De elektrotechnische installatiein een gebouw kan een bron van gevaarvormen.Regelmatig wordt hij aangewezenals de oorzaakvan brand,daarnaastbestaater het risicovan aanrakingen elektrischeschok.Tegelijkertijd kan een deel van de installatiede veiligheidjuist bevorderen.Denk daarbijaan brandmelding en -detectie,noodverlichting en vluchtwegaanduiding, ontruimingsinstallaties, de elektrischaangedrevensprinklerinstallatie, de installatievoor rookbeheersing en de noodstroomvoorziening. Een groot deel daarvanmoet tijdensbrand ook nog eens gedurende een voorgeschreven tijd zijn functiebehouden.We vattendit samenonder de noemer'veiligheidsinstallatie'.Het Gebruiksbesluit dat de overheidhalverwegedit jaar wil invoeren,gaat de wet- en regelgevingdie op deze installaties van toepassingis landelijkuniformmaken.Ook de erkenning en certificeringvan hieringespecialiseerde installateurs en inspecteursis volop in ontwikkeling.
Harrie Heemskerk
komt e[ nu de erkennings-en Gebruiksbesluit nog certificeringsregelingen
'brandveilig Op naareen gebruikvangebouwen' De eigenaar,beheerderoÍ gebruikervan een gebouw moet nu nog aan tal van Europese, nationale en lokale wetten en regels voldoen om te voorkomen dat zijn ET-installatiegevaar oplevert maatEn hij moet installatietechnische regelennemen om risico'ste reduceren of de gevolgenvan calamiteitente beperken Nietalleenbij de oprichtingvan een nieuwgebouw inclusiefalle bijbeook tijdens horendeinstallatietechniek,
ingewikkeld.Bovendien kan zij van gemeentetot gemeenteverschillen.Dat is lastigvoor de adviseur,de installateur en hun opdrachtgevers.Wordt het instaliatietechnischeontwerp voor een in de ene gemeente kinderdagverblijf nog goedgekeurd, voor de andere vestigingsplaatsmoet het weer grondig worden aangepast. Langzaam maar zekerkomt hierinverandering.
hetgebruikdaarnais er een ingewikkeld ZelÍregulering De terugtredende overheid ziet het op van systeemvanwet- en regelgeving vooral als haar taak eisen te stellen toepassing. op het gebiedvan veiligheiden milieu. Functiebehaudkabelsin een te volle Het toezicht op de voorschriftenverVerandering goot, waarbovenook nog eens niet' preventief van langzamerhand mensen schuift Voor gebouwen waarin veel í Iatiedelenziin bevestig d. F B n stal iets mis passief. wanneer er Pas naar theaters als hotels, samenkomen is gegaan,wanneerer schade of letsel Die kamen bij brand naar beneden en en congresgebouwen gelden extra is ontstaan, moet de gebouwelgenaar nemen de F9-installatiein hun val mee regels.En als die mensendan ook nog Daardoor zullen de dan zo belangriike kwêtsbaarzijn, zoals in ziekenhuizen, of -gebruiker kunnen aantonen zich veiligheidsfunctiesin het gebouw aan alle wet- en regelgevingte hebdan zorgcentraen krnderdagverblijven, uitvallen. wordt de wet- en regelgevinghelemaal ben gehouden.Hoe? Ook dat laat de
t3**
geschilsterk. Zijn de papierenniet in orde, dan moet hij op een anderema-
bestaande actieveveiligheidsinstallatie uit brandmeldingen -detectie,nood-
zich een zelfregulerendsysteem van
nier aantonen aan de van toepassing
erkenning, certificering, inspectie
zijnde wetgeving te hebben voldaan.
