gekozen   voor   een   korte   enquête   met   weinig   tekst.   Het   doel   van   de   enquête  werd  ter  plekke  uitgelegd.     De   antwoorden   die   uit   de   enquêtes   kwamen   waren   niet   altijd   volgens   de   voorgestelde   vorm.   Bij   bepaalde   vragen   moest   er   een   top   vijf   van   favoriete   producten   gemaakt   worden,   waarbij   1   bijvoorbeeld  het  meest  gebruikte  product  was  en  5  het  minst  gebruikte  product  onder  de  favorieten.   Sommige   respondenten   nummerden   hun   antwoorden   niet,   daarom   is   er   aangenomen   dat   elk   product   even   vaak   gebruikt   werd   en   dus   een   gelijke   score   krijgt.   Ook   werden   er   af   en   toe   meer   antwoorden  aangekruist  dan  het  aangegeven  maximum,  in  die  gevallen  is  er  gekozen  om  het  totaal   aantal   uit   te   delen   punten   te   delen   door   het   aantal   gegeven   antwoorden.   De   resultaat   van   die   deling   resulteerde  in  de  score  voor  elk  antwoord.     Representativiteit     Om   de   representativiteit   van   de   steekproef   na   te   gaan   moeten   er   een   aantal   toetsen   worden   uitgevoerd  bij  algemene  informatie.  Als  deze  representatief  blijkt  te  zijn,  is  de  informatie  die  uit  de   enquête  resulteert  betrouwbaarder.  Voor  deze  steekproef  is  gekozen  om  de  representativiteit  van  de   het  geslacht  en  het  opleidingsniveau  te  testen.     Om   de   representativiteit   van   het   geslacht   te   testen   is   er   voor   de   controlegroep   gebruik   gemaakt   van   de   volkstelling   van   2004   door   het   Algemeen   Bureau   voor   de   Statistiek.   De   resultaten   uit   de   twee   datasets   worden   vergeleken   door   een   t-­‐toets   te   gebruiken.   Hieronder   staat   het   resultaat   van   de   t-­‐ toets  van  het  geslacht.     Tabel  6:  gemiddelden  en  standaarddeviaties  van  de  twee  groepen   One-­‐Sample  Statistics  

 

 

N  

Mean  

Std.  Deviation  

Std.  Error  Mean  

70  

enquête  

2  

volkstelling  

2  

a

14,00   ,000   8320,00  

,000   24,042  

17,000  

a.  t  cannot  be  computed  because  the  standard  deviation  is  0.   Tabel  7:  t-­‐toets  van  de  bevolkingsgrootte   One-­‐Sample  Test  

 

Test  Value  =  0                                                                                

 

95%  Confidence  Interval  of  the   Difference  

  volkstelling  

t  

df  

Sig.  (2-­‐tailed)  

489,412  

Mean  Difference  

1   ,001  

Lower  

8320,000  

Upper  

8103,99  

8536,01  

Zoals   blijkt   uit   tabel   3   is   er   bij   de   enquête   een   gelijk   aantal   mannen   als   vrouwen   ondervraagd(beiden   14,  zie  het  gemiddelde  en  de  standaarddeviatie  van  0).  Bij  de  volkstelling  werden  er  16642  mensen   geteld,  waarvan  8303  man  en  8337  vrouw.  Met  de  t-­‐toets  wordt  nagegaan  of  het  relatieve  verschil   tussen  deze  twee  groepen  significant  is.  Concreet  gezegd:  de  toets  gaat  na  of  de  samenstelling  van   de   steekproef   dusdanig   anders   is   dan   die   van   de   volkstelling   dat   de   resultaten   minder   betrouwbaarder   worden.   Als   de   significantiewaarde   hoger   is   dan   0,05   oftewel   5%   kan   er   gesteld   worden  dat  de  kans  dat  dit  verschil  niet  op  toeval  berust  groter  is  dan  5%  en  wordt  de  steekproef  als   minder  betrouwbaar  beschouwd.  In  dit  geval   is  de  significantie  0,001.  Dit  geeft  aan  de  de  kans  dat   het  verschil  toevallig  is  ontstaan  99,9%  is.  Op  basis  van  geslacht  is  de  steekproef  dus  betrouwbaar.     Nu  de  gedeeltelijke  representativiteit  van  de  steekproef  is  aangetoond,  kan  er  relevante  informatie   uit  de  enquête  gehaald  worden.  Er  wordt  voor  elk  product  of  dienst  nagegaan  wat  de  huidige  vraag  is   en   wat   de   vraag   is   van   mogelijke   nieuwe   diensten.   De   ondervraagden   hebben   verschillende   producten   en   diensten   scores   gegeven.   Aan   de   hand   van   de   totale   som   van   de   scores   kan   er   nagegaan   worden   hoe   groot   de   markt   is   voor   dat   product   of   die   dienst.   Hoe   hoger   de   som,   hoe   groter  de  marktvraag.  In  Tabel  8:  Frequentie,  gemiddelde  en  som  van  de  business  opportunities  staat   de  totaalscore  voor  elke  business  opportunity  genoemd  onder  de  kolom  ‘Sum’.     Tabel  8:  Frequentie,  gemiddelde  en  som  van  de  business  opportunities   Descriptive  Statistics  

 

N  

Minimum  

Maximum  

Sum  

Mean  

Std.  Deviation  

broodgebruik  

28   ,00  

5,00  

94,06  

3,3593  

1,35244  

kipgebruik  

28   ,00  

4,00  

43,06  

1,5379  

1,38965  

groentegebruik  

28   ,00  

5,00  

75,31  

2,6896  

1,48749  

visgebruik  

28   ,00  

5,00  

48,56  

1,7343  

1,46431  

vleesgebruik  

28   ,00  

3,00  

13,03   ,4654  

fruitgebruik  

28   ,00  

3,00  

30,81  

sapgebruik  

28   ,00  

3,00  

23,31   ,8325  

bloemgebruik  

28   ,00  

3,00  

10,53   ,3761  

 

,96369  

1,1004  

1,27868   1,13679   ,79182  

71  

medicijngebruik  

28   ,00  

3,00  

16,50   ,5893  

1,02209  

kledinggebruik  

28   ,00  

5,00  

25,67   ,9168  

1,40019  

boekgebruik  

28   ,00  

4,00  

18,28   ,6529  

1,20211  

melkgebruik  

28   ,00  

2,00  

3,00   ,1071  

,41627  

eigebruik  

28   ,00  

4,00  

4,00   ,1429  

,75593  

rijstgebruik  

28   ,00  

5,00  

5,00   ,1786  

,94491  

d_taxi  

28   ,00  

5,00  

65,50  

d_klus  

28   ,00  

4,00  

19,50   ,6964  

1,28625  

d_kapper  

28   ,00  

5,00  

50,50  

1,79680  

d_awas  

28   ,00  

5,00  

20,50   ,7321  

1,48125  

d_rest  

28   ,00  

4,00  

26,50   ,9464  

1,48036  

d_fiets  

28   ,00  

4,00  

7,00   ,2500  

d_amont  

28   ,00  

5,00  

28,00  

1,0000  

1,47196  

d_verz  

28   ,00  

5,00  

31,00  

1,1071  

1,70705  

d_adv  

28   ,00  

2,50  

2,50   ,0893  

,47246  

d_ziek  

28   ,00  

5,00  

5,00   ,1786  

,94491  

d_prijs  

28   ,00  

1,00  

1,00   ,0357  

,18898  

n_cafe  

28   ,00  

10,00  

13,00   ,4643  

1,91451  

n_brass  

28   ,00  

7,00  

12,50   ,4464  

1,65182  

n_icafe  

28   ,00  

9,00  

113,45  

4,0518  

3,56177  

n_kled  

28   ,00  

7,00  

41,23  

1,4725  

2,35452  

n_apo  

28   ,00  

10,00  

147,09  

5,2532  

3,37736  

n_drog  

28   ,00  

9,00  

95,09  

3,3961  

3,63746  

n_slag  

28   ,00  

10,00  

127,72  

4,5614  

3,12086  

n_creche  

28   ,00  

10,00  

72,59  

2,5925  

3,30114  

n_bieb  

28   ,00  

9,00  

57,73  

2,0618  

2,97282  

n_bloem  

28   ,00  

5,50  

n_poelier  

28   ,00  

8,00  

31,50  

1,1250  

2,29986  

n_vis  

28   ,00  

7,00  

57,00  

2,0357  

2,68027  

n_garage  

28   ,00  

8,00  

26,86   ,9593  

2,43822  

n_meubel  

28   ,00  

8,00  

19,50   ,6964  

1,98764  

n_fietsrep  

28   ,00  

n_sap  

28   ,00  

5,50  

19,73   ,7046  

1,76636  

n_boekh  

28   ,00  

8,00  

64,09  

2,2889  

3,04579  

n_groente  

28   ,00  

9,00  

59,73  

2,1332  

2,70614  

n_bakker  

28   ,00  

10,00  

43,00  

1,5357  

3,12969  

 

,00  

2,3393  

1,78499  

1,8036  

,92796  

5,50   ,1964  

,00  

,0000  

1,03940  

,00000  

72  

n_fruit  

28   ,00  

6,00  

24,00   ,8571  

1,93342  

n_adv  

28   ,00  

7,86  

27,59   ,9854  

2,14939  

n_verz  

28   ,00  

7,86  

30,09  

2,20552  

n_was  

28   ,00  

n_kapper  

28   ,00  

n_autowas  

28   ,00  

n_bouw  

28   ,00  

5,50  

14,00   ,5000  

1,52145  

n_taxi  

28   ,00  

7,86  

25,36   ,9057  

2,19900  

n_transp  

28   ,00  

10,00  

12,00   ,4286  

1,91347  

n_uitz  

28   ,00  

9,00  

72,09  

2,89678  

n_lood  

28   ,00  

n_rest  

28   ,00  

7,86  

n_resort  

28   ,00  

10,00  

n_reis  

28   ,00  

5,50  

Valid  N  (listwise)  

28    

,00  

,00   5,50  

,00  

 

,0000  

,00000  

13,00   ,4643   ,00  

,00  

1,0746  

,0000  

,00  

1,47151   ,00000  

2,5746   ,0000  

,00000  

14,36   ,5129  

1,78123  

54,00  

2,98674  

1,9286  

10,50   ,3750  

 

 

1,37857  

 

  Voordat  de  marktvraag  bepaald  kan  worden,  wordt  er  eerst  een  splitsing  gemaakt  in  deze  vraag  naar   producten  en  diensten.  Er  wordt  namelijk  onderscheid  gemaakt  tussen  het  huidige  gebruik  van  het   product  of  de  dienst  en  de  vraag  naar  een  nieuw  product  of  dienst.  De  beoordelingsschaal  gaat  ook   hier  van  -­‐  -­‐    tot  ++,  waarbij  -­‐  -­‐  een  kleine  vraag  betekent  en  ++  een  grote  vraag.  De  som  van   broodgebruik  tot  en  met  d_prijs  wordt  verdubbeld,  omdat  daar  de  helft  van  de  punten  te  verdienen   was.  De  producten  of  diensten  met  een  score  lager  dan  40  krijgen  -­‐-­‐,  -­‐  staat  voor  een  score  tussen  de   40  en  de  80,  +  voor  een  score  voor  80  tot  120  en  de  diensten/producten  met  een  score  hoger  dan   120  krijgen  ++.  Sommige  business  opportunities  staan  niet  specifiek  in  de  enquête  verwerkt,  maar   met  informatie  uit  de  enquête  is  er  wel  een  resultaat  te  beredeneren.  Tenslotte  wordt  er  ook  nog   een  score  gegeven  voor  de  frequenties  waarmee  de  business  opportunities  genoemd  zijn.  Als  een   business  opportunity  minder  dan  3  keer  genoemd  wordt  krijgt  deze  -­‐  -­‐,  bij  een  frequentie  van  3  t/m  6   wordt  de  score  -­‐,  bij  een  frequentie  van  7  t/m  10  wordt  de  score  +  toegekend  en  bij  business   opportunities  die  meer  dan  10  keer  genoemd  worden  wordt  de  score  voor  frequenties  ++.     In  de  suggesties  werd  er  ook  een  aantal  keer  aangegeven  dat  men  in  Marowijne  nog  een  bank  wil.  Dit   kwam  echter  niet  voor  in  de  enquête,  daarom  zal  er  in  de  aanbeveling  gesteld  worden  dat  dit  nog   verder  onderzocht  moet  worden.      Als  er  geen  data  beschikbaar  is,  staat  dat  met  een  X  aangeduid.    In  tabel  Tabel  9:  De  marktvraag  naar   de  business  opportunities  zijn  de  resultaten  te  vinden.  Als  er  afgerond  moest  worden  bij  de  kolom   ‘gemiddeld’,  is  ervoor  gekozen  om  ++  en  -­‐  -­‐  zwaarder  te  laten  wegen.    Als  de  2  scores  elkaar  opheffen   is  er  voor  een  ‘0’  als  gemiddelde  geeft  een  neutrale  score  aan.   Tabel  9:  De  marktvraag  naar  de  business  opportunities    

Business  Opportunity  

 

  Huidige  vraag  

Som  nieuwe   vraag  

Frequentie   nieuwe  vraag  

Gemiddeld    

73  

Handel     Houthandel   Bloemenhandel   Sapverkoper   Boekhandel     Groentehandelaar   Fruithandelaar   Bakkerij   Meubelhandelaar   Slagerij   Kledingzaak/kleermaker   Poelier   Vishandel   Apotheek   Drogisterij   Landbouw  en  veeteelt   Verbouwen  van  groente   Verbouwen  van  fruit   Bloemkwekerij   Runderboerderij   Kippenfokkerij   Visserij   Dienstverlening   Advocatenkantoor   Verzekeringsmaatschappij   Internetcafé   Crèche   Uitzendbureau   Wasserette   Persoonsvervoer     Goederentransport   Kapper   Autowasserij   Bibliotheek   Industrie/technisch   Bouwbedrijf   Fietsenmaker   Autogarage   Houtbewerking   Slachterij   Loodgieter   Toerisme/recreatie   Café     Brasserie   Restaurant   Hotel    

  X   -­‐-­‐   -­‐   -­‐   ++   +   ++   X   -­‐-­‐   -­‐   +   ++   -­‐   -­‐     ++   +   -­‐-­‐   -­‐-­‐   +   ++     -­‐-­‐   +   X   X   X   X   ++   X   ++   X   X     X   -­‐-­‐   -­‐   X   +   -­‐     X   -­‐   -­‐   X  

  -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   +   -­‐   -­‐-­‐   -­‐   -­‐-­‐   ++   -­‐   -­‐   -­‐   ++   ++     -­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   ++   -­‐   -­‐     -­‐-­‐   -­‐   ++   +   +   -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐     -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   ++   -­‐-­‐     -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐  

  -­‐   -­‐-­‐   -­‐   ++   ++   -­‐   -­‐   -­‐   ++   +   -­‐   ++   ++   ++     ++   -­‐   -­‐-­‐   ++   ++   ++     -­‐   -­‐   ++   +   ++   -­‐-­‐   -­‐   -­‐-­‐   -­‐   -­‐-­‐   +     -­‐   -­‐-­‐   -­‐   -­‐   ++   -­‐-­‐     -­‐   -­‐-­‐   -­‐   ++  

 

-­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   +   +   -­‐   0   -­‐-­‐   +   -­‐   -­‐   +   +   +     +   -­‐   -­‐-­‐   +   +   +     -­‐-­‐   -­‐   ++   +   ++   -­‐-­‐   -­‐   -­‐-­‐   -­‐   -­‐-­‐   0     -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   ++   -­‐-­‐     -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   +   74  

Toeristisch  resort   Reisbureau       D.4  

X   X  

-­‐   -­‐-­‐  

++   -­‐-­‐  

+   -­‐-­‐  

Benodigde  investering  

Er  is  een  schatting  gemaakt  van  de  grond-­‐,  bouw-­‐,  inrichtings-­‐  en  verzekeringskosten.  Deze  worden   per   business   opportunity   uitgedrukt   in   een   -­‐-­‐,   -­‐,   +   en   ++.   Wanneer   de   kosten   zeer   hoog   zijn,   wordt   er   een   -­‐-­‐   genoteerd,   als   de   kosten   laag   zijn   zal   er   ++   staan.   De   score   wordt   per   business   opportunity   toegelicht.  Aan  de  grond-­‐,  bouw-­‐  en  inrichtingskosten  zijn  scores  toegekend  met  behulp  van  logisch   verstand.   Ondernemingen   die   meer   grond   nodig   hebben   scoren   op   grondkosten   slechter   dan   ondernemingen  die  weinig  grond  nodig  hebben.  Bedrijven  waar  geen  of  kleine  gebouwen  voor  nodig   zijn,   scoren   beter   dan   bedrijven   die   grote   panden   nodig   hebben   en   een   onderneming   die   veel   geavanceerde  apparatuur  moet  hebben,  zal  slechter  scoren  op  de  inrichtingskosten.  De  vergunning-­‐   en   verzekeringskosten   zijn   bepaald   met   behulp   van   de   districtscommissaris,   zie   interview   A10   met   Dhr.   Sondrejoe.   Daarnaast   is   gebruik   gemaakt   van   een   verslag   van   de   rekenkamer   van   Suriname,   genaamd  Vademecum  voor  Districtscommissarissen.  Hiervoor  is  gekeken  naar  hoofdstuk  6  over  het   vergunningenbeleid.   Wanneer   het   verlenen   van   een   bepaald   soort   vergunning   moeizaam   is,   zal   deze   slechter   scoren   op   de   vergunningskosten.   Als   een   onderneming   over   meer   geavanceerde   apparatuur   beschikt,   worden   de   verzekeringskosten   hoger.   Een   korte   omschrijving   per   business   opportunity   volgt  hier  onder.   Tabel  10:  Benodigde  investeringskosten  

Business  Opportunity     Handel   Houthandel   Bloemenhandel   Sapverkoper   Boekhandel     Groentehandelaar   Fruithandelaar   Bakkerij   Meubelhandelaar   Slagerij   Kledingzaak/kleermaker   Poelier   Vishandel   Apotheek   Drogisterij   Landbouw  en  veeteelt   Verbouwen  van  groente   Verbouwen  van  fruit   Bloemkwekerij   Runderboerderij    

Grond-­‐ kosten     -­‐   +   -­‐   +   +   +   -­‐   +   +   +   -­‐   -­‐   +   +     -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐  

Bouw-­‐ kosten     -­‐-­‐   -­‐   -­‐   +   +   +   -­‐   +   +   +   -­‐   -­‐   +   +     +   +   +   -­‐  

Inrichtings -­‐kosten     ++   ++   -­‐   +   -­‐   -­‐   -­‐   +   -­‐   +   -­‐   -­‐   +   +     -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   +  

Vergunnin gen  e.d.     +   -­‐   -­‐   +   ++   ++   -­‐   -­‐   -­‐   +   -­‐   +   -­‐-­‐   -­‐     -­‐   -­‐   -­‐   -­‐  

Gemiddeld     0   +   -­‐   +   ++   ++   -­‐   +   0   +   -­‐   -­‐   +   +     -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   75  

Kippenfokkerij   Visserij   Dienstverlening   Advocatenkantoor   Verzekeringsmaatschappij   Internetcafé   Crèche   Uitzendbureau   Wasserette   Persoonsvervoer     Goederentransport   Kapper   Autowasserij   Bibliotheek   Industrie/technisch   Bouwbedrijf   Fietsenmaker   Autogarage   Houtbewerking   Slachterij   Loodgieter   Toerisme/recreatie   Café     Brasserie   Restaurant   Hotel   Toeristisch  resort   Reisbureau  

-­‐   +     +   +   +   +   +   +   ++   ++   +   +   -­‐     -­‐   +   +   -­‐-­‐   -­‐   ++     +   +   +   -­‐   -­‐-­‐   +  

+   +     +   +   +   +   +   +   ++   ++   +   ++   -­‐     -­‐   +   +   -­‐-­‐   -­‐   ++     +   +   +   -­‐   -­‐-­‐   +  

+   -­‐-­‐     -­‐   -­‐   -­‐-­‐   +   -­‐   -­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   +   ++   +     -­‐-­‐   +   +   -­‐-­‐   +   +     -­‐   -­‐   -­‐   -­‐-­‐   -­‐-­‐   -­‐  

-­‐   -­‐-­‐     -­‐   -­‐   -­‐   ++   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   -­‐   ++   +     -­‐   +   +   -­‐-­‐   -­‐   +     +   +   +   -­‐   -­‐-­‐   +  

0   -­‐     0   0   -­‐   ++   0   0   +   +   +   ++   0     -­‐-­‐   +   +   -­‐-­‐   -­‐   ++     +   +   +   -­‐-­‐   -­‐-­‐   +  

  Voor   een   houthandel   zijn   de   grondkosten   redelijk   hoog.   Er   moet   plaats   zijn   voor   opslag,   maar   daarnaast   is   er   geen   groot   land   vereist.   Wel   moet   er   voldoende   opslagruimte   zijn,   omdat   bomen   grote   producten   zijn.   Er   is   sprake   van   een   groot   gebouw   voor   opslag,   daarom   zijn   de   bouwkosten   hoog.  De  inrichtingskosten  daarentegen  zijn  laag,  omdat  er  geen  geavanceerde  apparatuur  nodig  is.   Een   houthandel   is   slechts   een   opslagplaats   en   daarom   kan   hiervoor   een   vergunning   tamelijk   gemakkelijk  worden  aangevraagd.  Echter  is  hout  erg  vatbaar  voor  vuur,  wat  nog  enigszins  problemen   met   zich   mee   kan   brengen.   Verder   is   er   geen   apparatuur   nodig  –   dus   de   verzekeringskosten   zijn   zeer   beperkt   –   daarom   valt   de   houthandel   in   de   categorie   +   wat   betreft   de   vergunning-­‐   en   verzekeringskosten.   Voor   een   bloemenhandel   zijn   de   grondkosten   laag,   omdat   er   niet   veel   ruimte   nodig   is   voor   bloemenopslag   want   bloemen   zijn   relatief   kleine   producten.   De   bouwkosten   zijn   redelijk   hoog,   er   zal   namelijk   een   opslagruimte   gebouwd   moeten   worden.   Deze   is   weliswaar   voor   bloemenopslag   niet   zeer  groot.  De  inrichtingskosten  zijn  zeer  laag,  omdat  er  geen  apparatuur  vereist  is  voor  opslag.  Een   bloemenhandel   zal   een   vergunning   aan   moeten   vragen   bij   het   ministerie   van   LVV,   hierdoor   zal   dit   langer   duren   dan   gemiddeld.   De   verzekeringskosten   zijn   beperkt,   maar   er   is   toch   verschillende  

 

76  

apparatuur   nodig   die   verzekerd   moet   worden,   zoals   het   koelingsysteem   en   het   irrigatiesysteem.   Hierdoor  valt  de  bloemhandel  in  de  categorie  -­‐.   De  grondkosten  voor  een  sapverkoper  zijn  tamelijk  hoog.  Er  is  een  fabriek  nodig  die  het  fruit  perst  tot   sappen,   hiervoor   is   ruimte   nodig.   Omdat   fruit   een   relatief   klein   product   is,   zal   er   niet   heel   veel   oppervlak  nodig  zijn  voor  opslag  en  dergelijke.  De  bouwkosten  zijn  ook  redelijk  hoog,  omdat  er  niet   alleen   opslag   maar   ook   een   fabriek   moet   worden   gebouwd.   De   inrichtingskosten   zijn   ook   redelijk   hoog,   er   is   namelijk   apparatuur   nodig   op   het   fruit   te   persen.   Deze   apparatuur   is   echter   niet   heel   geavanceerd,  dus  de  inrichtingskosten  zijn  niet  zeer  hoog.  Daardoor  zijn  ook  de  verzekeringskosten   beperkt,  maar  omdat  er  toch  sappersers  en  dergelijke  nodig  zijn,  niet  beperkt.  Een  bedrijf  wat  zich   bezighoud   met   de   verwerking   van   fruit   moet   volgens   het   Besluit   Vergunningplichtige   Bedrijven   en   Beroepen  de  vergunning  aanvragen  bij  het  ministerie  van  Handel  en  Industrie.  Dit  neemt  meer  tijd  in   beslag  dan  bij  de  DC.   Bij   een   boekhandel   is   ruimte   nodig   voor   de   opslag   van   artikelen,   maar   omdat   een   deel   van   de   producten  in  de  winkel  ligt  en  boeken  en  kantoorartikelen  niet  veel  ruimte  in  beslag  nemen,  zijn  de   grondkosten   laag.   Toch   zijn   deze   niet   zeer   laag,   omdat   er   wel   bepaalde   opslagruimte   vereist   is.   De   bouwkosten  zijn  ook  laag,  omdat  een  boekhandel  niet  groot  hoeft  te  zijn.  Ook  de  inrichtingskosten   zijn  laag,  maar  omdat  het  er  voor  klanten  toch  aantrekkelijk  uit  moet  zien,  zijn  de  inrichtingskosten   niet  zeer  laag.  Voor  een  boekhandel  is  een  winkelvergunning  nodig,  dit  kan  de  DC  zelf  afgeven,  dus   dit  is  relatief  gemakkelijk  te  verkrijgen.  De  verzekeringskosten  zijn  relatief  laag,  er  hoeven  namelijk   geen  machines  of  andere  apparatuur  verzekerd  te  worden.     Voor   de   groente-­‐   en   fruithandelaar   zijn   de   grondkosten   redelijk   laag.   Er   is   een   kleine   opslag   nodig,   maar   omdat   zowel   groente   als   fruit   kleine   producten   zijn,   hoeft   deze   opslagruimte   niet   zeer   groot   te   zijn.  Ook  de  bouwkosten  zijn  laag.  Er  is,  net  zoals  bij  de  boekhandel,  een  kleine  opslagruimte  nodig.   Daarentegen   zijn   de   inrichtingskosten   redelijk   hoog.   Met   de   tropische   temperaturen   is   een   koelingsysteem   vereist.   Echter   is   er   geen   geavanceerde   apparatuur   nodig,   dus   zijn   de   kosten   niet   zeer   hoog.   Groente-­‐   en   fruithandelaren   kunnen   gemakkelijk   aan   een   vergunning   komen,   omdat   de   DC  deze  zelf  verleend.  Omdat  zij  de  groenten  en  het  fruit  niet  zelf  verbouwen,  maar  slechts  inkopen   en  verkopen,  hoeven  zij  geen  vergunning  bij  het  LVV  aan  te  vragen.  Er  is  geen  sprake  van  stank-­‐  en   geluidsoverlast   of   van   gevaar   voor   brand.   De   verzekeringskosten   zijn   minimaal,   omdat   er   geen   kostbare  apparatuur  wordt  gebruikt.   De   grondkosten   zijn   voor   een   bakkerij   relatief   hoog.   Er   is   grond   nodig   voor   de   fabriek   en   voor   de   opslag.   De   bouwkosten   zijn   ook   tamelijk   hoog,   omdat   er   zowel   een   fabriek   als   een   opslagruimte   gebouwd   moet   worden.   De   inrichtingskosten   zijn   ook   tamelijk   hoog,   omdat   er   bijvoorbeeld   ovens   nodig  zijn.  Een  bakker  kan  redelijk  gemakkelijk  een  vergunning  aanvragen,  omdat  de  DC  bevoegd  is   deze  vergunning  te  verlenen,  dus  er  geen  andere  ministeries  ingeschakeld  hoeven  te  worden.  Wel  zal   een   bakker   redelijk   goed   verzekerd   moeten   zijn,   omdat   deze   beschikt   over   –   kostbare   –   ovens   en   andere  apparatuur.  Hierdoor  komt  de  bakkerij  in  de  categorie  -­‐.   Voor  een  meubelhandelaar  zijn  zowel  de  grondkosten  als  de  bouwkosten  laag.  Een  meubelhandelaar   koopt  alleen  meubels  in  en  verkoopt  deze  vervolgens.  Er  is  dus  ruimte  nodig  voor  een  kleine  opslag.   De   inrichtingskosten   zijn   redelijk   laag,   hoewel   de   winkel   er   wel   aantrekkelijk   uit   moet   zien   voor   klanten.  Een  meubelhandelaar  heeft  een  winkeliersvergunning  nodig,  hij  koopt  slechts  meubels  in  en  

