Evaluatierapport. Derde Landelijke Dag van het Kasteel. Thema: Het Kasteel in de groene context

Evaluatierapport Derde Landelijke Dag van het Kasteel 2010

Thema: Het Kasteel in de groene context

Inleiding Op 24 mei 2010 organiseerde de Nederlandse Kastelenstichting ( NKS) voor de derde maal de landelijke Dag van het Kasteel. Verspreid over heel Nederland waren 89 kastelen, buitenplaatsen, kasteelruïnes en kasteeltuinen voor het publiek geopend. Ter gelegenheid van deze Open Dag waren overal speciale evenementen georganiseerd zoals tentoonstellingen en Living History demonstraties en was de toegang vaak gratis of was de toegangsprijs verlaagd. Daar waar het mogelijk was, kon men ook een kijkje binnen nemen. Dankzij het mooie weer en omdat lang niet alle locaties ingericht waren op het ontvangen van grote groepen belangstellenden, speelde het meeste zich in de open lucht af. Het thema van jaar, het Kasteel in de groene context, gaf aanleiding tot speciale buiten activiteiten en tuin rondleidingen. Zo bood Huis Doorn een speciale rondwandeling in de tuin aan met als titel: De Keizer als tuinman, waren er vooral in Zeeland meerdere bijzondere wandelingen met de boswachter te boeken en zelfs een fietstocht langs drie verborgen buitenplaatsen op Walcheren. Ook de kasteeltuinen in de andere provincies trokken extra aandacht, dankzij de interessante activiteiten die er aangeboden werden, zoals roofvogeldemonstraties, workshops bloemschikken, schilderen, nestkastjes timmeren, fluitjes maken van fluitekruid en dergelijke! Het thema bood de NKS bovendien een mooie directe link naar de problematiek van de oprukkende bebouwing in het kader van Bedreigde Kastelen. Prof.drs. Hans Janssen heeft daar desgevraagd op RTL nieuws nog even uitleg over gegeven. Op 24 locaties werd Living History gebracht. Verspreid over alle deelnemende provincies zijn re-enacters (amateurs en professionals) bezig geweest om, afhankelijk van de datering van het kasteel waar ze zich bevonden en de belangrijkste periode uit die historie, een episode uit de Middeleeuwen ( Bijvoorbeeld naar aanleiding van de expositie van het Getijdenboek van Vrouwe Yolande de Lalaing bij de Ruïne van Brederode) , dan wel uit een latere periode ( bijvoorbeeld een Napoleontische veldslag bij Kasteel Heeze) na te spelen. In de groep deelnemers ( 89 dit jaar tegen 83 in 2008 en 2009) is grofweg een driedeling te maken: 1. Horeca kastelen: waar afhankelijk van het segment van de markt waarin men zich beweegt grote drukte was, dan wel tegenvallende bezoekerscijfers. Dit jaar deden voor het eerst een aantal kastelen mee die lid zijn van Historic Hotels of the Benelux, opererend in het meest luxe deel van de culinaire traditie. Ook al boden zij per stuk een aantrekkelijk arrangement, in drie gevallen gaf dat te weinig respons, omdat bezoekers van de Dag van het Kasteel kennelijk liever “voor een dubbeltje op de eerste rang zitten!” De horeca kastelen en buitenplaatsen met vrijblijvendere terrassen, waar je ter plekke ook kon genieten met slechts één kopje koffie, zaten onverminderd de hele dag bomvol! 2. Museale kastelen: dit zijn de kastelen die door het jaar heen ook te bezichtigen zijn en waar de interieur situatie goed is aangepast aan grote groepen mensen die er doorheen kunnen lopen. Bij alle museale kastelen

werd enkel tijdens het Pinksterweekend in het kader van de Dag van het Kasteel iets extra’s georganiseerd: zoals exposities, muziek, Living History, speciale thematische rondleidingen of iets anders bijzonders en hier was zonder uitzondering de belangstelling uitstekend. 3. Particulier bewoonde kastelen: deze kastelen zijn uiteraard niet geschikt voor het ontvangen van grote groepen en vormen een minderheid in het aanbod. Maar voor de verwende kastelenbezoeker wel het interessantste doel, immers: alléén open tijdens de Dag van het Kasteel. Een paar particuliere kasteelbezitters heeft er aardigheid in om met alles uit de kast enorm gastvrij te zijn en veel te organiseren, buiten het kijkje in de keuken, zoals bijvoorbeeld bij Slot Baarland en bij Kasteel De Kelder. Een aparte groep in deze categorie zijn de religieuze ordes: dit jaar stelden de zusters Norbertinessen van de Blauwe Camer ( Klooster Sint Catharinadal) te Oosterhout en de zusters van Julie Postel in het Kasteel van Boxmeer weer een deel van hun huis open, in combinatie met speciale tentoonstellingen en een gelegenheid de zusters te ontmoeten en de Heilige Mis mee te vieren: heel inspirerend voor bezoekers en zusters! Andere particuliere kastelen en buitenplaatsen stellen eenvoudigweg de tuinen open, zodat echte liefhebbers op een rustige manier nader kennis kunnen maken!

