Verbeke Foundation in Kemzeke
Het leven is een collage
'Partout' en 'Nulle-part' zegt het kunstwerk van Delphine Deguislage. Tussen die twee woorden betreedt de bezoeker het domein van de Verbeke Foundation in Kemzeke.
R E C Y C L A G E E N H E T W E R K V A N DE N A T U U R
Het domein wordt in zijn natuurlijke staat gelaten en evo-
Op de ruime parking van de Verbeke Foundation staan
lueert zoals de natuur dat wil. Enkel de paden en een vijver
grappige, niet-werkende parkeermeters. Men gaat er bij
zijn aangelegd en worden onderhouden.
voorkeur met de auto naar toe. De stichting van Geert
In een vorig leven had Verbeke een transport- en overslag-
Verbeke en Carla Lens ligt in Kemzeke langs de autoweg
bedrijf, hij verkocht het en wijdt zich nu volop aan zijn stich-
Antwerpen-Knokke. Het is geen prestigieus gebouw, geen
ting. Het is met geen museum te vergelijken, hoe groot het
glitter en glamour, het is een grote loods met een aanbouw
ook is, het is kleinschalig met een bezetting van vier perso-
en serres in een natuurdomein van twaalf hectaren. Onge-
nen: Geert en Carla Verbeke, Simon Delobel als inhoude-
veer 20.000 vierkante meter is overdekt, dat biedt tal van
lijke medewerker en een technische medewerker. Voor de
mogelijkheden maar brengt ook zijn problemen mee.
rest rekent men op vrijwilligers en tijdelijke krachten.
Geert Verbeke is een echte verzamelaar, iemand die ooit
Tijdens ons gesprek verwijst Geert Verbeke naar zijn op-
is aangestoken door de kunst en die nooit van het virus is
leiding tot tuinarchitect en zijn grote bewondering voor
verlost. Het eerste werk dat hij kocht was van Jean-Jacques
de Nederlandse landschapsarchitect en filosoof Louis le
Gailliard (1890-1976), een van de eerste Belgische abstracte
Roy (°1924). Met zichtbaar genoegen vertelt hij over diens
schilders en een sleutelfiguur in het modernisme van voor
ideeën en realisaties. Toen de gemeente Heerenveen de man
1940 in ons land. Het echtpaar Verbeke beschikt over een
in de jaren 1960 aanzocht om een parkzone in een nieuw-
imposante verzameling van meer dan tweeduizend colla-
bouwwijk aan te leggen, liet hij een aantal vrachtwagens
ges. "Mijn leven is ook een collage," zegt Geert Verbeke
met puin en restmateriaal aanrukken om zo de natuur een
met overtuiging, "een collagist brengt elementen samen
structuur te bieden om opnieuw bezit van de omgeving te
die eigenlijk niets met mekaar te maken hebben en creëert
nemen. De tegenstelling met de keurige gazonnetjes kon
daarmee iets nieuws. Het is een vorm van recyclage en dat is
niet groter zijn en leverde hem spontaan de titel op van 'de
bijzonder belangrijk in de maatschappij van nu."
wilde tuinman'. Als u met die gedachte in het achterhoofd
Dat het niet bij woorden blijft, daar is het initiatief een
het domein bezoekt, zult u veel ontdekken en begrijpen.
voortdurend en overtuigend bewijs van. Recyclage is de stelregel. De muren van de loods zijn samengesteld uit gere-
BIO EN ECO ART
cupereerde steenbrokken, de tafels in de cafetaria zijn van
De verzameling van collages bevat werk van voornamelijk
gerecycleerd hout, zelfs de grote houtkachel is hergebruik.
Belgische kunstenaars vanaf het begin van de twintigste
Delphine Deguislage, Partout / Nulle-part
Verb eke Foundation in Kemzeke
V <£
c g
Koen Vanmechelen,
O
Cosmopolitan
c
-T
Chicken
Project
eeuw tot nu. De grote namen ontbreken niet en Geert Ver-
mels, enz.) vinden hier een forum. Dat is een goede keuze,
beke vindt ze minstens zo goed als de namen die internati-
er is ruimte in overvloed en de omgeving kan inspirerend
onaal een grote renommee hebben. Paul Joostens, E.L.T.
werken. Zo hebben kunstenaars als Koen Vanmechelen en
Mesens, Michel Seuphor, Marcel Marien en zovele anderen
Martin uit den Bogaard er een vaste stek gevonden.