 

77  

verkoopt  deze  weer.  Ook  zal  de  meubelhandelaar  een  goede  verzekering  moeten  afsluiten  voor  de   meubels.   Een   slagerij   heeft   lage   grondkosten   en   bouwkosten.   Er   is   alleen   ruimte   nodig   om   het   verse   vlees   nog   eventueel   te   snijden   of   kruiden   en   natuurlijk   ruimte   voor   de   winkel   zelf.   De   inrichtingskosten   zijn   relatief   hoog,   er   is   geen   geavanceerde   apparatuur   nodig,   maar   voldoende   messen   en   een   goed   koelingsysteem   zijn   wel   vereist.   Een   slagerij   moet   de   vergunning   aanvragen   bij   het   ministerie   van   Landbouw,   Veeteelt   en   Visserij,   omdat   hij   met   rauw   vlees   werkt.   De   apparatuur   die   hij   gebruikt   is   niet  erg  kostbaar,  dus  een  dure  verzekering  is  niet  nodig.   Een  kledingzaak  heeft  relatief  lage  grond-­‐  en  bouwkosten.  Er  is  geen  groot  oppervlak  nodig,  omdat  er   alleen   kleding   wordt   ingekocht   en   verkocht.   Ook   de   inrichtingskosten   zijn   laag,   omdat   er   alleen   kosten   gaan   naar   een   aantrekkelijke   uitstraling   van   de   winkel.   Mocht   er   ook   een   kleermaker   zijn,   lopen  de  inrichtingskosten  op,  omdat  er  onder  andere  een  naaimachine  aangeschaft  moet  worden.   Echter   zijn   deze   kosten   dermate   laag   dat   de   inrichtingskosten   nog   steeds   lage   blijven,   maar   niet   zeer   laag.   Een   kledingzaak   heeft   een   winkeliersvergunning   nodig   en   eventueel   een   vergunning   tot   kleermaker,  deze  worden  beide  door  de  DC  verleend.  De  verzekeringskosten  zijn  beperkt,  omdat  er   geen  geavanceerde  apparatuur  wordt  gebruikt.   Een   poelier   heeft   tamelijk   hoge   grond-­‐   en   bouwkosten.   Er   is   fabrieksruimte   nodig   waarin   het   vlees   van  de  kip  wordt  gehaald.  Daarnaast  is  er  ruimte  nodig  om  het  vlees  te  snijden  en  eventueel  kruiden.   De  inrichtingskosten  zijn  dan  ook  redelijk  hoog.  Er  is  namelijk  een  koelingsysteem  nodig  en  natuurlijk   voldoende  messen  om  de  kip  te  snijden.  Voor  een  vishandel  geldt  hetzelfde.  Voor  een  poelier  en  een   vishandel  geldt  wat  betreft  de  vergunning  en  verzekeringskosten  hetzelfde  als  voor  de  slagerij.   Voor   zowel   een   apotheek   als   een   drogisterij   geldt   dat   zij   relatief   lage   grond-­‐,   bouw-­‐   en   inrichtingskosten   hebben.   Er   is   weinig   grond   nodig   en   een   klein   gebouw   omdat   er   slechts   een   winkel   is   en   een   kleine   opslagruimte,   omdat   medicijnen   en   drogisterijartikelen   niet   veel   ruimte   in   beslag   nemen.  Ook  de  inrichtingskosten  zijn  laag.  Er  gaat  alleen  een  bedrag  naar  de  inrichting  van  de  winkel   om   het   aantrekkelijker   te   maken   en   eventueel   een   klein   koelingsysteem.   Voor   een   apotheek   is  het   moeilijk  om  aan  een  vergunning  te  komen,  er  is  namelijk  een  ministeriele  vergunning  nodig  van  het   ministerie   van   Handel   en   Industrie.   Ook   zal   een   apotheek   goed   verzekerd   moeten   zijn,   omdat   farmaceutische  producten  kostbaar  zijn  en  het  gevoelig  is  voor  diefstal,  daarom  valt  de  apotheek  in   de  categorie  -­‐-­‐.  Voor  een  drogisterij  gaat  dit  ook  op,  alleen  in  mindere  mate,  maar  ook  een  drogist   moet  een  ministeriele  vergunning  aanvragen.  Alleen  de  verzekeringskosten  zullen  lager  zijn.     Het  verbouwen  van  groente  en  fruit  brengt  zeer  hoge  grondkosten  met  zich  mee.  Er  is  veel  land  nodig   om   verschillende   soorten   groente   en   fruit   te   verbouwen.   De   bouwkosten   daarentegen   zijn   relatief   laag,   er   is   alleen   een   kleine   opslagruimte   nodig   voordat   de   producten   worden   doorverkocht.   De   inrichtingskosten   zijn   ook   zeer   hoog.   Er   is   namelijk   een   landbouwkas   en   irrigatiesysteem   nodig,   dit   brengt   hoge   kosten   met   zich   mee.   Hetzelfde   geld   voor   een   bloemkwekerij.   Bloemen   zijn   net   zoals   groente   en   fruit   zeer   afhankelijk   van   het   weer,   daarom   zijn   goede   kassen   een   vereiste.   Voor   het   verbouwen  van  groente  en  fruit  moet  de  boer  een  vergunning  aanvragen  bij  het  ministerie  van  LVV.   Dit  kost  gemiddeld  meer  tijd,  geld  en  moeite  dan  een  vergunning  bij  de  DC.  Echter  hebben  de  boeren   geen   dure   verzekering   nodig,   omdat   een   kas   niet   valt   onder   geavanceerde   technische   apparatuur.   Deze  wordt  na  bepaalde  periode  afgeschreven.  

 

78  

Voor  een  runderboerderij  is  een  groot  oppervlakte  land  nodig,  waarop  de  koeien  kunnen  lopen.  De   grondkosten   zijn   dan   ook   zeer   hoog.   Ook   is   er   een   schuur   nodig,   waarin   de   koeien   gemolken   kunnen   worden.  Hierdoor  lopen  de  bouwkosten  op.  Echter  is  hier  geen  geavanceerde  apparatuur  voor  nodig,   dus   zijn   de   inrichtingskosten   relatief   laag.   Voor   een   runderboerderij   geldt   hetzelfde   als   voor   de   groente-­‐   en   fruitboer.   Ook   hij   moet   de   vergunning   bij   het   ministerie   van   LVV   aanvragen   en   de   verzekeringskosten  zijn  laag,  omdat  hij  slechts  een  stal  nodig  heeft.   Voor  een  kippenfokkerij   is  minder  land  nodig  dan  voor  het  houden  van  runderen,  omdat  kippen  veel   kleiner   zijn.   Daarom   zijn   de   grondkosten   niet   zeer   hoog,   maar   nog   steeds   aan   de   hoge   kant.   De   bouwkosten   zijn   relatief   laag,   omdat   er   geen   grote   opslagruimte   nodig   is.   De   inrichtingskosten   zijn   laag,  omdat  er  alleen  een  aantal  kippenhokken  gebouwd  moeten  worden.  Deze  kunnen  van  hout  en   gaas   gemaakt   worden,   wat   goedkope   producten   zijn.   Wat   betreft   verzekeringen   en   vergunningen   geldt  voor  de  kippenfokkerij  hetzelfde  als  voor  de  runderboerderij.   Een  visserij  heeft  lage  grondkosten.  Er  kan  gevist  worden  op  verschillende  rivieren  zoals  de  Cottica-­‐   en   Marowijnerivier.   Wel   is   er   ruimte   nodig   voor   de   opslag   van   boten,   hengels   en   reeds   gevangen   vis.   De   bouwkosten   zijn   minimaal,   omdat   er   alleen   deze   kleine   opslagruimte   nodig   is.   De   inrichtingskosten   zijn   daarentegen   wel   hoog.   Er   zijn   boten   en   hengels   nodig   en   daarnaast   is   er   een   koelingsysteem  nodig  om  de  gevangen  vis  te  bewaren.  Een  visserij  heeft  dezelfde  vergunning  nodig   als  een  kippenfokker  en  een  runderboer,  alleen  heeft  de  visser  een  hogere  verzekering.  Hij  beschikt   namelijk  over  boten  en  hengels,  welke  verzekerd  moeten  worden.   De  grond-­‐  en  bouwkosten  voor  een  advocatenkantoor  en  een  verzekeringsmaatschappij  zijn  relatief   laag.  Er  is  slechts  kantoorruimte  nodig.  De  inrichtingskosten  zijn  redelijk  hoog.  Er  zijn  bureaus  nodig   en   goede   stoelen,   omdat   er   de   hele   dag   aan   wordt   gewerkt.   Daarnaast   is   er   een   ontvangstruimte   nodig   voor   de   klanten   en   moeten   de   werknemers   voorzien   worden   van   computers.   Een   advocatenkantoor  en  verzekeringsmaatschappij  hebben  een  vergunning  van  de  minister  van  Handel   en   Industrie   nodig,   wat   tijdrovender   en   kostbaarder   is   dan   een   vergunning   van   de   DC.   De   verzekeringskosten   zijn   niet   hoog,   er   staan   wellicht   een   aantal   computers.   Deze   twee   ondernemingen  vallen  beide  in  de  categorie  -­‐.   Ook  in  een  internetcafé  zijn  de  grond-­‐  en  bouwkosten  laag,  omdat  er  slechts  een  ruimte  nodig  is  om   mensen   in   te   ontvangen.   Echter   zijn   de   inrichtingskosten   zeer   hoog.   Er   zijn   meerdere   computers   nodig,   minstens   één   printer,   scanner   en   kopieerapparaat,   meerdere   stoelen   en   bureaus   en   een   internetaansluiting.   Een   internetcafé   heeft   momenteel   geen   vergunning   nodig,   er   is   dus   wat   dat   betreft  een  lage  barrière  om  een  dergelijke  onderneming  op  te  zetten.  Wat  erg  voordelig  is.  Echter   heeft  een  internetcafé  wel  een  goede  verzekering  nodig,  omdat  het  zeer  diefstalgevoelig  is  aangezien   iedereen  weet  dat  er  veel  computers  staan.   Een   crèche   heeft   lage   grond-­‐,   bouw-­‐   en   inrichtingskosten.   Voor   een   crèche   is   een   redelijk   klein   oppervlak   nodig   en   geen   groot   gebouw.   Ook   de   inrichtingskosten   zijn   laag,   er   zal   een   en   ander   nodig   moeten  zijn  om  kinderen  te  vermaken.  Zoals  boeken  en  speelgoed,  maar  dit  zijn  lage  uitgaven.  Een   crèche  heeft  geen  vergunning  nodig,  dit  is  erg  voordelig.  De  verzekeringskosten  zijn  laag,  omdat  er   geen  gebruik  wordt  gemaakt  van  technologische  apparatuur.  

 

79  

Een  uitzendbureau  brengt  ongeveer  dezelfde  kosten  met  zich  mee  als  een  advocatenkantoor  en  een   verzekeringsmaatschappij.  Ook  wat  betreft  de  vergunning  en  de  verzekeringskosten  geldt  hetzelfde   als  de  twee  bovenstaande  ondernemingen.   Een  wasserette  heeft  relatief  lage  grond-­‐  en  bouwkosten,  omdat  het  weinig  ruimte  nodig  heeft.  Wel   zijn  de  inrichtingskosten  redelijk  hoog.  Er  zijn  een  aantal  wasmachines  nodig  en  minstens  één  droger.   Dit   brengt   relatief   veel   kosten   met   zich   mee.   Een   wasserette   kan   de   vergunning   bij   de   DC   aanvragen,   wat  niet  veel  tijd  en  moeite  kost.  De  verzekering  voor  een  wasserette  is  wel  tamelijk  kostbaar,  omdat   de  wasmachines  verzekerd  moeten  worden  tegen  diefstal  en  technische  mankementen.   Voor   een   taxi-­‐   of   busbedrijf   zijn   zowel   de   grondkosten   als   de   bouwkosten   minimaal.   Wanneer   chauffeurs   de   auto   of   bus   thuis   bewaren,   zijn   er   totaal   geen   kosten.   Anders   zou   er   een   kleine   parkeerplaats   moeten   komen,   maar   de   kosten   blijven   zeer   beperkt.   De   inrichtingskosten   zijn   daarentegen  wel  zeer  hoog.  Er  moeten  namelijk  verschillende  auto’s  of  bussen  aangeschaft  worden,   iets  wat  veel  kosten  met  zich  meebrengt.  Hetzelfde  geldt  voor  een  bedrijf  in  goederentransport.  De   producten  worden  bij  de  product  opgehaald  en  vervolgens  bij  de  handelaar  afgezet,  er  is  dus  geen   ruimte   nodig   voor   opslag.   Een   taxi-­‐   of   busbedrijf   heeft   geen   vergunning   nodig,   dus   scoort   in   dat   opzicht  goed.  Echter  heeft  deze  wel  een  goede  verzekering  nodig,  omdat  de  eigenaar  verplicht  is  de   auto  of  bus  te  verzekeren.  Omdat  deze  verzekeringen  dermate  hoog  zijn,  valt  het  taxi-­‐  of  busbedrijf   in  de  categorie  -­‐.  Voor  goederentransport  geldt  hetzelfde.   Een  kapperszaak  heeft  niet  veel  ruimte  nodig,  dus  zijn  de  grond-­‐  en  bouwkosten  beide  laag.  Ook  de   inrichtingskosten  zijn  niet  hoog,  omdat  er  alleen  scharen  en  haarverzorgingsproducten  nodig  zijn.  Dit   zijn   geen   kostbare   producten.   Een   vergunning   voor   een   kapsalon   aanvragen   verloopt   relatief   moeizaam,   er   is   namelijk   een   gezondheidsverklaring   vereist.   Deze   wordt   via   de   DC   verleend,   maar   er   zijn   verschillende   controles   nodig   die   veel   tijd   in   beslag   nemen.   De   verzekeringskosten   van   de   kapsalon  zijn  beperkt,  omdat  er  weinig  kostbare  apparatuur  aanwezig  is.   Voor  een  autowasserij  is  weinig  ruimte  nodig.  Er  moet  in  ieder  geval  één  auto  kunnen  staan  die  op   dat   moment   schoongemaakt   wordt   en   daarnaast   nog   plaats   voor   wachtende   klanten.   De   grondkosten   zijn     daarom   redelijk   laag.   De   bouwkosten   zijn   minimaal.   Er   zou   een   afdakje   gebouwd   kunnen   worden   om   onder   schoon   te   maken   wanneer   het   regent.   Daarnaast   zou   er   nog   een   kleine   cafetariaruimte   gebouwd   kunnen   worden.   Ook   de   inrichtingskosten   zijn   zeer   laag.   Er   zullen   schoonmaakmiddelen  en  borstels  aangeschaft  moeten  worden,  maar  verder  is  niets  vereist.  Mocht   er   een   cafetaria   gebouwd   worden,   is   een   aantrekkelijke   inrichting   voor   de   consument   van   belang.   Voor   een   autowasserij   hoeft   geen   vergunning   aangevraagd   te   worden.   De   verzekeringskosten   zijn   zeer  laag,  omdat  er  geen  geavanceerde  apparatuur  vereist  is.    Een  bibliotheek  is  vaak  tamelijk  groot,  omdat  er  voldoende  aanbod  moet  zijn.  Daarom  zijn  de  grond-­‐   en  bouwkosten  voor  een  bibliotheek  tamelijk  hoog.  De  inrichtingskosten  zijn  relatief  laag.  Er  zullen   wel   veel   kasten   gebouwd   moeten   worden,   maar   er   zijn   geen   machines   of   andere   geavanceerde   apparatuur  vereist.  Voor  een  bibliotheek  geldt  wat  betreft  de  vergunning  en  de  verzekeringskosten   hetzelfde  als  voor  een  boekhandel.   Een   bouwbedrijf   heeft   ruimte   nodig   voor   de   opslag   van   materialen.   Bouwmaterialen   zijn   relatief   grote   producten,   dus   zal   er   een   grote   opslagruimte   vereist   zijn,   wat   de   grondkosten   redelijk   hoog   maakt.  Ook  de  bouwkosten  zijn  relatief  hoog,  omdat  de  materialen  niet  buiten  kunnen  staan,  maar  in  

 

80  

een  overdekte  ruimte.  De  inrichtingskosten  zijn  zeer  hoog.  Voor  een  bouwbedrijf  zijn  in  ieder  geval   een   hijskraan,   graafmachine   en   cementmixer   noodzakelijk.   Deze   bouwmachines   zijn   kostbaar.   Een   aannemer  heeft  geen  vergunning  nodig,  wat  erg  voordelig  is.  Echter  zijn  de  verzekeringskosten  van   een  bouwbedrijf  wel  zeer  hoog.  Alle  apparatuur,  zoals  hijskranen  en  graafmachines,  moet  verzekerd   worden.   Een  fietsenmaker  neemt  relatief  weinig  ruimte  in  beslag.  Er  is  een  kleine  opslagplaats  nodig  en  een   ruimte  waarin  fietsen  gerepareerd  worden.  De  grond-­‐  en  bouwkosten  zijn  dan  ook  redelijk  laag.  De   inrichtingskosten   zijn   ook   tamelijk   laag.   Er   is   gereedschap   nodig   waarmee   de   fiets   gemaakt   kan   worden,  maar  dit  zijn  geen  kostbare  producten.  Een  fietsenmaker  heeft  een  vergunning  nodig  van  de   DC  en  kan  gezien  worden  als  monteur,  bij  welke  vergunningen  altijd  snel  verlopen.  Daarnaast  hoeft   een   fietsenmaker   weinig   te   verzekeren,   hij   maakt   namelijk   geen   gebruik   van   kostbare   apparatuur.   Voor   een   autogarage   geldt   hetzelfde   als   voor   de   fietsenmaker.   Wellicht   is   het   gereedschap   van   de   automonteur  kostbaarder,  maar  dit  is  verwaarloosbaar  klein.   Een   houtbewerkingbedrijf   heeft   zeer   hoge   investeringskosten.   Er   is   veel   ruimte   nodig   voor   opslag,   droogruimte   en   fabriek.   Dit   zorgt   ook   voor   hoge   bouwkosten.   Daarnaast   is   er   veel   geavanceerde   apparatuur   nodig,   bijvoorbeeld   droogkamers   en   snijmachines   om   het   hout   te   bewerken.   Voor   een   houtbewerkingbedrijf  verloopt  de  vergunningaanvraag  vaak  moeizaam.  Een  dergelijke  onderneming   veroorzaakt  namelijk  veel  stof  in  de  lucht  en  zorgt  ook  voor  geluidsoverlast.  Dit  neemt  vaak  veel  tijd   in  beslag.  Daarnaast  zullen  alle  snijmachines  goed  verzekerd  moeten  worden,  omdat  deze  kostbaar   zijn.   Voor   een   slachterij   zijn   de   grond-­‐   en   bouwkosten   redelijk   hoog.   Er   is   voldoende   ruimte   nodig   om   het   vee  voor  de  slachting  te  stallen.  Daarnaast  moet  er  een  ruimte  zijn  waar  het  slachten  plaatsvindt  en   nog  een  opslagruimte  voor  het  vlees.  De  inrichtingskosten  zijn  relatief  hoog.  Er  zijn  gereedschappen   nodig   om   de   dieren   te   slachten,   zoals   messen   en   dergelijke.   Daarnaast   is   er   voldoende   koelingruimte   nodig,   er   zullen   dus   verschillende   koelkasten   en   vrieskisten   aangeschaft   moeten   worden   voor   deze   grote  stukken  vlees.  Een  slachterij  moet  bij  het  ministerie  van  LVV  een  vergunning  aanvragen,  omdat   deze   bezig   is   met   nog   levende   dieren.   De   verzekeringskosten   zijn   beperkt,   omdat   er   geen   gebruik   wordt  gemaakt  van  kostbare  of  diefstalgevoelige  apparatuur.   Een  loodgieter  heeft  geen  grond-­‐  en  bouwkosten,  hij  werkt  namelijk  buitenshuis.  Daarnaast  zijn  de   inrichtingskosten   relatief   laag.   De   loodgieter   heeft   alleen   gereedschap   nodig,   zoals   tangen   en   sleutels.  Een  loodgieter  is,  net  zoals  de  fietsenmaker,  een  monteur.  Deze  verkrijgen  gemakkelijk  een   vergunning  van  de  DC.  Bij  een  loodgieter  is  ook  geen  sprake  van  hoge  verzekeringskosten,  omdat  hij   slechts  zijn  gereedschap  gebruikt.   Een   café,   brasserie   en   restaurant   hebben   relatief   lage   grond-­‐   en   bouwkosten.   De   ruimte   die   een   horecagelegenheid  inneemt  is    beperkt.  Er  moet  voldoende  ruimte  zijn  voor  tafels  en  stoelen,  maar   er   zijn   geen   grote   opslagruimtes   nodig.   De   inrichtingskosten   zijn   relatief   hoog.   Er   is   een   bar   nodig,   tafels   en   stoelen,   en   het   eten   en   drinken   moet   gekoeld   worden   bewaard.   In   de   brasserie   en   het   restaurant  is  ook  een  keuken  nodig.  De  vergunning  voor  horecagelegenheden  is  relatief  gemakkelijk   te   verkrijgen,   deze   wordt   namelijk   verleend   door   de   DC.   Echter   moet   er   wel   een   hygiëneverklaring   zijn  en  een  vergunning  voor  het  schenken  van  alcohol.  Wanneer  een  afhaalrestaurant  een  terras  wil   maken   en   de   klanten   wil   gaan   bedienen,   moet   hier   ook   een   aparte   vergunning   voor   worden   aangevraagd.  De  verzekeringskosten  van  deze  ondernemingen  zijn  beperkt,  omdat  zij  geen  kostbare    

81  

apparatuur  gebruiken.  Echter  zijn  horecagelegenheden  wel  diefstalgevoelig,  dus  is  enige  verzekering   vereist.   Voor  een  hotel  zijn  de  grond-­‐  en  bouwkosten  relatief  hoog.  Al  voor  een  klein  hotel  –  stel  5  kamers  –   is  redelijk  veel  ruimte  nodig.  Voor  de  kamers,  de  douche  en  toilet,  de  keuken,  een  opslagruimte  en   de   lobby.   Dit   maakt   dat   de   bouwkosten   ook   relatief   hoog   zijn.   De   inrichtingskosten   zijn   zeer   hoog,   omdat   de   keuken   en   verschillende   badkamers   ingericht   moeten   worden.   Een   hotel   heeft,   in   tegenstelling   tot   de   andere   horecagelegenheden,   meer   vergunningen   nodig.   Dit   verloopt   meestal   wat   moeizamer,   omdat   de   vergunning   aangevraagd   moet   worden   bij   het   ministerie   van   Handel   en   Industrie.   De   verzekeringskosten   zullen   niet   veel   hoger   zijn   dan   voor   een   café,   brasserie   of   restaurant.   Een   toeristisch   resort   heeft   nog   hogere   investeringskosten   dan   een   hotel.   Er   is   meer   ruimte   nodig   omdat  er  over  het  algemeen  meer  luxe  wordt  aangeboden,  zoals  een  zwembad  en/of  jacuzzi.  Door   deze   extra   faciliteiten   vallen   zowel   de   grond-­‐,   bouw-­‐   als   inrichtingskosten   in   de   hoogste   categorie,   namelijk   -­‐-­‐.   Een   toeristisch   resort   heeft   net   zoals   een   hotel   verschillende   vergunningen   nodig,   met   name   met   betrekking   tot   hygiëne.   Ook   deze   onderneming   moet   de   vergunning   aanvragen   bij   het   ministerie   van   Handel   en   Industrie.   De   verzekeringskosten   voor   een   toeristisch   resort   zullen   hoger   liggen,   omdat   een   resort   meer   extra   faciliteiten   heeft   dan   een   hotel.   Zo   kan   een   resort   over   een   zwembad  beschikken,  welke  verzekerd  moet  worden  tegen  schade.   Voor  een  reisbureau  zijn  de  grond-­‐  en  bouwkosten  relatief  laag.  Er  is  alleen  een  ruimte  nodig  waar   toeristen  ontvangen  kunnen  worden.  Dit  hoeft  niet  groot  te  zijn  en  een  opslagruimte  is  niet  nodig.  De   inrichtingskosten   zijn   wel   relatief   hoog,   omdat   het   er   voor   toeristen   aantrekkelijk   uit   moet   zijn.   Daarnaast   zijn   tafels,   stoelen   en   een   computer   vereist.   Ook   zullen   er   voldoende   boeken   en   folders   uitgestald   moeten   kunnen   worden.   Een   reisbureau   kan   de   vergunning   aanvragen   bij   de   DC.   Vergunning  voor  toerisme  verlopen  niet  altijd  even  gemakkelijk,  dit  kan  dan  ook  enige  tijd  in  beslag   nemen.  Het  reisbureau  hoeft  geen  hoge  verzekering  af  te  sluiten,  omdat  er  niet  wordt  gewerkt  met   kostbare  apparatuur.  Waarschijnlijk  slechts  een  computer.    