Deelnemers van de voorafgaande jaren deden in de meeste gevallen wéér mee in 2010. Uitzonderingen: Museum Martena in Franeker, Slot Moermond te Renesse en Kasteel Westhove en Buitenplaats Overduin bij Domburg vielen af wegens te grote Pinksterdrukte, Kasteel Gemert is recentelijk door de Paters overgedragen ( via de Gemeente Gemert) aan een horeca concern en was nog niet klaar voor publiek en Kasteel Endegeest viel af wegens een sterfgeval in de directie. Nieuw op de lijst van 2010 waren: het Princessehof, Keramiekmuseum te Leeuwarden met de expositie: Oranjegoed, Havezathe Oldruitenborgh en de ruïne van Kasteel Toutenburg in Vollenhove, Chateauhotel de Havixhorst in De Schiphorst, De Engelenburg te Brummen, Groot Warnsborn te Arnhem, de Barbarossaruïne en de Karolingische kapel in het Valkhofpark te Nijmegen met muziek van de Nyckelharpa, bespeeld door Jorieke Rutgers, en historische figuren met medewerking van het Gebroeders van Limburg Festival, Museumkasteel Wijchen met de expositie: Voorname dames, stoere soldaten en eenvoudige lieden, de Campveerse Toren te Veere en de Kasteelse Poort te Ravenstein, die tijdens het Pinksterweekend ook groots feest vierde met 650 jaar Vestingstad.

Verwijzing naar het overzicht van de deelnemers 2010 en de bezoekersaantallen

De bezoekers Ook dit jaar hebben de uitvoerende organisaties van de opengestelde kastelen en historische buitenplaatsen gezorgd dat er bezoekerstellingen zijn verricht. Een lijst van het bezoekersaantal per kasteel is als bijlage toegevoegd. In totaal hebben uiteindelijk ruim 58.000 mensen de Dag van het Kasteel bezocht, verspreid over 89 locaties in Nederland. Direct na afloop van de Dag werd bij de deelnemende kasteelorganisaties geinformeerd naar de bezoekersaantallen. Het bleek dat de bezoekersaantallen bij 90% van de deelnemers was meegevallen. De beheerders / de eigenaars van de deelnemende kastelen waren desgevraagd ook zeer positief over de organisatie van de Dag van het Kasteel, zowel vanuit de NKS als vanuit hun eigen kring. Slechts acht kastelen geven aan teleurgesteld te zijn in de opkomst. Ze wijten het tekort aan bezoekers of aan de eigen mislukte poging om persberichten en andere aankondigingen lokaal te verspreiden, aan desinteresse of aan te veel concurrentie aan activiteiten voor de doelgroep in dat weekend of aan hun eigen wellicht ongeïnspireerde programma. Van de deelnemers heeft de ruime meerderheid positief gereageerd. Men was vooral te spreken over het feit dat het veelal zeer geïnteresseerde bezoekers waren, dat het gezellig druk was, enthousiaste gezinnen en goede omzet. In een aantal gevallen was het logistiek niet mogelijk grote groepen rond te leiden en was men tevreden met de bescheiden aantallen, die echter wel grote belangstelling hadden en derhalve ook uitvoerig bediend konden worden. Kasteel Henkenshage te Sint Oedenrode is bijvoorbeeld zo’n “klein”kasteel, waar de rondleiders met 550 bezoekers echt de handen vol hadden, maar enorm hebben genoten van de belangstelling. Meldingen van oprecht geïnteresseerde bezoekers mochten we met trots en tevredenheid ontvangen van Buitenplaats Kloetinge in Zeeland, de Zusters Norbertinessen van de Blauwe Camer in Oosterhout, Landgoed de Wouwse Plantage, Huis Doorn, Kasteel Duivenvoorde bij Rijswijk, Kasteel Wijnandsrade bij Nuth en De Essenburgh te Hierden. Over het algemeen was de stroom bezoekers goed hanteerbaar, en heeft de aanloop nergens tot vervelende incidenten geleid. Er zijn geen ongelukken gebeurd, noch met de mensen, noch met de collecties. De weersvoorspelling voor de Tweede Pinksterdag was in eerste instantie niet zo best, waardoor de vele buitenactiviteiten naarstig moesten zoeken naar een slecht weer scenario. Echter: het was veel mooier weer dan voorspeld, dus een grote meevaller en veel extra “toevallige” fietsers en wandelaars. Het mooie weer was deels een positieve factor maar soms ook een negatieve. Bij sommige locaties in de buurt van de kust ondervond men mogelijk concurrentie van het strand. Ook is er traditiegetrouw veel te doen met Pinksteren, soms wel twintig verschillende activiteiten in een straal van 20 kilometer. Wederom bleek dat de kastelen waar Living History te beleven was, in welke vorm dan ook, duidelijk het succesvolst waren, zowel in bezoekersaantal als in positieve beleving. Ook de kastelen waar actieve kinderprogramma’s zijn ontwikkeld en werden aangeboden, waren bijzonder tevreden over het aantal bezoekers. De doelgroep ( groot-) ouders met kinderen is voor de Dag van het Kasteel de meest

belangrijke ! Bij een volgende Dag van het Kasteel moet hier zeker weer grote aandacht aan gegeven worden . Vanwege het feit dat het pas laat duidelijk werd van het beschikbaar budget voor de organisatie van Living History, kon er pas enkele maanden tevoren worden begonnen met het boeken van de groepen. Gelukkig mocht de NKS ook dit jaar weer de hulp inroepen van Mevr. C. van den Berg, lid van de re-eneactmentgroep Middeleeuwse Toestanden (www.middeleeuwsetoestanden.nl) , die wederom als tussenpersoon optrad en de groepjes met speciale re-enacters benaderde. Vanuit de Nederlandse kastelenstichting werd Living History (of een bijdrage daaraan) uitgezet bij: de Ruïne van Brederode, het Valkhofpark te Nijmegen, het Nijsingh huis te Eelde en Borg Nienoord te Leek. Een groot aantal kastelen had op eigen initiatief al lokale sponsoren aangetrokken en zelf een levendegeschiedenisevenement of roofvogeldemonstratie met valkeniers geregeld, hetgeen de Dag alleen maar ten goede kwam.