verlichting en vluchtwegaanduiding, ontruimingsinstallaties en de nood-
en accreditatie van vakmensen, de processenin de bedrijvenwaar zij werken, de productendie zij gebruikenen die zij uiteindelijk de gebouwinstallaties onderhouden en ontwerpen, aanleggen,
En dat is veel lastiger.Wie zich aan het systeemonderwerptheeft op zijn minst een'vermoedenvan overeenstemming met de wettelijkeeisen' En dan ligt de bewijslastbij de tegenpartij
inspecteren. c Dit helestelselvan certificeringen erken,- ny,jDaseero op Afonafhankelijke(NEN-EN-lSO/lEC-)nor-ningenis nog sterk in ontwikkeling. men waaraan oe mensen, processen, zonderlijkeonderdelenvan de complete gebouwinstallatie verelektrotechnische producten en installaties worden keren in een verschillendstadiumvan getoetst.Normendie ook weer door de zowel op het gebiedvan ontwikkeling, markt zelf wordenvastgesteld. als de onderregelgeving de weten tot een hele reeks Dit leidt uiteindelijk erkenningsen de normalisatie liggende documenten, van certificatenen andere Omdat de certificeringsregelingen. en de wetshandhaver de hand waarvan aan kan controlerenof de gebouweigenaar brandveiligheidvan gebouwen hoog zich aan zijn wettelijke verplichtingen op de politieke agenda staat, gaan l-)ir
hala
crrctaam
ic
heeft gehouden. ls dat het geval, dan staat die eigenaar bij een juridisch
de ontwikkelingenhierin het snelst Dit artikel beperkt zich dan ook tot de
Inclusief desprinklers stroomvoorziening. omen systemenvoor rookbeheersing. door dat dezevaakwordengeïnstalleerd gespecialiseerde installatiebedrijven die voor hun de gehele gebouwveiligheid rekeningnemen De passieve veiligheid van de laagspanningsinstalelektrotechnische latie volgens NEN 1010 blijft hierbij behalvedaarwaar buitenbeschouwing, hij dientals voedingvan de veiligheidsinstallatie of daardoorjuistwordtaangestuurd Maar daarvoorzijn dan meestal weeranderenormen(inontwikkeling). Gebruiksbesluit Op de eerste plaats moeten de wettelijke eisen zoveel mogelijkdoor het hele land gelijkluidenden eenduidig)
15
reeds landelijk van kracht - iets wat nogaleensover het hoofd wordt gezien, maar alleen voor wat betreft de veiligheid van werknemers.Het Gebruiksbesluit richt zich op àlle aanwezigen in gebouwen en zegt daarom ook iets overde aanduiding van vluchtwegen en de zichtbaarheid (verlichting) ervan De norm NEN 6088 wordt dan ook slechts gedeeltelijkaangewezenin de nieuwe wetgeving Inspectie Over geaccrediteerde kwaliteitsborging is nog geen duidelijkheidin het Gebruiksbesluit. Netals nu al hetgevalis,wordende voorFB-transmissiewegenin niet-FB instaltatiemateriaat dat bovendien niet functíebehoudend bevesttgtdls.
zijn. Zoals gezegd kunnen die nu nog van gemeente tot gemeente verschil-
bouwverordening naar het landelijke Gebruiksbesluit wordt opgedaan"
len. Daaromheeftde landelijkeoverheid besloten de gemeentelijkeGebruiks-
schriftenvoor het brandveiliggebruik van gebouwen gecontroleerddoor de gemeentelijkeoverheden.Die kunnen daarbij terugvallenop de geldende erkennings-en certificeringsregeilngen, zoals die van het CCV (Centrumvoor Criminaliteitspreventie en Veiligheid) voor de installatievoor brandmelding en -detectie, of die voor de sprinklers
De normen Het grootste deel van de huidige die door LPCB Nederlandwordt uitgenormalisatieop deelgebiedenvan de voerd. Maar ook die regelingenen de landelijke Gebruiksbesluit. De volledige geheleveiligheidsinstallatie en de al dan normen waaraan in het kader daarvan titel daarvanluidt 'AlgemeneMaatregel nietfunctiebehoudende eigenschappen mensen, processen, producten en van Bestuur van de regeringvoor het ervan worden met het Gebruiksbesluit de uiteindelijkecomplete installaties gebruikvan gebouwen'. brandveilig landelijkvan kracht. wordengetoetstzijn al enigetijd sterk in Helaasvallennog nietmeteenalleeisen Samengevat wordt in het Gebruiks- beweging,zo