D.5  Vergunningenbeleid:  Rekenkamer  van  Suriname,  vademecum  voor   Districtscommissarissen   In  deze  extra  bijlage  is  kort  weergegeven  wat  er  in  het  vademecum  voor  districtscommissarissen  over   vergunningen   beschreven   staat.   Onderstaand     wordt     het   soort   vergunning   weergegeven   met   daaronder  een  lijst  ondernemingen.   De   districtscommissaris   verleent   volgens   het   Reglement   beheer   der   Districten   van   oudsher   de   volgende  vergunningen:     a. voor   het   oprichten   van   een   inrichting   waar   men   eetgelagen,   zet-­‐   en   drinkgelagen   van   niet   alcoholhoudende  dranken,  alcoholhoudende  dranken  alsmede  gedistilleerd  mag  verstrekken.   b. Voor   het   houden   van   openbare   muziek-­‐   en   danspartijen,   feesten   of   vermakelijkheden,   tentoonstellingen,  muziekuitvoeringen,  kermissen  en  soortgelijke  evenementen.   c. Voor  het  verrichten  van  bepaalde  werkzaamheden  op  zondag.   d. Voor   het   verrichten   van   bepaalde   werkzaamheden   ten   behoeve   van   meelvoortbrengselen   gedurende  de  nacht.   e. Tot  het  doen  van  bepaalde  handelingen  bij  het  begraven  van  lijken.  

 

82  

f. Voor  het  houden  van  optochten,  demonstraties,  staatpredicaties,  geldinzamelingen.   g. Voor   het   houden   of   aanbrengen   van   buiten   de   vastgestelde   rooilijn   uitstekende   of   uitspringende  aanhangsels  zoals  balkons  en  luifels.   h. Voor  het  houden  van  openbare  vergaderingen.   i. Voor  het  houden  van  loterijen  tot  een  bedrag  aan  prijzen  vastgesteld  door  de  minister  van   Financiën.   j. Voor  het  oprichten  van  inrichtingen,  welke  gevaar,  schade  of  hinder  kunnen  veroorzaken.   Voordat   sommige   vergunningen   terzake   beroeps-­‐   en   bedrijfsuitoefening   door   de   minister   worden   verleend,  verricht  de  DC  de  nodige  administratieve  handelingen.   Enkele   vergunningen   die   door   de   DC   worden   verleend   betreffen   de   uitoefening   van   bedoepen   en   bedrijven  van  aannemers  van  bouw  en  of  schilderwerken,  pelmolenaar,  slager  en  kleermaker.  Deze   vergunningen  gelden  alleen  voor  het  betreffende  district  waar  men  het  beroep  of  bedrijf  wenst  uit  te   oefenen.  De  vergunningen  van  de  DC  worden  verleend  voor  een  bepaalde  plaats  en  voor  drie  jaren.   Ingevolge   het   voormeld   decreet,   is   aan   de   DC   de   bevoegdheid   gedelegeerd   om   te   beslissen   op   de   verzoeken  om  vergunning  tot  uitoefening  van  de  volgende  bedrijven  en  beroepen:   Ordenende   beschikking   (veleend   door   DC   en   gebonden   aan   een   bepaalde   zone.   Handelsvergunningen   en   bedrijfsvestigingsvergunningen   worden   verleend   door   de   minister   van   Handel   en   Industrie):   winkel,   stadhouder,   uitdeuk-­‐   en   spuitinrichting,   goud-­‐   en   zilversmit,   barbier,   kapsalon,  kleermaker,  schoenmaker,  pelmolenaar,  automonteur,  benzine-­‐  en  pompinstallatie,  bakker,   reparateur  van  rijwielen  en  bromfietsen.   Bij   de   behandeling   van   de   vergunningsaanvragen   door   het   voormelde   ministerie   is   de   procedure   alsvolgt.   De   afdeling   Bedrijfsvergunningen   ontvangt   de   verzoekschriften   met   de   opdracht   deze   namens   de   minister   af   te   handelen.   Bij   de   ontvangst   worden   de   stukken   geagendeerd   en   voorzien   van  een  registratienummer.  Vervolgens  wordt  het  volgende  onderzoek  verricht  indien  het  betreft:   a.  De  aanvraag  voor  een  (nieuwe)  vergunning.  Er  wordt  nagegaan  of  de  aanvrager:         1.  Het  verlangde  beroep  of  bedrijf  eerder  uitgeoefend  heeft  en  voor  welke  periode       2.  De  vereiste  schoolopleiding  en  vakkennis  bezit       3.  Voldoende  werkkapitaal  bezit  om  te  investeren  (hoe  dit  wordt  onderzocht  is  onduidelijk)     4.  Surinamer  of  ingezetene  is       5.  Door  de  investering  in  het  bedrijf  enige  werkgelegenheid  zal  scheppen     b.  De  aanvraag  om  vergunningsduur  te  verlengen.   c.  Een  aanvraag  ter  uitbreiding  van  de  zaak/inrichting.       Ministeriele   vergunning   (verleend   door   minister   van   Handel   en   Industrie):   A.   standhouder,   automonteur,   reparateur   van   rijwielen   en   bromfietsen,   accountant,   belastingconsulent,   handelsreiziger,   makelaar,   opticien,   schoonheidsspecialiste,   het   bedrijf   uitoefenen   van   kapper   of   bedrijfsvoering   van   kapsalons,   ingenieursbureaus,   advertentiebureaus,   lucht-­‐   en   watertransport   bedrijven,  uitdeuk-­‐  en  spuitinrichtingen,  drukkerijen,  hotels,  motels,  bioscopen,  touroperators,  al  dan   niet   mechanisch   gedreven   pompinstallaties   met   ondergrondse   reservoirs,   mengsels   van   andere   mineralen   en   oliën   en   het   verrichten   van   bespuitings-­‐   en   besproeiingswerkzaamheden   door   middel   van  vliegtuigen.  B.  Fabrikant  van  alcoholhoudende  en  niet-­‐alcoholhoudende  dranken,  bedrijven  voor  

 

83  

het   vervaardigen   van   grammofoonplaten,   zuurstof,   acetyleen   gas   en   vloeibare   kooldioxide,   gasvormige   en   vloeibare   stikstof,   triplexmeubelen,   beschuit,   voedingsmiddelen,   cosmetica,   constructie   en   reparatie   van   staal   en   andere   metalen,   confectiekleding,   cement   en   betonproducten,   bakstenen  en  dakpannen,  bouillonblokjes  en  soepen,  eetbare  vetten  en  oliën,  zeep,  veevoer,  zakken   van  juteweefsel,  insecten-­‐  en  onkruidbestrijdingsmiddelen,  kunstmeststoffen,  plastic  buizen,  papier  en   papierwaren,   karton   en   kartonwaren,   lucifers,   bedrijfsvoering   tot   constructie   en   reparatie   van   stalen,   vervaardiging   van   verf   en   vernis,   tarwebloem,   tarwemeel,   vleeswaren,   farmaceutica,   verbandstoffen,   artikelen   voor   huishoudelijk   gebruik,   verlichtingsarmaturen,   matrassen,   schoeisel,   aluminium   jaloezieën,  aluminium  ramen  en  deuren,  houten  zaagmolens,  bedrijven  tot  verwerking  van  fruit.   Schriftelijke  vergunning  voor  bovenvermelde  beroepen  en  bedrijven  kan  verleend  worden  voor  een   bepaalde  branche  of  deel  van  werkzaamheden  van  die  beroepen  of  bedrijven.  De  vergunning  wordt   verleend  door  de  minister  van  Handel  en  Industrie.     De   volgende   bedrijven   en   beroepen   werden   verder   in   navolging   van   het   Besluit   Vergunningsplichtige   Bedrijven   en   Beroepen   vergunningplichting   gesteld.   Deze   zijn   rijscholen,   pensions,   fotoateliers,   videoclubs,   amusementsspelen,   schoonmaakbedrijven,   insecten-­‐   en   ander   ongedierte   bestrijdingsbedrijf,   radio-­‐   en   televisiemonteur,   uurwerkreparateur,   modiste,   tandtechnicus,   loodgieter,   blikslager,   technisch   installeur,   vertegenwoordiger   van   luchtvaartbedrijven,   cateringbedrijven,   luchtvaartafhandelingsbedrijven,   bedrijven   voor   onderhoud   en   of   revisie   van   luchtvaartuigen,   luchthavenexploitatiebedrijven,   instituten   voor   de   opleiding   van   luchtvaart-­‐   en/of   scheepvaartpersoneel,   luchtreclamebedrijven,   luchtfotografiebedrijven,   luchtvaartuigverhuurbedrijven,   scheepsagenten,   scheepsbevoorradingsbedrijven,   stuwadoorsbedrijven,   scheepsbouw-­‐,   dok-­‐,   en   reparatiebedrijven,   havenexploitatiebedrijven,   berging-­‐   en   baggerbedrijven,   roeiersbedrijven,   Voorts   zijn   bij   deze   wet   nog   vergunningplichting   gesteld:   lasserijbedrijven,   bedrijven   voor   vis   en   visproducten,   stoffeerderrijen,   koeltechnische   bedrijven,   bedrijven  tot  het  vervaardigen  van  producten  van  hout,  leer,  kunstleer  en/of  ander  weefsel.  

 

84  

 

Bijlage  E:  Multi-­‐criteria  analyse   In  deze  bijlage  worden  de  scores  uit  de  multi-­‐criteriatabel  toegelicht.  Deze  scores  zullen  in  absolute   getallen  worden  uitgedrukt.  Voor  de  omzet,  de  grootte  van  de  afzetmarkt  en  de  groeipotentie  geldt   hoe  hoger  hoe  gunstiger.  Voor  de  initiële  investering  en  de  kapitaalintensiviteit  geldt  hoe  lager,  hoe   gunstiger.  Onderstaand  wordt  per  criterium  besproken  hoe  een  business  opportunity  scoort.    

E.1  

Grootte  afzetmarkt  

Bij  het  bepalen  van  de  grootte  van  de  afzetmarkt  is  er  gebruik  gemaakt  van  een  bevolkingsgrootte   van  2395  huishoudens  en  de  informatie  dat  een  huishouden  6,94  personen  omvat  (Algemeen  Bureau   voor  de  Statistiek,  2004).   Boekhandel   Een   boekhandel   heeft   weinig   concurrentie   in   Marowijne.   Er   is   momenteel   nog   geen   winkel   die   boeken   verkoopt,   hierdoor   is   de   afzetmarkt   relatief   groot.   Op   dit   moment   moeten   inwoners   van   Marowijne  boeken  in  Paramaribo  kopen.  Wanneer  een  boekhandel  zich  in  Marowijne  zou  vestigen,   zou   het   afzetgebied   van   de   onderneming   geheel   Marowijne   zijn.   Echter   is   er   maar   een   beperkte   groep   die   boeken   kan   betalen.   Nieuwe   boeken   kosten   40   euro   en   tweedehands   boeken   worden   in   Paramaribo  verkocht  voor  20  euro.  Aangezien  het  gemiddelde  inkomen  per  huishouden  600  SRD  is,   zijn   boeken   voor   veel   families   niet   te   veroorloven.   Daarnaast   is   er   een   deel   van   de   bevolking   die   niet   kan  lezen,  maar  er  wordt  verondersteld  dat  deze  groep  ook  niet  de  financiële  middelen  heeft  om  een   boek  aan  te  schaffen.  100%  van  de  groep  die  zich  een  boek  kunnen  veroorloven,  zal  kunnen  lezen.  Er   van  uitgaande  dat  15%  van  de  bevolking  de  financiële  middelen  heeft  om  regelmatig  een  boek  aan  te   schaffen  en  20%  van  deze  groep  ook  de  behoefte  heeft  een  boek  aan  te  schaffen,  is  de  afzetmarkt  72   huishoudens  groot.   Groente-­‐  en  fruithandel     In   Marowijne   zijn   al   verschillende   groente-­‐   en   fruithandelaren   gevestigd.   Uit   de   observatie   in   Moengo   is   gebleken   dat   er   tussen   de   6   en   8   groentehandelaren   zijn   met   de   wisselende   verkoopdagen.  Dagelijks  zijn  er  in  Moengo  ongeveer  5  groentekraampjes  te  zien.  Echter  is  er  maar  1   groentehandelaar  die  daadwerkelijk  groente  inkoopt  bij  boeren  en  vervolgens  verkoopt,  de  overige   handelaren  verkopen  slechts  hun  eigen  overproductie.  Er  is  dan  ook  maar  1  echte  onderneming  die   zich  bezig  houdt  met  groente  verhandelen.  Uit  de  observatie  in  Albina  bleek  dat  er  ook  dagelijk  ook  5   kraampjes   staan.   Albina   is   welliswaar   kleiner   dan   Moengo,   maar   heeft   evenveel   –   al   dan   niet   meer   –   winkels,   vanwege   de   gunstige   ligging.   Er   wordt   van   uit   gegaan   dat   de   dorpen   buiten   Albina   en   Moengo   veelal   zelfvoorzienend   zijn.   De   meeste   huishoudens   hebben   daar   een   kostgrondje.   Het   ressort   Albina   (5114   inwoners)   en   het   ressort   Moengo   (9662)   telt   samen   14776   inwoners.   De   huishoudensgrootte   is   gemiddeld   6.94,   dus   dit   komt   neer   op   2129   huishoudens   (Algemeen   Bureau   voor  de  Statistiek,  2004).  De  mogelijk  toekomstige  groentehandelaar  zou  de  groente  zelf  verbouwen,   zoals   in   de   randvoorwaarden   is   gesteld,   en   zou   in   dat   geval   ongeveer   5   concurrenten   overhouden.   Deze   concurrenten   verkopen   hun   overproductie,   dus   zullen   minder   aanbieden   dan   een   nieuwe   onderneming.  Daarom  wordt  verondersteld  dat  deze  5  groentekraampjes  ongeveer  gelijk  zijn  aan  2   grotere   ondernemingen.   Dit   betekent   dat   deze   toekomstige   groente-­‐   en   fruithandel   ongeveer   1/3   van  de  markt  in  Moengo  en  Albina  zou  gaan  bedienen.  Dit  betekent  dat  de  grootte  van  de  afzetmarkt  

 

85  

van   een   toekomstige   groente-­‐   en   fruithandel   1/3   van   2129   huishoudens   is,   wat   neerkomt   op   710   huishoudens.   Meubelhandel   Voor   een   meubelhandel   is   weinig   concurrentie   in   Marowijne.   Momenteel   zijn   er   geen   ondernemingen  specifiek  gericht  op  meubels.  Er  zijn  twee  bouwmarkten  waar  ook  bedden,  stoelen   en   tafels   te   verkrijgen   zijn.   De   producten   zijn   zodanig   geprijsd   dat   niet   iedereen   het   zich   kan   veroorloven,   maar   meubilair   is   wel   essentieel   voor   ieder   huishouden.   Gezinnen   die   dergelijke   meubels  niet  kunnen  betalen,  zullen  sneller  tweedehands  meubels  aanschaffen  of  deze  zelf  maken.   Er   wordt   geschat   dat   ongeveer   een   kwart   van   de   huishoudens   bij   een   meubelhandel   zal   afnemen.   Ondanks  dat  deze  producten  erg  kostbaar  zijn,  is  het  namelijk  wel  belangrijk  voor  een  gezin  deze  aan   te   schaffen.   Mensen   die   meubels   van   goede   kwaliteit   willen,   zullen   hier   voor   sparen.   Er   wordt   geschat  dat  de  grootte  van  de  afzetmarkt  van  een  toekomstige  meubelhandel  479  huishoudens  zal   zijn.  Een  kwart  van  de  2395  huishoudens  zal  de  financiële  middelen  hebben  en  prioriteiten  stellen  bij   kwaliteitsmeubels.   Echter   zal   van   deze   groep   nog   20%   de   meubels   uit   Paramaribo   of   een   bouwmaterialenwinkel  blijven  halen.   Slagerij   Momenteel  wordt  er  nauwelijks  vers  vlees  verkocht  in  Marowijne,  een  slagerij  kan  hier  verandering   in  brengen.  Er  is  veel  vraag  naar  vlees,  de  meeste  mensen  eten  een  aantal  keer  per  week  vlees  bij  de   avondmaaltijd   vlees   en   ook   regelmatig   als   lunch.   Dit   vlees   kopen   zij   momenteel   bij   de   supermarkt,   ingevroren   en   geïmporteerd   uit   Paramaribo.   Er   wordt   van   uit   gegaan   dat   95%   van   de   inwoners   momenteel  vlees  koopt,  een  deel  van  de  bevolking  jaagt  zelf.    Van  deze  groep  zal  ongeveer  de  helft   genoegen  blijven  nemen  met  het  ingevroren  vlees  en  zal  de  overige  helft  van  een  slagerij  afnemen.   Een   reden   om   vlees   bij   de   supermarkt   te   blijven   kopen,   zal   de   prijs   zijn.   Een   slagerij   maakt   kosten   door   het   vlees   te   bewerken,   deze   kosten   zullen   worden   doorgerekend   in   de   vleesprijs.   Wanneer   huishoudens   geen   hoge   prioriteit   stellen   op   vers   vlees,   zullen   zij   het   kostenaspect   zwaarder   laten   wegen.  De  (afhaal)restaurants  hebben  wel  behoefte  aan  vers  vlees  en  meer  diversiteit.  Een  slagerij   kan   dit   bieden.   De   grootte   van   de   afzetmarkt   van   een   toekomstige   slagerij   zal   dan   1138   huishoudens   zijn,   echter   kan   één   slagerij   niet   aan   deze   vraag   voldoen   dus   zullen   er   verschillende   slagerijen   opgezet  moeten  worden.   Kledingzaak/kleermaker   Het  kledingaanbod  in  Marowijne  is  momenteel  erg  laag,  bijna  iedereen  gaat  naar  Paramaribo  om  zijn   of   haar   kleding   te   kopen.   In   veel   supermarkten   wordt   kleding   verkocht,   maar   hierover   zijn   de   inwoners  van  Marowijne  niet  te  spreken.  De  keuze  is  beperkt  en  de  kledingstukken  hangen  er  vaak  al   lang,  waardoor  ze  stoffig  zijn  geworden.  Inwoners  van  buiten  de  steden  –  Moengo  en  Albina  –  maken   hun  kleding  veelal  zelf,  deze  groep  kan  dus  buiten  beschouwing  worden  gelaten  bij  het  bepalen  van   de  grootte  van  de  afzetmarkt.  Van  de  14776  inwoners  die  de  ressorten  Moengo  en  Albina  tellen,  zal   er   een   deel   zijn   die   zich   kleding   niet   kan   veroorloven.   Echter   is   kleding   iets   wat   iedereen   nodig   heeft,   dus   wordt   de   groep   die   geen   kleding   koopt   verwaarloosbaar   klein   verondersteld.   Wanneer   een   kledingzaak  en  kleermaker  zich  in  Moengo  of  Albina  zou  vestigen,  zal  er  een  deel  van  de  bevolking   zijn  die  toch  hun  kleding  in  Paramaribo  blijft  kopen.  Daarnaast  is  er  een  gedeelte  van  de  bevolking   die   kleding   bij   supermarkten   koopt   en   ook   in   de   steden   is   een   deel   wat   eigen   kleding   maakt.   De   groep   die   uiteindelijk   van   een   toekomstige   kledingwinkel   zal   gaan   afnemen   wordt   geschat   op   30%.   Dit  betekent  dat  4433  mensen  hier  zullen  afnemen,  wat  neerkomt  op  639  huishoudens.  

 

86  

Visserij  en  vishandel     Door  Marowijne  stromen  verschillende  rivieren,  zoals  de  Cottica-­‐  en  Marowijnerivier,  dit  maakt  het   gunstig   voor   visvangst.   Echter   wordt   momenteel   de   meeste   vis   uit   Paramaribo   geïmporteerd,   ingevroren   en   in   de   supermarkt   verkocht.   Een   aantal   keer   per   week   wordt   er   ’s   morgens   om   8   uur   in   Moengo   verse   vis   verkocht,   door   vissers.   In   Albina   is   meer   verse   vis   te   koop,   omdat   dit   aan   de   Marowijnerivier  ligt  en  er  regelmatig  mensen  uit  Frans-­‐Guyana  zijn  die  in  Albina  afnemen.  Echter  zijn   ook  dit  vissers  die  hun  overschot  verkopen  en  blijft  het  aanbod  beperkt.  De  reden  hiervoor  is  dat  er   geen   georganiseerde   visserij   is.   Er   zijn   een   aantal   individuen   die   vissen   en   het   overschot   verkopen,   maar  er  kan  niet  gesproken  worden  van  een  echte  onderneming.  Er  kan  van  uit  gegaan  worden  dan   alle  huishoudens  in  Marowijne  vis  eten,  dit  zal  variëren  van  meerdere  keren  per  week  tot  een  paar   keer  per  maand.  Van  deze  groep  is  een  deel  wat  de  vis  zelf  vangt,  met  name  in  de  kleine  dorpen.  Er   wordt  verondersteld  dat  10%  van  de  inwoners  zijn  eigen  vis  vangt.  Daarnaast  is  er  een  groep  die  –   indien  er  een  vishandel  zou  zijn  –  toch  de  vis  bij  de  supermarkt  blijft  kopen,  gebruikt  maakt  van  de   vissers  die  hun  overschot  verkopen  of  vis  in  Paramaribo  kopen.  Deze  groep  wordt  geschat  op  60%.  In   dat  geval  zou  40%  van  de  inwoners  die  vis  kopen  –  en  niet  zelf  vangen  –  afnemen  bij  een  mogelijke   vishandel.  Dit  komt  neer  op  862  huishoudens.   Drogisterij   De   inwoners   van   Marowijne   hebben   aangegeven   dat   er   meer   medicijnen   en   verzorgingsproducten   beschikbaar  moeten  komen  in  het  district.  Een  apotheek  en  de  supermarkten  dekken  op  dit  moment   de  vraag  hiernaar.  Bij  de  apotheek  kan  men  alleen  via  doktersbezoek  aan  medicijnen  komen  en  een   groot   deel   van   de   medicijnen   is   niet   op   voorraad.   De   supermarkt   heeft   daarnaast   een   assortiment   wat  meer  gericht  is  op  verzorgingsproducten.  Een  drogisterij  kan  beide  assortimenten  combineren  en   uitbreiden.   Zo   is   er   grote   behoefte   naar   vitaminepillen   en   die   zijn   op   dit   moment   bijna   niet   verkrijgbaar.   Vanwege   dit   grotere   assortiment   en   het   open   karakter   (vergeleken   met   de   apotheek)   zal   een   deel   van   de   klanten   van   de   apotheek    en   de   supermarkt   overnemen.   Daarnaast   zal   niet   iedereen  behoefte  hebben  aan  de  medicijnen  of  geld  hebben  voor  de  gespecialiseerde  producten.  Er   wordt   aangenomen   dat   20%   van   de   huishoudens   in   Marowijne   het   afzetgebied   van   de   drogisterij     vormt.  Dit  zijn  479  huishoudens.   Uitzendbureau   Er   zijn   momenteel   een   aantal   uitzendbureaus   in   Marowijne   gevestigd,   maar   deze   werken   voor   Suralco.  Er  is  geen  onafhankelijk  uitzendbureau,  maar  hier  is  wel  vraag  naar.  Van  alle  inwoners  van   Marowijne  van  15  jaar  en  ouder,  zijn  526  personen  werkloos.  Deze  meerderheid  van  deze  groep  is   waarschijnlijk  het  hoofd  van  een  huishouden,  omdat  het  ongebruikelijk  is  dat  beide  ouders  werken.   Echter  zal  er  wel  een  klein  gedeelte  zijn  waarbij  dit  het  geval  is,  dit  deel  wordt  geschat  op  15%.  De   grootte  van  de  afzetmarkt  van  een  uitzendbureau  is  dan  447  huishoudens.   Crèche   Een  crèche  heeft  als  functie  om  de  kinderen  op  te  vangen  die  nog  niet  naar  school  gaan.  Als  zo’n  kind   op   een   crèche   zit   kunnen   beide   ouders   of   kan   de   alleenstaande   ouder   een   beroep   uitoefenen.   De   leeftijd   waar   men   officieel   het   kleuteronderwijs   gaat   volgen   is   4   jaar.   Aangenomen   wordt   dat   dit   ook   de  kinderen  zijn  die  in  aanmerking  komen  naar  de  crèche  te  gaan.  Daarnaast  is  de  markt  alleen  maar   in  Moengo  of  Albina  van  toegevoegde  waarde,  aangezien  in  de  dorpen  vaak  genoeg  toezicht  is  door   het  kleinschalige  karakter.  In  Moengo  zijn  er  in  totaal  1393  kinderen  van  0  tot  4  jaar,  in  Albina  902.   Aangenomen   wordt   dat   niet   iedere   ouder   zijn   of   haar   kinderen   naar   de   crèche   wilt   brengen,   zo’n  

 

87  

35%   behoort   hiertoe.   De   marktgrootte   bedraagt   dan   803   kinderen.   Gezien   het   gemiddelde   huishouden   5   kinderen   heeft   en   de   meeste   oudere   tieners   naar   Paramaribo   vertrekken,   kan   er   gesteld  worden  dat  er  in  een  huishouden  2  kinderen  zitten  jonger  dan  5  jaar.  De  totale  afzetmarkt   voor   een   crèche   in   Moengo   is   243   huishoudens,   in   Albina   zijn   dat   157   huishoudens.   De   totale   afzetmarkt  voor  crèches  is  samen  400  huishoudens.   Personenvervoer   Veel  mensen  in  Marowijne  gaan  geregeld  naar  Paramaribo  om  familie  op  te  zoeken  of  om  zaken  te   regelen.  Hiervoor  kunnen  ze  gebruik  maken  van  de  taxi  of  de  bus.  Deze  diensten  zijn  al  beschikbaar   in  de  regio,  maar  rijden  niet  op  gezette  tijden.  Daarnaast  is  het  bezit  van  een  auto  zeer  kostbaar  als   deze  niet  vaak  gebruikt  wordt.  Op  dit  moment  kan  er  gesteld  worden  dat  80%  van  de  huishoudens   gebruitk   maakt   van   deze   diensten.   Een   nieuwe,   georganiseerde   onderneming   in   deze   branche   kan   maken  op  10%  van  de  afzetmarkt,  dus  8%  van  de  totale  huishoudens  in  Marowijne.  Dit  zijn  dan  191   huishoudens.   Kapper   In   Marowijne   zijn   reeds   een   aantal   kappers   gevestigd,   dit   zijn   kleine   eenmanszaakjes.   Er   is   momenteel   nog   geen   grote   kapsalon   met   meerdere   werknemers   in   de   regio.   De   groep   die   naar   de   kapper  gaat  is  beperkt,  dit  zijn  alleen  de  mensen  die  dit  kunnen  betalen  of  het  niet  zelf  kunnen  doen.   Wanneer   een   kapsalon   zich   in   Moengo  of   Albina   zou   vestigen,   zal   ongeveer   de   helft   van   de   inwoners   van  deze  dienst  gebruik  willen  maken.  Als  men  zelf  ook  kan  knippen  –  of  iemand  kent  die  dit  kan  –  zal   er   niet   zo   snel   prioriteit   worden   gesteld   aan   een   kappersbezoek.   Daarnaast   heeft   de   toekomstige   kapsalon  veel  concurrentie  van  de  eenmanszaakjes.  Uit  de  observaties  in  Moengo  en  Albina  blijken   er   in   iedere   stad   op   dit   moment   ongeveer   vier   kapsalons   te   zijn.   Een   nieuwe   kapsalon   zal   dan   ook   20%   van   de   afzetmarkt   gaan   bedienen.   Er   zullen   in   dat   geval   240   huishoudens   gebruik   maken   van   deze  kapsalon.  