Organisatie: Ruim de helft van de deelnemende kastelen organiseert traditiegetrouw op Tweede Pinksterdag (of tijdens het gehele Pinksterweekend) een speciale activiteit. Dat geldt natuurlijk voor de kastelen en historische buitenplaatsen in de provincie NoordBrabant, waar al voor de 20ste maal de Brabantse Kastelendag werd gehouden. Maar ook elders in het land waren publiekstrekkers als Kasteel Hoensbroek, Kasteel De Haar, Muiderslot al geruime tijd bezig om een Pinksterevenement uit te werken. Er zijn ook kastelen die liever hun eigen koers varen, zoals Slot Zeist, Buitenplaats Hoekelom, Beeckestein en De Olmenhorst waar commerciële Landgoedfairs gehouden werden. Uit financiële overwegingen doen zij liever niet mee aan een laagdrempelig evenement als de Dag van het Kasteel. De Landelijke Dag van het Kasteel wordt beschouwd als een extra stimulans. Bij de kastelen, buitenplaatsen, kasteeltuinen en ruïnes voor wie het wel een primeur was, werd het door de NKS geleverde draaiboek op prijs gesteld en ook gebruikt. Veelal telefonisch en via de mail, maar ook wel eens op locatie, kon de NKSorganisatie nuttige tips en aanwijzingen verstrekken bij het opzetten van het evenement en met het verzorgen van persberichten door de deelnemende kastelen. De kastelen zelf hebben geen problemen gehad met de voorbereiding, noch met het werven van extra vrijwilligers of personeel, op een enkele uitzondering na. De kleinere kastelen, die door het jaar heen vrijwel nooit opengesteld zijn, moesten vaak inventief te werk gaan om een veilige ontvangst te kunnen regelen. In een aantal gevallen stond de activiteit al ruim van te voren in de planning, en werd ongeveer drie maanden voor Pinksteren echt begonnen met het uitwerken van het definitieve programma. Voor speciale exposities moet eveneens met een langere voorbereidingstijd rekening gehouden worden.

Vanuit de Nederlandse Kastelenstichting was er reeds in het najaar van 2009 begonnen met de opzet van de organisatie en het werven van fondsen. Door de NKS zijn er subsidieaanvragen gedaan bij het PrinsBernhardCultuurfonds en het VSB

Fonds. Deze aanvragen zijn gehonoreerd. Uiteraard heeft de NKS zelf ook een deel gefinancierd. Verwijzing naar de financiële verantwoording

Publiciteit Zoals blijkt uit het financieel overzicht is de publiciteit voor de Dag van het Kasteel verdeeld in een aantal onderdelen: reclamemateriaal, informatie naar de schrijvende pers en free publicity. Dit jaar is, vanwege het ontbreken van voldoende financiële middelen, afgezien van het gebruik van de radio- en televisiemogelijkheden. Door een meevallertje is er wel een mooie advertentie gezet ( met twee foto’s) in het AD. Verder is er middels een abonnement op het ANP gebruik gemaakt van de prikbord functie van deze leverancier van nieuws aan alle pers in Nederland. Door de redactie van het NKS-periodiek KasteelKatern is weer, net als vorig jaar, een speciale editie van dit orgaan gewijd aan de Dag van het Kasteel en het thema het Kasteel in de groene context. Deze uitgave is niet alleen aan de abonnees gestuurd, maar ook gebruikt als extra promotiemateriaal en onder een breed publiek uitgedeeld en verzonden. Het werd bijzonder positief gewaardeerd. Verder is er in de digitale nieuwsbrieven van de NKS veel aandacht besteed aan de Dag van het Kasteel. Vanuit de NKS zijn er speciale posters verspreid, voorzien van de verwijzing naar de website: www.kastelen.nl. Er is veel aandacht besteed aan de ontwikkeling van een aantrekkelijke en functionele website, aangezien er daar, óók op het allerlaatste moment, de actuele informatie geleverd kan worden, dit in tegenstelling tot het drukwerk. Invoegen lijst persaandacht

Betaalde publiciteit: De NKS-website, www.kastelen.nl, is volgens de tellingen heel veel bekeken. De speciaal aan de Dag van het Kasteel en het thema gewijde editie van KasteelKatern (het NKSD-periodiek) werd bijzonder gewaardeerd, net als de digitale NKS-nieuwsbrieven, de vermelding op het ANP Prikbord digitaal, posters en advertentie in het AD tegen gereduceerd tarief. Aandachtspunten Door plaatsgebrek is er in een aantal persberichten door de desbetreffende kranten het programma verkort weergegeven, hetgeen de duidelijkheid niet altijd ten goede kwam. Dit geldt ook voor de door de NKS-organisatie expliciete vermeldingen wat wel en wat niet opengesteld is op een locatie. Sommige lokale omroepen maken het wel heel bont en schijnen doodleuk “om te roepen” dat op de Open Dag van het Kasteel alles gratis is…..( noot Esther: Zelf gehoord tijdens interview met Omroep Zeeland, ik kon in de uitzending nog corrigeren, maar kennelijk hebben ook andere omroepen, ondanks correctie informatie, zich er zo makkelijk van afgemaakt!)

