estival augustus 2012 Lééf en Proef de Middeleeuwen in Nijmegen! 24, 25 en 26 Het grootste Middeleeuwen-festival van Nederland!

Lééf en Proef de Middeleeuwen in Nijmegen!

estival

24, 25 en 26

Meesterkok Pierre Wind

augustus 2012 Het grootste Middeleeuwen-festival van Nederland! Inclusief ‘Geuren & Smaecken’, ‘Qualen & Gheneesconst’ en muziekfestival Musica, Musica!

www.gebroedersvanlimburgfestival.nl

het achtste Gebroeders van Limburgfestival is mede mogelijk gemaakt door:

NVOB Cultuurfonds, Rutten Hoogteservice, Advocaten Van den Wilderenberg Van Halder, Advocatenkantoor Poelman van den Broek, DAR, John Kuster Schilderwerken, De Driestroom, Stichting Infrastructuur Oude Stad, Bouw- en cultuurhistorisch Museum ‘Het verzonken Verleden’, onder auspiciën van de Stichting Oude Stad, Remco Wijbenga ICT, Karmijn Tekst, Infiweb, SSgN

2

Stedelijke Scholengemeenschap Nijmegen, Atelier Mette Maelwael, Evenementenbureau van der Zand BV, BrouwerPRojecten, D´Eventz Evenementenbureau, ACTA! Levende geschiedenis, Speelgoedwinkel De Engelbewaarder, LOTUS EHBO, De Lindenberg, BgH accountants, TALIS Woondiensten, Hermsen Makelaars, Stichting Poëtisch / De Poëziekoerier, De Theaterstraat, Plaats 1, Biarro Alto, De Hemel, De Waagh, Hoogstraatje, Visboer Hein van Maassen, Museum het Valkhof, Carpe Noctum, Hezelstraat Nijmegen, de oudste winkelstraat van Nederland, WIDO b.v. Kranenverhuur

Mag ik me even voorstellen, ik ben Stef Cuppens en vol enthousiasme ben ik vanaf het begin al betrokken bij het Gebroeders van Limburg festival. Zo heeft mijn aannemersbedrijf Cuppens +zn het tegeltableau over de gebroeders aangebracht op het pand waar ze gewoond hebben. Mijn interesse in de Middeleeuwen en mijn verbondenheid met de stad Nijmegen komt geweldig goed van pas bij de door mij nog te vervaardigen marktkramen, brouwershuis en vlaggenmasten. Zo kan ik me nog beter verdiepen in de rol van Gisbert Schairt van Bommel, de bouwmeester van Nijmegen, die ik mag vervullen bij de Blijde incomste. Mijn twee dochters zijn ook enthousiast geworden om mee te doen. Misschien komt het wel door hun beider namen; Marieke en Emmeken, vernoemd naar Mariken van Nimwegen. Marieke helpt mee met het knopen van de vlaggenmasten en Emmeken loopt met mij mee in de Blijde incomste. Stef Cuppens, Bouwmeester

eachte bezoeker

Geachte bezoeker van het Gebroeders Van Limburg Festival Nijmegen kent als oudste stad van dit land een rijke en interessante geschiedenis. Daarom koesteren we als gemeente onze geschiedenis. Afgelopen juni was ik bijvoorbeeld op het Romeinenfestival waar het Romeinse verleden werd uitgebeeld. Ook het festival ‘Gelegerd in Gelderland’ weerspiegelt heel goed ruim 2000 jaar Nijmegen met onder meer Nijmegen als vestingstad, het bombardement van 1944 en de frontstadperiode. Maar hoe zag het Nijmeegse leven er uit in de Middeleeuwen? Natuurlijk kunt u dit lezen op de website van de gemeente; Nijmegen floreerde waarbij het stadscentrum definitief vorm kreeg met onder meer De Waagh. Ook het cultureel leven kwam tot een enorme bloei. Een belangrijk bijdrage hieraan werd geleverd door de broers Paul, Herman en Johan van Limburg. Dat er ooit een festival naar hen vernoemd zou worden hadden zij nooit kunnen denken. Maar vanaf 24 tot en met 26 augustus kunt u genieten