E.2  

Omzet  

In  deze  paragraaf  wordt  de  omzet  van  de  verschillende  ondernemingen  beredeneerd  en   gecalculeerd.  Er  wordt  hier  gekeken  naar  de  omzet  in  het  moeilijkste  jaar,  het  opstartjaar.  Dit  wordt   gedaan  omdat  de  de  meeste  ondernemers  weinig  kapitaal  tot  hun  beschikking  hebben  maar  toch   genoeg  kasstromen  moeten  realiseren  om  de  onderneming  overeind  te  houden  in  het  eerste  jaar.  Bij   een  te  lage  omzet  in  het  eerste  jaar  gaan  veel  ondernemingen  in  Marowijne  failliet.       Boekhandel   In   Moengo   was   tot   voor   kort   een   boekhandelgevestigd.   Deze   is   echter   gesloten   wegens   zeer   lage   verkoopcijfers,  slechts  5  tot  10  boeken  per  jaar.  Een  boekhandel  in  Paramaribo  verkoopt  gemiddeld   85   boeken   per   jaar.   De   gemiddelde   prijs   van   een   boek   ligt   tussen   de   35   en   40   SRD.   De   jaarlijkse   omzet  van  de  boekhandel  was  dus  –  bij  een  verkoop  van  7,5  boeken  en  een  prijs  van  37,50  SRD  per   boek  –  281,25  SRD.  In  dit  geval  was  echter  geen  sprake  van  een  startende  onderneming,  dus  kan  er   van  uit  gegaan  worden  dat  de  omzet  in  het  opstartjaar  gelijk  zou  zijn  aan  234,38  SRD.   Groente-­‐  en  fruithandel     In   de   twee   grote   steden   van   Marowijne   -­‐Albina   en   Moengo-­‐   zijn   er   verschillende   groente-­‐   en   fruithandelaren.  Veel  van  deze  handelaren  zijn  echter  in  het  informele  circuit  aan  het  ondernemen,   in  Moengo  is  er  officieel  namelijk  maar  één  handelaar.  Deze  groentehandelaar  koopt  voor  ongeveer  

 

88  

1.000  SRD  per  week  aan  groenten  in  uit  Paramaribo.  Per  verkocht  product(een  stuk,  meerdere  stuks   of   een   bosje)   voegt   de   handelaar   gemiddeld   1   SRD   waarde   toe.   De   inkoopwaarde   van   een   zo’n   product  ligt  gemiddeld  rond  de  3  SRD.  Van  de  1.000  SRD  kan  de  handelaar  ongeveer  333  producten   kopen,   en   wordt   er   dus   gemiddeld   333   SRD   per   week   extra   waarde   toegevoegd.   De   omzet   komt   dan   neer  op  1.333  SRD  per  week,  per  jaar  is  dit  69.316  SRD.  In  het  opstartjaar  betekent  dit  dan  een  omzet   van  57.763  SRD.     Meubelhandel   In  de  huidige  meubelwinkels  in  Marowijne  worden  vooral  kasten,  tafels,  stoelen  en  bedden  verkocht.     Er   is   geen   verschil   tussen   de   verkoopbaarheid   van   de   producten,   ze   worden   ongeveer   evenveel   verkocht.  Op  dit  moment  ligt  de  prijs  waarvoor  houten  meubels  in  Marowijne  worden  aangeboden   gemiddeld  rond  de  1.200  SRD.  Per  week  worden  er  in  een  meubelzaak  1  à  2  meubels  verkocht.  Dit   zorgt  voor  een  jaarlijkse  omzet  van  93.600  SRD.  In  het  opstartjaar  wordt  de  omzet  dan  78.000.     Slagerij   Een   kleine,   hele   kip   (±   1   kilo   vlees)   wordt   verkocht   voor   19   SRD.   Een   kilo   varkensvlees   wordt   voor   24   SRD   verkocht,   zowel   ingevroren   in   Marowijne   als   vers   (alleen   verkrijgbaar   in   Paramaribo).   De   gemiddelde  prijs  per  kilo  vlees  komt  dan  neer  op  20  SRD/kilo,  aangezien  het  verbruik  van  kip  3  keer   zo  hoog  is  als  het  gebruik  van  ander  vlees,  zie  Tabel  11.  Een  supermarkt  verkoopt  momenteel  ±  45  kg   kip   per   week.   Als   dezelfde   verhouding   wordt   toegepast,   zou   dit   15   kg   varkensvlees   per   week   zijn.   Rundvlees   wordt   aanzienlijk   minder   aangeboden   en   verkocht,   er   wordt   geschat   dat   er   door   supermarkten  zo’n  5  kg  rundvlees  per  week  wordt  verkocht.  Totaal  komt  dit  neer  op  65  kg/week.  Er   wordt  geschat  dat  een  startende  slagerij,  die  zich  in  tegenstelling  tot  de  supermarkt  slechts  op  vlees   zou  richten,  ongeveer  twee  keer  zo  veel  verkoopt.  Er  vanuit  gaande  dat  vlees  gemiddeld  20  SRD  per   kilo  kost,  en  de  slagerij  130  kg/week  zou  verkopen  maakt  deze  een  wekelijkse  omzet  van  2.600  SRD.   Dit   komt   neer   op   een   jaarlijkse   omzet   van   112.667   SRD,   waarbij   de   kosten   voor   opstartproblemen   er   reeds  van  af  zijn  getrokken.   Tabel  11:  Kip-­‐  en  overig  vleesgebruik  

 

Kledingzaak/kleermaker   In  de  supermarkt  in  Moengo,  wat  nu  de  enige  plek  in  de  stad  is  waar  kleding  wordt  verkocht,  worden   zo’n  5  kledingstukken  per  dag  verkocht.  Hieronder  valt  zowel  de  confectiekleding  als  de  onbewerkte   stoffen   waar   kleding   van   gemaakt   wordt.   De   prijs   van   een   confectieshirt   is   gemiddeld   20   SRD   en   een   broek   kost   gemiddeld   50   SRD.   Voor   een   meter   stof   wordt   gemiddeld   6   SRD   betaald.   Er   worden   meer   shirts  dan  broeken  of  stoffen  verkocht,  per  dag  worden  ongeveer  3  shirts,  1  broek  en  1,5  meter  stof   verkocht.   Per   jaar   wordt   er   dan   43.435   SRD   omgezet   aan   kleding.   Bij   een   kleermaker   zal   de   vraag   naar  stof  hoger  zijn  dan  in  de  supermarkt,  maar  het  verwerken  van  de  stoffen  gebeurd  dan  ook  in  de   winkel.  Hierdoor  zal  de  omzet  ongeveer  even  hoog  zijn.  Daarnaast  wordt  aangenomen  dat    bij  10%  

 

89  

van  de  kledingstukken  een  reparatie  uitgevoerd  moet  worden,  elke  reparatie  kost  ongeveer  5  SRD.   De  omzet  in  het  opstartjaar  van  een  kleermaker  bedraagt  dan  39.815  SRD.     Visserij  en  vishandel     Momenteel  wordt  er  ongeveer  5  keer  per  week  ’s  morgens  verse  vis  verkocht  in  Moengo.  Deze  vis   wordt  gevangen  in  de  Cotticarivier,  middels  het  uitzetten  van  netten.  Dit  levert  per  dag  zo’n  50  kg  vis.   Een  kilogram  vis  kost  ongeveer  7,50  SRD,  per  dag  wordt  vrijwel  de  gehele  50  kg  verkocht.  Dit  levert   375   SRD   per   dag   op.   De   jaarlijkse   omzet   van   een   vishandel   zou   dan   97.500   SRD   zijn.   Echter   kent   iedere  startende  onderneming  opstartproblemen,  er  wordt  aangenomen  dat  dit  alleen  in  het  eerste   jaar   voorkomt.   Er   wordt   geschat   dat   1/6   van   de   omzet   verloren   gaat   door   deze   problemen.   In   het   opstartjaar  zal  de  omzet  dan  81.250  SRD  bedragen.     Drogisterij   Een   drogisterij   gaat   een   breder   assortiment   van   verzorgingsproducten   aanbieden   dan   de   huidige   supermarkten  nu  doen.  In  de  supermarkten    In  de  supermarkten  wordt  aangegeven  dat  er  vraag  is   naar   andere   verzorgingsproducten,   maar   vooral   naar   meer   gezondheidsproducten.   Een   drogisterij   kan  deze  vraag  dekken.  Er  wordt  in  supermarkten  gemiddeld  205,50  SRD  aan  verzorgingsproducten   uitgegeven.   De   gemiddelde   omzet   van   de   verzorgingsproducten   in   de   huidige   supermarkten   is   in   dat   geval  10.686  SRD.  Gezien  het  feit  dat  gezondheidsproducten  voor  veel  mensen  een  hogere  prioriteit   hebben  dan  verzorgingsproducten  wordt  er  voor  de  drogisterij  een  hogere  omzet  verwacht,  zo’n  25%   extra,  waardoor  de  omzet  in  een  gemiddeld  jaar  neerkomt  op  13.357,50  SRD.  In  het  opstartjaar  heeft   de  drogisterij  dan  een  omzet  van  11.131  SRD.       Uitzendbureau   Een   uitzendbureau   in   Moengo   heeft   gemiddeld   zo’n   2   aanvragen   per   4   maanden.   Een   uitzendbureau   kan   in   de   meeste   gevallen   aan   al   deze   aanvragen   voldoen.   In   Nederland   wordt   een   coëfficient   van   2,12  gebruikt  om  de  tarieven  te  bepalen.  Stel  een  uitzendkracht  werkt  6  uur  per  dag  en  5  dagen  in  de   week  en  verdient  6  SRD  per  uur,  dan  moet  dit  vermenigvuldigd  worden  met  2,12.  Wat  neerkomt  op   381,6   SRD   per   week.   Hierbij   komen   geen   vervoerskosten   of   maaltijdcheques.   Volgens   de   Wet   Omzetsbelasting   komt   er   bij   het   verlenen   van   diensten   5%   belasting   bovenop.    Zo   komt   het   totaalbedrag  per  uitgezonden  persoon  op  400,68  SRD  per  week.  Jaarlijks  zijn  er  6  aanvragen,  er  zal   dus  iedere  2  maanden  een  persoon  uitgezonden  worden.  Voor  de  eerste  persoon  –  stel  deze  wordt   uitgezonden   in   de   eerste   maand   –   krijgt   het   uitzendbureau   52   weken   betaalt,   wat   neerkomt   op   20.824   SRD.   Voor   de   tweede   persoon   –   die   uitgezonden   wordt   in   de   derde   maand   –   krijgt   het   uitzendbureau   een   bedrag   van   17.362,80   SRD.   Als   op   deze   manier   wordt   doorgerekend,   komt   de   totale   jaarlijkse   omzet   van   het   uitzendbureau   neer   op   72.912,40   SRD   per   jaar.   Echter   zal   het   uitzendbureau  in  het  eerste  jaar  de  bekende  opstartproblemen  kennen.  De  omzet  van  een  startend   uitzendbureau  zal  in  het  opstartjaar  gelijk  zijn  aan  60.760,33  SRD.   Crèche   Een   gemiddelde   crèche   in   Marowijne   heeft   ruimte   voor   ongeveer   20   kinderen.   Er   bestaan   grote   prijsverschillen   tussen   de   crèches   onderling.   Het   prijsniveau   ligt   tussen   60   en   90   per   kind   per   maand,   en   tussen   de   65   en   95   SRD   per   maand   voor   baby’s.     Gemiddeld   is   eenderde   van   de   kinderen   in   de   crèche   een   baby.   Voor   de   nieuwe   crèche   wordt   een   prijsniveau   van   70   SRD   voor   kinderen   en   75   SRD   voor  baby’s  gekozen.  Dit  leidt  tot  een  jaarlijkse  omzet  van  17.200  SRD,  in  het  opstartjaar  wordt  de   omzet  dan  geschat  op  14.333  SRD.        

 

90  

Personenvervoer   Een  taxibedrijf  rijdt  ongeveer  4,5  keer  per  week  op  en  neer  naar  Paramaribo.  Gemiddeld  worden  er  4   personen  per  rit  vervoerd,  de  helft  hiervan  betaalt  25  SRD  –  naar  Moengo  –  en  de  andere  helft  40   SRD   voor   een   enkele   reis   betalen.   Een   taxichauffeur   verdient   dus   per   rit   op   en   neer   naar   Paramaribo   260  SRD.  Deze  rit  rijdt  hij  4,5  keer  in  de  week,  dus  verdient  de  taxichauffeur  in  één  week  1170  SRD.   Wat  neerkomt  op  60.840  SRD  per  jaar.  Echter  zal  hij  in  het  opstartjaar  problemen  kennen,  dus  komt   de  omzet  uit  het  eerste  jaar  neer  op  50.700  SRD   Kapper   Een   kapper   heeft   gemiddeld   zo’n   10   tot   15   klanten   per   dag.   De   prijzen   van   de   behandelingen   variëren   tussen   3   SRD   voor   het   epileren   en   20   SRD   voor   het   inscheren   van   figuren.   De   gemiddelde   prijs  is  15  SRD  per  klant.  De  dagelijkse  omzet  zou  in  dit  geval  187,50  SRD  zijn  (12,5  klant  *  15  SRD).  Dit   komt   neer   op   een   jaarlijkse   omzet   van   48.750   SRD.   In   dit   geval   zou   het   gaan   om   een   nieuwe   kapsalon,   die   waarschijnlijk   de   bekende   opstartproblemen   kent.   Dit   zijn   problemen   zoals   naamsbekendheid   verwerven,   de   administratie   opzetten   en   andere   inefficiënties.   Er   wordt   geschat   dat  door  deze  problemen  in  het  eerste  jaar  ongeveer  twee  maanden  omzet  wordt  misgelopen,  wat   neerkomt   op   1/6   van   de   omzet.   De   omzet   uit   het   eerste   jaar   van   een   kapsalon   komt   dan   neer   op   40.625  SRD.  

E.3  

Initiële  investering  

In   deze   bijlage   wordt   de   initiële   investering   van   de   verschillende   ondernemingen   behandeld.   De   initiële   investering   omvat   alle   kosten   die   gedaan   moeten   worden   om   de   onderneming   te   kunnen   starten.  Dit  houdt  een  kwantificatie  in  van  de  scores  in  Tabel  10:  Benodigde  investeringskosten.  Een   keuze   die   toegelicht   moet   worden   is   dat   er   niet   gekozen   is   om   de   grond   te   kopen.   Dit   omdat   daar   de   informatie  over  grondprijzen  moeilijk  te  verkrijgen  was  en  omdat  er  in  het  interview  met  Dhr.  Lee  is   aangegeven   dat   de   huurprijs   veel   lager   was   vergeleken   met   de   koopprijs.   Eventuele   verbouwingen   worden   wel   meegerekend.  Bij   het   bepalen  van  de   investering  is   er  van  uitgegaan  dat   de   ondernemer   niets  zelf  maakt,  maar  alles  zelf  inkoopt.  Een  ondernemer  kan  echter  wel  bepaalde  kosten  verlagen   door  deze  zelf  uit  te  voeren.     Boekhandel   Een   boekhandel   heeft   de   volgende   investeringen   nodig:   vergunningen,   stellages,   een   balie   en   beveiligingstralies.  Voor  het  transport  wordt  gekozen  om  dit  door  externen  te  laten  gebeuren,  omdat   de  levering  erg  onregelmatig  en  kleinschalig  is.    Om  een  vergunning  te  krijgen  hoeft  er  relatief  weinig   gedaan  te  worden,  alleen  de  basale  controles  moeten  gedaan  worden  en  de  standaard  documenten   moeten   overlegd   worden   bij   het   districtscommissariaat.   Dit   is   de   minimale  hoeveelheid   documenten   die  gedaan  moeten  worden  om  een  vergunning  te  verkrijgen.  De  kosten  hiervoor  worden  geschat  op   100  SRD.  Voor  de  inrichting  van  het  pand  hoeft  er  vaak  niet  veel  veranderd  te  worden,    er  moeten   alleen   eenvoudige   stellages   zijn   om   het   koopwaar   te   kunnen   presenteren.   De   stellages   zijn   60   centimeter  breed  en  hebben  4  horizontale  planken.  Een  boek  is  ongeveer  2,5  centimeter  dik,  dus  per   stellage  is  er  ruimte  voor  98  boeken.  Een  kleine  boekhandel  die  in  Marowijne  opgezet  gaat  worden   moet  een  voorraad  hebben  van  ongeveer  500  boeken.  Daarnaast  zijn  er  nog  3  stellages  nodig  voor   kantoorartikelen  en  tijdschriften.  Er  zijn  daarom  8  stellages  nodig.  Per  stellage  wordt  ongeveer  100   SRD   uitgegeven.   Verder   heeft   een   boekhandel   nog   een   balie   nodig,   de   kosten   hiervoor   worden   geschat   op   800   SRD.   Verder   moeten   er   nog   traliehekken   voor   de   ramen   en   de   deuren   geplaatst  

 

91  

worden.   Dit   is   een   grote   kostenpost   voor   een   beginnende   ondernemer.   Er   wordt   aangenomen   dat   een  ondernemer  daar  ongeveer  3.000  SRD  aan  kwijt  is.De  totale  initiële  investering  komt  dan  neer   op  4.700  SRD.       Groente-­‐  en  fruithandel     Een   groente   en   fruithandel   heeft   als   initiële   kosten   de   vergunningsaanvraag,   aanschaf   van   koelers,   een  transportbusje  en  de  beveiligingshekken.  Voor  de  vergunningsaanvraag  moet  er,  naast  de  basale   vergunning   van   100   SRD,   ook   een   sociale   hygiëneverklaring   en   een   gezondheidsverklaring   worden   verkregen.  Voor  de  gezondheidsverklaring  wordt  geschat  dat  er  80  SRD  betaald  moet  worden.  Voor   de   sociale   hygiëneverklaring   wordt   een   hoger   bedrag   aangenomen,   dit   zal   ongeveer   200   SRD   kosten.     Een   koeler   kost   in   Marowijne   meer   dan   in   de   VS   of   Nederland,   gezien   deze   geïmporteerd   moet   worden.  Vaak  zijn  het  ook  koelers  van  minder  grote  merken.  Voor  een  koelkast  met  een  inhoud  van   255  liter  wordt  in  Nederland  €300  betaald  (BCC,  2011).  Er  wordt  aangenomen  dat  in  Suriname  15%   meer   wordt   betaald   voor   witgoed.   De   prijs   van   van   de   koeler   wordt   dan   1.253   SRD   (ICC).   Voor   het   transport   is   er   gekozen   voor   een   pick-­‐up   busje.   Deze   kosten   tweedehands   in   Suriname   gemiddeld   22.787   SRD   (TLS   Trading).   De   beveiligingshekken   kosten   voor   een   groente   en   fruithandel   minder   dan   bij  een  boekhandel,  aangezien  er  maar  één  groot  luik  afgesloten  hoeft  te  worden.  De  kosten  hiervoor   worden  geschat  op  2.500  SRD.     De  totale  initiële  investering  komt  dan  neer  op  26.920  SRD.       Meubelhandel   Een  meubelhandel  heeft  als  initiële  investeringen  de  vergunningen,  aanpassingen  aan  het  pand  en  de   beveiliging.  Het  transport  van  de  meubelen  gebeurd  door  een  externe  partij,  aangezien  het  transport   niet   zo   regelmatig   plaats   hoeft   te   vinden.   De   kosten   voor   het   eigen   vervoer   zouden   dan   te   hoog   worden.   De   initiële   vergunning   is   de   meest   basale   vergunning   en   wordt   gesteld   op   100   SRD.   De   meeste  panden  zijn  niet  direct  geschikt  om  veel  meubelen  in  te  tonen,  vaak  moet  er  nog  uitgebouwd   worden  en  moet  de  ruimte  openen  gemaakt  worden.  Hier  zijn  veel  kosten  aan  verbonden.  Voor  het   uitbouwen   is   een   bouwvergunnning   nodig,   dit   wordt   geschat   op   200   SRD.   De   uitbouw   zelf   kost   gemiddeld  zo’n  10.000  SRD  maar  is  per  geval  afhankelijk  van  de  grootte  van  de  bijbouw.  Het  opener   maken  van  de  ruimte  houdt  in  dat  er  wanden  wegghaald  worden,  dit  kost  ook  nog  zo’n  3.000  SRD.   Verder   moet   het   pand   ook   goed   beveiligd   worden,   er   wordt   aangenomen   dat   dit     3.000   SRD   kost.   De   totale  initiële  investering  van  een  meubelhandel  bedraagt  16.300  SRD.       Slagerij   Een   slagerij   heeft   de   volgende   initiële   investeringen:   vergunningen,   transport,   koeling,   koelvitrine,   snijwaren   en   beveilingingstralies.   Er   zijn   meerdere   documenten   nodig,   naast   de   initiële   vergunning(100   SRD)   ook   nog   die   voor   sociale   hygiëne(200   SRD)   en   de   gezondheidsverklaring(80   SRD).  Het  inkopen  van  vlees  moet  regelmatig  gebeuren,  daarom  wordt  er  eigen  vervoer  aangeschaft,   gemiddeld   kost   dit   22.787   SRD.   Het   vlees   moet   hier   echter   ook   nog   gekoeld   vervoerd   worden,   hiervoor  moet  nog  een  grote  koelbox  aangeschaft  worden.  Deze  kosten  in  Moengo  200  SRD  per  stuk.   In   de   winkel   zelf   moet   moet   er   ook   koeling   aanwezig   zijn,   een   koelkast   (1.253   SRD)   en   een   koelvitrine.  Deze  koelvitrine  dient  ook  als  toonbank.  Een  eenvoudige  vitrine  kost  in  Nederland  €1.425   (Koelingoutlet.nl,   20).   Met   de   15%   extra   kosten   in   Suriname   erbij   gerekend   zou   deze   voor   een   slager   5.059  SRD  kosten.  Onder  snijwaren  worden  messensets,  snijblokken  en  slijpmateriaal  verstaan.  Een   groot   messenset   kost   ongeveer   700   SRD.   Er   zijn   minimaal   3   grote   snijblokken   nodig,   zodat   er   een   soort   vlees   per   snijblok   verwerkt   kan   worden.   Deze   blokken   kosten   samen   350   SRD   (Koksmes.biz).   Een   messenslijper   kost   zo’n   55   SRD   (Nonplusultra.nl).   Voor   de   beveiligingshekken   wordt   3.000   SRD  

 

