H.246484.0811
Spataderbehandeling
Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en oorzaak van spataderen (varices) en de meest gebruikelijke behandelingsmogelijkheden. Het is goed u te realiseren dat bij het vaststellen van een aandoening de situatie voor iedereen weer anders kan zijn. Wat zijn spataderen en hoe ontstaan ze Alvorens hierop in te gaan, is het verstandig eerst iets uit te leggen over het systeem van bloedvaten in het lichaam. Slagaders zijn bloedvaten, waarin het transport plaatsvindt van zuurstofrijk bloed naar alle delen van het lichaam. Aders zijn bloedvaten, waarin het transport plaatsvindt van zuurstofarm bloed weer terug naar het hart. Spataderproblemen doen zich voornamelijk aan de benen voor. Hier moet het bloed van de tenen in de aderen helemaal terug kunnen stromen naar het hart. Om te voorkomen, dat het bloed weer naar beneden zakt, zijn er kleppen in deze aderen. Helemaal boven in het been (in de lies) en in de knieholte zitten de belangrijkste kleppen. Op die plaatsen komen een oppervlakkige en een diepliggende ader samen. In de oppervlakkige ader, die vrij dicht onder de huid loopt, doen zich de meeste spataderproblemen voor. Door verschillende oorzaken kunnen de kleppen in deze ader gaan lekken (insufficiënt worden). Bijvoorbeeld omdat er te veel druk op de kleppen komt te staan en deze bezwijken, omdat het bloedvat wijder wordt en de kleppen niet goed meer kunnen sluiten of omdat de kleppen zelf zwak zijn aangelegd. Wanneer de kleppen lekken, wordt de druk onder die kleppen in de ader groter. Hoe groter de druk, des te wijder het bloedvat, waardoor er meer kleppen bezwijken. Na verloop van tijd worden de gevolgen zichtbaar als spataderen: uitgezette, onder de huid gelegen, kronkelend verlopende aderen.
2
Wie krijgt spataderen Eigenlijk kan iedereen spataderen krijgen, maar er zijn mensen, of groepen mensen, die 'vatbaarder' voor spataderen kunnen zijn: • mensen bij wie het in de familie voorkomt • zwangere vrouwen hebben een verhoogde kans op het ontstaan van spataderen • mensen die veel en lang moeten (stil)staan tijdens hun werk of bezigheden • mensen die in het verleden trombose in een been hebben gehad. Door de trombose kunnen de kleppen beschadigd zijn, waardoor ze kunnen gaan lekken. Welke klachten kunnen spataderen geven Vaak bestaat er slechts een cosmetisch bezwaar: men vindt zo'n zichtbaar bloedvat op het onderbeen een lelijk gezicht. Sommige mensen met spataderen hebben echter jeuk, pijn of een onrustig gevoel in het onderbeen, soms met krampen. Soms kan er huiduitslag ontstaan, een verkleuring (bruine vlekken), kan er zich een aderontsteking of een spataderbloeding voordoen. In het ergste geval ontstaat er een 'open been': dan is er een huidzweer, die maar niet wil genezen. Wat zijn de behandelingsmogelijkheden Afhankelijk van de uitgebreidheid van de aandoening en de eventuele bevindingen bij onderzoek, zijn er verschillende mogelijkheden van behandeling. De spataderen worden daarbij weggehaald, "dicht"- of "weggespoten" en/of dichtgedrukt. U kunt ze gerust missen, omdat het bloed langs een andere weg kan stromen en de spatader toch niet meer goed functioneerde. Gecombineerde behandeling Wanneer de klep in de lies en/of knieholte lek is kan met een kleine snede in de lies of in de knieholte de verbinding van de oppervlakkige ader met de grote beenader worden opgeheven. Ook andere zijverbindingen met de oppervlakkige ader worden dan opgeheven. Aansluitend of later kunnen vervolgens de spataderen op het been poliklinisch worden weggespoten.