vertellenPaulde Graafen waaraan de veiligheidsvoorzieningenbesluit landelijkuniform wettelijk voorChris Huijbreghs van R2B Inspectiesin in gebouwen moeten voldoen onder gescnreven: Zaltbommel.Dat is een geaccredjteerde het Gebruiksbesluit Dat zou de zaak 1. Voor welke categorieëngebouwen onafhankeiljkeinspectie-instelling die nog duidelijkermaken.Maarer is meer een gebruiksvergunningof gebrandveiligheidsinstallaties onderdirect wetgevingop van toepassing,zoals het bruiksmelding verplichtis, toezichtvan de NederlandseRaadvoor Bouwbesluit en het ArbobesluitDiezijn 2. Welke brandveiligheidsinstallaties Accreditatie(RvA)toetst aan alle eisen per categorie aanwezig moeten die er vrijwilligof vanuitwetgevingaan echter eveneens landelijk, waardoor de eisen in de drie besluitennu beter z\n, worden gesteld. Daarnaast leidt R2B onderlingop elkaaraf te stemmendan 3 Aan welke eisende voorgeschreven Inspectiesfunctionarissen op voor de erkenningen op hetgebied wel te integrerenzijn.Dusvan gemeente installatiesen het beheeren onder- verschillende van de projectering, aanleg,oplevering, tot gemeentezullende installatie-eisen houd ervan moetenvoldoen,al dan vergunningen volgensplanninghalverwegedit jaarte gaanvervangendoor het
straksin principenietmeerverschillen. Dat vraagt echter om enige nuancering,zo gaven Hans in 't Hout en Bob
niet met verwijzing naar normen zoals ook in het Bouwbesluit het geval is. Voorbeeldendaarvanzijn de NEN 2535 (BMl's),de voor brandmeldinstallaties
inbedrijfstellingen het voorgeschreven onderhoudvan veiligheids-en brandin gebouwen blusinstallaties
Paul de Graaf is tevens lid van een bij NEN op het aantalnormcommissies en beleidsmedewerker NEN2575 voor ontruimingsalarminstal-gebiedvan veiligheidsinstallaties Gebruiksbesluit Beide heren schetsen de nauwelijks l a t i e sd e N E N 6 0 9 3 ,N E N 1 2 1 0 1 - 6e n bij het Ministerievan brandveiligheid 'wildgroei' aan -2 in kaart te brengen NEN 6098 voor en RuimtelijkeOrdening NPR6095-1en Volkshuisvesting, "De eisen zullen rookbeheersingsinstallaties, en de NEN certificerings-en erkenningsregelingen, en Milieu (VROM): 2654-reeksvoor het beheer en onder- waarmeezij*en dusookde Nederlandse fasegewijssteeds meer op elkaargaan gebouweigenaren- te maken hebben aan geenenkele houd ervan. De NEN-EN 1838 voor lijken.Of er uiteindelijk En de 'strijd' tussen de verschillende gebouwinstallatiemeer een specifieke noodverlichtingstaat al in het Bouwgemeentelijkeeis kan worden gesteld, besluit,de wetgevingdaaropis derhalve beheerdersen uitvoerderservan Voor elk deel van de totale veiligheidsstaat nog niet vast. Dat voorbehoud al landelijken komt dan ook niet in het installatiegeldt weer iets anders.en dat moeten we maken Want de overheid Gebruiksbesluit. stadiavan ontwikkeling. wil samen met alle belanghebbenden De eisenaan de vluchtrouteaandutding in verschillende BMI's en sprinklerinstallaties Voor de die staan in de Arbowetgeving.De voorlêringtrekkenuit de praktijkêrvaring, langzamerhand een compleet ) is er zo zijn dus eveneens gemeentelijke daarvoor schriften in de overgangvan de van Os al eerder aan in Mag1010 Ze ziln respectievelijk projectleider
17
)
erkennings- en certificeringssysteem opgesteld brandbeheers- en blusmet onderliggendenormen Maar de sysieem op dit moment gesplitst rn wet- en regelgeving laat ook ruimte een erkenningsregeling en een inspecvoor andere regelingenop basis van tieregeling.Inspectiedoor een geac-
Pas als dit hele stelselvan erkenning, certificeringen inspectie, waarbij alle regelingen door de RvA zijn geaccrediteerd,tot stand is gebrachtis in de ogen
het'gelijkwaardigheidsbeginsel'. Voor
crediteerdeonafhankelijkederde wordt gezienalseenhogerevormvankwaliteits-
van deze inspecteursde door de markt zelf gereguleerde en controleerbare
borging dan erkenning/certificatie van
gebouwveiligheid gewaarborgd.
