Het islamitisch heiligdom
De Kaaba. Bron: De encyclopedia of Islam, pagina 191 t/m 199.
islamitische perioden deel uitmakend van rituelen waar men liever niet meer aan denkt.
De Kaaba is het belangrijkste Islamitische heiligdom. Jaarlijks stromen ongeveer 2 miljoen pelgrimerende islamieten naar Mekka, een stad in Saoudi Arabië, waar de Kaaba staat. Een pelgrimstocht naar Mekka is één van de vijf pilaren van de Islam, één van de vijf plichten die bij het moslim zijn hoort. De Kaaba is omgeven door de oogverblindende schoonheid van een indrukwekkend vormgegeven moskee. Als een soort vesting ommuurt zij deze eeuwen oude plek van aanbidding.
De inhoud van dit stencil neemt je mee in de geheimen die de Kaaba met zich meedraagt. De geschiedenis, de consructie en de omgeving van de Kaaba, de vernietigingen door overstromingen en oorlogen. Tussen de tekst staan vragen, die moeten worden beantwoord. 1. De Káaba en zijn omgeving. De naam van de Káaba is direct verbonden met de kubusvorm van het gebouw. Káaba betekent letterlijk "kubus". Er is slechts één opening in gebouw; de deur. Deze bevindt zich aan de noordzijde. De hoogte van de Káaba is ongeveer 15 meter. De overige afmetingen zijn 15 meter (lengte) en 17 meter (breedte).
Weinigen hebben het islamitische heiligdom de Kaaba van binnen gezien. Velen hebben er omheen gelopen, zeven keer om exact te zijn tijdens de omcirceling van de Kaaba., de Tawaaf. Een gebruik dat echo's heeft uit een ver verleden. Uit de tijd dat de Kaaba werd gebruikt om de goden van Mekka en zijn omgeving te huisvesten.
Vragen. De Kaaba is een schreeuw uit de oudheid, een schreeuw van mensen die te veel leed en te veel wreedheden hebben meegemaakt. Het is een uitdrukking van mensen om éénheid in geloof. Een jaarlijks terugkerend feest onderstreepte dit verlangen. Driehonderd en zestig goden hadden hun plaats in de Kaaba,
1. De Kaaba wordt een schreeuw om eenheid genoemd. Leg dat uit.
2. Waar heeft de Kaaba zijn naam aan te danken?
1.1 Kiswa en Burku, het zwarte gordijn. Over de muren van de Káaba is een zwart gordijn (Kiswa) gehangen. De Kiswa wordt met behulp van koperen ringen aan het gebouw bevestigd. Elk jaar wordt een nieuwe Kiswa in Egypte gemaakt van katoen.
inclusief een mysterieuze zwarte steen. Tegenwoordig jaarlijks gekust en begroet door de islamitische pelgrims. In pre1
Op de Kiswa zijn een tekst aangebracht. Dit is onder andere de islamitische geloofsbelijdenis of Shahada: "Ik verklaar dat er géén andere god is dan Allah en dat Mohammed zijn profeet is". Daarnaast zijn er ook teksten uit de Koran aangebracht.
elkaar worden gehouden. Soms wordt de steen omschreven als lava, soms als basalt. Vanaf de buitenkant is de werkelijke afkomst moeilijk te bepalen. Dit komt doordat de steen door de vele aanrakingen erg glad is geworden. De diameter van de steen is ongeveer 30 cm. De kleur wordt omschreven als rood-achtig-zwart met kleine gele deeltjes.
Aan het einde van de Hadj worden de Kiswa en Burcu verwisseld. Tijdens het verwisselen van het één jaar oude kleed wordt de Káaba bedekt door een wit gordijn. Men noemt deze situatie: Ihrãm.
1.2.2 De gelukssteen, Hajer al Asat. In de westelijke hoek van het islamitische heiligdom bevindt zich een andere steen; de Hajer al Asat. Het is een gelukssteen. Deze steen mag alleen worden aangeraakt, echter niet gekust.
De "oude" Kiswa wordt als een relikwie, een heilig voorwerp, beschouwt. In kleinere stukken verdeeld wordt dit verkocht als amuletten door de bewakers van de Káaba (de Banu Shaiba). Een amulet is een voorwerp waaraan men bepaalde machten aan toe schrijft.
Vragen.
De deur van de Káaba wordt door een apart kleed afgedekt. Dit kleed wordt in Egypte al-burku genoemd. Het lijkt op de naam die in Nederland "Burka" wordt genoemd; het betekent sluier of gordijn.