3
Volledig chirurgische behandeling • wanneer er meerdere lekke kleppen zijn in de oppervlakkige ader, wordt deze ader meestal weggehaald. In de lies en/of knie wordt dezelfde procedure uitgevoerd, zoals hierboven beschreven. Daarna wordt via een kleine snede onder de knie of bij de enkel met een speciaal instrument (de stripper) de ader uit het been verwijderd. In het gebied waar de ader heeft gezeten ontstaat vaak een bloeduitstorting, die in de loop van een aantal weken vanzelf wegtrekt • bij uitgebreide spatadervorming kunnen tijdens dezelfde ingreep de overige uitgezette zijaderen via kleine sneetjes onderhuids verwijderd worden. Eventuele restanten kunnen later zonodig worden verwijderd • bij 'open benen' kan het ook voorkomen dat een operatie gewenst is. Dan worden plaatselijke verbindingen tussen het oppervlakkige en diepe adersysteem in de omgeving van het open been opgeheven • afhankelijk van de uitgebreidheid van de operatieve behandeling van spataders gebeurt de operatie in een kortdurende opname of in dagbehandeling. De operatie wordt verricht onder algehele anesthesie (narcose) of met een ruggenprik. Het wegspuiten van spataderen (sclerotherapie) Door het inspuiten van een bepaalde vloeistof in de spatader, die vervolgens wordt afgedrukt, wordt een reactie in de ader teweeg gebracht. Deze reactie moet ervoor zorgen dat de ader "dichtplakt". Na verloop van tijd is de spatader veranderd in een litteken en nauwelijks meer te zien. Het lijkt dus of hij is "weggespoten". Het inspuiten van de vloeistof gebeurt met een heel dun naaldje en vaak zijn er meerdere prikjes nodig. Steunkousen Wanneer het diepe adersysteem niet goed meer functioneert, bijvoorbeeld als gevolg van een doorgemaakte trombose, is men wel eens terughoudend met het weghalen van spataderen. In dat geval worden elastische steunkousen als behandeling geadviseerd. Ook wanneer er om medische redenen bezwaren zijn tegen een operatie kunnen elastische steunkousen uitkomst bieden als behandeling. 4
Pre-operatief onderzoek in het ziekenhuis Afhankelijk van de bevindingen van de arts kan nader onderzoek gewenst zijn. Doorgaans zal dat bestaan uit een Doppler of Duplex onderzoek. Dat is een onderzoek met ultrageluidsgolven, waarbij een indruk kan worden verkregen over de doorgankelijkheid van de bloedvaten, de stroomrichting van het bloed en de functie van de kleppen. Het onderzoek is volstrekt pijnloos, onschadelijk (geen stralen) en wordt poliklinisch uitgevoerd op de afdeling radiologie. Wachtlijst Wanneer u en uw arts besloten hebben tot een operatie komt u op de wachtlijst bij het bureau patiënten logistiek. Ongeveer een week voor de operatie krijgt u schriftelijk bericht wanneer u geopereerd wordt. Voorbereiding thuis In uw oproepbrief staat vermeld of en wanneer u mag eten, drinken of roken op de dag van de ingreep of dit wordt telefonisch aan u doorgegeven. Wat neemt u mee • uw patiëntenkaart • de medicijnen die u gebruikt in originele verpakking. Voorbereiding op de verpleegafdeling • er kan nooit precies gezegd worden wanneer u aan de beurt bent om geopereerd te worden. Operaties duren soms langer dan verwacht en er kan een spoed operatie tussendoor komen • voor de ingreep zal de arts de spataderen met een stift aftekenen • op de operatiekamer is het dragen van make-up, nagellak, sieraden, piercings en uw horloge niet toegestaan • een eventueel kunstgebit, gehoorapparaat, bril of contactlenzen laat u op de verpleegafdeling achter • u krijgt operatiekleding aan • ter voorbereiding op de anesthesie krijgt u medicatie (tablet, injectie en/of zetpil) toegediend, hiervan kan u een slaperig gevoel krijgen. Na de medicatie houdt u bedrust. 5