92  

geïnvesteerd,   een   gelijke   beveiliging   als   bij   een   boekhandel.   In   totaal   heeft   een   slager   een   initiële   investering  van  33.784  SRD.     Kledingzaak/kleermaker   Een   kledingzaak   heeft   aan   initiële   investeringen   :   vergunningen,   aanschaf   van   rekken   en   inrichting,   aanschaf   van   reparatiegereedschap   en   beveiligingshekken.   Voor   de   vergunningen   wordt   de   standaardprijs   van   100   SRD   verondersteld.   Daarnaast   heeft   een   kleermaker   nog   een   gezondheidsverklaring   nodig,   deze   kost   80   SRD.   Daarnaast   zijn   er   ook   rekken   nodig   om   de   kleding   aan  te  presenteren.  Een  rek  kost  rond  de  250  SRD  (Silesty).  Een  kleine  kledingzaak  heeft  ongeveer  8   van  deze  rekken  nodig.  Dit  kost  in  totaal  2.000  SRD.  Verder  moet  er  de  inrichting  van  de  kledingzaak   ook   aantrekkelijk   woren   gemaakt,   bijvoorbeeld   door   wat   vloerbedekking   of   een   sierlijke   kast.   Hier   wordt  ongeveer  3.000  SRD  voor  uitgetrokken.  Voor  het  herstel  van  kleding  heeft  een  kleermaker  is   de  aanschaf  van  een  naaimachine  de  grootste  kostenpost.  Een  tweedehands  naaimachine  kost  400   SRD  (Mamjo).  Voor  de  beveiliging  van  de  kledingzaak  word  3.000  SRD  uitgegeven.  De  totale  initiële   investering  komt  dan  neer  op  8.580  SRD.             Visserij  en  vishandel     Een   vishandel   heeft   de   volgende   intiële   investeringen:   vergunningen,   aanschaf   van   een   korjaal,   aanschaf   van   visnetten,   koeler,   koelvitrine   en   beveiligingstralies.   Naast   de   standaard   ondernemersvergunning   heeft   een   visser   en   vishandelaar   ook   een   visvergunning   nodig   via   het   LVV   (Sondrejoe,   2010).   Deze   vergunning   kost   rond   de   300   SRD.   Daarnaast   heeft   een   handelaar   een   vergunning   voor   sociale   hygiëne   nodig   en   een   gezondheidsverklaring.   De   totale   kosten   voor   de   vergunningen   komen   neer   op   680   SRD.   Een   korjaal   kost   ongeveer   8.000   SRD   en   de   bijbehorende   motor   kost   6.000   SRD.   Daarnaast   heeft   de   visser   4   vangnetten   nodig,   dit   kost   hem   144   SRD.     Voor  een  koeler  en  een  koelvitrine  is  de  vishandel  evenveel  kwijt  als  de  slager,  samen  kosten  deze   6.312  SRD.  Voor  de  tralies  wordt  3.000  SRD  betaald,  de  totale  investering  komt  dan  neer  op  24.136   SRD.   Drogisterij   Een   drogisterij   zal   in   de   vorige   zaken   moeten   investeren   alvorens   het   geopend   kan   worden:   vergunningen,   balie,   stellages   en   beveiligingstralies.   Voor   de   drogisterij   geldt   dat   er,   naast   de   basisvergunning,   nog   een   vergunning   voor   sociale   hygiëne   en   een   gezondheidsverklaring   moet   kunnen   overleggen.   Dit   kost   380   SRD.   Een   balie   kost,   net   zoals   bij   de   boekhandel,   ongeveer   800   SRD.   Een   drogisterij   heeft   ook   dezelfde   stellages   nodig   als   een   boekhandel,   alleen   moet   er   meer   ruimte   zijn   om   producten   kwijt   te   kunnen.   Deze   stellages   zijn   60   cm   breed   en   hebben   4   planken.   Een   drogisterij-­‐artikel   is   gemiddeld   4   centimeter   breed.   Er   is   dan   ruimte   voor   60   soorten   artikelen   per   kast.  Een  drogisterij  moet  ongeveer  de  beschikking  hebben  over  500  soorten  artikelen.  Er  is  moeten   dan   9   stellages   aangeschaft   worden.   Deze   stellages   kosten   de   ondernemer   in   totaal   900   SRD.     Voor  de  beveiliging  van  de  drogisterij  moet  er  3.000  SRD  aan  beveiligingstralies  worden  uitgegeven,   waarmee  de  totale  initiële  investering  uitkomt  op  4.280  SRD.     Uitzendbureau   De   investeringskosten   van   een   uitzendbureau   zijn   de   kosten   voor   bureaus,   bureaustoelen   en   een   computer.   Een   uitzendbureau   heeft   geen   speciale   vergunningen   nodig,   dus   zal   deze   de   standaard   controles   moeten   doorlopen.   De   kosten   hiervan   zijn   100   SRD.   De   prijs   van   een   bureau   is   ongeveer   gelijk   aan   200   SRD.   Een   uitzendbureau   zal   3   werknemers   hebben,   zoals   wordt   beschreven   in   E.4   –   de  

 

93  

ondernemer   zelf   en   twee   administratief   medewerkers   –   dus   er   wordt   600   SRD   uitgegeven   aan   bureaus.  Daarnaast  moeten  er  bureaustoelen  gekocht  worden,  à  80  SRD  per  stuk.  Tot  slot  zal  er  één   computer   aanwezig   moeten   zijn,   waarin   het   klantenbestand   staat.   De   prijs   van   een   simpele   tweedehands  computer  is  ongeveer  gelijk  aan  1.000  SRD.  De  totale  investering  zal  dan  neerkomen  op   1.940  SRD.   Crèche   De  eigenaar  van  een  crèche  moet  een  sociale  hygiëneverklaring  en  gezondheidsverklaring  aanvragen,   de  kosten  hiervan  zijn  280  SRD.  Daarnaast  zullen  er  banken  en  stoelen  gekocht  moeten  worden.  De   prijs   van   een   bankje   is   60   SRD,   de   prijs   van   een   stoeltje   is   25   SRD.   Als   er   een   vier   bankjes   en   zes   stoeltjes  worden  gekocht,  komt  dit  neer  op  390  SRD.  Tot  slot  moet  er  nog  een  schoolbord,  speelgoed   en   boeken   worden   aangeschaft.   De   prijs   van   een   klein   schoolbord   is   40   SRD.   De   prijs   van   tien   kinderboeken   is   ongeveer   200   SRD.   Voor   speelgoed   kan   nog   300   SRD   worden   uitgetrokken.   Totaal   komt  de  initiële  investering  dan  neer  op  1.210  SRD.   Personenvervoer   De  taxichauffeur  moet  slechts  een  auto  kopen.  De  prijs  van  een  tweedehands  MPV  auto  is  geschat  op   10.000   SRD.   Voor   een   startende   ondernemer   wordt   uitgegaan   van   één   auto,   de   initiële   investering   is   dan  ook  gelijk  aan  10.000  SRD.   Kapper   Een   kapperszaak   heeft   een   relatief   lage   investering.   Er   moet   een   verklaring   voor   sociale   hygiëne   verstrekt   worden,   de   kosten   hiervan   zijn   200   SRD.   Ook   moet   de   kapper   een   gezondheidsverklaring   krijgen,  de  prijs  hiervan  is  80  SRD.  Daarnaast  moet  een  messenset  gekocht  worden  à  60  SRD  per  mes.   Als   er   vier   worden   aangeschaft,   komt   dit   neer   op   240   SRD.   Daarnaast   zijn   er   wasbakken   nodig.   Er   wordt   verondersteld   dat   een   startende   kapper   slechts   twee   wasbakken   nodig   heeft,   de   prijs   per   wasbak  –  inclusief  kraan  –  is  ongveer  150  SRD.  Hiervoor  zal  ook  een  extra  leiding  aangelegd  moeten   worden,   de   prijs   hiervan   wordt   geschat   op   400   SRD.   Tot   slot   heeft   de   kapper   nog   spiegels   en   stoelen   nodig.   Er   kunnen   twee   spiegels   gekocht   worden   voor   60   SRD.   Twee   stoelen   kosten   70   SRD.   De   totale   initiële  investering  komt  dan  neer  op  1.350  SRD.  

E.4  

Groeipotentie  

Onder   de   groeipotentie   wordt   verstaan   hoeveel   banen   er   door   de   ondernemingen   in   de   sector   beschikbaar  kunnen  komen  door  het  opstarten  van  de  nieuwe  ondernemingen.Ten  eerste  wordt  er   een  calculatie  gemaakt  voor  het  aantal  banen  die  in  de  betreffende  sector  gecreëerd  worden  door  de   nieuwe  ondernemingen.  Bij  de  calculatie  van  deze  groeipotentie  is  gebruik  gemaakt  van  gegevens  uit   E.1   en   E.2.   Daarnaast   is   er   een   loon   van   800   SRD   gerekend   per   fte.   Vervolgens   wordt   er   ook   een   groeipotentie  beredeneerd  voor  de  verhoogde  activiteit  van  (het  nieuwe  gedeelte  van)  de  sector  na   10   jaar.   Dit   kan   onder   andere   gebeuren   door   vergroting   van   de   afzetmarkt   of   door   integratie   van   bedrijfsprocessen.  Bij  de  vergroting  van  de  afzetmarkt  en  integratie  wordt  er  alleen  gekeken  binnen   Suriname.  Dit  omdat  er  over  de  marktkansen  in  Frans  Guyana  geen  informatie  beschikbaar  is.     Boekhandel   Een   boekhandel   is   hoofdzakelijk   gebonden   aan   het   onderwijsniveau   in   Marowijne.   Dit   omdat   Nederlands  in  de  praktijk  niet  veel  gebruikt   wordt.   De   meeste   boeken   en   tijdschriften   worden   echter   wel   in   het   Nederlands   uitgegeven.   Ervan   uitgaande   dat   het   gemiddelde   opleidingsniveau   in  

 

94  

Marowijne   niet   significant   zal   toenemen   zal   er   weinig   groei   mogelijk   zijn   binnen   een   boekhandel,   omdat  deze  ondernemingen  in  Paramaribo  ook  al  bestaan.  Daarnaast  worden  de  producten  ook  uit   Paramaribo  ingekocht,  dus  zal  er  geen  sprake  zijn  van  een  ander  aanbod.  Er  is  in  E.1  genoemd  dat  de   afzetmarkt   in   Marowijne   72   huishoudens   beslaat.   De   gemiddelde   jaarlijkse   omzet   van   een   boekhandel   is   234,38   SRD.   Van   dit   bedrag   kan   geen   personeel   worden   aangenomen,   geen   pand   worden  gehuurd  en  geen  gas,  water  en  elektra  worden  betaald.  Het  aantal  banen  –  en  daarmee  de   groeipotentie  –  die  een  boekhandel  kan  bieden  is  dan  ook  gelijk  aan  0.     Groente-­‐  en  fruithandel     De   markt   in   Marowijne   voor   de   nieuwe   ondernemingen   in   de   groente-­‐   en   fruithandel     is   710   huishoudens.  Met  een  schatting  dat  een  huishouden  per  dag  3  producten  van  groente  of  fruit  koopt   en  de  aanname  uit  E.2  dat  een  product  gemiddeld  4  SRD  kost,  besteed  een  huishouden  per  dag  12   SRD  aan  groente  en  fruit.  Per  jaar  geeft  een  huishouden  hier  4.380  SRD  aan  uit,  dus  de  hele  sector   vertegenwoordigt  een  waarde  van  3.109.800  SRD.  Bij  een    normale  omzet  van  69.316  SRD  van  één   onderneming  kan  er  berekend  worden  dat  er  ruimte  is  voor  44  groente-­‐  en  fruithandelaren.  Voor  het   bevoorraden   van   de   onderneming   is   per   2   ondernemingen   1   extra   werknemer   nodig,   dus   direct   is   er   ruimte  voor  66  banen.  Met  een  verschil  tussen  verkoop-­‐  en  inkoopprijs  van  25%  wordt  er  door  de  66   werknemers   777.450   SRD   waarde   toegevoegd.   Met   een   inkomen   van   800   SRD   per   maand   wordt   dan   81%   van   dit   verschil   aan   de   werknemers   besteed.   Per   onderneming   is   er   dan   3.269   SRD   per   jaar   over   om   te   besteden   aan   zaken   als   huur,   nutsbetalingen   en   afschrijvingen.     Op   de   langere   termijn   kunnen   ondernemers   investeren   in   het   opzetten   van   landbouwgronden.   Op   deze   manier   wordt   de   inkoopprijs   lager   (omdat   er   een   handelaar   uit   de   bedrijfsketen   wordt   gehaald)   en   worden   de   producten   in   de   regio   geproduceerd.   Om   deze   landbouwgronden   te   exploiteren   moet   dan   per   onderneming   2   werknemers   op   het   land   aan   het   werk   zijn.   De   werknemer   die   voor   het   transport   zorgde  kan  de  eventuele  export  ook  op  zich  nemen.  In  de  groente  en  fruithandel  komen  dan  in  totaal   154  banen  gecreëerd.     Meubelhandel   Een  meubelhandel  heeft  een  groot  verzorgingsgebied  in  Marowijne,  dit  omdat  de  producten  relatief   duur  zijn  en  het  inkomen  in  de  regio  relatief  laag  is.  Er  wordt  aangenomen  dat  er  in  beide  centrale   steden  –Albina  en  Moengo-­‐  ruimte  is  voor  één  meubelhandel.  Per  meubelhandel  wordt  er  gemiddeld   93.600   SRD   omgezet,   de   totale   markt   wordt   dan   187.200   SRD.   Gezien   de   hoge   inkoopwaarde   van   de   meubels  is  er  niet  veel  ruimte  voor  personeelskosten.  Als  er,  naast  de  ondernemer,  1  werknemer  in   dienst   is   in   de   handel   zijn   de   personeelskosten   20,5%   van   de   totale   omzet.   Met   hoge   kosten   voor   de   inkoop   vanuit   Paramaribo   is   zo’n   bedrijf   dan   bijna   niet   overeind   te   houden.     Als  er  gekeken  wordt  naar  procesintegratie  is  er  in  deze  branche  veel  te  bereiken.  De  belangrijkste   grondstof   voor   meubels,   hout,   is   volop   aanwezig   in   de   regio   en   volledige   boomstammen   en   verzaagde   stukken   worden   al   geëxporteerd   naar   Paramaribo.   De   meubels   in   Marowijne   blijven   echter   nog   steeds   uit   Paramaribo   komen.   Als   de   meubelhandelaar   in   de   loop   der   jaren   ook   het   maken   van   meubels   op   zich   kan   nemen   kan   het   afzetgebied   veel   meer   toenemen   en   wordt   de   winstmarge  hoger.  Er  is  voor  beide  meubelhandels  dan  ruimte  voor  5  extra  meubelmakers,  die  alle   extra  processen  voor  hun  rekening  nemen.    Op  termijn  is  er  dan  ruimte  voor  9  arbeidsplaatsen.     Slagerij   Uit  de  steekproef  is  gebleken  dat  het  huidige  gebruik  van  kip,  vis  en  overig  vlees  als  volgt  is  verdeeld:   er  wordt  46,4%  vis  gegeten,  41,1%  kip  en  12,4%  overig  vlees.  Dit  is  af  te  leiden  uit    Tabel  13.  Deze  

 

95  

verhouding  is  af  te  lezen  onder  ‘Mean’.  Er  wordt  vanuit  gegaan  dat  een  gemiddeld  gezin  per  week  6   keer  vlees,  vis  of  kip  eet.  Wanneer  de  verhouding  uit  Tabel  13  wordt  gebruikt,  betekent  dit  dat  een   gemiddeld  gezin  2,5  keer  per  week  kip  eet,  0,7  keer  per  week  overig  vlees  –  zoals  rund-­‐  of   varkensvlees  –  en  2,8  keer  per  week  vis.  Met  deze  aantalen  wordt  hieronder  en  bij  de  vishandel   verder  gewerkt.   Tabel  13:  Verhouding  vlees-­‐  en  visgebruik  

  Zoals  in  E.1  is  geschat,  is  de  grootte  van  de  afzetmarkt  van  een  mogelijke  toekomstige  slagerij  1138   huishoudens  groot.  Er  wordt  van  uit  gegaan  dat  ieder  huishouden  gemiddeld  2,5  keer  per  week  kip   eet   en   0,7   keer   per   week   varkensvlees.   De   grootte   van   1   portie   wordt   geschat   op   100   gram.   Een   gemiddeld   huishouden   is   7   personen   groot,   dit   komt   dan   neer   op   1,75   kg   kip   per   week   en   0,49   kg   varkensvlees   per   week.   De   prijs   van   1   kg   kip   is   19   SRD,   dit   betekent   dat   een   gemiddeld   gezin   per   week  33,25  SRD  uitgeeft  aan  kip.  De  prijs  van  1  kg  varkensvlees  is  20  SRD,  dus  een  gezin  geeft  per   week  gemiddeld  9,8  SRD  uit  aan  varkensvlees.  Totaal  geeft  een  gemiddeld  gezin  2238,60  SRD  per  jaar   uit   aan   vlees.   Voor   de   1138   huishoudens   die   van   nieuwe   slagerijen   zullen   afnemen,   komt   dit   neer  op   een   bedrag   van   2.547.526,80   SRD.   Een   normale   slagerij   maakt   –   in   een   gemiddeld   jaar,   geen   opstartjaar   –   112.667   SRD   omzet,   zoals   aangegeven   is   in   E.2.   Er   zou   in   dit   geval   plaats   zijn   voor   23   slagerijen   in   Marowijne.   Een   slagerij   voegt   relatief   veel   waarde   toe   aan   het   product.   In   de   eerste   plaats  wordt  het  vlees  elders  ingekocht,  dus  vindt  er  transport  plaats.  Daarnaast  zal  het  vlees  verpakt   worden  en  waar  nodig  gesneden  woren.  Eventueel  zou  een  slagerij  vlees  kunnen  marineren  of  kant   en  klaar  kunnen  verkopen.  Er  wordt  gesteld  dat  er  49,3%  waarde  wordt  toegevoegd  in  de  slagerij.  De   inkoopprijs  zal  dan  neerkomen  op  10,14  SRD  per  kilo  vlees,  dus  op  iedere  kilo  vlees  wordt    bruto  9,86   SRD   winst   gemaakt.   Bij   een   jaarlijkse   omzet   van   112.667   SRD,   hiervan   gaat   50,7%   naar   de   inkoop,   zodat  een  bedrag  van  55.544,83  SRD  overblijft  voor  vaste  lasten  en  personeelskosten.  Dit  komt  neer   op  een  bedrag  van  4628,74  SRD  per  maand.  In  dit  geval  is  er  in  een  middelgrote  slagerij  ruimte  voor  2   werknemers,  naast  de  ondernemer  zelf.  Een  persoon  kan  de  inkoop  op  zich  nemen,  iemand  kan  het   vlees   bewerken   en   een   derde   staat   in   de   winkel.   De   23   slagerijen   kunnen   dus   uiteindelijk   aan   69   personen   een   baan   bieden.   Als   deze   drie   personen   ieder   800   SRD   per   maand   verdienen,   blijft   er   2228,24   SRD   per   maand   over   voor   de   overige   vaste   lasten.   De   personeelskosten   zijn   in   dit   geval   25,6%  van  de  totale  jaarlijkse  omzet.  Als  de  onderneming  doorgroeit  en  in  plaats  van  vlees  inkoopt,   geslachte   dieren   inkoopt,   kan   deze   meer   waarde   toevoegen.   De   dieren   moeten   schoongemaakt   worden  en  het  vlees  moet  gesneden  worden.  De  inkoop  zal  sterk  afnemen,  er  wordt  geschat  dat  in   dit   geval   nog   maar   40%   van   de   totale   omzet   naar   de   inkoop   gaat.   In   dit   geval   –   bij   een   jaarlijkse   omzet   van   112.667   SRD   –   blijft   67600,20   SRD   over   voor   personeelskosten   en   vaste   lasten.   Van   dit   overschot   kan   een   vierde   persoon   ingehuurd   worden   die   de   dieren   schoonmaakt   en   snijdt.   In   dit   geval  blijft  er  maandelijks  2433,35  SRD  over  voor  de  overige  vaste  lasten.  Deze  verder  ontwikkelde   ondernemingen  zouden  dan  werkgelegenheid  kunnen  bieden  voor  92  personen.  

 

96  

Kledingzaak/kleermaker   Een  kledingzaak  heeft  een  potentiële  afzetmarkt  van  639  huishoudens.  De  jaarlijkse  omzet  van  een   kledingwinkel   is   43.435   SRD,   zoals   toegelicht   is   in   E.2.   De   bruto   winstmarge   van   een   kleine   kledingzaak   is   in   Nederland   43%   (Hoofdbedrijfschap   Detailhandel).   57%   van   de   omzet   gaat   in   dit   geval  naar  inkoop.  Er  wordt  geschat  dat  een  gemiddeld  huishouden  zo’n  3  kledingstukken  per  maand   koopt  met  een  gemiddelde  prijs  per  kledingstuk  van  25  SRD.  Een  gezin  geeft  dan  75  SRD  per  maand   uit  aan  kleding,  dus  900  SRD  per  jaar.  De  totale  omzet  in  de  branche  zal  dan  neerkomen  op  575.100   SRD   per   jaar.   Er   is   in   dit   geval   plaats   voor   13   kledingzaken,   bij   elke   kledingzaak   zullen   ongeveer   48   gezinnen  afnemen.  Zoals  gezegd  is  de  bruto  winstmarge  van  een  kledingzaak  43%  van  de  omzet,  dit   komt   neer   op   18.677,05   SRD   per   jaar.   Stel   dat   in   een   kledingwinkel   1   persoon   werkzaam   is,   de   ondernemer  zal  in  dit  geval  zelf   voor  de  inkoop  zorgen,  de  reparatiewerkzaamheden  uitvoeren  en  in   de   winkel   staan.   Als   de   ondernemer   een   salaris   van   800   SRD   per   maand   zou   verdienen,   blijft   er   756,42   SRD   over   voor   huisvesting   en   andere   vaste   lasten.   Er   wordt   geschat   dat   een   kledingzaak   in  10   jaar  meer  aan  waardetoevoeging  zou  kunnen  gaan  doen.  In  dit  geval  kunnen  er  bijvoorbeeld  stoffen   ingekocht  worden  en  verwerkt  worden  tot  kleding.  Er  wordt  vanuit  gegaan  dat  de  inkoop  van  stoffen   aanzienlijk   minder   is   dan   de   inkoop   van   kleding,   dit   wordt   geschat   op   40%   van   de   omzet.   In   dit   geval   blijft   er   60%   over   voor   personeelskosten,   huisvesting   en   kosten   voor   nutsvoorzieningen.   Dit   komt   neer   op   een   bedrag   van   26.061.   In   dit   geval   zal   een   tweede   werknemer   in   de   kledingzaak   moeten   komen  werken   om  de   stoffen   tot   kleding   te   verwerken.   Wanneer   beide   medewerkers   800   SRD   per   maand   verdienen,   is   er   een   bedrag   van   571,75   SRD   beschikbaar   voor   alle   overige   vaste   lasten.   Kledingzaken  die  uiteindelijk  ook  zelf  waarde  zullen  toevoegen,  kunnen  uiteindelijk  26  banen  bieden.     Visserij  en  vishandel     De   visserij   en   vishandel   heeft   in   eerste   instantie   heel   Marowijne   als   verzorgingsgebied.   Er   zijn   862   huishoudens  die  vragen  naar  vis.    Met  de  informatie  uit  E.2  is  er  te  berekenen  dat  er  per  vishandel   250   kg   vis   per   week   wordt   verkocht.   Het   gemiddelde   huishouden   van   6,9   personen   in   Marowijne   eet   2,8  keer  per  week  vis  bij  de  maaltijd  (zieTabel  13:  Verhouding  vlees-­‐  en  visgebruik  Met  de  aanname   dat  een  portie  vis  150  gram  is  en  de  visprijs  van  7,50  SRD  per  kilo  kan  er  berekend  worden  dat  er  per   huishouden   1.130   SRD   per   jaar   wordt   uitgegeven   aan   vis.   Met   een   markt   van   862   huishoudens   vertegenwoordigd   de   hele   sector   een   omzet   van   974.250   SRD.   Een   huidige   visser   heeft   een   jaarlijkse   omzet  van  97.500  SRD.  Er  is  in  de  huidige  situatie  ruimte  voor  10  vishandelaren  in  de  huidige  opzet.   De   meeste   vishandelaren   werken   met   zijn   tweeën,   per   vishandel   wordt   dan   1600   SRD/maand   aan   loon   verdiend.   Per   jaar   is   het   totale   loon   in   de   sector   192.000   SRD,   zo’n   20%   van   de   totale   omzet.   De   visserij   voor   de   markt   in   Marowijne   verschaft   dus   20   banen.   In   de   hele   regio   is   veel   vis   te   vangen,   daarom  is  vergroting  van  het  afzetgebied  mogelijk.  In  Paramaribo  is  veel  vraag  naar  vis,  en  er  wordt   in  de  regio  niet  veel  zelf  gevangen  en  niet  veel  gekweekt.  Hierdoor  is  er  zeker  een  verdubbeling  van   de  markt  mogelijk.  Er  is  dan  per  onderneming  een  extra  visser  nodig  en  een  extra  werknemer  voor  de   verkoop   en   het   transport   in   Paramaribo   voor   zijn.   Daarnaast   kan   er   ook   aan   procesintegratie   gedaan   worden.   Zo   kan   het   schoonmaken   en   fileren   van   de   vis   alvast   gedaan   worden.   Hierdoor   wordt   het   voor   de   horeca   aantrekkelijker   vis   af   te   nemen   vanuit   Marowijne.   Per   onderneming   kan   er   één   werknemer   worden   ingehuurd   om   deze   processen   voor   de   horeca   uit   te   voeren.   In   totaal   kan   de   vissector  dan  50  banen  creëren.     Drogisterij   De   afzetmarkt   van   nieuwe   drogisterijen   is   479   huishoudens   groot.   Er   wordt   vanuit   gegaan   dat   een   gemiddeld   huishouden   van   7   personen   per   maand   ongeveer   50   SRD   uitgeeft   bij   de   drogisterij.    