Er is helaas nog een klein deel van onze doelgroep niet digitaal, en derhalve afhankelijk van schrijvende pers of radio en TV, die per definitie te weinig plaats hebben om volledig te zijn, zeker waar het een deelnemersveld van 89 betreft. De website heeft als streven altijd actueel en compleet te zijn in de informatieverstrekking, maar, en dat is reeds opgemerkt, heeft en/of gebruikt een deel van onze doelgroep nog niet de digitale middelen om de website te bezoeken. Wegens vakantie van een aantal medewerkers, zijn de pakketten met het promotiemateriaal in een aantal gevallen enigszins laat ter plaatse gearriveerd. Het ophangen van de posters in de directe omgeving is op een paar locaties niet goed uit de verf gekomen, op een paar andere locaties koos de plaatselijke organisatie er zelf voor om andere posters op te hangen ter aankondiging, om verwarring of te hoge verwachtingspatronen te vermijden. Als er bijvoorbeeld, zoals de Kasteeltuin te Hemmen, alleen maar een ( mooie) kasteeltuin te zien is, moet je de mensen niet lekker maken met fraaie interieurs en riddertaferelen: dat zou teleurstelling in de hand werken!

Algemene beleving: Voor de meeste kastelen en historische buitenplaatsen was een openstelling in het kader van de Dag van het Kasteeel een heel goede manier om op laagdrempelige en ontspannen manier veel mensen te ontvangen en te inspireren, waardoor de bezoekers later en in een ander verband nog eens terug zullen komen. Velen gaven dat ook aan. Een aantal kastelen met een Living Historyevenement zoals een ridderspektakel, ontving vooral veel gezinnen met kinderen, die op een andere wijze waarschijnlijk niet een culturele bestemming hadden gekozen. Zo kan dus de basis worden gelegd, op een speelse wijze, voor interesse voor het culturele erfgoed. Voor de NKS was deze dag een aanleiding om de kastelen, buitenplaatsen, kasteeltuinen en ruïnes in hun algemeenheid te promoten en aandacht te vragen voor het groen om het kasteel heen én voor de bedreigde kastelen. Door veel bezoekers werd het feit dat het mogelijk was een indruk te kunnen krijgen van het leven van diegenen, die mogen wonen op zo’n schitterende locatie, als uniek ervaren . Daarbij werd ook veel aandacht gegeven aan niet alleen de lusten maar ook aan de lasten die bij het het wonen in zo’n monument horen. Het blijkt wederom dat jong en oud gevoelig is voor de romantiek die de kastelen en historische buitenplaatsen uitstralen. Dat is een gegeven dat heel bruikbaar is om onze boodschap over te brengen. Als de NKS haar doelstelling (het bevorderen van het behoud van kastelen en historische buitenplaatsen, het bijbehorend historisch groen, alsmede de ruïnes en ondergrondse resten) wil uitdragen is de Dag van het Kasteel zeker een van de middelen om dat te doen. Mits dit evenement publicitair goed begeleid kan worden. Reeds nu komen er al weer vragen van vrijwel alle deelnemers en bezoekers of er volgend jaar weer een Dag van het Kasteel wordt georganiseerd. Blijkens de groeiende bezoekersaantallen en de positieve ontvangst van het idee in de media en bij het publiek is er voldoende maatschappelijk draagvlak.

Op deze manier hoopt de NKS ook in de komende jaren met de Dag van het Kasteel een groot publiek te blijven bereiken, maar ook, door de aandacht te blijven vestigen op het kasteel en de historische buitenplaats, en bij politiek en overheden meer begrip te kweken voor de problemen die eigenaren en beheerders ondervinden om dit deel van ons cultureel erfgoed instand te houden. Zodoende kan de NKS haar plicht ten aanzien van de bescherming ervan beter uitoefenen.

Annemieke Wielinga Directeur Nederlandse Kastelenstichting

Esther Maas-Becx Projectleider Dag van het Kasteel

Bijlage I Overzicht van de deelnemers 2010 en bezoekersaantallen Groningen: Menkemaborg te Uithuizen:10.00 – 17.00 uur ; audio tour voor volwassenen en voor kinderen, waarin ze meegenomen worden in de 18de eeuw. Ontdekkingstocht voor kinderen “Een andere tijd”.Doolhof gesloten wegens restauratie 0595 – 43 19 70 345 Borg Nienoord te Leek: Living History Kanongebulder: zaterdagmiddag vanaf 13.00 uur en zondag, op 5 en 6 juni, dus niet op 24 mei , een belegering met de Vereniging Krijgshistorie Vesting Bourtange. 0594 – 51 22 60 159 Ewsum te Middelstum: 13.00 – 17.00 uur, theeschenkerij bij het Koetshuis,de Donjon en de tuin Kunstexpositie ook in de tuinen .www.groenprojectenewsum.nl100 Fraeylemaborg te Slochteren: het educatieve project Van Luchtkasteel tot Dassenburcht, tentoonstelling in het Koetshuis en Living History : 80 jarige Oorlog van de Vereniging Krijgshistorie Vesting Bourtange. 11.30 – 17.00 uur www.fraeylemaborg.nl 1100

Friesland: Dekemastate te Jelsum: op zaterdag 22 mei 13.00 – 17.00 uur, rondleidingen door de tuin, een amazone en volksmuziek [email protected]

Fogelsanghstate : 13.00 – 17.00 uur Rondleidingen in het kasteel. In verband met het broedseizoen is het bos niet toegankelijk. [email protected] 120 Princessehof, Keramiek Museum, Grote Kerkstraat 11 te 8911 DZ Leeuwarden, expo Oranjegoed, Vier eeuwen Oranje-Nassau op keramiek. 11.00 – 17.00 uur. www.princessehof.nl128 Hotel Paleis Stadhouderlijk Hof te Hofplein 29, 8911 HJ Leeuwarden, open = horeca 058 – 216 21 8040 Overijssel: Ruïne Kasteel Toutenburg in het park moeilijk toegankelijk wegens havendagen Vollenhove ( zie www.havendagen.com), maar is wel mogelijk, ook via het arrangement bij Oldruitenborgh Havezathe Oldruitenborgh te Vollenhove : er is een kunstmanifestatie, er is muziek en er zijn rondleidingen te boeken Zie www.ingridgroeneveld.nl Arrangementen: info@ oldruitenborgh.nl Historic Hotels of the Benelux450