van het 8e Gebroeders van Limburg Festival waar de late middeleeuwen herleven in het centrum van Nijmegen. Overal in de stad geven ridders, kardinalen, geselaars en andere middeleeuwse figuren de stad een historische sfeer. En er zijn tal van middeleeuwse activiteiten, zoals de spectaculaire bestorming van de stadsmuur in het Kronenburgerpark met onder andere een 8 meter hoge trebuchet (een soort slingerarm), kanonnen en kruisbogen. Het thema is dit jaar ‘Geuren en smaken van de middeleeuwen’. U kunt dus ook letterlijk ruiken aan en proeven van de Middeleeuwen. Een van de vele hoogtepunten is de Blijde Incomste, met middeleeuwse wagens, bazuinblazers, hellebaardiers, hertogelijk hof, religieuzen en andere figuren. Heel bijzonder hoe de Nijmeegse gemeenschap op deze wijze de eigen geschiedenis zichtbaar en beleefbaar maakt. Nieuwe figuren uit de miniaturen lopen dit jaar mee, zoals de wijze koningin Sheba en de al even wijze koning Salomo, beide ‘mystery guests’ van deze sprankelende en kleurrijke optocht. Hopelijk zie ik u bij dit festival, want de historie van Nijmegen is zo rijk en gevarieerd dat het voor u (en mij) leuk en interessant is om hiermee op zo’n levendige wijze geconfronteerd te worden. Hubert Bruls Burgemeester van Nijmegen

Colofon: Organisatie: Stichting gebroeders Van Limburg i.s.m. Stichting Nijmeegse Torendag. Tekst: André Stufkens, Eric Brouwer, Désirée van Thiel, Melchior de Grood, Henk van der Zand en Naomi van IJzendoorn. Vormgeving: Walter van Rooij, Buro Brandstof; Fotografie: Stef Verstraaten (leadbeeld), Gérard Schoth, Rob Martens, Bob Walker, Storm Stufkens, Willem Melssen, Chris van Holten; Joep Janssen; Druk: Quo Vadis / Hendrix, Peer (BE) Oplage: 15.000 exemplaren.

3

2012 estival 2011 De Middeleeuwer heeft ze alle vijf!

Geachte lezer,

4

Met de ogen genieten we van de fabelachtige miniaturen van de Gebroeders van Limburg en de vele kleurrijke Middeleeuwse figuranten. Met de oren luisteren we naar de sfeervolle klanken van de muzikanten die deelnemen aan Musica, musica! Maar de Middeleeuwer gebruikte alle vijf de zintuigen. Daarom willen we de festivalbezoeker vanaf dit jaar ook laten kennismaken met ‘Geuren & Smaecken’ van de Middeleeuwen, zodat de tong en de neus en handen worden geprikkeld: 1- Op de Korenmarkt is een smaakmarkt met bierbrouwers, slagers en andere smakelijke en ambachtelijke producten. 2- U kunt de Middeleeuwse kookkunst op authentieke wijze bereid bekijken in de kampementen in Het Valkhof en het Kronenburgerpark. 3- Pierre Wind, de bekende TV-kok, geeft enkele kookdemonstraties op de Grote Markt op zondag. 4- Deskundigen houden lezingen over het Middeleeuwse koken. 5- Ons unieke Gebroeders van Limburg PUURZAAM bier is te koop.

6- Een geurenroute rondom de Stevenskerk prikkelt uw neus en fantasie. Dat geldt ook voor de voeltafel en het geuren/kleurenpalet op het Valkhof. 7- In dit programmaboekje staan enkele middeleeuwse recepten, die koks en kokkinnen van onze festivalgroepen speciaal voor u hebben uitgekozen. Middeleeuwse Geuren & Smaecken zijn niet alleen heel apart en verrassend, maar ook lekker en gebaseerd op eerlijke en ambachtelijke bereidingswijzen met natuurlijke ingrediënten, zoals biologische en vergeten groenten. De Middeleeuwer dacht goed na over wat en hoe hij kookte: het moest in balans zijn met de natuurkrachten, het weer en de seizoenen, de dierenriem, de vier temperamenten en lichaamssappen. Een balans tussen droog en vochtig, koud en warm, zout en zuur… Kijk maar eens wat er op tafel staat bij de beroemde miniatuur van het januariblad uit de Très riches heures de duc de Berry. Die visie sluit nauw aan bij de ideeën over gezondheid uit die tijd. Nieuw op ons festival is de deelname van enkele medici, o.a. van de Radboud Universiteit, die zich bezighouden met de Middeleeuwse geneeskunst: ‘Qualen & gheneesconst’. Chirurgijns, pestdokters en andere medici vertellen erover en laten het beleven. Geniet van het grootse Middeleeuwen festival van Nederland, geef uw mening, lanceer nieuwe ideeën en bovenal: doe zelf mee! Meldt u aan op onze website (onder ‘meedoen’) en trek de stoute middeleeuwse schoenen aan… Het bestuur van de Stichting Gebroeders van Limburg Uta Meier (voorzitter), Cok Buijs (secretaris), Stephan Beekhuijsen (penningmeester), Clemens Verhoeven en André Stufkens (directeur)