97  

Hiervoor  kunnen  bijvoorbeeld  2  flessen  deodorant,  2  flessen  douchegel,  2  potten  gel  en  1  pot  body   lotion  gekocht  worden.  De  omzet  van  de  totale  branche  komt  in  dit  geval  neer  op  287.400  SRD.  In  dit   geval   zouden   22   drogisterijen   nodig   zijn   om   aan   de   vraag   te   voldoen.   Een   drogisterij   geeft   relatief   veel   geld   uit   aan   inkoop,   in   Nederland   ligt   is   percentage   op   66%   (Hoofdbedrijfschap   Detailhandel).   In   Suriname   ligt   dit   anders,   producten   worden   zo   goedkoop   mogelijk   ingekocht.   Zo   zijn   er   producten   waar   bijvoorbeeld   geen   etiket   op   staat.   Er   wordt   geschat   dat   zo’n   55%   van   de   omzet   naar   inkoop   gaat.   Bij   een   jaarlijkse   omzet   van   13.357,50   SRD   blijft   een   bedrag   van   6010,88   SRD   over   voor   personeelskosten  en  andere  vaste  lasten.  Wanneer  er  1  persoon  in  iedere  drogisterij  zou  werken  en   maandelijks   800   SRD   zou   verdienen,   blijft   een   bedrag   van   minus   3589,12   SRD   over.   De   groeipotentie   is   in   dit   geval   gelijk   aan   nul,   omdat   er   bij   drogisterijen   geen   waarde   toegevoegd   kan   worden.   Om   waarde  toe  te  voegen  aan  drogisterijproducten,  is  veel  kennis  van  farmacie  nodig.  Daarnaast  zou  er   dan  een  fabriek  opgezet  moeten  worden,  iets  wat  niet  binnen  10  jaar  te  verwezenlijken  is.   Uitzendbureau   Een   gemiddeld   uitzendbureau   in   Marowijne   krijgt   6   aanvragen   per   jaar.   In   Moengo   zijn   twee   uitzendbureaus   gevestigd,   er   zullen   dus   12   aanvragen   per   jaar   zijn.   Ook   in   Albina   zijn   uitzendbureaus   gevestigd,   maar   omdat   Albina   minder   inwoners   telt   en   Suralco   daar   in   mindere   mate   werkzaam   is,   wordt   uitgegaan   van   een   totaal   van   20   aanvragen   per   jaar.   Dus   iedere   2,6   weken   wordt   iemand   uitgezonden.  Zo  krijgt  de  onderneming  voor  de  persoon  die  in  week  één  uitgzonden  wordt  20.835,36   SRD.   Voor   de   persoon   die   na   2,6   week   wordt   uitgezonden   krijgt   het   uitzendbureau   19.793,59   SRD.   Als  op  deze  manier  doorgerekend  wordt  komt  de  totale  omzet  in  deze  branche  neer  op  239.606,64   SRD.  In  dit  geval  is  er  ruimte  voor  3  uitzendbureaus.  Als  ieder  uitzendbureau  jaarlijks  72.923,76  SRD   omzet   genereert,   kan   er   werk   geboden   worden   aan   6   personen   per   uitzendbureau.   In   dit   geval   nemen  de  loonkosten  %  van  de  totale  omzet  in  en  blijft  er  maandelijks  1276,98  SRD  over  voor  huur,   kosten  voor  nutsvoorzieningen  en  andere  afschrijvingen.  Een  uitzendbureau  zou  in  dit  geval  aan  18   personen  werk  kunnen  bieden.  Een  vergroting  van  de  afzetmarkt  is  binnen  10  jaar  onwaarschijnlijk,   omdat   het   uitzendbureau   de   afzetmarkt   slechts   kan   vergroten   door   zich   in   Paramaribo   te   vestigen   of   doordat  de  populatie  in  Marowijne  sterk  groeit.  Voor  de  eerste  optie  is  een  grote  investering  nodig,   wat  niet  realistisch  wordt  geacht  binnen  10  jaar.  Om  een  significant  grotere  afzetmarkt  te  krijgen,  zal   de   populatie   van   Marowijne   dermate   sterk   moeten   groeien,   dat   ook   dit   niet   realistisch   wordt   geacht   binnen  10  jaar.   Crèche   In   Marowijne   zijn   er   400   huishoudens   die   tot   het   afzetgebied   van   een   crèche   behoren.   Per   huishouden  zijn  er  gemiddeld  2  kinderen  die  de  leeftijd  hebben  dat  ze  naar  een  crèche  mogen.  Er  is   dus  een  markt  van  800  kinderen  en  baby’s.  In  E.2  is  gesteld  dat  1  op  de  3  kinderen  een  baby  is,  de   rest   is   peuter.   Voor   baby’s   geldt   het   gemiddelde   tarief   van   75   SRD/maand,   voor   peuters   70   SRD/maand.   De   branche   vertegenwoordigd   daarmee   een   omzet   van   688.000   SRD.   Deze   omzet   is   verdeeld  over  40  crèches.  Per  crèche  is  er,  naast  de  ondernemer  zelf,  nog  een  part-­‐time  medewerker   nodig  die  de  ondernemer  assisteert  tijdens  de  opvang  van  de  kinderen.  Deze  werknemers  werken  de   helft  van  de  tijd  en  verdienen  daarmee  400  SRD/maand.  Ervan  uitgaande  dat  de  ondernemer  zelf  800   SRD  verdient  komen  de  loonkosten  per  crèche  op  1200  SRD/maand.  De  branche  zorgt  dan  voor  60   arbeidsplaatsen,   de   loonkosten   bedragen   83,7%   van   de   totale   omzet.   Verdere   groei   in   arbeidsplaatsen  is  in  deze  situatie  daarom  niet  mogelijk.  Zeker  gezien  het  feit  dat  een  onderneming   op   deze   manier   nog   geen   250   SRD/maand   over   heeft   voor   de   overige   kosten.     Voor  een  crèche  is  het  moeilijk  om  het  afzetgebied  te  vergroten  of  om  procesintegratie  te  realiseren.    

98  

Het   afzetgebied   is   niet   te   vergroten,   dit   omdat   de   crèches   makkelijk   bereikbaar   moeten   zijn   voor   ouders,  anders  weegt  de  dienst  niet  op  tegen  de  reis.  Procesintegratie  is  ook  moeilijk  te  realiseren,   vooral  omdat  dit  een  verzorgende  dienst  betreft.  Er  zijn  wel  extra  activiteiten  te  organiseren  binnen   een  crèche,  dit  kan  dan  weer  extra  werkgelegenheid  opleveren.  Uit  de  bovenstaande  berekening  is   echter   af   te   leiden   dat   er   geen   ruimte   is   voor   extra   loonkosten.   Als   de   inkomsten   per   kind   met   40   SRD/maand   verhoogd   zou   worden   kan   er   pas   een   extra   800   SRD   aan   loonkosten   betaald   worden.   Dit   betekent  dan  echter  een  prijsstijging  van  ongeveer  56%  en  is  dus  niet  zomaar  door  te  voeren.     Personenvervoer   De  afzetmarkt  van  een  taxibedrijf  is  191  huishoudens  groot.  In  een  gemiddeld  jaar  is  de  omzet  46.800   SRD.  Echter  zullen  van  deze  huishoudens  niet  alle  gezinsleden  gebruik  maken  van  de  taxi,  er  wordt   verondersteld  dat  3  personen  uit  een  gezin  frequent  gebruik  maken  van  de  taxi,  wat  neerkomt  op    64   personen.  Deze  personen  zullen  niet  iedere  week  gaan,  er  wordt  aangenomen  dat  zij  ongeveer  eens   per   twee   weken   heen   en   weer   naar   Paramaribo   gaan   om   boodschappen   te   doen.   De   helft   van   de   groep   van   64   personen   komt   uit   Albina,   en   betaalt   40   SRD   voor   een   enkele   rit.   De   andere   helft   komt   uit  Moengo  en  betaalt  25  SRD  per  rit.  Zo  komt  de  totale  omzet  in  de  branche  neer  op  99.840  SRD  per   jaar.   In   dit   geval   is   er   ruimte   voor   2   ondernemingen.   Stel   dat   bij   iedere   onderneming   2   chauffeurs   werken   die   allemaal   800   SRD   per   maand   verdienen.    Voor   een   taxibedrijf   dat   jaarlijks   46.800   SRD   omzet  genereert,  zijn  de  loonkosten  met  twee  chauffeurs  gelijk  aan  19.200  SRD  per  jaar,  dit  is  41%   van  de  omzet.  Zo  blijft  er  maandelijks  nog  2300  SRD  over  voor  onderhoud.  Voor  iedere  auto  is  ±  2000   SRD  per  maand  nodig,  zoals  in  E4  beschreven  wordt.  Op  langere  termijn  kan  het  taxibedrijf  groeien   door  frequent  te  rijden  en  betrouwbare  diensten  aan  te  bieden,  het  marktaandeel  wordt  groter.  Als   zij  binnen  10  jaar  de  afzetmarkt  verdubbelen,  is  de  grootte  hiervan  gelijk  aan  382  huishoudens.  Als   weer  wordt  verondersteld  dat  per  gezin  drie  mensen  eens  per  twee  weken  naar  de  stad  rijden  –  de   helft   vanuit   Moengo   en   de   helft   vanuit   Albina   –   komt   de   totale   omzet   van   de   branche   neer   op   199.680  SRD  per  jaar.  Dit  biedt  ruimte  aan  4  ondernemingen,  als  iedere  onderneming  2  chauffeurs  in   dienst  neemt  kan  personenvervoer  op  lange  termijn  werk  bieden  aan  8  personen.   Kapper   De   kapperszaken   in   Marowijne   hebben   maar   2   steden   waar   ze   zich   rendabel   kunnen   vestigen:   Moengo   en   Albina.   In   de   dorpen   is   het   afzetgebied   te   klein   om   de   onderneming   rendabel   te   laten   zijn.   De   240   huishoudens   die   het   afzetgebied   vormen   zullen   dan   ook   rondom   deze   steden   liggen.     Gemiddeld   krijgt   de   kapper   12,5   klant   per   dag.   Dit   zijn   per   maand   375   klanten,   dat   zijn   54   huishoudens.   Er   is   dus   ruimte   voor   5   kapsalons,   goed   voor   een   omzet   van   48.750   SRD/jaar.   De   totale   sector   vertegenwoordigd   een   omzet   van   243.750   SRD/jaar.   Om   12,5   klant   per   dag   te   helpen   zijn   er   2   kappers  nodig.  De  loondruk  is  dan  39%  en  dan  is  er  genoeg  ruimte  voor  inkoop  en  andere  lasten.  Er  is   echter   geen   export   mogelijk   naar   Paramaribo   omdat   de   dienst   plaatsgebonden   is.   Als   procesintegratie   kan   de   kapper   extensions   gaan   invlechten,   die   erg   populair   zijn   in   Marowijne,   dit   levert   dan   extra   klandisie   op.   Hierdoor   kan   er   een   extra   werknemer   per   salon   ingehuurd   worden.   De   sector  kan  dus  aan  15  mensen  werk  bieden.    

E.5  

Kapitaalintensiviteit  

In   deze   bijlage   wordt   de   kapitaalintensiviteit   van   de   ondernemingen   berekend.   Dit   is   gedaan   door   de   inkoop   en   de   operatiekosten   te   berekenen.   Uiteindelijk   resulteert   dit   in   de   kapitaalintensiviteit   per   product,  dus  de  kosten  om  één  product  te  maken.      

 

99  

Boekhandel   Een   boekhandel   produceert   kapitaalintensief,   omdat   het   product   verder   niet   aangepast   wordt.   De   waardetoevoeging  blijft  daardoor  relatief  klein  en  het  bruto  winstmarge  ook.  Het  bruto  winstmarge   is  gemiddeld  31%,  de  inkoop  is  dus  69%  (Hoofdbedrijfschap  Detailhandel,  2010).  Dit  is  wel  gebaseerd   op  een  Nederlandse  boekhandel.  Aangezien  het  prijsniveau  van  de  boekhandel  in  Suriname  ongeveer   gelijk   is   aan   het   Nederlandse   prijsniveau,   kan   er   aangenomen   worden   dat   dit   geldige   informatie   is.   Met   een   gemiddelde   verkoopprijs   van   37,50   SRD   is   de   inkoopprijs   25,88   SRD.   Verder   heeft   de   boekhandel   nog   huur   en   vervoer   van   de   inkoop   aan   kosten.   De   huur   kan   gesteld   wordt   op   20   SRD/maand,   zoals   dhr.   Lee   heeft   aangegeven   in   Bijlage   A:   Interviewverslagen.   Het   vervoer   van   het   koopwaar  wordt  geschat  op  50  SRD,  aangezien  er  niet  veel  boeken  worden  vervoerd.  Tenslotte  is  het   ‘loon’   van   de   ondernemer(800   SRD/maand)   nog   een   grote   kostenpost   bij   de   verkoop   van   boeken.   Bij   een  omzet  van  7,5  boek  per  jaar  zijn  de  kosten  om  één  boek  te  kunnen  verkopen   1344,55  SRD.  Bij   een  verkoopprijs  van  gemiddeld  37,50  SRD  is  deze  totale  kostenpost  bijna  36  keer  zoveel.       Groente-­‐  en  fruithandel     De  groente  en  fruithandel  heeft  aan  inkoopwaarde  1000  SRD  voor  333  producten,  zoals  genoemd  is   in   E.2.   Per   week   wordt   er   ook   betaald   voor   transport,   huur   en   het   gebruik   van   koelingssystemen.   Voor  het  transport  wordt  250  SRD  per  week  betaald,  de  huur  wordt  gesteld  op  20  SRD/maand.  Een   gemiddelde  koelkast  verbruikt  in  Suriname   ongeveer  30  kWh/maand.  Voor  de  elektriciteit  wordt  dan   een   vast   recht   van   7,5   SRD/maand   betaald,   en   voor   het   verbruik   wordt   nog   een   extra   1,62   SRD   gerekend,   met   een   energieprijs   van   0,054   SRD/kWh   (N.V.   EBS,   2010).   Dit   zorgt   voor   een   totale   overige   kostenpost   van   279,12   SRD/maand.   Per   product   is   de   inkoopwaarde   3   SRD,   als   de   overige   kosten   verspreid   worden   over   de   afzet     wordt   er   gesteld   dat   het   3,84   SRD   kost   om   een   groenteproduct  te  produceren.     Meubelhandel   Een   gemiddeld   product   wordt   in   een   meubelhandel   voor   1.200   SRD   verkocht.   Voor   een   meubelhandel   is   de   inkoop   een   grote   kostenpost,   omdat   er   niet   zelf   geproduceerd   wordt.   Volgens   het   HBD   heeft   een   woninginrichtingszaak   een   brutowinst   van   42%,   in   Marowijne   ligt   dit   echter   anders.  De  meubels  die  in  Marowijne  aankomen  zijn  niet  zelfgemaakt.  Daarnaast  worden  deze  vaak   ingekocht   bij   een   fabriek   in   Paramaribo,   waar   de   prijs   al   redelijk   hoog   ligt.   Er   wordt   daarom   aangenomen  dat  de  brutowinst  van  deze  onderneming  op  30%  ligt.  De  inkoop  van  een  meubelstuk  is   gemiddeld  dan  840  SRD.  Het  transport  van  een  meubelstuk  ligt  rond  de  100  SRD,  met  als  voorwaarde   dat  er  meerdere  meubels  tegelijkertijd  worden  getransporteerd.  De  loonkosten,  inclusief  die  van  de   ondernemer,  zijn  1.600  SRD/maand.  Per  maand  worden  er  gemiddeld  6  meubels  verkocht.  Dit  komt   neer  op  1207  SRD  productiekosten  per  meubel.       Slagerij   De  slagerijen  in  Marowijne  vallen  onder  de  slagerijen  met  een  omzet  lager  dan  €500.000.  Uit  de  tabel   van   HBD   blijkt   dat   de   inkoop   van   het   vlees   zo’n   50,7%   beslaat.   Vlees   wordt   verkocht   voor   gemiddeld   20  SRD  per  kilo,  dit  betekent  dat  de  inkoop  van  een  kilo  vlees  10,14  SRD  kost.  Voor  het  transport  van   het   vlees   wordt   aangenomen   dat   dit   ongeveer  3  SRD  per  kilo  kost.   Per   maand   wordt   er   gemiddeld   563,33   kilo   vlees   verkocht.   De   transportkosten   per   maand   zijn   dan   1.690   SRD.  De   verdere   bewerking   van  het  vlees  wordt  door  3  werknemers  gedaan,  waaronder  de  ondernemer.  Dit  kost  2.400  SRD  per   maand   aan   loon.   Daarnaast   moet   het   vlees   nog   gekoeld   worden,   hier   zijn   2   grote   koelers   voor   nodig.   Onder  het  kopje  ‘groente-­‐  en  fruithandel’  is  besproken  dat  een  koeler  1,62  SRD  per  maand  kost  aan  

 

100  

verbruik.   Omdat   het   totale   verbruik   hoger   is   dan   bij   de   groente-­‐   en   fruithandel   moet   er   10,00   SRD   aan  vast  recht  betaald  worden.  De  huur  van  het  pand  kost  de  onderneming  20  SRD/maand.  Al  deze   kosten   bij   elkaar   zorgen   ervoor   dat   de   ondernemer   17,46   SRD   betaalt   om   een   kilo   vlees   te   produceren.     Kledingzaak/kleermaker   Voor   de   verschillende   producten   van   een   kledingzaak   verschilt   het   inkoop   percentage   aanzienlijk.   Voor   kleinbedrijven   geldt   de   inkoop   van   confectiekleding   als   57%   van   de   verkoopwaarde.   (Hoofdbedrijfschap   Detailhandel,   2010).   De   kleding   die   op   maat   gekocht   wordt   heeft   een   veel   lagere   inkoopwaarde,   er   wordt   aangenomen   dat   deze   gemiddeld   eenderde   van   de   verkoopwaarde   is.   De   inkoopbedragen  liggen  dan  op  11,40  SRD/shirt;  28,50  SRD/broek  en  2  SRD  per  meter  stof.  Per  maand   worden   er   afgerond   91   shirts;   30   broeken   en   en   45   meter   stof   verkocht.   Dit   alles   heeft   een   inkoopwaarde   van   1.982,40   SRD.   Per   product(1,5   meter   stof   is   een   product,   zie   E.2)   is   de   inkoopwaarde  gemiddeld  13,13  SRD.  Voor  het  transport  van  de  kleding  wordt  per  levering  van  150   producten   0,75   SRD   per   product   uitgegeven.   Verder   verdient   de   ondernemer   nog   800   SRD   per   maand,  per  verkocht  product  is  dit  4,82  SRD  aan  loonkosten.  De  huur  van  20  SRD/maand  wordt  ook   verdeeld  over  de  verkochte  producten,  dit  is  0,12  SRD  per  product.  De  investering  om  een  product  te   verkopen   komt   in   totaal   neer   op   18,82   SRD.   De   gemiddelde   verkoopprijs   is   23,80   SRD,   dus   de   percentuele  kapitaalintensiviteit  van  het  product  is  79,1%.     Visserij  en  vishandel     Een   vishandel   heeft   in   de   eerste   plaats   een   boot   nodig,   de   prijs   van   een   korjaal   is   gemiddeld   8000   SRD.  De  prijs   voor   de   motor   is   ongeveer  6000  SRD.  Dit  zijn  grote  investeringen,   maar  de  boot  gaat   ook  erg  lang  mee.  Er  wordt  vanuit  gegaan  dat  deze  investering  één  keer  per  tien  jaar  wordt  gedaan.   De   bladen   van   de   motor   moeten   daarentegen   vaker   worden   vervangen,   ongeveer   eens   per   twee   jaar,   de   prijs   hiervaan   is   400   SRD.   Daarnaast   is   er   nog   overig   onderhoud,   zoals   het   rotten   van   het   hout  tegengaan  en  verven.  De  kosten  hiervan  worden  geschat  op  100  SRD  per  jaar.  Een  visnet  van   120  x  250  cm  is  in  Nederland  9  euro.  De  vishandel  zou  ongeveer  4  van  deze  netten  nodig  hebben,  die   gemiddeld   eens   per   half   jaar   vervangen   moeten   worden.   Dit   komt   neer   op   288   SRD   per   jaar.   Daarnaast   wordt   er   nog   een   koelbox   gebruikt,   de   prijs   van   een   koelbox   is   ongeveer   200   SRD.   De   koelbox  wordt  meegenomen  op  de  boot  en  naar  de  markt,  hierdoor  lijdt  de  koelbox  veel.  Er  wordt   verwacht  dan  eens  per  twee  jaar  een  nieuwe  koelbox  aangeschaft  moet  worden.  Daarnaast  maakt  de   vishandel   nog   kosten   voor   brandstof,   de   prijs   per   liter   benzine   is   ongeveer   3,40   SRD.   De   15   pk   motor   verbruikt  ongeveer  7,5  liter  brandstof  per  uur.  Er  vanuit  gaande  dat  de  boot  iedere  dag  ongeveer  een   half  uur  moet  varen,  komt  dit  neer  op  12,75  SRD  per  dag.  Dit  is  255  SRD  per  maand.  Tot  slot  zijn  er   loonkosten.  In  een  vishandel  zullen  twee  arbeidskrachten  werkzaam  zijn  met  een  gemiddeld  salaris   van  800  SRD  per  maand.  Totaal  zijn  de  jaarlijkse  kosten  dan  gelijk  aan  21.543  SRD,  wat  neerkomt  op   1795,25  SRD  per  maand.  Hiervoor  wordt  5  maal  per  week  50  kg  vis  verkocht.  Dit  komt  maandelijks   neer  op  1000  kg  vis,  wat  betekent  1,80  SRD  per  kilo  vis.  Dit  is  gelijk  aan  24%  van  de  verkoopprijs.   Drogisterij   De  waardetoevoeging  bij  een  drogisterijproduct  is  relatief  laag.  In  Nederland  ligt  de  inkoopwaarde  op   66%.   Geschat   wordt   dat   deze   in   Suriname   lager   ligt,   omdat   voornamelijk   de   allergoedkoopste   producten   worden   ingekocht.   Bijvoorbeeld   zonder   etiket.   Er   wordt   verondersteld   dat   de   bruto   winstmarge   gelijk   is   aan   45%,   wat   betekent   dat   de   inkoop   55%   is.   De   gemiddelde   prijs   van   een   drogisterijproduct  ongeveer  7  SRD,  wat  betekent  dat  de  inkoopprijs  gelijk  is  aan  3,85  SRD.  De  huur  

 

101  

wordt   geschat   op   20   SRD/maand,   zoals   in   Bijlage   A:   Interviewverslagen   te   lezen   is.   Er   worden   gemiddeld  30,5  producten  per  week  verkocht,  dus  zal  er  twee  keer  per  maand  vervoer  naar  en  van   Paramaribo  moeten  zijn.  De  prijs  per  rit  wordt  geschat  op  100  SRD.  Per  keer  zullen  dan  ongeveer  61   producten  worden  ingekocht.  Dit  betekent  dat  er  bovenop  de  inkoopprijs  van  3,85  SRD  een  bedrag   van   1,64   SRD   voor   het   transport   komt.   Daarnaast   komt   er   een   bedrag   van   0,16   SRD   per   product   bovenop  het  bedrag,  voor  de  huur  van  het  pand.  Totaal  zijn  de  kosten  om  één  drogisterijproduct  te   verkopen  gelijk  aan    5,65  SRD.  Dit  is  80,7%  van  de  gemiddelde  prijs  van  een  product.   Uitzendbureau   De   kosten   die   een   uitzendbureau   maakt   zijn   zeer   beperkt.   Er   zal   een   computer   nodig   zijn.   De   afschrijving  van  een  gemiddelde  tweedehands  computer  wordt  geschat  op  6  jaar.  Dit  betekent  dat  er   jaarlijks   166,67   SRD   naar   de   afschrijving   voor   de   computer   gaat.   Daarnaast   zijn   er   loonkosten.   Een   uitzendbureau   biedt   ruimte   voor   3   werknemers,   die   elk   800   SRD   per   maand   verdienen.   Dit   komt   jaarlijks  neer  op  een  bedrag  van  28.800  SRD.  Totaal  komt  dit  jaarlijks  neer  op  28.966,67  SRD.  Als  er   hiervoor   aan   6   aanvragen   wordt   voldaan,   komen   de   kosten   per   geleverde   dienst   neer   op   4827,78   SRD.  Dit  is  39,7%  van  de  gemiddeld  prijs  per  dienst,  die  gelijk  is  aan  12.153,95  SRD.   Crèche   Een  crèche  is  zeer  arbeidsintensief  en  redelijk  kapitaalintensief.  De  waarde  van  deze  dienst  ligt  vooral   in  het  aanwezig  zijn  van  een  volwassen  persoon  bij  de  kinderen.  Daarnaast  zijn  er  wel  kosten  van  de   huur   van   het   pand,   deze   worden   geschat   op   20   SRD/maand.   Er   zijn   banken,   stoelen,   speelgoed   en   een  schoolbord  aanwezig  voor  de  kinderen.  Banken,  stoelen  en  een  schoolbord  gaan  lang  mee,  maar   zijn   vrij   kostbaar.   De   prijzen   hiervan   worden   geschat   op   een   totaal   van   200   SRD.   Deze   uitgaven   hoeven  echter  maar  ongeveer  1  keer  per  3  jaar  worden  gedaan.  Speelgoed  daarentegen  moet  vaker   aangeschaft   worden,   maar   is   goedkoper.   Als   er   iedere   maand   1   soort   speelgoed   bijgekocht   zou   worden,  komt  dit  neer  op  zo’n  20  SRD  per  maand.  Daarnaast  moet  er  nog  eten  en  drinken  gekocht   worden   voor   de   kinderen.   Stel   er   worden   door   de   20   kinderen   drie   flessen   limonade   per   week   gedronken   à   7   SRD   per   stuk.   Voor   brood   en   tussendoortjes   wordt   30   SRD   per   dag   gerekend.   De   kinderen   zijn   5   dagen   per   week   aanwezig,   dus   dit   kost   171   SRD   per   week.   Tot   slot   zijn   er   nog   de   arbeidskosten  van  800  SRD  per  maand  voor  één  fulltime  medewerker  en  400  SRD  per  maand  voor  de   part-­‐time   medewerker.   Het   totaalbedrag   per   maand   komt   dan   neer   op   1929,56   SRD   voor   20   kinderen.  Dit  betekent  96,48  SRD  per  kind.  Dit  is  120,6%  van  het  gemiddelde  bedrag  van  80  SRD  per   kind  per  maand.  De  kosten  zijn  dus  hoger  dan  de  inkomsten.   Personenvervoer   De  kosten  die  de  chauffeur  maakt  zijn  in  de  eerste  plaats  de  auto,  de  prijs  van  een  tweedehands  MPV   auto  is  ongeveer  10.000  SRD.  Er  wordt  vanuit  gegaan  dat  deze  10  jaar  mee  gaat,  dit  komt  dan  neer   op   een   jaarlijks   bedrag   van   1000   SRD.   Daarbij   komen   onderhoudskosten,   eens   per   twee   maanden   moeten  de  banden  vervangen  worden  à  60  SRD  per  band.  Eens  per  drie  maanden  moet  het  onderstel   vervangen  worden,  dit  kost  500  SRD.  Eens  per  3  weken  moet  smeerolie  bijgevuld  worden,  er  wordt   één  fles  à  20  SRD  per  1,5  maand  gerekend.  Daarnaast  zijn  er  nog  benzinekosten,  bij  een  gemiddelde   rit  heen  en  weer  naar  de  stad  is  de  chauffeur  ongeveer  90  SRD  aan  brandstof  kwijt.  Tot  slot  worden   er   loonkosten   gerekend   voor   één   taxichauffeur   is   dit   800   SRD   per   maand.   Totaal   komen   de   kosten   per  maand  dan  neer  op  2803,35  SRD.  Dit  komt  neer  op  155,74  SRD  per  dienst.  Dit  is  479,2%  van  de   inkomsten.  