Drenthe: Chateauhotel De Havixhorst: in De Schiphorst, zie aanbod / link speciaal arrangement Rondleidingen om 11.00 – 11.45 uur en om 15.00 – 15.45 uur [email protected] Historic Hotels of the Benelux weinig (Museum de Buitenplaats en) het Nijsinghhuis te Eelde, op zaterdag 29 mei, ( helaas met Pinksteren gesloten) Ridders van de Morgenster: demonstratie zwaardvechten 13.00 – 17.00 uur www.museumdebuitenplaats.nl225 Gelderland: Kasteel Ammersoyen te Ammerzoden: Ammersoyen en het buitenleven: Buitenbeurs, demonstraties en presentaties, 11.00 – 17.00uur, entree : € 5,00 073 – 59 49 582600 Huis Bergh te ’s-Heerenberg: 12.30 – 16.30 uur Tentoonstelling Graaf Hendrik van den Bergh en 5 schilderijen uit de collectie Proehl. Regelmatig rondleidingen in de toren. 0314 - 661281149

Kasteel Cannenburgh te Vaassen: 13.00 – 17.00 open en programma: voorstelling Assepoes in de kelders om 10.30, 13.00 en 16.00 uur reserveren noodzakelijk 0578 – 57 12 92300 Kasteel Doorwerth: 11.00 – 17.00 uur Reguliere openstelling van het kasteel, helmen passen in de Wapenkamer, nationaal jachtmuseum en wandelen op de stuwwal van de Veluwezoom 321 Kasteel Engelenburg te Brummen: speciaal arrangement: zie aanbod / link www.engelenburg.com Historic Hotels of the Benelux geen aanmeldingen Kasteel De Essenburgh te Hierden: 11.00 – 16.00 uur, kinderen die middeleeuws verkleed zijn mogen gratis binnen! Op het plein markt met o.a. spinner, schilderes, hoedenmaakster, Goa stokken, mandenvlechter, sieraden en ijscokar. Doorlopend speurtocht voor de kinderen, springkussen en schmink. Verder: 11.30 – 12.00: Theater en poppenkast, 12.00 Opening en eerste rondleiding, 12.15 – 12.30 Koor op de trap van het kasteel, 12.30 – 13.15 roofvogelshow, 13.15 – 13.30 uur : koor op de trap van het kasteel, 13.30 – 14.00 theater/ poppenkast, 14.00 – 14.15 uur: koor op de trap van het kasteel en om 14.15 – 15.00 uur roofvogelshow. 0341 – 45 18 411100 Groot Warnsborn te Arnhem: speciaal arrangement: zie aanbod / link www.grootwarnsborn.nl Historic Hotels of the Benelux 100 Kasteeltuin Hemmen gewoon poortje open : 8.00 – 19.00 uur 400

Kasteel Hernen , 13.00 – 17.00 uur, Rondleidingen door het kasteel. Kindervoorstellingen [email protected] of 0487 – 531976heel druk2000 Kasteel De Kelder te Doetinchem op beide Pinksterdagen van 11.00 – 16.30 uur, rondleidingen met diavoorstelling [email protected] totaal 1630 Slot Loevestein te Poederooijen: 11.00 – 17.00 uur gelegenheid tot zelfstandig bezoek, korte verhalen over de ontstaansgeschiedenis en over Hugo de Groot, archeologische vondsten “Opgegraven”en een Bastionwandeling en heel veel kinderactiviteiten. www.slotloevestein.nl1177 Paleis Het Loo te Apeldoorn: 10.00 – 17.00 uur Vier tijdelijke exposities in het Paleis en:2282 “Een Koninklijk Uitzicht over de Tuinen” toegang tot het dak van het Paleis www.paleishetloo.nl Landgoed Mariënwaerdt te Beesd: winkel 12.00 – 17.00 uur open 0345 – 68 70 1050

Kasteel Middachten in de Steeg“Landheer voor een Dag”, 10.30 – 16.30 uur Valkenier, workshop bloemschikken voor kinderen. Expositie van de Friese landschapsschilder Wiebe van der Zee, muziek en verhalenvertellers. 026 – 495 21 86900 Kasteel Rosendael te Rozendaal: 11.00 – 17.00 uur. Rondleidingen en speurspel voor kinderen wel even reserveren 026 – 364 46 45 of [email protected], SuperSnuffelSpeurspel Ontdekkingsreis voor kinderen van 4 t/m 10 jaar: om 13.30 en 15.00 uur: entree € 7,50, inclusief park : Bedriegertjes, ranja en een lekkernij. 400 VALKHOF PARK bij de Barbarossa RUÏNE te Nijmegen mmv Gebroeders van Limburg Festival, 12.00 – 16.00 uur: informatie en beetje Living History in het Valkhofpark en bij de Belvedère ( koffie met iets lekkers arrangement) en bij beneden buren Museum De Stratenmakerstoren aan de Waalkade! Met mooie middeleeuwse harp muziek van Jorieke Rutgers300 Huis Verwolde te Laren: Dag van de Vertelling, mmv Vorstelijk Theater. 11.00 – 17.00 uur entreeprijs: € 7,00 0573 – 401 825147

