4/12/2015
Gedrag of pijn, wat zou het zijn? Dr. Anneke Boerlage
Geschiedenis Heeft alles te maken met hoe men over mensen met een VB dacht, ontmenselijking, depersonalisatie en ongevoeligheid
Kunnen geen pijn voelen Pijn is zo extreem dat alleen de dood nog humaan is Pijn wordt gebruikt als leermiddel (pijn toedienen wordt gezien als noodzaak om therapie succesvol te maken)
1
4/12/2015
Geschiedenis Heeft alles te maken met hoe men over mensen met een VB dacht, ontmenselijking, depersonalisatie en ongevoeligheid
Kunnen geen pijn voelen Pijn is zo extreem dat alleen de dood nog humaan is Pijn wordt gebruikt als leermiddel (pijn toedienen wordt gezien als noodzaak om therapie succesvol te maken)
Pijngevoeligheid VB Vasculaire dementie1:
witte stof laesies ↑ risico op deafferentiatie met ↑ centrale pijn
Fragiele X syndroom2:
verminderde witte stof → ↓ tolerantie pijn
Prader Willy syndroom2: ↑ pijndrempel en ↓ temperatuursgevoeligheid 1 Scherder et al 2009;
2
McQuire et al 2013
2
4/12/2015
Pijngevoeligheid VB Vasculaire dementie1:
witte stof laesies ↑ risico op deafferentiatie met ↑ centrale pijn
Fragiele X syndroom2:
verminderde witte stof → ↓ tolerantie pijn
Prader Willy syndroom2: ↑ pijndrempel en ↓ temperatuursgevoeligheid 1 Scherder et al 2009;
2
McQuire et al 2013
Prevalentie van pijn VB
Internationale literatuur Kinderen met een VB: 84%1 Volwassenen met een VB (instelling): 15-18%2,3 Ouderen met dementie: 47-62%4
intuïtie / rapportage verzorgers (verpleging, artsen, familie) > 60% verpleging onderwaardeert ernst pijn vaak verschil tussen oordeel verpleging en familie
;
1 Breau et al., 2003, 2009; 2 McGuire et al., 2010 3 Boerlage et al, 2013; 4 Ferrell et al., 1995; Zwakhalen et al., 2009
3
4/12/2015
PIJNBEHANDELING
Instelling voor VB: 85% bewoners met pijn geen enkele vorm van pijnbestrijding1
Psychogeriatrische afdelingen: 60% met pijn geen enkele vorm van pijnbestrijding2
1 Boerlage et al. 2013, 2 Achterberg et al. 2007
International Association for the Study of Pain (IASP) Pijn is een onplezierige, gevoelsmatige en emotionele beleving die wordt geassocieerd met een daadwerkelijke of dreigende beschadiging van weefsel, dan wel beschreven wordt in termen van weefselbeschadiging. IASP, subcommittee of Taxonomy, Pain 1979; 6; 249-252
Het onvermogen om pijn verbaal kenbaar te maken sluit niet uit dat iemand pijn lijdt en dat een adequate pijnbehandeling nodig is. Pijn is altijd subjectief.
4
4/12/2015
5
4/12/2015
6
4/12/2015
Numerical Rating Schale (NRS) Pijncijfer tussen 0 (geen pijn) en 10 (ergst denkbare pijn) Visual Analoge Schale (VAS)
Zelfrapportage gezichtjesschalen
Hicks et al, Pain 2001
Glimlachend ja/nee Aantal gezichtjes volgorde
Wong Baker scale
7
4/12/2015
Zelfrapportage gezichtjesschalen
Hicks et al, Pain 2001
Glimlachend ja/nee Aantal gezichtjes volgorde
Wong Baker scale
8
4/12/2015
3
4
Volwassenen met een VB
De afbeelding k an momenteel niet worden weergegev en.
De afbeelding k an momenteel niet worden weergegev en.
De afbeelding k an momenteel niet worden weergegev en.
De afbeelding k an momenteel niet worden weergegev en.