de ontruimingsinstallaties wil er nog niet echt een regelingvan de grond komen. En aan de noodverlichting en vlucht-
de installerendebedrijven.Daarom wil
Beiden zijn ervan overtuigd dat dit
wegaanduiding bijvoorbeeld worden
de RvAeenduidelijke scheiding.Er ont-
stelsel er komt, ondanks de strub-
weliswaar eisen gesteld in Bouw- en Arbobesluiten,maar zijner verderalleen nog normen. Voor noodstroomvoorzieningen wordt zelfs daar nog aan gewerkt
staatdan een stelselwaarinhet erkende belingen tussen de beheerdersvan bedrijfverklaartdat het door haar gelede verschillende certiÍicerings- en "De inspectieverde deel van de veiligheidsinstallatieerkenningsregelingen: instellingenvinden dat certificeringsconform de gestelde eisen is. En wie controleerttenslotteof alle deelinstalla- regelingen tot stand moeten komen, ties samenals één veiligheidsinstallatieen worden beheerd door het CCV. goed functioneren,of alledeelsystemen Voor ons inspectiewerk maakt het Erkenning en ceniÍicatie "We zijn dus blij met de komst van het goed met elkaarcommuniceren en saechter in principe niet uit door wie voor de de cedificeringsregelingen Gebruiksbesluit",zeggen De GraaÍ menwerken?Dat is de taak voor de onverschillende deelsystemen worden afhankelijke,direct door de RvA geacen Huijbreghs."Daarmeeworden de beheerd" crediteerde inspectie-instellingen.Net wettelijke eisen op basis waarvan wij na als de inspectiein de gebruiksfase kunnen inspecteren in ieder geval waarbijwij alsonafhanke- Vernieuwing normen landelijk uniÍormOokhet helenormpak- de oplevering, Ook de normen waaraan mensen, ket waarnaar daarbij wordt verwezen iijke derde kijkennaar de uitvoeringvan processen, producten en installaties het voorgeschrevenonderhoud door wordt steeds duidelijker,completer en de daartoeerkendeinstallatiebedrijven. binnen zo'n erkennings-en certificeEn dat is maar goed samenhangender. ook, want de technologischeontwtkke- En we beoordelenook steedsopnieuw ringsregelingworden getoetst, moeten meer op elkaar lingenschrijdensnelvoort.De verschil- of de installatieals geheel nog voldoet technisch/rnhoudelijk lende deelsystemenbinneneen geÏnte- aan de eisen die het werkelijkegebruik gaan aansluiten,omdat de afzonderlijke in een delenvan de veiligheidsinstallatie greerde veiligheidsinstallatiereageren van het gebouw van dat momenter aan gezegd integraler steeds stelt. De inspecteurgeeÍt een profes- gebouw zoals op elkaar en sturen elkaar aan Wordt samenwerKen. sioneeloordeelover de beveiligingin er bijvoorbeeldin een disco rook gePaulde Graaf,nu als lid van de normrelatietot het reëlerisico." detecteerddoor de BMl, dan is het wel zo veiligdat door de brandmeldcentrale (BMC)in hetgebouwnietalleenautomatisch de brandweerwordt gealarmeerd, wordt maar ook de geluidsinstallatie de ontruimingsinstallatie afgeschakeld, wordt ingeschakeld,de vluchtdeuren worden vrijgegeven,de rookbeheersing in werking treedt en dat de noodverbli.ift lichting en vluchtwegaanduiding Dus uitvalt. branden als de stroom normen specifieke moeten ook de daarvoorop elkaar worden afgestemd, Mogelijkkomt inclusieffunctiebehoud. er voor elk van die deelsystemenuiteindelijkeen door de RvA geaccrediteerde erkennings- en cedificeringsregeling De erkendebedrijvenmogen de deelsystemeninstalleren,opleveren,certificerenen onderhouden." Het geheel Zij beamen dat een erkend bedrijf dan vóór certificeringhet eigen werk moet "Maar ze zijn erkend en controleren: staan onder toezicht.Op dit moment is op last van de RvA in bestaande kwaliteitsregelingeneen ontvlechting van erkenning, certiÍiceringen inspectie gaande.Zo wordt bijvoorbeeld de LPS1233-regelingvoor een vast
18
aangebrachtin een F}-kabels met ptasticvetbinders en zonder ontlasttDgs/us gewicht breken, waardoor eigen door hun verticalegoot. Bij brand zullen de kabels vitale functies uitvallen.
l t l
r
Dat is nog te veel om op te noemen.