Landgoed De Wiersse, Vorden Tuinen Eerste en Tweede Pinksterdag open: 10.00 – 17.00 uur. Rhodo’s in bloei, wandelingen, planten te koop. Honden niet toegelaten!60 Museumkasteel Wijchen: Kasteellaan 9, 6602 DA Wijchen, 13.00 – 17.00 uur expositie:”Voorname dames, stoere soldaten en eenvoudige lieden”, Het Merovingische grafveld van Wijchen, en bijzondere tuin D’n Tuun www.museumwijchen.nl Voor rondleidingen in de rest van het Kasteel moet er gereserveerd worden via de Gemeente Wijchen. Uit veiligheidsoverwegingen mogen er slechts kleine groepen mee: contactpersoon de heer H. Berends: 024 – 649211140 Noord-Holland: Ruïne van Brederode te Santpoort: 10.00 – 17.00 uur. Tentoonstelling rondom het getijdenboek van Vrouwe Yolande de Lalaing, Living History, met de Graven van Holland. Uitleg over het kasteelleven

in de Middeleeuwen, gevechtstechnieken, boogschietdemonstraties en in de Donjon worden diverse handwerktechnieken getoond en is er een middeleeuws schilderes aan het werk..400 Château Marquette te Heemskerk Op beide Pinksterdagen wordt er een High Tea geserveerd, bij mooi weer ook in de tuin. 0251 – 25 70 25100 Landgoed Duin & Kruidberg te Santpoort met speciaal sportief/ historic fiets arrangement, zie aanbod / link 023 – 512 18 27 ( Sales) Historic Hotels of the Benelux40 Kasteel Radboud te Medemblik 12.00 – 17.00 uur Living History: Het Verbond van Christophorus 0227 – 54 19 601291 Kasteel-Museum Sypesteyn te Loosdrecht: 11.00 – 17.00 uur, rondleidingen, kinderspeurtocht op het landgoed, boogschieten en roofvogelshows. 035 – 582 32 08 [email protected] Muiderslot te Muiden , Op 23 en 24 mei : van 12.00 – 18.00 uur ( kassa open tot 17.00 uur) : Living

History met de groep: Zwaard en Steen: doorlopend demonstraties, drie keer per dag een kinderveldslag en er is een valkenier. Prijzen zie: www.muiderslot.nl 1754 Zuid-Holland: Huis Dever , Lisse 10.00 – 17.00 uur, Middeleeuwse groep met tenten, deze groep richt ook een zaal in als middeleeuwse slaapkamer 0252 – 411 430400 Kasteel Duivenvoorde te Voorschoten: 11.00 – 17.00 uur. Publiek kan op eigen gelegenheid de tentoonstelling; “Tijdloos Trendy”en het kasteel bezoeken. Ter gelegenheid van het 50- jarig Jubileum van de stichting Duivenvoorde worden er gedurende het jaar diverse activiteiten georganiseerd, waaronder de allereerste Duivenvoorde foto-, teken- en schilderwedstrijd.071 – 561 37 52711

Kasteel Keukenhof, alleen de tuinen zijn vrij toegankelijk300 Ruïne van Ravesteyn te Heenvliet: Living History op 13 mei, Hemelvaartsdag, dus niet op 24 mei! 12.00 – 17.00 uur, “Dieren sprokkelen”, kinderatelier voor kinderen vanaf 6 jaar, met Van Maarens roofvogelshow met de condor Maya, muziek en vertel theater. [email protected] Ruïne van Teylingen te Voorhout:op 14, 15 en 16 mei Living History, Grandioos internationaal Riddertournooi: “De Wapenpas van Sint Joris”, met ceremonie, strijdende ridders bij de tribunes en een epos verteld in het kasteel. Prijs per dag: € 5,=, een passe partout voor drie dagen € 10,= 0252 – 211 5971300 Utrecht: Kasteel Amerongen: 12.00 – 17.00 uur: Kasteeltuin en kasteelwinkel, informatiestands en verkoop Lathyrusplanten, bijzondere rassen worden hier sinds enige jaren gekweekt, en dahlia’s. Huys in restauratie In 2011 heropening met bijzonder project Peter Greenaway. 0343 – 56 37 66310 Hove Beaulieu te Soest, wandelingen op het Landgoed, verkenning van het bos Laag Hees, op afspraak : 035 – 666 82 14 met een enthousiaste gids. U kunt ook op eigen gelegenheid een wandeling door dit fraaie natuurgebied maken, er staan 8 informatieborden op de route: Parkeerterrein op de hoek Turfweg / Wieksloterweg te 3763 LG Soest is het beste startpunt. De twee buitenplaatsen op het Landgoed zijn particulier bewoond en niet open voor het publiek.40 Huis Doorn: 13.00 – 17.00 uur: museum in het huis en in de tuin en park speciale rondwandeling, De keizer als tuinman , Tuinrondleiding ! 0343 – 42 10 20170 Kasteel Duurstede: 12.00 – 17.00 uur rondleidingen door de torens, bij mooi weer terras op de binnenplaats 0343 – 57 13 03120 Kasteel Groeneveld te Baarn: 11.00 – 17.00 uur Tentoonstellingen: Huis in Frankrijk, De Verkipping, Buiten en Boerenbouwsels 035 – 54 20 446100 Kasteel De Haar te Haarzuilens: Kasteel open: 11.30 – 17.00 uur, Park en Tuinen open: 10.00 – 17.00 uur, Kasteelrondleidingen, kinderrondleidingen, parkbezoek en parkspeurtochten. 030 – 677 85 15860 park en 1575 kasteel

