INHOUD VOORWOORD Marc Bossuyt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . v
UNIVERSELE VERKLARING VAN DE RECHTEN VAN DE MENS . . . . . . . 1
LANG ZAL ZE LEVEN DE UNIVERSELE VERKLARING VAN DE RECHTEN VAN DE MENS: VERLEDEN EN HEDEN Koen De Feyter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 I. II. III. IV. V. VI.
Verleden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Grondslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Geen hiërarchie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Elk orgaan van de gemeenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 De internationale orde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Heden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
MENSENRECHTEN EN POLITIEK: HOEZO? Fernand Tanghe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 I. II. III. IV.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De onvatbare mens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mensenrechten als generator van democratisch samenleven . . . . . . . . . Mensenrechten en mensenrechtenpolitiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19 20 27 31
DE PREAMBULE – GRONDSLAGEN VAN DE UNIVERSELE VERKLARING VAN DE RECHTEN VAN DE MENS Eva Brems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 I. II. III.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Een revolutie die zichzelf ontkent . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 De historische context: rechten voor mensen als reactie op het onmenselijke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Intersentia
ix
Inhoud
IV. V. VI. VII. VIII. IX. X.
Voorzichtige ambitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inherent menselijke rechten? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Een werkelijk universele verklaring? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kiezen voor universaliteit en de gevolgen daarvan . . . . . . . . . . . . . . . . . . Emancipatie binnen het mensenrechtendiscours . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het Westen en de rest van de wereld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inclusieve universaliteit ook voor culturele verschillen . . . . . . . . . . . . . .
40 41 43 45 46 47 50
TEGENDRAADSE BEDENKINGEN BETREFFENDE DE INVULLING VAN DE MENSENRECHTEN Matthias E. Storme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
HET VERBOD VAN DISCRIMINATIE Stefan Sottiaux . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 I. II.
III.
IV.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Drie gelijkheidsmodellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Het gelijkheidsbeginsel als beginsel van behoorlijke politieke besluitvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Het gelijkheidsbeginsel als mensenrechtelijk beschermingsbeginsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Het proactieve discriminatie- en diversiteitsrecht . . . . . . . . . . . . . . Het gelijkheidsbeginsel als mensenrechtelijk beschermingsbeginsel . . . A. Stand van zaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Actualiteit: de procedures voor het Grondwettelijk Hof . . . . . . . . . Het proactieve discriminatie- en diversiteitsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Stand van zaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Actuele uitdagingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
61 63 63 64 65 68 68 70 74 74 77
‘FOLTEREN’ IN TERREURTIJDEN Steven Dewulf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 I. II. III. IV.
x
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Een overzicht in vogelvlucht van de toepasselijke juridische instrumenten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zoeken naar een definitie van folteren. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De essentiële elementen van ‘foltering’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Ernstige pijn of hevig lijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Geestelijk of lichamelijk lijden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
79 81 85 90 91 93
Intersentia
Inhoud
V.
C. Opzettelijk toegebracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Gans bijzonder opzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. De dader: link met de overheid? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Het slachtoffer? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
93 94 96 98 98
INTERNATIONALE ORGANISATIES EN MENSENRECHTEN: A PERFECT FIT? EEN ONDERZOEK AAN DE HAND VAN DE ZAAK KOSOVO Didier Pacquée . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 I. II.
III.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Pogingen tot rechterlijke toetsing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 A. Een korte verkenning van de verhouding tussen het EHRM en resoluties van de VN-Veiligheidsraad aan de hand van Behrami en Behrami tegen Frankrijk en Saramati tegen Frankrijk, Duitsland en Noorwegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 B. Lidstaataansprakelijkheid voor het optreden van de EU/EG onder het EVRM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108 Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
HET RECHT OP ASIEL: OVER INTENTIES, RECHT EN VERANTWOORDELIJKHEID ONDER INVLOED VAN DE MENSENRECHTEN Dirk Vanheule . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 I. II. III. IV. V. VI.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Recht op asiel als intentieverklaring. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het refoulement-verbod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Asiel als een recht op verblijf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Naar een meer algemene verantwoordelijkheid ten aanzien van verblijf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
113 114 117 122 129 132
xi
Inhoud
KOORDDANSEN TUSSEN DE EERBIEDIGING VAN HET RECHT OP EIGENDOM EN EEN RECHTVAARDIGE VERBEURDVERKLARING Joëlle Rozie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 I. II. III. IV.