, i
De Graaf en Huijbreghs vatten het maar samen: "Wij zien regelmatigdat de uitgangspunten voor de installatie
:
i
I 'j
ij
,
] : I
; * l
niet overeenkomenmet het doel van de beveiligingof het wettelijk vereiste minimumniveau. Verderzien we allerlei kleine en grote gebrekenbij de oplevering van veiligheidsinstallaties Bepaaldefunctiesdoen het simpelweg niet. Ook de verbindingen tussen brandbeveiligingsinstallaties zijn soms niet oÍ foutief aangesloten.De software in de BMC's vormt ook nog vaak een groot probleem Die is tegenwoordig zo uitgebreiden complexdat ze al snel fouten bevatten.En worden later in de installatieaanpassingenaangebracht, dan wordt de software in de BMC er niet goed op aangepast En dan func tionerendie uitbreidingen of bestaande delen van de installatiedus plotseling niet meer bij brand.Door de integratie van systemenin netwerken,wordt dit probleem in de toekomst alleen nog maar groter." "Verderzienwe nogveelfunctiebehoud-
FB-installatiedelenbevestigd op hout, zonder de specifiekevaorzieningendie er voor nodig zijn.
kabelsvoor data-en energietransmissie tussen de onderdelenvan de veilig-
commissie:"Daaromkomt er eind dit jaar een geheelvernieuwdeNEN 2535
en publicerenals NEN-EN-.12845. De EN 12845 heeft in Nederlandde VAS
heidsinstallatie waarbovenandere,niet functiebehoudende installatiedelen zijn gemonteerd.Die storten bil brand naar
voor de BMI's In de bestaandeversie van 1996 is nog sprakevan autonome
dan ook nog niet vervangen.
BMI's.Maar die bestaannu vrijwelniet Verderis er de NPR 2576 voor functiemeer. De technische ontwikkelingen behoudvande installaties tijdensbrand zijn met name door de digitalisering De Graaf:"Die is er nog maar een paar jaar en gaat vooral over functiebehoud heel snel gegaan De BMI stuurt nu in geval van brand ook allerleiandere, van de interne bekabelingvan veiligin heidsinstallaties en over alle vereiste eerdergenoemdeveiligheidsfuncties het gebouw aan. De normendaarvoor functiebehoudendetransmissiewegen " tussen deelsystemen. Die gaat dus al moetendus op elkaaraansluiten Om diezelfderedenwordt ook de NEN uit van de onderlingesamenwerking tussen de afzonderlijkedelen van de 2575 voor ontruimingsalarminstallaties Daar gaan we vernieuwd.Bovendienwordt er naar veiligheidsinstallatie gestreefdde projectiesystematiek weer naar kijkenals eerst de hierboven over" een te latenkomen met die in de NEN genoemdenormenzijnvernieuwd nog de NEN-EN Tot slot zijn er dan melders 2535voor automatische "Voorde sprinklerinstallatie NEN 6088 1838 voor noodverlichting, is er nu de en is het voor vluchtwegaanduiding Europesenorm EN 12845",verteltChris jaar een ontwerp gepresenals specialstop dát gebied. aÍgelopen Huijbreghs Dat is de norm voor het ontwerp,de installatie en het onderhoudvan completesprinklerinstallaties. Daarnaastiser de EuropeseEN 12259deel1 tot en met
teerd voor de nieuwe NEN 6098 voor rookbeheersing"
Missers bij een 12 als norm waaraande aÍzonderlijke En zo komenwe dan uiteindelijk productenvoor zo'n installatiemoeten g e r e g l e m e n t e e r d ' b r a n d v e igl iegb r u i k van gebouwen',wat de bedoellngis van voldoen. Aan de EN 12845 wil de Zover is het echter normcommissiein ons land de breed het Gebruiksbesluit. nog niet.Wat komende inspecteursvan gedragerreisenin de Voorschriftenvoor (VAS) AutomatischeSprinklerinstallaties als aanvullendeinformatie toevoegen
R2B nu zoal aan misserstegen in hun dagelijkswerk?
beneden,beschadigen de FB-kabelsen verstorenzo het veiligheidsbesturingssysteem." "Bij het ontwerp van brandmeldrnstallaties zou veel meer aandacht moeten wordenbesteedaan de juistekeuzeen plaatsvande rookmeldersBijperiodieke inspecties stellenwe vaakvastdat melders moeten worden vervangenin het kader van de prestatie-eisongewenste als meldingenBij vaste blusinstallaties sprinklersgaat het met de installatie zelf steedsvaker goed, maar wordt niet altijd voldaan aan de voorgeschreven " proceduresbij de bedrilfsvoering Conclusievan Paul de Graaf en Chris Huijbreghsis dan ook: "Het Gebruiks besluitis er, maar het vereisteveiligheidsniveauen de certificerings-en nog niet En erkenningsregelingen er zal altijd op RvA-geaccrediteerde onafhankelijkewijze op gecontroleerd " en gernspecteerdmoetenworden www.12b.nl www.hetccv.nl wwwncp.nl www.ssq.nu www.lpcb.nl
:
19