3. Waarvoor dienen de Kiswa en de Burcu?
1.2 De binnenkant van de Káaba. Binnen in de Káaba bevinden zich drie houten pilaren. Deze dragen het dak. Een verplaatsbare trap maakt het mogelijk om op het dak te komen. Op de muren zijn inscripties aangebracht. De vloer is met wit marmer bedekt. Op diverse plaatsen bevinden zich zilveren en gouden kandelaars. Daarnaast bevinden zich in de Káaba twee belangrijke stenen.
5. Welke twee stenen bevinden zich in de Kaaba?
4. Wat is een amulet?
1.3 Nabij en om de Kaaba. 1.3.1 De watergoot van genade, Mizab al Rahma. Buiten de Káaba bevindt zich de watergoot van de schuld, Mizab. Deze bevindt zich boven in de westelijke muur. Het regenwater valt op een vloer dat betegeld is met mozaïek. De watergoot wordt de "goot van genade" genoemd, Mizab al Rahma.
1.2.1 De Zwarte Steen, Hajer Aswat. In de oostelijke hoek, niet ver van de deur is de beroemde Zwarte Steen, Hajer al Aswat, geplaatst. Deze steen bestaat nu uit drie delen die door een zilveren band bij
2
1.3.2 De omcirkelingsruimte, Mataaf. Op een enkele meters afstand van de Káaba zijn enkele korte lage muurtjes gebouwd. Deze van marmer gemaakt muurtjes zijn cirkelvormig. Deze vorm is nuttig bij de omcirkeling van de Káaba tijdens de Tawaaf. Men mag bij de omcirkeling niet tussen de Káaba en de muurtjes lopen. Volgens zegge zou hier het graf van Hagar en Ismaël bevinden.
van Alexander de Grote werd Mekka , Macoraba genoemd hetgeen lijkt op het zuid-arabische Mikrab. Mikrab betekent tempel. Mede hieruit concluderen wetenschappers dat Mekka in ieder geval twee eeuwen voor Christus heeft bestaan. In de periode voor de islamitische profeet Mohammed was de Kaaba reeds betrokken bij religieuze aktiviteiten.
De ruimte die gebruikt wordt voor de Tawaaf is dus buiten deze muurtjes en wordt "Mataaf" genoemd. Deze uitdrukking zou herinneren aan de bouwactiviteiten van Ismaël en Ibrahim aan de Káaba.
Vragen. 6. Wat wordt bedoeld met de Tawaaf?
7. Wat word bedoeld met Mataaf? 1.5 Voetafdruk van Ibrahim, Maqam Ibrahim. Vlak bij de Káaba staat een klein gebouwtje met daarin een steen met de afdruk van de voeten van Ibrahim. De steen wordt als zacht omschreven. Vanwege een breuk wordt deze door een band bijeengehouden. Bij deze plaats worden bepaalde gebeden verricht (Salat).
8. Welk water wordt door pelgrims mee naar huis genomen?
2.1 Verwoestingen . De meest bekende historische documenten stammen uit de periode rondom het optreden van Mohammed. Er wordt gesproken van een verwaarloosde Kaaba die door een brand zou zijn verwoest. Deze brand zou zijn veroorzaakt door vuur dat gebruikt werd bij een ritueel met wierrook. Met het hout van een gestrand byzantijns schip bij de plaats Djidda, zou de Kaaba weer herbouwd zijn.
1.6 De bron Zam Zam. Op het terrein vinden we ook een koepelvormige ruimte dat gebouwd is over de bron Zam Zam. Het gebouw heet "al Kubba". Het water kan worden meegenomen door pelgrims. Ook bij deze plaats worden bepaalde gebeden verricht (Salat).
2.
De geschiedenis van de Kaaba.
De oorspronkelijke Kaaba had geen dak en het was niet hoger dan de lengte van een mens. De drempel van de deur was laag aan de grond waardoor in het verleden de Kaaba gevoelig was voor overstromingen als gevolg van incidentele zware regenbuien. De overstromingen leidde tot de herbouw van de Kaaba waarbij naast hout ook steen werd gebruikt. De hoogte werd ver-
De geschiedenis van Mekka is waarschijnlijk de danken aan het bestaan van de bron Zam Zam. Zonder deze bron zou het een waterloze valei zijn geweest. In de tijd van de egyptische overheersing
3
dubbeld en er kwam een dak op de Kaaba. De deur werd op manhoogte ingebouwd zodat het gebouw minder gevoelig werd voor overstromingen. Zonder ladder of trap kan men tegenwoordig het gebouw niet inkomen.
dens de Tawaaf werden destijds de vier hoeken van het gebouw gekust. Deze constructie bleef gehandhaafd tot 693 toen Abd Allah ben al-Zubair gedood werd tijdens een oorlog met alhadjdjadj ben Yusuf. Deze herstelde de originele bouw van Kaaba, zoals deze was vóór Mohammed.. Tot op de dag van vandaag is deze gehandhaafd en te zien in Mekka.