Kijk voor meer en actuele informatie op: www.gebroedersvanlimburgfestival.nl

Paul, Herman en Johan Van Limburg

De bakermat van de Nederlandse schilderkunst is Nijmegen Het festival laat de miniaturen van de gebroeders Van Limburg met hun ongelooflijke verfijning en wonderbaarlijke kleurenpracht tot leven komen. Zij werden ca. 1380-1385 geboren aan de Burchtstraat, onder de rook van de Valkhofburcht waar hun vader en oom werkten in opdracht van de hertog van Gelre. In Frankrijk verwierven zij faam in dienst van de hertog van Berry. In geen enkel overzicht van de wereldgeschiedenis van de kunst ontbreken hun namen en werk. Miniaturen van hun hand waren dit jaar in het Louvre te zien in een speciale expositie. Dit Parijse museum kocht in januari voor 7,8 miljoen een paneel van hun Nijmeegse oom, de schilder Johan Maelwael. Wie had ooit van die

kunstenaar gehoord? Het Louvre noemde het de belangrijkste aankoop van de afgelopen 50 jaar! Hij zelf was de best betaalde hofschilder van zijn tijd. Met Johan Maelwael en zijn drie neven begint de Nederlandse schilderkunst. Nijmegen is de bakermat van de vermaarde traditie van grote kunstenaars als Rembrandt en van Gogh. En niet zonder reden: Nijmegen had door zijn grote burcht en welvaart als Hanzestad grote aantrekkingskracht op kunstenaars. Ook de vader, grootvader en overgrootvader van Jheronimus Bosch werkten in Nijmegen. De komende jaren zal hun kunst nog meer zichtbaar worden gemaakt in hun geboortestad, zodat Nijmegen wereldwijd bekend zal staan als dé stad van de gebroeders Van Limburg en Johan Maelwael. In 2016 herdenkt Nijmegen de zeshonderdste sterfdag van Maelwael en de gebroeders Van Limburg. De Italiaanse schrijver Umberto Eco steunt die plannen, want ook hij is een groot bewonderaar van hun werk.

5

9

7

8

4 5

1

5

5

3 6 4

2

ezoekersinfo Op deze pagina’s vindt u informa andere belangrijke zaken over Entreekaarten

Informatiekramen festival: Het centrale punt voor informatie is gevestigd in de kraam in de Stevenskerk. Informatie is tevens te verkrijgen bij de drie kassa´s: bij de ingang van het Valkhof, Kronenburgerpark en in de Stevenskerk. Stadsomroepers te voet kondigen op straat de diverse activiteiten aan.

6

Volg ons Volg het festival op Twitter, facebook, Hyves, YouTube en andere sociale media. Dat kan het eenvoudigst door op de Homepage van de website op de icoontjes te klikken. Wil je interessante nieuwtjes weten, filmpjes, foto’s, links en verhalen lezen, volg ons dan: t5XJUUFSDPN(FCSWBO-JNCVSHÈ tXXXGBDFCPPLDPNHSPVQT gebroedersvanlimburgfestival/ tXXXZPVUVCFDPNVTFS LimburgGebroedersvan tHFCSPFEFSTWBOMJNCVSHIZWFTOM