De ingreep De manier waarop u behandeld wordt hangt af van wat de chirurg met u bepaald heeft. Op de operatiekamer krijgt u een injectie om trombose te voorkomen. Na de operatie • gaat u in uw bed naar de uitslaapkamer. Hier blijft u tot u goed wakker bent • wanneer de anesthesie voldoende is uitgewerkt en de lichaamsfuncties zoals bloeddruk, hartritme en ademhaling stabiel zijn, haalt een verpleegkundige van de verpleegafdeling u op • om te zorgen dat u voldoende vocht krijgt heeft u tijdens en na de operatie een infuus in uw arm • vrij snel na de operatie mag u alweer iets drinken. • u kunt na de operatie wat misselijk zijn • soms zit er een drain (slangetje) in het wondgebied om eventueel nalopend bloed en wondvocht af te kunnen zuigen • de eerste dagen hebt u in afnemende mate pijn, afhankelijk van de operatietechniek op de plaatsen waar u geopereerd bent. Hiervoor kunt u paracetamol gebruiken. Duur opname Afhankelijk van uw leeftijd en hoe u zich voelt kan de operatie in dagopname plaatsvinden of blijft u één nacht in het ziekenhuis. Naar huis Bij ontslag uit het ziekenhuis krijgt u een afspraak mee voor poliklinische controle. Herstel en mogelijke complicaties •
operatieve behandeling Geen enkele ingreep is vrij van de kans op complicaties. Zo zijn er bij de operatieve behandeling van spataderen de normale risico's op complicaties van een operatie, zoals trombose, 6
nabloeding, wondinfectie. Het optreden van een bloeduitstorting komt vaak voor. Het kan wat hinderlijk zijn, maar is meestal niet ernstig en het trekt meestal in de loop van enkele weken weer weg. Echte nabloedingen komen weinig voor. Ook het risico op infectie is niet groot. Als de ader moet worden weggehaald, kan dat een enkele keer gepaard gaan met letsel van een begeleidende zenuw, die pal naast het bloedvat loopt. Dat kan dan bij de voet een wat doof gevoel tot gevolg hebben, soms tijdelijk, soms blijvend. •
Het wegspuiten van spataderen De ingespoten vloeistof geeft wel ter plaatse in de ader een reactie, maar heeft verder weinig bijwerkingen voor de rest van het lichaam. Een hoogst enkele keer komt er wel eens een overgevoeligheidsreactie voor. Het wegspuiten van spataderen kan soms resulteren in een bruine verkleuring van de huid. Deze trekt niet altijd weg. Het komt wel eens voor dat de injectievloeistof naast het bloedvat terecht komt. Het is dan mogelijk dat de huid ter plaatse stuk gaat.
Nabehandeling Na een operatieve behandeling en na het wegspuiten van spataderen wordt aansluitend een drukverband kous of een elastische windsel om het been aangelegd. Dit moet ervoor zorgen, dat de vorming van bloeduitstortingen beperkt blijft en dat de spataderen worden dichtgedrukt, zodat ze dicht kunnen raken. Bij inspuitingen kan het nodig zijn om strakke pleisterverbanden en een strakke kous te dragen gedurende twee weken dag en nacht. Nazorg Uw wond heeft geen speciale verzorging nodig. Meestal wordt geadviseerd een elastische kous of windsel één week doorlopend te dragen (ook 's nachts). Daarna wordt de elastische kous of windsel alleen overdag gedragen gedurende vijf à zes weken. Geadviseerd wordt de kous of windsel aan te doen voordat u het bed uit komt en ze s' avonds voor het naar bed gaan weer uit te doen. Veel lopen is goed en dat mag al zo snel mogelijk na de behandeling. Lang staan moet vermeden worden en wanneer u zit, 7
is het verstandig de benen hoog te houden. Meestal kunt u na één week wel weer even zonder kousen onder de douche. Na het douchen zo snel mogelijk weer gaan liggen om na enkele minuten de kousen aan te kunnen doen. Wanneer u moeite heeft om de elastische kous aan te trekken, kunt u hiervoor een hulpmiddel gebruiken. Dit is de easy-slide, verkrijgbaar bij de thuiszorg (0900) 8833. De eerste dagen kunt u pijnstillers gebruiken (paracetamol) maximaal 4 à 5 per 24 uur. Het is beter de eerste zes weken niet te sporten. De hechtingen kunnen na ongeveer zeven à tien dagen worden verwijderd, afhankelijk van de plaats waar de hechtingen zitten. Van het soort werk dat u verricht hangt het af wanneer u daarmee weer kunt beginnen. Tot slot Informeer bij uw Ziektekostenverzekeraar of deze ingreep vergoed wordt. Vragen Als u vragen heeft neemt u contact op met de poli chirurgie. maandag tot en met vrijdag 9.00 uur tot 12.00 uur en 14.00 uur tot 16.00 uur Hardenberg : polikliniek Chirurgie: (0523) 276310 Coevorden : polikliniek Chirurgie: (0524) 526311
8