uit de periode van de vroege jaren 1920 en de avant-garde
Van Koen Vanmechelen is een onderdeel van het
en het surrealisme.
litan Chicken Project permanent te bewonderen. In ruime
Uit de bloeiperiode van de collagekunst van de jaren 1950
kooien scharrelen een twintigtal kippen rond van zeer di-
tot 1970 is een groot aantal kunstenaars in de verzameling
verse origine. Ze zijn een stap in het proces van een wereld-
aanwezig: van Camiel van Breedam, Georges Collignon,
omvattende kruising van kippenrassen om zo tot een soort
Cosmopo-
Engelbert Van Anderlecht tot Louis Van Lint en Christian
superbastaard te komen: de Kosmopolitische Kip. Zelf zegt
Dotremont. In die jaren was er zelfs een beweging: Coll'Art,
Vanmechelen: "Kruisen tussen rassen is niet alleen een
opgericht door Marcel-Louis Baugniet en Jean Milo. Het is
praktische noodzaak om inteelt en degeneratie te voorko-
dan ook niet toevallig dat internationale musea op deze spe-
men, maar ook een filosofisch idee. Je moet over grenzen
cifieke verzameling een beroep doen voor hun overzichts-
heen om te overleven. Kruisen gaat uit van dualiteit, een
tentoonstellingen.
belangrijk begrip dat ons leert rekening te houden met de
De belangstelling voor collage blijft levendig en regelmatig
ander. Als men de angst voor het vreemde overwint, ont-
breidt de stichting de verzameling uit met nieuwe aanwin-
staat iets nieuws, een mutatie, evolutie. Het staat tegenover
sten. Zo is van Sofie Muller, maar ook van Panamarenko en
klonen, waarvan ik het voordeel niet zie. Diversiteit zet de
Tuymans, werk in de collectie aanwezig. Regelmatig vindt
wereld in beweging. Daarom blijf ik rassen kapotmaken."
er een tentoonstelling met de collageverzameling plaats.
Martin uit den Bogaard is dan weer gefascineerd door de
Geert Verbeke heeft ontdekt dat er in ons land nog nooit
vragen rond leven en dood. "Wat is het verschil tussen le-
een museale expositie aan de collage is gewijd. Er wordt
ven en dood? Deze vraag stel ik mezelf al jaren. Ik krijg er
ook gewerkt aan een publicatie over de verzameling.
geen duidelijk antwoord op; noch van biologen, noch van
Naast de collectie collages bouwt de Verbeke Foundation
filosofen of andere wetenschappers. Zolang ik geen bevre-
een verzameling van actuele kunst op. Meestal gaat het om
digend antwoord krijg, is er voor mij geen verschil." Hij
werken die in het kader van een tentoonstelling of een pro-
is dan ook steeds in de weer met laboratoriumtoestanden
ject in situ zijn gemaakt. Zo is er op het domein een mooie
waarin hij duidelijk maakt en echt laat zien dat ook dode
koepelstructuur te zien van Aeneas Wilder (Untitled #140)
wezens voortdurend veranderingen ondergaan. Hij vertaalt
en binnen in de grote loods is er de installatie van Jan Fa-
het in geluiden en in diagrammen, een ietwat morbide maar
bre Ik spuw op mijn graf (Hommage
erg boeiend gegeven.
aan Boris Vian) uit
2007. De nadruk ligt evenwel op zogenaamde Bio en Eco Art. De stichting wil een plaats zijn waar natuur, cultuur
TENTOONSTELLINGEN
en ecologie harmonieus samenkomen. Kunstenaars die met
De stichting presenteert jaarlijks twee grote tentoonstel-
levende materialen werken (planten, dieren, geuren, schim-
lingen, of eerder clusters van tentoonstellingen. Wat opvalt
Martin uit den
Bogaard,
Blood Research,
1993
M t ^
-
Krijn Giezen, Indian Cress, prospectus,
1966
/kjvl^L
Verbeke Foundation in Kemzeke
Project van Jason van
derWoude
is dat Verbeke Foundation regelmatig aandacht opbrengt
ko Sempervirens,
voor verdienstelijke kunstenaars die soms wat uit de aan-
met levende planten. Een dan is er uiteraard nog de expo
die kunstenaars samenbrengt die werken
dacht verdwenen zijn en dat is erg te waarderen. Z o waren
van fotocollages uit de verzameling.