On-line bestellen in de voorverkoop (tot 23 augustus): via onze website, klik op het festivaldeel, ga naar ´bestellen´, vervolgens naar ´toegangskaarten´. Houdt u er rekening mee dat uw bank kosten in rekening brengt voor online bestellingen. Entreeprijzen in voorverkoop: Passe-partout voor Valkhofburcht Herleeft samen met entrée Kronenburgerpark: volwassene: 7 euro; kind vanaf 4 jaar: 4 euro; kinderen onder de 4 jaar: gratis. Mariken van Nieumeghen: WPMXBTTFOFFVSPLJOEÈFVSP Ga naar www.gebroedersvanlimburgfestival. nl, klik op ‘bestellen’ en vervolgens op ‘tickets bestellen’. De voorverkoopprijzen liggen 1 euro lager dan aan de kassa’s tijdens het festival (Valkhof, Kronenburgerpark en Stevenskerk). Op vertoon van het uitgeprinte entreebewijs ontvangen bezoekers een polsbandje aan de kassa (er is een apart kassaraam zodat u niet in de rij hoeft te staan). Met het polsbandje krijgt u toegang voor het onderdeel waarvoor u betaald hebt. Kassa: Valkhof, Kronenburgerpark en Stevenskerk.

Kortingsactie Museum Het Valkhof Met uw polsbandje krijgt u op zaterdag 25 en zondag 26 augustus 50% korting op de entreeprijs van Museum Het Valkhof, dat drie facsimile boekwerken met de miniaturen van de gebroeders Van Limburg en het getijdenboek van Katherina van Kleef laat zien. Met uitleg.

tie over bereikbaarheid, accommodatie en het Gebroeders van Limburgfestival 2012 Maak uw eigen Middeleeuwen profiel aan

Veiligheid:

U kunt uw eigen middeleeuwse rol en kleding niet alleen tijdens het festival, maar gedurende het hele jaar laten zien op de website www. gebroedersvanlimburgfestival.nl. Ga naar ‘meedoen’ en naar ‘aanmelden’…

Het festival is kindvriendelijk en biedt veel moois voor het gehele gezin. Voor uw eigen veiligheid, ga niet te dicht in de buurt van dieren en grote objecten staan, zoals de trebuchet. Met name tijdens de Blijde Incomste op zondag is veilig afstand houden tot de stoet noodzakelijk. Spreek ook kinderen hier op aan. EHBO: Het Rode Kruis is aanwezig met een vaste post in het Valkhofpark en mobiele posten in het Kronenburgerpark, de St. Stevenskerk en langs de route van de Blijde Incomste om daar waar nodig Eerste Hulp te verlenen. Bij regen: Bij slecht weer met regen wordt een alternatief programma aangeboden op diverse locaties: De Blijde Incomste wordt dan verplaatst naar de Stevenskerk, onderdelen van het muziekfestival Musica, Musica! gaan dan ook naar binnen op diverse locaties… Zie voor actuele informatie op de dag zelf: www.gebroedersvanlimburgfestival.nl

Vervoer: OV: Vanaf het Centraal station Nijmegen is het 5 tot 10 minuten lopen naar het centrum. Volg de bewegwijzering (bordjes met pijlen). Auto: Het festivalterrein beslaat het centrum van de oudste stad van Nederland, van het Valkhof tot het Kronenburgerpark. De Nijmeegse binnenstad is goed te bereiken, maar zelf autovrij. Parkeren: U kunt de auto parkeren op de parkeerplaats Centrum Oude Stad, naast de )F[FMQPPSU 7PMH EF CPSEFO 1È $FOUSVN 0VEF stad, hier kunt u bewaakt parkeren voor € QFS EBHÈ %F 4UJDIUJOH *OGSBTUSVDUVVS Oude Stad beheert deze parkeerplaats, de opbrengsten van deze parkeerplaats worden aangewend voor projecten in de Oude Stad. Ook zijn er verschillende andere parkeergarages in en om het centrum open: Mariënburg, ,FMGLFOTCPT &JFSNBSLUFOEF.PMFOQPPSUÈ

Accommodatie: Hotels in Nijmegen en omstreken bieden u aantrekkelijke arrangementen aan voor het festivalweekend in diverse prijsklassen. Zie website RBT-KAN: www.vvvarnhemnijmegen.nl/thema/ overnachten/

Kronenburgerpark: omdat er vorig jaar onveilige situaties ontstonden hebben we moeten besluiten om ter bescherming van het kampement en haar bewoners het park te omheinen.

Ghesèl: In de Middeleeuwen waren gezellen assistenten. Tijdens ons festival herkent u een Ghesèl aan zijn T-shirt. Deze gezellen verzetten vrijwillig veel werk om het festival zo goed mogelijk voor u te laten verlopen.