 

102  

Kapper   Een  kapper  is  een  arbeidsintensief  beroep.  De  kosten  die  de  kapper  maakt  liggen  in  de  eerste  plaats   bij  de  huur  van  een  pand,  namelijk  20  SRD/maand.  Daarnaast  heeft  een  kapper  messen  en  scharen   nodig.  Een  tweedehands  kappersmes  wordt  in  Nederland  verkocht  voor  ongeveer  15  euro,  dit  komt   neer   op   60   SRD.   Een   kapper   die   gemiddeld   12,5   klanten   per   dag   knipt   zal   in   ieder   geval   4   verschillende  messen  en  scharen  moeten  hebben  en  deze  eens  in  de  drie  jaar  moeten  vervangen.  Dit   komt   neer   op   een   bedrag   van   6,67   SRD   per   maand.   Daarnaast   moet   een   kapper   shampoo,   gel   en   andere   haarverzorgingsproducten.   Shampoo   kost   gemiddeld   10   SRD   per   fles,   gel   5   SRD   en   een   haarstijlingsproduct  12  SRD.  Een  kapper  zal  per  week  ongeveer  1  fles  shampoo,  2  potten  gel  en  0,5   fles   haarstijlingsproduct   nodig   hebben.   Daarnaast   heeft   de   kapper   nog   haarelastiekjes   en   kralen   nodig.  Dit  zijn  zeer  goedkope  producten,  hiervoor  wordt  een   bedrag  van  30  SRD  per  maand  geschat.   Hierbij  komen  de  loonkosten  voor  2  werknemers,  dit  is  maandelijks  1600  SRD.  De  totale  kosten  per   maand   komen   dan   neer   op   1760,67   SRD.   De   kapper   heeft   gemiddeld   12,5   klant   per   dag,   dus   maandelijks  375  klanten.  De  kosten   om  één  dienst  te  leveren  komen  in  dit  geval  neer  op  3,70  SRD   per  klant.  Dit  is  slechts  49,3%  van  de  prijs.  1,037146  

 

E.6  

Multi-­‐criteriatabel  

In   een   multi-­‐criteriatabel   worden   de   resultaten   van   de   criteria   voor   alle   ondernemingen   overzichtelijk   weergegeven   in   een   tabel.   In   Figuur   3:   Prestatie-­‐indicatoren   voor   de   business   oppurtunities   worden   de   eenheden   van   de   verschillende   criteria   weergegeven.   In   de   onderstaande   tabel  staan  de  resultaten  uit  E.1  tot  en  met  E.5  weergegeven.     Tabel  14:  Multi-­‐criteria  analyse  

 

 

Boekhandel   Groente-­‐  en   fruithandel   Meubelhandel   Slagerij   Kledingzaak   Visserij  en   vishandel   Drogisterij   Uitzendbureau   Crèche   Personen-­‐ vervoer   Kapper  

Grootte   afzetmarkt   72  

234  

Initiële   investering   4.700  

Groeipo-­‐ tentie   0  

Kapitaal-­‐ intensiviteit   1.344,55  

%  t.o.v.   verkoop   3.585  

710  

57.763  

26.920  

154  

3,84  

128  

479   1138   639  

78.000   112.667   39.815  

16.300   33.784   8.580  

9   92   26  

1.207   17,46   23,80  

101   87   79  

862  

81.250  

24.136  

50  

1,80  

24  

479   447   400  

11.131   60.760   14.333  

4.280   1.940   1.210  

0   18   60  

5,65   4.827,78   94,48  

81   40   121  

191  

50.700  

10.000  

8  

155,74  

479  

240  

40.625  

1.350  

15  

3,70  

49  

Omzet  

  E.7  

 SMARt  analyse  

Met   de   informatie   uit   het   multi-­‐criteriatabel   kan   de   Simple   Multi-­‐Attribute   Rating   Technique(SMART)-­‐tabel   gemaakt   worden.   In   deze   tabel   worden   de   waarden   uit   de   voorgaande  

 

103  

tabel  relatief  gemaakt  en  krijgt  ieder  criteria  een  weging,  waardoor  ieder  alternatief  een  totaalscore   krijgt.  Het  alternatief  met  de  hoogste  totaalscore  komt  uit  de  toets  naar  voren  als  onderneming  die   het  meeste  succes  zal  hebben.  Als  eventuele  tussenstap  kunnen  de  ondernemingen  met  de  laagste   scores   alvast   verwijderd   worden,   aangezien   deze   vaak   veel   invloed   hebben   op   de   relatieve   scores.     De  criteria  krijgen  een  verschillende  weging,  aangezien  niet  elk  criterium  evenveel  invloed  heeft  op   de  gewenste  situatie.  De  omzet  en  groeipotentie  zijn  als  belangrijkste  criteria  aangeduid,  aangezien   dezen   een   indicatie   geven   van   de   ondernemingskansen   in   de   sector.   De   huidige   grootte   van   de   afzetmarkt   is   een   belangrijke   indicator   om   na   te   gaan   of   een   opstartende   onderneming   genoeg   klandisie   kan   verwerven,   terwijl   de   initiële   investering   aangeeft   hoe   groot   de   barrière   is   om   de   onderneming   op   te   zetten.   De   kapitaalintensiviteit   en   het   percentage   hiervan   ten   opzichte   van   de   verkoop  zijn  ook  indicatoren  voor  de  succeskans  van  een  opstartende  onderneming,  maar  omdat  het   onderzoek   zich   richt   op   het   creëren   van   werkgelegenheid   zijn   deze   van   minder   groot   belang.   De   initiële  resultaten  van  de  SMART-­‐tabel  worden  hieronder  weergegeven.     Tabel  15:  SMART-­‐analyse  

  Weging   Boekhandel   Groente-­‐  en   fruithandel   Meubelhandel   Slagerij   Kledingzaak   Visserij  en   vishandel   Drogisterij   Uitzendbureau   Crèche   Personen-­‐ vervoer   Kapper  

Grootte   afzetmarkt   2   0  

3,5   0  

Initiële   investering   2   0,89  

Groeipo-­‐ tentie   3   0  

Kapitaal-­‐ intensiviteit   1   0,72  

%  t.o.v.   verkoop   1,5   0  

0,60  

0,51  

0,21  

1  

1,00  

0,96  

6,99  

0,38   1   0,53  

0,69   1   0,35  

0,54   0   0,77  

0,06   0,60   0,17  

0,75   1,00   1,00  

0,97   0,98   0,98  

6,48   9,77   6,81  

0,74  

0,72  

0,30  

0,32  

1  

1  

8,06  

0,38   0,35   0,31  

0,10   0,54   0,13  

0,91   0,98   1  

0   0,12   0,39  

1,00   0   0,98  

0,98   0,99   0,97  

5,40   6,40   6,68  

0,11  

0,45  

0,73  

0,05  

0,97  

0,87  

5,68  

0,16  

0,36  

1,00  

0,10  

1,00  

0,99  

6,37  

Omzet  

Score   x   2,50  

  Met   een   score   van   2,50   kan   er   geconcludeerd   worden   dat   een   boekhandel   geen   lucratieve   onderneming  is  voor  Marowijne.  Wat  opvalt    is  dat  de  boekhandel  ook  veel  invloed  uitoefent  op  de   relatieve  scores.  Doordat  de  boekhandel  niet  lucratief  is  kan  ervoor  gekozen  worden  om  deze  weg  te   strepen  uit  de  SMART-­‐analyse,  om  zo  een  reëler  beeld  te  verkrijgen.  Dit  geldt  gedeeltelijk  ook  voor   het  uitzendbureau.  Met  een  score  van  6,40  kan  er  geconcludeerd  worden  dat  deze  onderneming  niet   erg  succesvol  zal  worden.  Bij  kapitaalintensiviteit  wordt  een  heel    vertekend  beeld  gegeven  worden   door   het   het   uitzendbureau   mee   te   nemen   in   de   test.   Op   basis   van   hiervan   wordt   het   uitzendbureau   niet   meer   meegenomen,   om   een   grotere   spreiding   in   de   scores   van   de   andere   ondernemingen   te   krijgen.  In  de  tabel  op  de  volgende  bladzijde  staat  de  uitkomst  van  de  alternatieve  SMART-­‐analyse.        

 

104  

      Tabel  16:  Gevoeligheidsanalyse  SMART-­‐tabel  

  Weging   Groente-­‐  en   fruithandel   Meubelhandel   Slagerij   Kledingzaak   Visserij  en   vishandel   Drogisterij   Crèche   Personen-­‐ vervoer   Kapper  

Grootte   afzetmarkt   2  

3,5  

Initiële   investering   2  

Groeipo-­‐ tentie   3  

Kapitaal-­‐ intensiviteit   1  

%  t.o.v.   verkoop   1,5  

0,55  

0,46  

0,21  

1  

1,00  

0,77  

8,29  

0,30   1   0,47  

0,66   1   0,28  

0,54   0   0,77  

0,06   0,60   0,17  

0   0,99   0,98  

0,83   0,86   0,88  

5,42   9,58   6,27  

0,71  

0,69  

0,30  

0,32  

1  

1  

7,94  

0,30   0,22  

0   0,03  

0,91   1  

0   0,39  

1,00   0,92  

0,87   0,79  

4,73   5,82  

0  

0,39  

0,73  

0,05  

0,87  

0  

3,85  

0,05  

0,29  

1,00  

0,10  

1,00  

0,95  

5,84  

Omzet  

Score   x  

  Uit  deze  tabel  blijkt  dat  de  scores  van  de  ondernemingen  niet  wezenlijk  verschillen  van  de  originele   tabel.  Hiermee  is  aangetoond  dat  de  aanwezigheid  van  de  boekhandel  en  het  uitzendbureau  in  de   SMART-­‐analyse  geen  bepalend  effect  heeft  op  het  eindresultaat.  Tabel  12  kan  daardoor  gebruikt   worden  ter  onderbouwing  van  het  advies  over  de  succeskansen  van  de  ondernemingen.    

 

105  

  Bijlage  F:  De  indeling  van  het  onderwijs  in  Suriname   In  de  onderstaande  figuur  staat  de  onderwijsstructuur  van  Suriname  uitgelegd.  (Van  De  Weg,  2008).   Uit  dit  figuur  is  op  te  maken  dat  het  hoogste  onderwijsniveau  in  Marowijne,  de  MULO,  normaal   gesproken  tot  de  16-­‐jarige  leeftijd  opleid.  Hierna  staan  de  kinderen  voor  de  keus  om  in  Paramaribo   door  te  leren  of  om  te  gaan  werken.    

  Figuur  10:  De  onderwijsstructuur  in  Suriname  

 

106  

Bijlage  G:  Actorenanalyse   De   eerste   stap   van   de   actorenanalyse   is   weergegeven   in   Fout!Verwijzingsbron   niet   gevonden..   Hierin   zijn   schematisch   de   belangen,   doelen,   kloof   met   doelen,   oorzaken   en   oplossingsrichtingen   weergegeven.  Er  is  te  lezen  met  welke  problemen,  welke  actor  kampt.  Er  wordt  een  beeld  geschetst   van  de  gewenste  situatie  per  actor,  waarom  deze  situatie  nog  niet  bereikt  is  en  hoe  dit  eventueel  wel   zou  kunnen.   Tabel  17:  Inventarisatie  belangen,  doelen  en  oplossingen  

Actor   Inwoners  van   Marowijne  

Belangen  

Kloof  met   doelen  

Oorzaken  

Oplossings-­‐ richting  

Betere   leefomstandighe den:  lichamelijke   behoeften,   veiligheid  en   zekerheid   Een  welvarender   Marowijne  

Voldoende   financiële   middellen  

Deel  van  de   bevolking  leeft   onder  de   armoedegrens    

Hoge   werkloosheid  

Meer  werk-­‐ gelegenheid   creeëren  

Meer   economische   activiteit,   verdere   ontwikkeling  van   de  regio,  groep   die  naar  de  stad   trekt  beperken  

Hoge   werkloosheid  

Meer   infrastructuur,   het  opzetten  van   een   onderneming   ver-­‐ gemakkelijken  

Winst  maken  

Voorzien  in   behoeften,   betere   leefomstandig-­‐ heden  

Hoge   investeringen,   grote  risico’s  

Lage  locale   productie,   weinig   ondernemingen,   weinig   faciliteiten,   beperkte   infrastructurele   voorzieningen  ,   weinig   investeerders   Beperkt  aantal   investeerders,   ongunstige   voorwaarden   voor  leningen  

Winst  maken  

Een  leidende  rol   innemen  op  het   gebied  van   bauxiet-­‐  en   goudwinning,   behouden  van   hoge  export   Beter  onderwijs   en  meer   ontwikkeling  in   Marowijne  om   in  de  behoeften   van  de  inwoners   te  kunnen   voorzien   De  ontwikkeling   van  Marowijne   stimuleren,   winst  maken  

Uitgeputte   bauxietreserves   in  Marowijne  

De  grondstoffen   zijn  eindig  

Beperkte  kennis   aanwezig  in  de   regio,  geen   hoger  onderwijs  

Weinig  werk-­‐ gelegenheid,   hoger   opgeleiden   trekken  naar  de   stad  

Meer  werk-­‐ gelegenheid   creeëren,  meer   scholing,  een   hogere   onderwijs-­‐ instelling  

Onvoldoende   aantrekkelijke   projecten  om  in   te  investeren  

Beperkt  aantal   ondernemingen   met  intentie  te   groeien,  weinig   faciliteiten  en   infrastructurele   voorzieningen  

Inwoners   enthousias-­‐ meren  te  gaan   ondernemen,   meer  faciliteiten   en  infrastructuur  

Regionale   overheid  

Middel-­‐  en   kleinbedrijven   in  Marowijne  

Suralco  

Een  welvarender   Marowijne  

STOOM  

(Toekomstige)   investeerders  

Doelen  

In  de  toekomst   deel  van  de   winst  genereren  

Gunstigere   voorwaarden   lening,  regio   aantrekkelijker   maken  voor   investeerders   Een  nieuw   gebied   opzoeken,   wegtrekken  uit   Moengo  

 

 

107  

Nu  de  belangen,  doelen  en  oplossingsrichtingen  van  iedere  actor  duidelijk  zijn,  kan  gekeken  worden   naar   de   afhankelijkheid,   toewijding   en   gelijke   richting.   Hierbij   wordt   de   vraag   gesteld   of   actoren   veel   of   weinig   belang   aan   het   probleem   en/of   de   oplossingen   hechten.   Daarnaast   wordt   nagegaan   of   actoren  zullen  participeren  in  een  bepaalde  oplossingsrichting  en  potentiële  bondgenoten  zullen  zijn.   De   oplossing   die   wordt   gezocht   voor   het   probleem   is   werkgelegenheid   creeëren,   er   moet   dan   ook   nagegaan   worden   welke   actoren   hierin   zullen   participeren   en   welke   actoren   dit   eventueel   kunnen   blokkeren.  In  onderstaande  tabel  is  een  schema  te  zien  met  toegewijde,  niet-­‐toegewijde,  kritieke  en   niet-­‐kritieke   actoren   met   tegengestelde   en   gelijkgerichte   percepties.   Linksboven   in   de   tabel,   de   kritieke,  toegewijde  actor  met  gelijkgerichte  percepties  is  een  actor  die  waarschijnlijk  zal  participeren   en  een  belangrijke  potentiële  bondgenoot  is.  Het  middel-­‐  en  kleinbedrijf  valt  hieronder,  omdat  deze   ondernemers   een   cruciale   rol   innemen   binnen   de   probleemsituatie.   Waarschijnlijk   zullen   zij   wel   meewerken   aan   mogelijke   oplossingen   op   het   gebied   van   werkcreatie,   omdat   dit   gericht   is   op   ondernemerschap   vergemakkelijken   en   stimuleren.   De   regionale   overheid   en   stichting   STOOM   worden   gezien   als   niet-­‐kritieke,   toegewijde   actoren.   Dit   zijn   actoren   die   (waarschijnlijk)   zullen   participeren   in   het   oplossen   van   het   probleem   en   zij   worden   gezien   als   bondgenoten.   Echter   zijn   deze  organisaties  niet  cruciaal,  maar  is  hun  medewerking  zeer  gewenst.  De  kritieke,  niet-­‐toegewijde   actoren  zijn  onmisbaar,  maar  moeilijk  te  activeren.  Zowel  de  inwoners  als  de  mogelijke  toekomstige   investeerders   zullen   niet   snel   stappen   ondernemen   richting   een   oplossing.   Voor   investeerders   in   Marowijne  momenteel  nog  geen  aantrekkelijk  gebied,  de  meeste  investeerders  hebben  er  ook  niet   specifiek   baat   bij   dit   gebied   te   ontwikkelen.   Ook   voor   inwoners   is   het   niet   noodzakelijk   te   gaan   ondernemen.Wanneer   zij   zelf   op   dit   moment   vinden   dat   zij   het   goed   hebben,   zijn   zij   moeilijk   te   activeren  tot  ondernemerschap.  Echter  is  het  wel  een  onmisbare  partij.  Tot  slot  valt  Suralco  onder  de   niet-­‐kritieke,   toegewijde   actor   met   tegengestelde   principes.   Voor   Suralco   staat   het   welzijn   in   Marowijne  niet  centraal,  maar  het  behalen  van  winst.Wanneer  zij  uit  de  regio  wegtrekken  zullen  er   veel  banen  wegvallen  of  werknemers  zullen  naar  Paramaribo  moeten  vertrekken.  Dit  heeft  dus  een   negatief   effect   op   de   ontwikkeling   van   de   regio,   maar   dit   is   voor   Suralco   geen   reden   om   te   blijven   wanneer  hier  geen  bauxietreserves  meer  zijn.   Tabel  18:  Overzichtstabel  afhankelijkheden  actoren  

 

 

Gelijkgerichte   percepties,   belangen  en   doelen   Tegengestelde   percepties,   belangen  en   doelen  

Toegewijde  actoren   Kritieke   Niet-­‐kritieke   •

MKB  

 

Niet-­‐toegewijde  actoren   Kritieke   Niet-­‐kritieke   • •

•

Regionale   overheid   STOOM  

•

Suralco  

 

•

Investeerders   Inwoners  

 

 

 

 

108  

Bijlage  H:  Contextanalyse   In  deze  analyse  is  allereerst  een  lijst  contextfactoren  opgesteld  die  te  zien  zijn  in  onderstaande  tabel.   Deze  factoren  kunnen  invloed  hebben  op  het  probleem  of  de  mogelijke  oplossingen,  maar  de   betrokken  actoren  kunnen  niet  direct  invloed  op  deze  factoren  uitoefenen.  De  contextfactoren  zijn   gecategoriseerd  in  verschillende  zogenaamde  ‘drijvende  krachten’.  Dit  zijn  krachten  die  meerdere   factoren  beïnvloeden,  ze  zijn  fundamenteler  en  omvatten  meer  dan  de  contextfactoren.   Tabel  19:  Contextfactoren  gecategoriseerd  

Economie     Investeerders   Vraag  vanuit  Frans-­‐Guyana   Koers  Surinaamse  Dollar     Beleid     Subsidies   Institutionele  bijstand   Controle  op  vergunningen   Corruptie   Handelsovereenkomsten  (VS,  Frans-­‐Guyana)   Demografie     Populatiegroei   Consumptie  per  capita   Infrastructuur     Bereik  en  kwaliteit  elektriciteitsnetwerk   Transportkosten   Bereikbaarheid  Marowijne     Cultuur  en  omgeving     Houding  ten  opzichte  van  informeel  ondernemen   Aanwezigheid  nieuwe  bauxietreserves   Houding  ten  opzichte  van  ondernemen   Opleiding       De   drijvende   krachten   kunnen   ingedeeld   worden   naar   belang   en   onzekerheid,   zoals   te   zien   is   in   Fout!Verwijzingsbron  niet  gevonden..  Deze  indeling  zal  nu  verder  worden  toegelicht.   Infrastructuur   Een   goede   infrastructuur   is   erg   belangrijk   voor   een   economische   actief   en   ontwikkeld   Marowijne.   Een   solide   wegennet,   spoorlijn   of   haven   maakt   het   exporteren   en   importeren   gemakkelijker.   De   onzekerheid   van   bijvoorbeeld   de   bereikbaarheid   van   Marowijne   en   de   kwaliteit   van   het   elektriciteitsnetwerk  is  niet  erg  groot.  Dergelijke  aanpassingen  gaan  gepaard  met  grote  investeringen   en  zijn  erg  tijdrovend.  Het  is  niet  erg  waarschijnlijk  dat  het  insfrastructurele  netwerk  in  de  toekomst   sterk  veranderd  is.  Daarom  valt  infrastructuur  in  de  categorie  hoog  belang  en  lage  onzekerheid.   Beleid   Beleid   heeft   een   lage   onzekerheid,   maar   een   hoog   belang.   Het   landelijke   beleid,   zoals   een   institutionele  bijstand,  subsidies  en  heffingen,  controles  en  handelsovereenkomsten,  is  erg  belangrijk   voor  de  toekomstige  situatie.  Als  de  nationale  overheid  ondernemerschap  stimuleert  door  subsidies  

 

109  

of  andere  gunstige  voorwaarden,  zal  de  economische  activiteit  in  Marowijne  toenemen.  Ook  middels   handelsovereenkomsten  met  Frans-­‐Guyana  kan  de  situatie  in  Marowijne  sterk  veranderen.  Echter  is   hier   weinig   onzekerheid   over,   de   afgelopen   jaren   is   op   dit   gebied   namelijk   niet   veel   veranderd.   De   nationale   overheid   zal   in   de   nabije   toekomst   nog   geen   hoge   prioriteit   stellen   op   structurele   wijzigingen  in  het  beleid,  omdat  Suralco  hier  nu  nog  de  scepter  zwaait.     Cultuur  en  omgeving     De   cultuur   en   omgeving   is   erg   belangrijk   voor   de   toekomstige   situatie.   Het   opleidingsniveau   en   de   houding   van   inwoners   ten   opzichte   van   ondernemerschap   bepaalt   mede   de   werkloosheid,   iets  wat   een   belangrijke   factor   is   voor   de   ontwikkeling   van   Marowijne.   Onder   omgeving   worden   ook   de   mogelijke  aanwezigheid  van  extra  bauxietreserves  gerekend,  wat  een  verlenging  van  het  verblijf  van   Suralco   tot   gevolg   kan   hebben.   Dit   is   iets   wat   nog   erg   onzeker   is,   er   wordt   bodemonderzoek   uitgevoerd  maar  er  is  nog  niets  bekend  over  een  mogelijk  nieuwe  mijn.  Mocht  Suralco  langer  in  de   regio  blijven,  zal  de  werkloosheid  waarschijnlijk  minder  snel  toenemen.  De  houding  van  inwoners  ten   opzichte   van   ondernemerschap   en   informeel   werkzaam   zijn,   is   iets   wat   niet   te   voorspellen   en   ook   moeilijk  te  beïnvloeden  is.  Daarom  valt  cultuur  en  omgeving  in  de  categorie  hoge  onzekerheid.   Economie   Er   zijn   verschillende   economische   aspecten   van   belang   voor   de   probleemsituatie,   die   tevens   erg   onzeker   zijn.   Het   aantal   mogelijke   toekomstige   investeerders   hangt   af   van   veel   andere   factoren.   Zoals  de  potentie  van  Marowijne,  het  al  dan  niet  blijven  van  Suralco,  de  handelsovereenkomsten  met   Frans-­‐Guyana  en  de  economische  situatie  in  heel  Suriname.  Ondanks  deze  grote  onzekerheid  zijn  de   investeerders   erg   belangrijk   voor   de   toekomst   van   de   regio,   zonder   investeerders   komen   geen   nieuwe   ondernemingen   van   de   grond.   Ook   de   vraag   vanuit   Frans-­‐Guyana   is   belangrijk   voor   de   economische   activiteit   in   Marowijne.   Wanneer   de   vraag   vanuit   Frans-­‐Guayana   sterkt   toeneemt   –   bijvoorbeeld   omdat   zogenaamde   ‘hosselaars’   legaal   het   land   in   mogen   –   kan   de   afzetmarkt   van   verschillende  ondernemingen  in  Marowijne  aanzienlijk  groter  worden.  Echter  is  de  vraag  moeilijk  in   te   schatten,   omdat   hier   nog   geen   onderzoek   naar   gedaan   is.   Tot   slot   fluctueert   de   koers   van   de   Surinaamse   Dollar   sterk,   terwijl   deze   erg   belangrijk   is   voor   de   handelspositie   van   Suriname   ten   opzichte  van  de  VS,  Canada  en  Europa.   Demografie   Als   consumptie   sterk   toeneemt,   moet   er   meer   geproduceerd   worden.  Dit   kan   grote   effecten   hebben   op   de   economische   activiteit.   Echter   is   dit   geen   onzekere   factor,   omdat   consumptie   relatief   voorspelbaar   is.   Als   de   populatiegrootte   sterk   toeneemt,   zullen   er   meer   scholen,   banen   en   voorzieningen   gecreëerd   moeten   worden.   De   populatiegrootte   is   dan   ook   erg   belangrijk   voor   de   oplossingsrichtingen.   Daarnaast   is   dit   een   zeer   onzekere   factor.   Wanneer   Suralco   de   regio   zou   verlaten,   is   de   kans   aanwezig   dat   veel   inwoners   naar   Paramaribo   trekken.   Dit   kan   drastische   demografische  veranderingen  tot  gevolg  hebben.    