9
4/12/2015
WHO-ladder analgetica
Stap 3 Matige tot ernstige pijn Stap 2 Lichte tot matige pijn Stap 1 Lichte pijn Niet-opioïde middelen + aanvullend geneesmiddel
Zwakke opioïden + niet-opioïd + aanvullend geneesmiddel
Sterke opioïden + niet-opioïd + aanvullend geneesmiddel
10
4/12/2015
Non-farmacologische interventies….
Multidisciplinair pijnteam
11
4/12/2015
De Rotterdam Elderly Pain Observation Scale (REPOS)
REPOS
Is geschikt voor alle patiënten/ cliënten die niet in staat zijn om door middel van zelfrapportage aan te geven hoeveel pijn zij hebben
12
4/12/2015
Richtlijnen REPOS
Hoe:
Observatieperiode 2 minuten Gedragsitems scoren (afwezig / aanwezig)
observeren van pijngedrag met de REPOS
13
4/12/2015
Gespannen gezicht Een of meer spieren in het gezicht worden aangespannen (zijn niet ontspannen) Dit wordt niet gescoord als cliënt praat.
Ogen (bijna) dichtknijpen
Het samen- of dichtknijpen van de ogen Niet scoren als cliënt knippert met de ogen of als de ogen steeds dicht zijn zonder te knijpen.
14
4/12/2015
Optrekken bovenlip Het omhoog trekken van de bovenlip, waardoor afstand tussen bovenlip en neus wordt verkleind; lijnen tussen neus en mondhoek dieper; neusgaten opgetrokken en vergroot
Grimas Alleen scoren als onderstaande gezichtsexpressies gezamenlijk voorkomen: - Wenkbrauwen die samen- en naar beneden getrokken zijn, waarbij de huid tussen de wenkbrauwen opbolt - Samen- of dichtgeknepen ogen - Lijnen tussen neusvleugels en mondhoeken die dieper liggen dan normaal en zijwaarts zijn opgetrokken.
15
4/12/2015
Angstig kijken Grote, wijd geopende ogen en wenkbrauwen die aan de binnenzijde iets omhoog en samengetrokken zijn
Bewegen lichaamsdeel Iedere beweging die duidt op verzet of het beschermen van een (pijnlijk) lichaamsdeel. Denk bijvoorbeeld ook aan het verzitten in een stoel ter ontlasting van stuit of rug en grijpen naar het hoofd. Niet scoren wanneer de handeling functioneel is, b.v. haar uit het gezicht strijken of armen omhoog doen om kleding uit te trekken.
16
4/12/2015
Paniekerig, paniekreactie Een extreme vorm van angst die zich uit in willekeurige onrustige lichaamsbewegingen of heftig verzet. Dit kan samengaan met: - een angstige blik gekenmerkt door grote wijd geopende ogen en wenkbrauwen die aan de binnenzijde iets omhoog en samengetrokken zijn; en / of - intense kreten of verbale uitingen van pijn, zoals ‘au’ of ‘je doet me zeer’.
Kreunen, jammeren Monotoon klaaglijk geluid
17
4/12/2015
Onrustgeluiden/
verbale uitingen
Plotselinge of langer aanhoudende intense kreten of verbale uitingen van pijn, zoals ‘AU’ of ‘je doet me zeer’.
Inhouden adem/ stokken ademhaling Kortstondig stoppen met ademhaling, de adem blijft steken
18
4/12/2015
3
4
Oefenen met scoren
19
4/12/2015
Nurse 2
Gespannen gezicht Gedrag niet gezien
Gedrag wel gezien
Gedrag niet gezien Nurse 1
I
Gedrag wel gezien
Nurse 2
Gespannen gezicht Gedrag niet gezien
Gedrag niet gezien Nurse 1
Gedrag wel gezien
I
Gedrag wel gezien
20
4/12/2015
Dank u voor uw aandacht
Voor verdere informatie
Anneke Boerlage, Erasmus MC-Sophia Sh 4010 Telefoon 010-7036399
E-mail:
[email protected] http://www.kenhunpijn.nl/
21