Slangevegt, bij Breukelen aan de Vecht: horeca, gewoon open 100 Stadskasteel Oudaen te Utrecht, horeca, gewoon open 9.00 – 01.00 uur!100

Grand Kasteel Woerden: 11.00 – 17.00 uur: Grand Café Wyrda en het terras zijn geopend voor normale horeca. In de gewelven is er een gratis toegankelijke fototentoonstelling “De ontdekking van Japan”van fotograaf Ed van der Elsken 0348 – 431 000100 Slot Zuylen te Oud-Zuilen bij Maarssen: ? rondleidingen 030 – 244 02 55105 Landgoed Zuylestein, Amerongen 10.30 - 16.00 uur Openstelling tuin en rondleiding met koffie en thee100 Zeeland: Slot Baarland te Baarland: 10.00 – 17.30 uur: huis is gedeeltelijk open, tuinen helemaal, troubadours bij de beelden in de Engelse tuin, historische figuren helpen kinderen bootje varen in de gracht 0113 – 63 41 981000

Campveerse Toren, Kaai 2 te Veere, Romantiek Hotel met speciale arrangementen, Koninklijke kreeft arrangement Historic Hotels of the Benelux80 Ter Hooge, bij Middelburg , er is een rondleiding op het landgoed om 14.00 uur, huis is niet opengesteld, info via Zeeuws Landschap67 Buitenplaats Kloetinge 10.00 – 17.00 uur Openstelling tuin ,maar het huis zelf is niet toegankelijk. [email protected] Slot Moermond te Renesse: heel misschien : 0111 – 46 17 88 geen bericht/ geen deelname? Walcheren: exclusieve fietstocht langs vier verborgen buitenplaatsen: eerst aanmelden, dan volgt meer informatie: Oostkapelle e.o.: via nummer: 0113 – 230936 of [email protected] Kasteel Westhove te Domburg: rondwandeling met de boswachter: op zondag 23 mei, start om 14.00 uur, langs buitenplaatsen Westhove en Berkenbosch, natuur en cultureel erfgoed! Er kunnen maximaal 25 deelnemers mee op deze tocht, die duurt circa 2 uur. Kosten : € 2,=, kinderen € 1,=. Van te voren aanmelden is verplicht: 0118 - 58262025 Limburg: Kasteeltuinen Arcen: 9.30 – 18.00 uur, Roofvogeldemonstraties, kasteel: expositie botanische tekeningen van Janneke Brinkman - Salentijn en ook kunst in de tuinen 077 – 473 60 202435 Kasteelpark Born: dierenpark in de tuinen van het voormalige kasteel.10.00 – 18.00 uur Activiteiten: Valkenier, Theatergroep Netwerk, knutselen. De ruïne van het kasteel is niet geconsolideerd, dus niet toegankelijk, wel is er een tijdvenster met interactieve informatie over het kasteel. 046 – 485 19 50500 Kasteel Hoensbroek: 10.00 – 17.30 uur grandioos riddertoernooi. Middeleeuws ridderkampement en middeleeuwse markt met herberg en kinderboerderij, ambachten, potsenmakers en ganzenhoeder. Muziek van Datura en vermaak van o.a. Jannes de Goochelaar Riddertoernooi op 15, 16, 23 en 24

mei.3300 Kasteel Limbricht: 10.00 – 17.00 Hoeve, 11.00 – 17.00 uur : Hoofdkasteel en Sint Salviuskerkje 320rondleidingen, oud-hollandse spelen, wandel- en fietsroutes en kinderspeurtochten 046 – 451 44 44 Ruïne Montfort bij Born: 13.00 – 17.00 uur o.a. exposities en informatie, [email protected] Jachtslot De Mookerheide: Molenhoek speciaal arrangement, zie aanbod / link.024 – 358 30 35 Historic Hotels of the Benelux20 Kasteelruïne Valkenburg: 10.00 – 17.00 uur : o.a.roofvogelshow en rondgang 043 – 609 01 10800 Kasteel Wijnandtsrade te Nuth: vanaf 11.00 uur kasteelterroir Château Gilbert , er is ook een proeverij mogelijk [email protected]

Noord-Brabant: Ruïne van Asten: 12.00 – 17.00 uur: rondleidingen op ieder uur, infostand, diverse activiteiten van IVN, zoals microscopen met waterdieren, telescoop, groene winkel, uilenballenpluizen, fluiten maken, wandelen rond de kasteelomgeving met natuurgids en gezellig terras met live muziek. www,kasteelasten.nl1100

Kasteel De Blauwe Camer, Sint Catharinadal te Oosterhout:14.30 – 17.30 uur rondgang door het kasteeltje, ontmoeting met de zusters en het Kunstatelier is open, Om 18.00 uur kan de middag besloten worden met het meevieren van de Avondgebedsdienst. [email protected]