 

110  

    Tabel  20:  Contextfactoren  geclassificeerd  naar  belang  en  onzekerheid  

Onzekerheid  

 

Laag    

Hoog    

Infrastructuur   Beleid  

Cultuur  en  omgeving   Economie   Demografie  

Laag   Belang   Hoog  

  Met  deze  drie  krachten  die  van  groot  belang  zijn  voor  de  probleemsituatie  en  een  onzekere  toekomst   hebben,  zijn  verschillende  toekomstsituaties  te  schetsen.  Wanneer  de  twee  uitersten  van  iedere   drijvend  kracht  op  een  assenstelsel  worden  uitgezet,  moeten  alle  toekomst  scenario’s  binnen  dit   stelsel  vallen.  Dit  is  te  zien  in  onderstaand  figuur,  Figuur  10.    

  Figuur  10:  Mogelijke  toekomst  scenario's  

 

111  

 

Bijlage  H:  verslag  van  de  krutu,  24-­‐1-­‐‘11  te  Moengo   Een   krutu   is   een   bijeenkomst   tussen   verschillende   belanghebbenden   met   als   doel   om   deze   te   informeren   en   een   algemene   consensus   te   bereiken.   In   dit     verslag   wordt   beschreven   welke   belanghebbenden  aanwezig  waren,  wat  hun  raakvlak  met  het  onderzoek  was  en  welke  dingen  er  zijn   besproken  in  de  krutu.  Er  kan  gesteld  worden  dat  de  krutu  een  succes  was,  alle  aanwezigen  waren   enthousiast  over  de  resultaten  van  het  onderzoek  en  enthousiast  over  de  beslissingen  die  in  de  krutu   zijn  genomen.   Voor   de   krutu   is   iedereen   uitgenodigd   die   langdurig   bij   ons   onderzoek   betrokken   is   geweest   en/of   een  nuttige  bijdrage  kan  leveren  aan  het  vervolg  van  dit  project.  De  aanwezigen  waren:    

-­‐ -­‐ -­‐ -­‐ -­‐ -­‐

Dhr  Sondrejoe     Dhr.  Healy         Dhr.  Schalwijk       Mevr.  Emmie  Pinas     Mevr.  Genevieve  Pinas   Dhr.  Dijkman       Pelgrimkondre          

districtscommissaris(  dc)  Marowijne   consultant  bij  het  closureplan  van  Suralco   directeur  Waaldijk  MULO   lerares  Waaldijk  MULO  en  initiator  opzet  IMEO   onderzoeker  economie  MO  Fonds   MO   Fonds,   betrokken   bij   agrarisch   centrum  

Verder   waren   er   bij   de   krutu   nog   twee   beleidsadviseurs   die   de   dc   bijstonden   tijdens   de   krutu:   een   bestuurskundige  en  een  econoom.     De  krutu  is  begonnen  met  een  presentatie  van  het  onderzoek  ‘Inkomensverwerving  Marowijne’.  In   deze   presentatie   is   uiteengezet   welke   stappen   er   tijdens   het   onderzoek   gezet   zijn   om   tot   de   eindconclusies   te   komen.   Als   eerste   is   het   onderzoeksdoel   nog   eens   herhaald,   vervolgens   is   de   methode   onderbouwd,   daarna   is   het   belang   van   het   onderzoek   duidelijk   gemaakt   in   de   situatieschets.   Verder   in   de   presentatie   zijn   de   knelpunten   gepresenteerd,   zowel   tussen   de   betrokken   actoren   als   de   knelpunten   die   in   de   kwalitatieve   analyse   naar   voren   kwamen.   De   knelpunten  zijn  geïdentificeerd  als  ‘verklaringen  waarom  het  district  weinig  ondernemend  is  naast  de   bauxietindustrie  en    omstandigheden  waardoor  ondernemerschap  belemmerd  wordt’.  Tevens  zijn  de   tests   besproken   die   gebruikt   zijn   om   de   vruchtbare   ondernemingskansen   te   onderzoeken.   Daarna   zijn   de   conclusies   en   de   aanbevelingen   besproken.   Daarna   is   er   aangekondigd   over   welke   zaken   er   in   de  krutu  overlegd  moet  worden,  namelijk  de  opzet  van  een  hogere  onderwijsinstelling,  de  noodzaak   van   een   vervolgonderzoek   naar   de   exportkansen   in   Frans-­‐Guyana   en   de   te   nemen   beleidsmaatregelen.     Tijdens  deze  bespreking  is  er  door  dhr.  Schalwijk  en  mevr.  Emmie  Pinas  duidelijk  gemaakt  dat  er  hulp   nodig   is   bij   het   verbeteren   van   het   onderwijs,   zowel   bij   het   opzetten   van   een   hogere   onderwijsinstelling   als   bij   de   toepassing   van   ondernemerschap   in   de   MULO.   Dit   is   door   de   dc   erkend.   Doordat  de  les  ondernemerschap  van  23  januari  goed  bevallen  is  bij  zowel  de  school  als  bij  ons  is  er   besloten  dat  wij  betrokken  blijven  bij  het  implementeren  van  ondernemerschapslessen  in  de  MULO.   Dit   zal   gedaan   worden   door   op   verzoek   verder   materiaal   aan   te   leveren,   op   zoek   te   gaan   naar   adviezen   van   externe   partijen   en     als   tussenpersoon   te   fungeren   tussen   de   MULO   en   de   externe  

 

112  

partij.   Voor   de   opzet   van   de   hogere   onderwijsinstelling   is   door   dhr.   Schalwijk,   dhr.   Healy,   dhr.   Sondrejoe  en  zijn  adviseurs  aangegeven  dat  er  behoefte  is  aan  een  technisch  geörienteerde  school  in   plaats  van  een  economische.  Er  kan  dan  gedacht  worden  aan  een  technische  school  waar  de  focus   ligt   op   de   landbouw,   aangezien   de   landbouwsector   uit   het   onderzoek   is   gebleken   als   een   kansrijke   sector.   Door   ons   is   echter   wel   benadrukt   dat   de   inwoners   van   Marowijne   vaak   wel   zelf   verworven   kennis  bezitten  over  dit  soort  onderwerpen,  maar  dat  ondernemen  en  management  een  onbekend   gebied   voor   ze   is.   In   overleg   is   daarom   besloten   dat   de   toekomstig   op   te   zetten   school   ook   een   duidelijk  economisch  aspect  moet  hebben,  zodat  men  later  beter  een  bedrijf  kan  opzetten.     Met   betrekking   tot   het   vervolgonderzoek   is   er   besproken   over   het   voorstel   dat   mevr.   Genevieve   Pinas   in   haar   onderzoek   in   Marowijne   ook   gaat   kijken   naar   de   marktgrootte   in   Frans-­‐Guyana   met   betrekking   tot   de   export.   Hier   was   iedereen   het   al   snel   over   eens.   De   districtscommissaris   geeft   hiernaast  aan  dat  hij  ook  contact  heeft  met  zijn  collega’s  in  Frans-­‐Guyana  over  dit  onderwerp.   Daarnaast   is   er   nog   besproken   of   er   extra   onderzoek   nodig   is   naar   het   opzetten   van   een   agrarisch   centrum  in  Marowijne,  zoals  aanbevolen  is  in  het  rapport.  Dhr.  Dijkman  geeft  de  aanwezigen  extra   informatie   over   het   pilot   project   wat   momenteel   gestart   is   door   STOOM   en   geeft   de   toekomstige   strategie   weer.   Dhr.   Healy   benadrukt   dat   hij   goede   ervaringen   heeft   in   Suriname   met   ‘strategic-­‐ niche-­‐management’,  waarbij  er  stapsgewijs  gekeken  wordt  of  het  mogelijk  is  om  een  pilot  project  in   een   grotere   vorm   toe   te   passen.   Daarom   wordt   er   besloten   dat   het   vervolgonderzoek   voor   het   agrarisch  centrum  zich  moet  richten  op  de  evaluatie  en  uitwerking  van  de  huidige  ontwikkelingen  in   Pelgimkondre.   Verder   geeft   dhr.   Healy   ook   nog   extra   input.   Hij   mist   de   ontwikkeling   van   de   houtindustrie  in  de  aanbevelingen,  terwijl  dit  volgens  hem  wel  veel  potentie  heeft.  Wij  geven  aan  dat   wij  dat  wel  degelijk  onderzocht  hebben,  maar  uit  onze  test  niet  naar  voren  kwam  als  haalbare  optie   vanwege   de   hoge   investeringen.   Dhr.   Healy   geeft   aan   dat   er   met   behulp   van   een   ‘Lucas   mill’   goedkoop   en   efficiënt   aan   houtkap   gedaan   kan   worden,   zoals   hij   al   in   een   eerder   stadium   heeft   aangegeven.  Ons  onderzoek  was  toen  al  in  een  vergevorderd  stadium  en  daarom  is  ervoor  gekozen   om   dit   niet   meer   mee   te   nemen.     Met   de   nieuwe   informatie   wordt   er   besloten   dat   er   nogmaals   gekeken  kan  worden  naar  de  opzet  van  de  houtindustrie  in  Marowijne.     Wat  betreft  de  maatregelen  met  betrekking  tot  het  beleid  is  de  meest  concrete  maatregel  uitsluitend   ter  sprake  gekomen:  het  opzetten  van  een  markt  in  Moengo.  De  districtscommissaris  geeft  aan  dat   hij   pas   geleden   is   begonnen   met   het   plan   om   de   markt   in   Moengo   te   herintroduceren.   Dit   om   de   handel   voor   de   mensen   in   de   rurale   gebieden   te   vergemakkelijken   en   om   handel   in   Marowijne   aantrekkelijker   te   maken.   Dhr.   Healy   geeft   aan   dat   er   veel   aandacht   besteed   moet   worden   aan   de   regelmaat   van   deze   markt,   zodat   de   inwoners   van   de   rurale   gebieden   precies   weten   wanneer   ze   bijvoorbeeld   moeten   oogsten.   Wij   benadrukken   dat   deze   maatregel   redelijk   eenvoudig   door   te   voeren   is,   terwijl   de   formele   sector   ook   wrodt   gestimuleerd.   Het   is   een   goede   eerste   stap   op   weg   naar  een  meer  formele  economie.  Er  wordt  besloten  dat  de  districtscommissaris  verder  gaat  met  zijn   activiteiten  voor  de  opzet  van  de  markt.  Wat  betreft  de  overgang  naar  een  formele  economie  deelt   de   districtscommissaris   mede   dat   er   een   pilotproject   gestart   is   in   Albina   met   het   verstrekken   van   eenvoudige   handelsvergunningen.   Dit   om   meer   inzicht   te   krijgen   in   de   producten   die   verhandeld   worden.   Vervolgens   kaarten   wij   aan   dat   er   meer   informatie   beschikbaar   gesteld   kan   worden   als   mensen   een   bedrijf   willen   opzetten.   Dit   kan   door   bijvoorbeeld   een   folder   te   maken   waarin   de   belangrijke  zaken  vermeld  staan  en  eventuele  contacten  naar  begeleidende  organisaties.  Dhr.  Healy   geeft   als   advies   dat   er   eens   in   de   maand   een   medewerker   van   de   Kamer   van   Koophandel   en  

 

113  

Fabrieken   om   voorlichting   te   geven   over   de   registratie   van   een   bedrijf   en   de   voordelen   hiervan.   Eventueel  kan  dit  later  uitgebreid  worden,  waardoor  mensen  ook  in  Marowijne  hun  bedrijf  kunnen   laten   registreren.   Dit   zal   de   formele   economie   ten   goede   komen.   Over   de   punten   ‘vergunningaanvraag   verkorten’   en   ‘meer   eigendomsrecht’   wordt   al   gauw   geconstateerd   dat   het   weinig   waarde   heeft   om   het   in   deze   setting   erover   te   hebben,   aangezien   dit   op   nationale   schaal   besproken  dient  te  worden.    

Bijlage  I:  SWOT  analyse   In  de  SWOT  analyse  worden  de  sterktes,  zwaktes,  kansen  en  bedreigingen  van  het  project  bekeken.   In  tabel  1  is  deze  analyse  te  zien.  In  de  rijen  staan  de  sterktes  en  de  zwaktes  en  in  de  kolommen  zijn   de  kansen  en  bedreigingen  te  zien.  De  zwarte  vakjes  geven  de  ‘interessante’  combinaties  aan  die  in   deze  paragraaf  worden  toegelicht.   Tabel  21:  SWOT-­‐analyse  

Één  onderneming  wordt  groot  

 

   

Beperkte  kennis  van  de  vraag  naar  producten/diensten  

Beperkte  creativiteit  voor  ondernemingsmogelijkheden  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

Export  naar  Paramaribo/Frans-­‐Guyana  

   

   

   

   

   

   

   

   

Men  wordt  gemotiveerd  om  te  studeren  

   

   

   

   

   

   

   

   

Sneeuwbaleffect  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

BEDREIGINGEN  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

Winst  wordt  niet  in  bedrijf  gestoken  

   

   

   

   

   

   

   

   

Geen  medewerking  overheden  

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

Onvoldoende  investeringen  

   

ZWAKTES  

Weinig  infrastructuur  aanwezig  

 

   

Formeel  ondernemerschap  zit  niet  in  de  cultuur  in  Marowijne  

 

   

Focus  op  inwoners  die  zelf  ontwikkelen  

KANSEN  

STERKTES  

Langetermijnvisie  aanwezig  

   

Door  mbo-­‐opleiding  mensen  met  kennis  van  economie  

   

Veel  diversiteit  kleine  ondernemingen  

   

   

114  

  Wanneer   naar   de   kansen   en   sterktes   wordt   gekeken   komen   twee   belangrijke   combinaties   naar   voren.  Allereerst  de  langetermijnvisie,  die  wordt  gezien  als  sterkte.  Het  project  focust  zich  namelijk   op  het  leren  aan  inwoners  hoe  je  een  onderneming  opzet.  Op  die  manier  kunnen  zij  zelf  in  hun  eigen   onderhoud  voorzien  en  zichzelf  ontwikkelen.  Daarom  kan  deze  sterkte  gecombineerd  worden  met  de   kans  dat  wanneer  er  ondernemingen  opgezet  worden,  mensen  gemotiveerd  worden  om  dit  zelf  ook   te  gaan  doen  en  hiervoor  te  gaan  studeren.  Het  is  dan  ook  erg  belangrijk  aan  deze  langetermijnvisie   vast   te   houden   en   ervoor   te   zorgen   dat   de   inwoners   alles   zelf   gaan   doen   en   wij   slechts   een   enthousiasmerende   en   adviserende   rol   spelen.   Een   tweede   combinatie   tussen   een   sterkte   en   een   kans,   is   een   diversiteit   aan   ondernemingen   en   een   sneeuwbaleffect.   De   sterkte   is   dat   in   dit   onderzoek   de   focus   niet   ligt   op   één   soort   onderneming,   maar   juist   op   een   verscheidenheid   aan   ondernemingen  in  Marowijne.  Wanneer  er  veel  verschillende  ondernemingen  opgezet  worden,  is  er   een  kans  dat  mensen  interesse  hebben  in  of  expert  zijn  op  gebied  van  één  van  deze  sectoren.  Dit  kan   leiden   tot   steeds   meer   ondernemingen,   wat   vervolgens   tot   nog   meer   ondernemingen   leidt.   Het   zogenaamde  sneeuwbaleffect.   Echter  is  formeel  en  gestructureerd  ondernemerschap  iets  wat  in  Marowijne  nog  niet  erg  gebruikelijk   is,   het   zit   wellicht   niet   zo   sterk   in   de   cultuur.   Dit   kan   gezien   worden   als   een   van   de   zwaktes.   Er   wordt   over   het   algemeen   meer   van   dag   tot   dag   geleefd.   Dit   is   ook   een   verklaring   waarom   de   informele   sector   zo   groot   is   en   de   formele   sector   zo   klein.   Daarnaast   wordt   er   ten   opzichte   van   het   Westen   minder   focus   op   carrière   en   opleidingsniveau   gelegd.   Mede   door   dit   cultuurverschil,   is   de   kans   aanwezig  dat  het  sneeuwbaleffect  niet  op  gang  komt.  Een  andere  kans  is  dat  een  onderneming  zich   niet   alleen   richt   op   Marowijne,   maar   ook   op   Paramaribo   en   Frans-­‐Guyana   en   hierheen   producten   gaat  exporteren.  Echter  is  een  van  de  zwaktes  dat  de  infrastructuur  in  de  regio  beperkt  is.  Om  met   regelmaat  producten  te  exporteren  naar  Paramaribo  en/of  Frans-­‐Guyana,  is  goede  infrastructuur  een   vereiste  om  het  rendabel  te  maken.  Met  het  oog  op  deze  kans-­‐zwakte  combinatie,  is  het  belangrijk   dat  ondernemingen  zich  voornamelijk  richten  op  de  lokale  vraag.  Mocht  een  bedrijf  verder  uitgroeien   en   gaan   willen   exporteren,   is   het   een   voorwaarde   dat   de   infrastructuur   verbeterd   wordt.   Iets   wat   hoge  kosten  met  zich  meebrengt.     Een  belangrijke  bedreiging  is  dat  zodra  er  een  onderneming  opgezet  wordt  en  deze  winst  maakt,  de   winst   niet   opnieuw   in   het   bedrijf   wordt   gestoken.   Met   name   in   combinatie   met   de   zwakte   dat   ondernemerschap  niet  in  de  Surinaamse  cultuur  zit,  is  dit  een  bedreiging  die  extra  aandacht  verdient.   Echter   kan   een   goede   langetermijnvisie   ervoor   zorgen   dat   ondernemers   zich   bewust   worden   van   het   belang  dat  geld  opnieuw  in  het  bedrijf  wordt  gestoken,  en  niet  wordt  uitgegeven  aan  mooie  auto’s   en   kleding.   Daarom   is   het   belangrijk   dat   wij   deze   langetermijnvisie   helder   overbrengen   op   de   inwoners,  bijvoorbeeld  door  middel  van  bijeenkomsten  en  workshops.  Een  andere  bedreiging  is  dat   er  onvoldoende  investeerders  zijn  die  interesse  hebben  in  de  onderneming.  Deze  bedreiging  wordt   afgezwakt   door   de   sterke   van   de   verscheidenheid   aan   ondernemingen.   Wanneer   er   een   grote   diversiteit   aan   ondernemingen   is,   is   er   vast   een   sector   waarin   de   investeerder   wel   interesse   heeft   en   in  wil  investeren.   Er  zal  met  name  ingezet  worden  op  de  grote  diversiteit  aan  ondernemingen.  Op  die  manier  is  de  kans   groot  dat  de  bedreiging  van  het  tekort  aan  investeringen  een  groot  probleem  wordt.  Daarnaast  kan   een  grote  verscheidenheid  aan  ondernemingen  een  sneeuwbaleffect  tot  gevolg  hebben.  Tot  slot  zal   altijd  de  langetermijnvisie  in  het  achterhoofd  gehouden  moeten  worden.  Door  daar  de  focus  op  te  

 

115  

leggen  is  de  kans  kleiner  dat  winst  in  eigen  zak  wordt  gestoken  in  plaats  van  in  het  bedrijf.  Als  er  een   heldere   langetermijnvisie   opgesteld   is,   kunnen   jongeren   extra   gemotiveerd   worden   om   te   gaan   studeren  en  zelf  te  gaan  ondernemen.  

 

116  

 

Bijlage  J:  Verslag  les  ondernemerschap  Waaldijk  MULO   Op   21   januari   2010   is   er   door   ons   een   les   ondernemerschap   gegeven   aan   de   vierde   klas   van   de   Waaldijk   MULO,   te   Moengo.   Gedurende   deze   les   moesten   de   leerlingen   brainstormen   over   ondernemerschap,   een   eigen   businessplan   schrijven   in   groepen   en   deze  presenteren.  Het  doel  van  deze   les   was   om   de   leerlingen   een   introductie   in   ondernemerschap   te   geven.   Op   deze   manier   is   bekeken   hoe   enthousiast   de   leerlingen   voor   het   ondernemerschap   zijn,   zodat   dit   een   stimulans   kan   zijn   voor   het   opzetten   van   de   economische   mbo-­‐ opleiding,  IMEO.  

Afbeelding  1:  woordspin  ondernemerschap  

Er   zijn   op   dit   moment   plannen   volgend   jaar   een   IMEO   in   Moengo   te   vestigen.   Docente   Handelswetenschappen   van   de   Waaldijk   MULO,  Emmie  Pinas,  is  bezig  met  het  opzetten  hiervan.  Om  haar  te  stimuleren  dit  door  te  zetten  en   haar   zicht   te   geven   op   de   kennis   en   het   enthousiasme   van   de   leerlingen   met   betrekking   tot   ondernemerschap,  is  deze  les  gegeven.     De   les   startte   met   een   brainstormsessie   over   ondernemerschap.   Zoals   te   zien   is   in   Fout!Verwijzingsbron   niet   gevonden.   hebben   de   leerlingen   nagedacht   over   wat   ondernemerschap   inhoudt.  Vervolgens  zijn  zij  gedurende  60  minuten  in  groepen  van  4  tot  5  leerlingen  gaan  werken  aan   een   opdracht.   In   deze   opdracht   staat   een   fictief   persoon   beschreven,   die   een   onderneming  wil  opzetten.  Deze  persoon  moet   een   businessplan   schrijven,   maar   heeft   hierbij   de   hulp   van   de   leerlingen   nodig.   Iedere   groep   had   een   andere   onderneming   –   groentehandel,   visserij,   slagerij,   bakkerij   en   kapper  –  en  moest  vragen  beantwoorden  over   de   concurrentie,   grootte   van   de   afzetmarkt,   marketing   en   reclame,   de   verwachte   omzet,   groeipotentie   en   stappen   om   door   te   groeien   Afbeelding  2:  klas  werkend  aan  casussen  

op   de   lange   termijn.   Nadat   de   leerlingen   hier   aan   gewerkt   hadden,   moesten   zij   dit   presenteren  in  groepen.    

Gedurende   de   brainstorm   deden   de   leerlingen   enthousiast   mee.   Zij   riepen   meteen   ‘personeel’   en   ‘bedrijven’,  maar  hierna  liep  het  even  vast.  Door  hen  vragen  te  stellen,  konden  zij  weer  geactiveerd   worden   en   kwamen   er   gesprekken   los   over   welke   woorden   wel   en   welke   woorden   niet   bij   ondernemerschap   horen.   Hierna   begonnen   zij   te   werken   aan   de   casus.   Dit   verliep   rustig,   wel   werden  

 

117  

er   regelmatig   vragen   gesteld.   Er   was   een   groot   verschil   in   niveau   te   merken,   enkele   groepen   hebben   extra   opdrachten   gekregen   omdat   zij   al   na   45   minuten   klaar   waren.   Daarentegen   waren   er   weer   andere  groepen  die  na  een  uur  werken  de  opdracht  nog  niet  af  hadden.  Tijdens  de  presentatie  was   te   merken   dat   de   leerlingen   niet   gewend   waren   te   presenteren.   Toch   werd   alles   duidelijk   aan   de   rest   van   de   groep   overgebracht.   De   antwoorden   waren   van   voldoende   niveau.   Er   was   de   nadruk   op   gelegd   dat   zij   hun   antwoorden   goed   moesten   onderbouwen,   en   dat   het   niet   zozeer   om   vaststaande   getallen   ging.   Dit   deed   niet   iedere   groep,   maar   door   een   aantal   vragen   te   stellen   konden   zij   heel   goed   onderbouwen   welke   keuzes   ze   gemaakt   hadden.   Achteraf   hoorden   Afbeelding  3:  presentatie   wij   dat   dit   de   eerste   keer   was   dat   zij   een   woordspin   maakten,   in   groepen   aan  een  casus  werkten  en  een  presentatie  moesten  geven.  Dat  in  ogenschouw  genomen,  hebben  zij   het   erg   goed   gedaan.   Aan   het   eind   van   de   les   –   toen   de   leerlingen   voor   zichzelf   moesten   applaudisseren   –   waren   zij   heel   erg   enthousiast,   het   was   duidelijk   dat   zij   de   les   geslaagd   vonden.   Daarom   wordt   ook   zeker   aangeraden   in   het   middelbare   onderwijs   reeds   te   beginnen   met   lessen   ondernemerschap,   zodat   zij   er   vroeg   mee   bekend   raken   en   geen   moeite   meer   hebben   met   het   schrijven  van  een  business  plan.  Op  die  manier  wordt  ondernemerschap  voor  hen  toegankelijker  en   bereikbaar.        

 

118