2.2 De weg van de Zwarte Steen, Hajer Al Aswat. Tijdens de plaatsing van de Zwarte Steen werd er nogal wat ruzie gemaakt over het feit welk stamhoofd de steen mocht vasthouden. Mohammed bepaalde dat de steen op een kleed moest worden gelegd. Zo kon de steen door meerdere stamhoofden worden gedragen. Mohammed heeft de steen zelf op de huidige positie geplaatst.
Rond 929 was de Zwarte Steen 20 jaar niet in de Kaaba. Deze moest in veiligheid worden gebracht wegens een invasie van Karmatians. In 1611 is de Kaaba verder hersteld en versterkt. Dit was nodig in verband met enkele ernstige overstromingen. Door religieuze gevoeligheden en onmin kon men het moeilijk eens worden over de noodzakelijke veranderingen. De Kaaba dreigde zelfs een aantal keren in te storten. In 1630 werd begonnen met de nodige bouwwerkzaamheden.
Bij een strijd in het jaar 683 om de opvolging van Mohammed werd de Kaaba ernstig beschadigd. De katapulten van al Husain ben Numair troffen het heiligdom in het hart toen hij de anti-kalief Abd Allah ben al Zubair uit Mekka wilde verdrijven. Tijdens een brand in de Kaaba werd de Zwarte Steen ernstig beschadigd. Deze bestaat sindsdien uit drie stukken.
In 1996 zijn de laatste herstelwerkzaamheden aan de Kaaba verricht. Hierbij is alles vervangen, behalve de stenen van de muren.
2.3 Strijd om de Kaaba. De vernietiging van de Kaaba werd door velen gezien als een straf van Allah. Hierdoor was men bang om de Kaaba weer op te bouwen. Het was Abd Allah die de moed had om als eerste de puinhopen en resten van de Kaaba op te ruimen. Daarna volgden anderen, gesterkt door het voorbeeld van Abd Allah. De Kaaba werd toen geheel gebouwd met stenen die uit de bergen van Mekka kwamen. Na de herbouw werd de Zwarte Steen, Hajer al Aswat bijeen gehouden door een zilveren band, in de Kaaba geplaatst door Abd Allah. Er waren destijds twee deuren die laag bij de grond waren geplaatst. Tij-
Vragen. 9. Waarom liet de islamitische profeet de Zwarte Steen op een doek de Kaaba binnen dragen?
10. Wat dachten velen toen de Kaaba vernietigd werd tijdens de strijd in 683?
11. Hoeveel jaar is de Zwarte steen niet in de Kaaba geweest?
4
ook Koran Sura 2, 142-152) 2.4 De Kiswa. Het gebruik van de Kiswa of bedekking van de Kaaba is nog niet zo heel oud. Het ritueel van de afdekking is door de Tubba ingesteld. De Ashura dag wordt genoemd als het oudste tijdstip van de bedekking van de Kaaba. De Kiswa is / was afkomstig uit Jemen of Egypte. Tijdens het kalifaat van Umar dreigde het gebouw in te storten door de vele verschillende Kiswa's die over de Kaaba hingen. In die tijd werden verschillende kleuren gebruikt.
Deze verandering werd door islamieten gerechtvaardigd door het argument dat de Islam het originele geloof van Ibrahim was. Dit orginele geloof zou door de joden niet goed zijn doorgegeven. Met Mohammed zou het weer als nieuw zijn. Door de veranderde gebedsrichting naar de Kaaba te Mekka werden de oud Mekkaanse rituelen ingebed in de Islam, inclusief de zwarte steen die werd gebruikt bij heidense ritulen.
3 De Kaaba en de Islam. Over de gevoelens van Mohammed tijdens zijn jongere jaren over de Kaaba zijn onbekend. Men gaat er van uit dat hij niet enthousiast was over het Mekkaanse heiligdom. Aanvankelijk had Mohammed de gewoonte om Jeruzalem als gebedsrichting te nemen. Doordat hij als profeet geen aansluiting vond bij het jodendom is hier verandering in gekomen.