Word jij de mooiste jonkvrouw of ridder van het Valkhof? Voor kinderen onder de 8 jaar, die als mooiste verkleed gaan als middeleeuwse jonkvrouw of ridder zijn er prijsjes te winnen. Op zaterdag om 14.30 en op zondag om 13.30 uur in de Barbarossaruïne. Met dank aan speelgoedwinkel De Engelbewaarder, Nijmegen.

7

rogramma

VR. 24/08

lokatie VALKHOF

scholendag

Voor het eerst kunnen klassen van de basisscholen deelnemen aan een scholendag. Elke groep leert aspecten van de Middeleeuwen kennen door actieve workshops over dansen, kalligraferen, schervenonderzoek, liederen en theater op Het Valkhof en in Museum Het Valkhof. Organisatie: GVLJunior: Marcella Conceiao Lima, Peter van der Heijden, Clemens Verhoeven i.s.m. Museum Het Valkhof: Odette Straten. M.m.v. CENS (Cultuur en School)

Gebroeders van Limburg

8

Middeleeuwse Geuren & Smaecken zijn niet alleen heel apart en verrassend, maar ook lekker en gebaseerd op eerlijke en ambachtelijke bereidingswijzen met natuurlijke ingrediënten, zoals biologische en vergeten groenten.

Mijn favoriete Middeleeuwse recept: VISVENKELBRUET. Neem witvis en venkels en siedet tesamen, eerst in boter, dan met een weinig water of witte wijn. Voeg citroen, dille, peterselie en liquamen toe. Als de vis is opgelost in het kookvocht, is het gerecht gereed. È Bijzonder aan de middeleeuwse keuken is dat je leert waarom je gerechten eet, zoals je ze eet. Bovenstaand is daar een voorbeeld van: wij koken volgens de vier humoren; een gezondheidsleer die via Aristoteles door Galenus verder is ontwikkeld en in de 12e eeuw weer wordt geïntroduceerd door Hildegarde van Bingen. Vis is koud en nat van aard. Dat moet in evenwicht worden gebracht door citroen (nat en warm), dille, peterselie, venkel (warm en droog). Dat is de reden waarom wij nu bij vis nog altijd dille, citroen en peterselie geserveerd krijgen. En dat proberen wij de belangstellenden uit te leggen. Voorafgaand aan de kooksessie doen wij altijd een rondje aardewerk. Als we gerechten maken uit de late

Middeleeuwen, dan komen die in aangepast aardewerk. Smaekelijk eten, namens ‘Die edelike spijse’, Mariie Niemantsverdriet.‘Die edelike spijse’ kookt op Het Valkhof en bereidt het banquet van de edellieden.

maakmarkt

ZA. 25/08

lokatie KORENMARKT

smaakmarkt

Een nieuwe locatie voor het festival is de onlangs geheel gerenoveerde en autovrij gemaakte Korenmarkt, al vanouds een plaats voor eten en handel. Hier laten bierbrouwers van het Nijmeegse bierbrouwersgilde Triple-W zien hoe in de Middeleeuwen bier werd gebrouwen. Hertog Willem van Gulik, de broodheer van het schildersatelier Maelwael/Van Limburg verleende in 1390 het biermonopolie aan de brouwers van Het Glashuis. Het Nijmeegs bier was befaamd. Naast bier zijn er allerlei smakelijke of geurige producten te zien en koop: vleessoorten aan het spit, kazen, groenten, oosterse zalven en zepen... Organisatie: Melchior de Grood, Elanor van Druenen

9

Mijn favoriete Middeleeuwse recept: SCHAPENPENIS VOOR DE LEKKERBEK. De originele tekst uit ‘Wel Ende Edelike Spijse’, een manuscript uit de tweede helft van de 15e eeuw, welke zich in de universiteitsbibliotheek van Gent bevindt: Der leckers scapin roede: Dwaetse wel ende keertse ende dan nemt soffraen ghewreuen, die doderen van X eyeren ende enen lepel melk en tempert metten vetten ende vaerst die roede fol. Ende wacht dat niet te vul en sy ende doetse zieden in eenen wal ende dan braedse ende pouderse met poudere van ghingebare ende Caneele ende een lettel pepers. In hedendaags Nederlands: Was de schapenpenissen en keer ze binnenstebuiten. Neem dan fijngestampte saffraan, de dooiers van tien eieren en een lepel melk. Vermeng het met vet en vul de penissen, zodat ze niet te vol zijn. Blancheer ze en braad ze dan. Bestrooi ze met gemberpoeder, kaneel en een beetje peper.