er exposities met ruime inbreng van het werk van Maurice
info
Carlier (1894-1976) en Wout Hoeboer (1910-1983). Frans
VERBLIJVEN
Van Praet kreeg een forum om zijn inzichten en inspiratie-
In de stichting is er ook mogelijkheid voor kunstenaars om
bronnen te tonen en er liep net een interessante overzichts-
er te verblijven en te werken. Ze krijgen er een uitgeruste
tentoonstelling van het werk van Mark Verstockt.
werkplaats, kost en inwoon. Ze worden toegelaten op ba-
Van de tentoonstellingen in het zomerseizoen is er één ge-
sis van een ingediend project dat moet passen in de filo-
wijd aan de Nederlandse kunstenaar Krijn Giezen (1939-
sofie van de stichting. Z o is er momenteel de Nederlandse
Open van donderdag
2011), een visionair zo blijkt. Ook hij was al lang bezig met
kunstenaar Jason van der Woude bezig met een interes-
t.e.m. zondag van 11
hergebruik en ecologie. Van hem is een groot werk te zien
sante ingreep. Hij heeft alle ramen uit een flatgebouw ge-
tot 18 uur
in het beeldenbos van het Museum Kröller-Müller in Ot-
recupereerd en heeft er nu een indrukwekkende glaswand
Westakker
terlo. De man woonde in Normandie en daar is hij in de
mee gebouwd in een open schuur. Op die manier creëert
9190 Kemzeke (Ste-
loop van de onderhandelingen omtrent de tentoonstelling
hij meteen een bijkomende expositieruimte met referenties
ken e)
overleden. Zijn archief heeft hij aan de Verbeke Foundation
naar Mondriaan.
Tel. 03 789 22 07
geschonken.
Momenteel is er een samenwerking met de 2012Archi-
www.verbekefounda-
Jan Wijlre, hoofd van de afdeling kunst in de openbare
tecten aan de gang. Dit Nederlands architectuurbureau is
tion.com
ruimte en architectuur van het Haagse
kunstcentrum
eveneens doordrongen van een ecologische instelling en in
Stroom, geeft een beeld van de man: "Hij is altijd bezig met
de stichting wordt er nu gewerkt met gerecupereerde mo-
Verbeke
Foundation
Tentoonstellingen
de plek, de functie en de materialen. Als hij ergens een hekje
lenwieken (van hedendaagse molens wel te verstaan) die
Gingko Sempervi-
moet plaatsen, plant hij er het liefst bramenstruiken, en als
worden omgebouwd tot slaapplaatsen, een soort recupera-
rens, groepstentoon-
er een bankje moet komen keert hij een bootje om dat hij
tiecamping. Want in de stichting kan je ook nog verblijven
stelling, nog tot
in de buurt heeft gevonden. Die werkwijze zie je nu veel
in B&B-formule. En je hebt de keuze uit een verblijf in de CasAnus, de uitvergrote menselijke darm van Joep Van
30 oktober 2011
meer, maar hij was er een pionier in. Het zijn van die ideeën
Krijn Giezen,
die zo simpel en zinnig zijn dat je bij jezelf denkt: waarom
Lieshout of in de Campingflat van Kevin Van Braak (niet
retrospectieve
heb ik het niet bedacht? Voor de gevangenis van Hooge-
voor mensen met hoogtevrees).
tentoonstelling, nog
veen bouwde hij in 1987 een kas voor exotische groenten en
De Verbeke Foundation is met andere woorden absoluut te
tot 30 oktober 2011
fruit. Omdat veel gedetineerden afkomstig waren uit niet-
bezoeken, het is een avontuur en een ontdekking, het is een
Photocollages,
westerse landen en hij dacht dat ze het eten wel zat zouden
echte vrijplaats voor de kunsten van een man die zichzelf
groepstentoonstel-
zijn, gaf hij ze een plek om hun eigen groenten te kweken.
een mix noemt van dadaïst, surrealist en anarchist. Ik zou
ling, nog tot 31 juli
Dat liep zo goed, dat ze de productie uitbreidden en gingen
in elk geval ook het woordje 'idealist' aan de reeks willen
leveren aan macrobiotische winkels in de omgeving."
toevoegen.
2011
Naast Krijn Giezen is er een tweede tentoonstelling, Ging-
Daan Rau