Kasteel van Breda en het Huis van Brecht op het KMA terrein in Breda, entree via 1600Stadhouderspoort: 11.00 – 16.00 uur. Rondleidingen, muziek, openstelling diverse stijlkamers, Ridderzaal, vestingtorens, expositieruimtes en archeologische tentoonstelling Kasteel Bouvigne in het Ginneken bij Breda:11.00 – 16.00 uur: Rondgang door kasteel 076 – 564 10 002000 Kasteel van Boxmeer: 11.00 – 17.00 uur; rondleiding door kasteel, kapel en museum, gilde, muziek, ijskar, verhalenvertelsters, ballonnen en spelletjes voor de kinderen. 0485 – 57 15 41 900 Museum Ceuclum te Cuijk: 12.00 – 17.00 uur : museumbezoek en torenbeklimming, bezoek aan beeldentuin, nieuwe Maaskade 0485 – 32 22 8050 Kasteel Dussen: 11.00 – 17.00 uur : uitgebreid programma, muziek en theater en veel voor kinderen. Thema: Vervoer door de eeuwen heen. Er is een mini stoomtrein en een reuzenschaakbord. Boerenmarkt. Bootjes knutselen en uitproberen in de vijver. Iedereen mag picknicken op het voorterrein! Dit jaar zijn ook de keldergewelven open: het oudste gedeelte.0416 – 39 41 992500 Kasteel Geldrop: 13.00 – 17.00 uur: Festival Dol op Visite voor kinderen 040 – 280 12 302000 Kasteel Heeswijk: 12.00 – 17.00 uur Living History en rondgang door het kasteel, de Wapenzaal, keldergewelven en een gedeelte van het koetshuis mogelijk. Beleef het kasteel met De Sage van Kunegonde! 0413 – 29 20 241100 en 400 op het terras Kasteel Heeze: 11.00 – 16.00 uur “Oorlog en Vrede” Nagespeelde veldslag uit de tijd van Napoleon, ook veel kinderactiviteiten .040 – 226 14 311500 Kasteel Helmond: 11.00 – 17.00 :opengesteld en veel activiteiten, ook voor kinderen: speurtocht, verkleden als ridder of prinses, spelletjes en demonstraties 0492 – 58 77 162000 Kasteel Henkenshage te Sint-Oedenrode: 11.00 – 16.00 uur Rondleidingen in kasteel en tuin 550 Orangerie De Mattemburgh te Woensdrecht: horeca, bij mooi weer ook buiten.0164 – 66 08 34 PARK bij Buitenplaats Mattemburgh 10.30 – 17.00 uur, parkeerplaats en ingang aan de Beukendreef. Het park is opengesteld, maar zonder excursies. De witte villa wordt privé bewoond en is dus NIET opengesteld. [email protected] Mauritshuis te Willemstad: open op zaterdag 22 mei van 10.00 – 16.00 uur, entree € 3,- 30Op Eerste en Tweede Pinksterdag wegens het vieren van de vestingstadfeesten zijn ze gesloten.0168 – 47 22 22 De Markiezenhof te Bergen op Zoom: 11.00 – 17.00 uur drie speurtochten voor kinderen: “Koffer vol”, “Geheimen aan het Hof” en “De Geest” en buiten een boekenmarkt 0164 – 27 70 77207 en 600 op het terras Kasteeltoren Onsenoort te Nieuwkuijk: 13.00 – 17.00 uur expositie van de heemkundekring: archeologische vondsten van de opgravingen van de abdijgracht, boekpresentatie van Bert van Opzeeland. 0416 – 32 09 95250 Kasteelsepoort Ravenstein, tijdens het Pinksterweekend viert het vestingstadje haar 650 jarig bestaan. www.ravenstein650.nl3500 Ruïne Seldensathe te Berlicum: 12.00 - 17.00 uur rondwandeling langs de ruine en er is een natuurgids, er is een kraampje voor koffie en informatie. Hkkdeplaets@ planet.nl75 Kasteel De Strijdhoef te Udenhout: expositie, muziek, kindervoorstellingen van Theater Van Niks & Van Alles met liedjes over o.a. prinsessen en ouderwetse spellen, demonstratie beschildering porcelein, rondleiding Daleskamer. 10.00 – 17.00 uur, 013 – 528 24 83473 Kasteel Tongelaar, bij Mill 13.00 – 17.00 uur open , speeltuin en Kookschool Keizer Culinair100 Landgoed Wouwse Plantage 10.00 tot 17.00 uur, Rondleidingen over het landgoed, houtzagerij demonstraties, terras met hapje en drankje, kinderboerderij, brandweermuseum met activiteiten, rondrit met koetsjes, oude kinderspelen en schminken.2000 Totaal 58.063

Bijlage II Dag van het Kasteel 2010 in de media: Artikel in seniorenblad: “ Selectief” Aankondiging in reiswijzer van de Consumentenbond Artikel in Provinciaal Zeeuwse Courant Interview RTL TV Professor Hans Janssen Artikel in Nieuwe Kleine Kernen Krant Noord- Brabant RADIO 4 : Annette van Trigt: aandacht voor klassieke muziek bij kastelen, n.a.v. Jorieke Rutgers: met de Nyckelharpa in het Valkhofpark Nijmegen Radio : interview Omroep Zeeland Radio: Interview Omroep Apeldoorn Radio : interview Omroep Noord-Holland TV; reportage RTV Utrecht o.a. Amerongen Aankondiging in het Tijdschrift Monumenten Aankondiging op VVV website Aankondiging op website Historic Hotels of the Benelux Aankondiging op websites van provinciale kastelenstichtingen/ verenigingen Advertentie in zaterdageditie 22 mei : AD Aankondiging in Veronicagids Aankondiging in ANWB Visa Vie: blaadje voor alle VISA card houders Aankondiging in Brabants Dagblad Aankondiging in Stadsnieuws Tilburg Aankondiging in het Tijdschrift Bloemen en Planten ( Agenda) Aankondiging op teletekst van Omroep Brabant Aankondiging in BN / De Stem Aankondiging met grote kaart in Eindhovens Dagblad Aankondiging in Limburgs Nieuwsblad Aankondiging in Groninger Courant Aankondiging in regionale pers in Noord-Holland, Zuid-Holland, de Gelderlander en Friesland heel klein of pas een verslag na afloop……..dat kan beter!