V.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verbeurdverklaring = exit eigendomsrecht van de veroordeelde op de besmette goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Een voorgeschreven neutralisering van het eigendomsrecht, maar zonder nattevingerwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Opletten geblazen voor willekeurige verbeurdverklaringen . . . . . . . . . A. Geen geflirt met het grondwettelijk verbod op algemene confiscatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Sanctie mag niet onevenredig zijn met het nagestreefde doel . . . . C. Geen multiplukken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Geen willekeurige beroving van het eigendomrecht op goederen van bonafide derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
133 135 139 143 143 148 151 153 156
HET RECHT OP GELOOFSVRIJHEID Historische mijlpalen en eigentijdse uitdagingen Jeroen Temperman. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 I. II. III.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vrijheid van geloofsovertuiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Veranderen van geloof: de bescherming van geloofsafvalligen en bekeerders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV. Proselitisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V. Geloofsvrijheid en staat–religie verhoudingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VI. Botsende rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII. Vrijheid van meningsuiting en geloofsvrijheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIII. Conclusie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
157 159 163 166 167 173 175 177
ARTIKEL 25 UVRM – RECHT OP EEN BEHOORLIJKE LEVENSSTANDAARD Universaliteit, territorialiteit en individualisering van de menselijke waardigheid in het sociaal recht Daniël Cuypers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 I. II. III.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 Overzicht van de rechtsnormen inzake menselijke waardigheid . . . . . 182 De doorwerking van de sociale grondrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
xii
Intersentia
Inhoud
IV. V. VI.
VII.
Sociale zekerheid: eerste fase van realisatie van menselijke waardigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De sociale zekerheid schiet te kort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oude en nieuwe discussievragen betreffende tussenkomsten . . . . . . . . A. Ontoereikendheid van de bedragen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Samenlevingsverbanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Het arbeidsethos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. De vreemdelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Kinderen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . F. Steeds verfijndere rechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
191 195 201 201 201 203 204 208 209 210
RECHT VAN KINDEREN OP BESCHERMING TEGEN GEWELD Bart De Smet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 I. II.
III.
IV.
Normatief kader. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Waarborgen minderjarige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. POS-procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Positieve verplichting van Staten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Waarborgen EVRM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Strafbaarstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Rechtsmacht strafrechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Pedagogische tik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Ontzetting uit het ouderlijk gezag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Soepele aangifte van kindermishandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hinderpalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Verjaringstermijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Opnameplicht van instellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Handelingsonbekwaamheid van minderjarigen . . . . . . . . . . . . . . . 1. Strafprocedures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Burgerlijke geschillen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
213 217 217 223 223 224 227 228 231 232 236 236 237 239 239 241 244
ZESTIG JAAR UVRM: RECENTE ONTWIKKELINGEN EN NIEUWE UITDAGINGEN – MET BIJZONDERE AANDACHT VOOR ECONOMISCHE, SOCIALE EN CULTURELE RECHTEN Wouter Vandenhole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 I. II.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247 Een Facultatief Protocol bij het Internationaal Verdrag over Economische, Sociale en Culturele Rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
Intersentia
xiii
Inhoud
A. B. C.
III. IV.
Inzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Proces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Modaliteiten van het klachtrecht onder het FP-IVESCR . . . . . . . . 1. Wie geniet het klachtrecht? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Ontvankelijkheidsvereisten voor individuele klachten. . . . . . 3. Voorlopige maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Behandeling ten gronde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Internationale samenwerking en bijstand . . . . . . . . . . . . . . . . . Extraterritoriale verplichtingen van staten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Uitgeleide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
250 251 254 254 255 256 256 257 258 264
AMNESTY INTERNATIONAL VROEGER EN NU – ONTWIKKELINGEN IN EEN BEWEGING VOOR MENSENRECHTEN Eva Berghmans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 I. II. III. IV. V.
xiv
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het ontstaan van Amnesty International . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Evolutie van het werkterrein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De huidige visie en missie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De toekomst: de strijd tegen armoede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
265 266 267 268 269
Intersentia