Het mooie aan middeleeuws koken vind ik dat de regels, recepten en ingrediënten die in de huidige keuken een plek hebben, totaal worden omgegooid op het moment dat je een aantal eeuwen in de tijd teruggaat. Er zijn recepten met bijvoorbeeld beverstaart of zwanenhals en er wordt veel gebruik gemaakt van koken en bakken met eetbare bloemen. Saffraan was in die tijd heel gebruikelijk, maar zout was juist een luxeproduct wat per korreltje werd gebruikt en in plaats van meerdere gangen te serveren werd alles tegelijkertijd opgediend. De smaken zijn ook erg verrassend, omdat Middeleeuwse mensen hun rijkdom konden tonen door veel specerijen te gebruiken, waardoor veel gerechten dus zuurder, zoeter of scherper zijn dan de moderne tong gewend is. Zo word je als hobbykok gestimuleerd om ‘out of the box’ te denken, al je vaste denkbeelden opzij te zetten en hiernaast ook nog eens alles in gietijzeren pannen op een open vuur te bereiden! Vera Gondrie en Calijn de Jong, kokkinnen Stichting Langenort. Vera kookt op Het Valkhof.

usica & Lezingen lokatie STEVENSKERK

kapelconcerten

kapelconcerten en lezingen over Geuren en Smaecken

10

In de Stevenskerk wordt het thema van 2012 ‘Geuren & Smaecken’ verder uitgewerkt en zichtbaar gemaakt door middel van lezingen en workshops. Er is middeleeuws toneel en bovendien kunt u de grote variatie aan middeleeuwse kledij bewonderen tijdens een modeshow ism kledingateliers. De betoverende en fascinerende klanken van de Middeleeuwen zorgen in de kapellen voor een intense beleving en een verrassende intieme sfeer. Tevens kunt u zien hoe kunstig en met veel vakmanschap ambachtslieden hun middeleeuwse muziekinstrumenten vervaardigen, teksten kalligraferen of kleding maken. Het Hospice geeft informatie en demonstratie geurentherapie.

Podium kerk: 13.30 uur Modeshow ism. met middeleeuwse kledingateliers

Noorderkapel: 12.30 uur De Speellieden van Gelre. Deze speelluyden brengen het hofleven weer tot leven. Helemaal in de verfijnde smaak en stijl van de hoven van Bourgondïe, Holland en Gelre. 14.00 uur Lezing Mariëlla Beukers over middeleeuwse wijnen. Met proeverij. 15.30 uur I Bianchi, een middeleeuws projectkoor o.l.v. Jan Pieter Zwart.

ZA. 25/08

I Bianchi is gespecialiseerd in meerstemmige a capella koormuziek uit de periode 1300-1450. Dit jaar wordt U getrakteerd op muzikale gerechten: liederen over o.a. warme broodjes en goede wijn. Er staan smaken uit diverse landen op het menu, en er wordt geroken aan verschillende stijlperioden.

Zuiderkapel: 15.00 uur Klucht (Tafelken) ‘Van een droncken man ende sijn wijf’ (Plankenkeet) Entree: vrijwillige bijdrage Organisatie: Marian van Schie , Melchior de Grood, Eric Brouwer, i.s.m. de Stevenskerk. Met dank aan Rens Schulte en de Stevenskring vrijwilligers.

lokatie BINNENSTAD

musica, musica!