Vragen. 12. Wat wordt gedaan op Ashuradag?
13. Vanaf welk moment werd geleerd dat de Kaaba door Ibrahim werd gebouwd?
14. Welke Suravers wijst op de verandering van gebedsrichting?
3.1 De gebedsrichting. De jonge Mohammed ontmoette op zijn reisen met karavanen langs vele plaatsen op het arabische schiereiland. Daar kwam hij in aanraking met het joodse en christelijke geloof. Het jodendom had een grote aantrekkingskracht op Mohammed. Uit eerbied voor de joodse religie wende hij zich tijdens het gebed naar Jeruzalem. Toen hij later aansluiting bij de joodse religie zocht met zijn bovennatuurlijk ontvangen boodschappen, werd hij niet als profeet aanvaard. Uit ongenoegen heeft hij toen besloten om de gebedsrichting te veranderen. Een duidelijke aanwijzing hiervoor is te vinden in de moskee van Medina. Het is de enige moskee ter wereld met twee gebedsrichtingen. Een naar het zuiden richting Mekka en één naar het noorden richting Jerusalem.(zie
3.2 De Kaaba. Vanaf die tijd werd geleerd dat de Kaaba gebouwd werd door Ibrahim en zijn zoon Ismaël (zie Sura 2, 127). Volgens de Koran is de Kaaba het eerste heiligdom op aarde. Op deze manier werd er een basis gelegd om oude heidense culten te aanvaarden als basis voor de religieuze geschiedenis. Het was bovendien het startsein voor een politiek programma dat gericht was om zich de Káaba toe te eigenen. In het jaar 7 n.h. gelukte het de volgelingen van Mohammed om Mekka in te nemen De Kaaba werd ontdaan van alle 360 godenbeelden die in de Kaaba stonden opgesteld. Er werden
5
speciale regelingen getroffen voor het beheer van gebouwen en de provisie ten behoeve van de pelgrims die naar Mekka zouden komen.
u niet had gekust, dan zou ik u ook niet kussen"; zei Umar tijdens zijn pelgrimage. Toen kuste hij de steen. Het gebed onder de watergoot wordt beschreven als bijzonder effectief; "iedereen die het gebed, de Salat, onder de watergoot uitspreekt, wordt zo schoon als een baby".
3.3 Mohammeds eerste bedevaart. De eerste bedevaart die Mohammed maakte was 10 jaar na de vlucht naar Medina, de Higera. Mekka was vanaf die tijd alleen toegankelijk voor moslims.
Volgens de islamitische mysticus al Ghazzali is de Kaaba waarlijk het heilige gebouw waar men om moet lopen tijdens de Tawaaf. Echter de Tawaaf en het gebouw de Kaaba ontvangen alleen zijn waarde wanneer zij de pelgrim een impuls geven tot een hoger spiritueel nivo.
Het verboden om als afgodendienaar met de feestelijkheden in Mekka, zie Sura 9 vers 1-12, 28 en 36. Er waren vier maanden gegeven aan "ongelovigen" waarbij zij nog vrij door het land konden reizen. Daarna waren zij vogelvrij en waren hun leven niet zeker. Diegene die een overeenkomst hadden gesloten en deze nauwkeurig naleefden en geen antiislamieten hielpen, konden zo hun leven redden. 3.4
Ibn al Arabi gaat een stap verder als hij zegt dat de echte Kaaba niets anders is dan ons eigen bestaan.
Reinigingsrituelen van de Kaaba. Muhammed ben al-Fahd zei eens met betrekking tot de Kaaba: Ik verbaas mij over hen die hun tempel zoeken in deze wereld. Waarom overwegen zij Hem niet in hun eigen hart te zoeken. Eén keer per jaar kunnen zij de Zwarte Steen zien. In het hart kunnen zij Hem 360 dagen per jaar zien.
Na de Hadj, de bedevaart tijdens de Ramadan, wordt de Kaaba gereinigd. Daar zijn bepaalde autoriteiten en een beperkt aantal pelgrims bij aanwezig. De vloer werd de eerste keer gereinigd met ZamZam water door de Sahrif. Deze heeft zich eerst zelf met het water gewassen. Daarna wordt de Kaaba met rozenwater besprenkelt en parfum. De bezem die de Sharif gebruikte gegooid naar de aanwezige pelgrims. Deze deden hun best de bezem te bemachtigen. Sindsdien worden er modellen van deze bezem in Mekka verkocht. Dit is een goed voorbeeld van hoe heilig de Kaaba voor islamieten is geworden. 3.5
Vragen. 15.
Hoe wordt de Kaaba na de Hadj gereinigd og schoongemaakt?
16) Wat is belangrijk volgens de mysticus al Ghazzali als men de Kaaba bezoekt?
Getuigenissen.
"Ik weet dat gij een steen bent, dat niet helpt en niet kwetst. Als de boodschapper van Allah
6
sus en Urunia aangeroepen. Urunia wordt door de schrijver Herododus in verband gebracht met de afgod AliLat, welk zonder twijfel de zelfde godheid moet zijn geweest als Al Lat, de godin van de zwarte steen. Ook in de Koran wordt gesproken over het plechtig maken van afspraken en overeenkomsten (Sura 9 vers 6-8). Hierbij zouden aldus gemaakte afspraken bij de Kaaba met ongelovigen geldig zijn.
4. Het pre-islamitisch gebruik van de Kaaba. (bron at the edge; Goddes of the black stone, www.indigogroup.co.uk/edge/ blston2.htm van 14-3-2005) In de Kaaba werden de goden van Mekka bewaard. Diverse bronnen melden dat er 360 verschillende goden huisden in dit opmerkelijke gebouw. Enkele van deze godin Al Lat, de godin van de zwarte steen, en haar companen Al Uzza en Mannat.
Godin van de Zwarte steen. Ten tijde van het heidendom zouden er zeven priesteressen van de Zwarte Steen zijn, die zeven keer naakt om de Zwarte steen liepen. Tegenwoordig lopen pelgrims de Tawaaf, het zeven keer linksom de Kaaba lopen, een directe verwijzing naar oude rituelen. De oude praktijk van de priesteressen van de Zwarte steen, is een sterke echo van de oude Sumerische godin Inanna ( en haar Babylonische equivalent Ishtar) van de zeven poorten door de onderwereld. De zeven poortwachters eisten de verwijdering van kledingstukken zodat zij naakt verscheen voor haar oudere zuster godin Ereshkigal. Ereshkigal, Koningin van de onderwereld, de godin van de dood en de onderwereld. Een andere naam voor Ereshkigal is Allatu, de godin, een eerdere vorm van Al Lat of Alilat.
De zeven bronnen. Speciaal hier omtrent is de opmerking van imam Ben I Shabah over het oude heiligdom van Mekka. Hij sprak over de zonen van de oude vrouw. De godin Al Lat wordt in verband gebracht met de Koningin van Sheeba, welke ook in bijbelse bronnen wordt vermeld. Sheeba is het joodse woord voor "zeven" en het woord "eed". De letterlijke betekenis van BeerSheeba is letterlijk; "de bron van zeven". Deze bron zou zijn gegraven door Abraham toen hij een vredesverdrag slaaot met Melchisedek, priester van Salem. Abraham gaf zeven ooien (vrouwlijke schapen) en de plaats ontving de naam om de gebeurtenis te memoreren. Later zou Isaäc de in ongebruik geraakt bron heropenen. De nieuwe naam werd hiermee Shibah, de vrouwlijke naam voor Sheeba. Tegenwoordig omvat deze plaats zeven bronnen. Plechtige afspraken. In de vijfde eeuw voor Christus bevestigde Herodotus dat semitische stammen het getal zeven in verband brachten met het maken van afleggen van eeden, plechtige afspraken. Hij schreef dat afspraken tussen twee arabische mannen in bijzijn van een derde met een scherpe steen in hun hand sneden. Met een stukje wol of kleding smeerden zij hun bloed over zeven stenen die tussen de twee mannen opgesteld waren. Hierbij werden ook de namen Diony-
Vragen. 17. Imam Ben I Shabah heeft gesproken over de zonen van de oude vrouw? Wat bedoelde hij hiermee?
18. Hoe werd de Zwarte steen waarschijnlijk betrokken bij het maken van bloedafspraken?
7
De Kaaba is een object waar men zeven keer omheen loopt, de Tawaaf. De Kaaba zelf is verbonden met de Heer van de geesten rond de troon van Allah. De Kaaba en de Zwarte Steen worden als de troon van het kalifaat van Allah op aarde beschreven. Volgens al Masudi beschouwden sommige mensen de Kaaba als een tempel van de zon, de maan en de vijf planeten. De 360 afgoden die in de Kaaba hebben gestaan wijzen hier ook op. Ook het symbool van de Islam, de maansikkel en de 2 sterren wijzen hierop.
8