Muziekfestival Musica, Musica! Klanken van de Middeleeuwen In een lint van speelplekken klinkt de middeleeuwse straatmuziek met volksvertier door de straten van het centrum. Locaties zijn: Burchtstraat, Marikenstraat, Stadhuis, Grote Markt, Ganzenheuvel en Kronenburgerpark. Te horen en te zien zijn onder andere: Poppenspeler Kiepenkasper, Muizenroulette, Goetendefyn en Wronghel en Wei. Veel is mogelijk gemaakt door de samenwerking van binnenstadondernemers en de Stichting Gebroeders Van Limburg. Behalve muziek en vermaak is het Bourgondisch genieten geblazen. De oude smaken en geuren komen weer helemaal terug. Op de menukaarten van de horecaondernemers zullen de gasten veel bijzondere aanbiedingen vinden. Deze collectieve campagnes smaken naar meer ... Grote markt: 13.00 - 17.00 uur: Balfolk 22.30 - 23.30 uur: Optreden van middeleeuwse muziekgroep Datura Organisatie: Melchior de Grood i.s.m. Balfolk Nijmegen en de horeca-ondernemers van de Ganzenheuvel en de Grote Markt

oirée lokatie STEVENSKERK In 1273 wijdde de Keulse kerkleraar Albertus Magnus de Sint Stevenskerk in. Ruim een eeuw later gingen de drie broertjes Herman, Paul en Jan Van Limburg er ter kerke en een van hun ooms was er pater, met zijn eigen kapel die hij verzorgde. Het was meer dan alleen een ruimte voor de eredienst, het was ook de belangrijkste plaats voor sociale en culturele bijeenkomsten. Met een uitgebreid programma vol muziek, dans, theater, kunst, kalligrafie en heraldica komt die middeleeuwse sfeer weer tot leven. 20.00 – 21.30 Middeleeuwse Soirée.

‘De Vijf Zinnen’

Deze avond presenteert een sfeervol afwisselend programma over ‘De Vijf Zinnen’ met: - een Laat-Middeleeuwse modeshow met kleding, zoals vervaardigd door de kledingateliers voor het festival; - kookdemonstratie van Pierre Wind (1965) over de Middeleeuwse Geuren & Smaecken. Pierre Wind is bekend van zijn TV-optredens, zijn boeken en Smaaklessen. Hij was kok in Michelinrestaurants, won De Zilveren Garde, onderzocht de kookkunst door de eeuwen heen en breekt een lans voor echte smaken, eerlijke ingrediënten en originaliteit. - verrassende Middeleeuwse muziek van Datura. Het ensemble bestaat uit: Lies Sommer (harp, draailier, schalmei), Nynke Glazema (vedel, schalmei), Tom Haage (verschillende fluiten, spaanse luit, schalmei) en Francesco Scafidi (davul, tamburellu, mondharp). Met opzwepende dansbare muziek, drankliederen, hoofse- en volksmuziek (o.a. een kort voorproefje van de Carmina Burana, die de Stichting gebroeders Van Limburg volgend jaar wil presenteren met het Nijmeegse Symphonie Orkest en diverse koren en groepen) - interview met Mariëlla Beukers (1963), Register Vinoloog van de Wijnacademie en lid van de Circle of Wine Writers schrijft sinds 2003 Wijnkronieken, een gepassioneerd en deskundig weblog over wijn, wijncultuur en wijngeschiedenis. Ook schrijft zij voor binnen- en buitenlandse wijnbladen.

ZA. 25/08

- een klucht ‘Van een droncken man ende zijn wijf’ Theaterbedrijf De Plankenkeet speelt ‘Een gheneughlijck Tafelspeelken van een droncken man / ende zijn wijf/ hoe hem t’wijf dwinght de Lantaren te dragen/ ende de man (om zijn wederspannichheyt wille/ dat hijse niet draghen wil) van ’t wijf wel dapper gheslaghen wordt/ als dat hij se ten lesten draegt/ ende zijn wijf ghehoorsaem wesen moet.’ Acteurs: Johan Koeleman en Greet Vos. Regie: Joop Mols. Adviezen: Herman Pleij. De presentatie is in handen van Rob Kleijs (1967, o.a. bekend van het consumentenprogramma Hallo Gelderland! op de TV). 21.30 – 22.30 Goed Geselscap: Na afloop kunt u genieten van een middeleeuwse versnaperingen van De Knollentuin en een goed glas Duc de Berrywijn onder begeleiding van sfeervolle muziek. Vanaf 22.30 uur: Balfolk Buitenoptreden met Balfolk op de Grote Markt als onderdeel van het muziekfestival Musica, Musica! Entree: vrijwillige bijdrage; aanmelding verplicht via [email protected]

Organisatie: Marian van Schie i.s.m. Melchior de Grood; Mede mogelijk gemaakt door: De Knollentuin, Stevenskerk, De Blauwe Druif.

11

e Valkhofburcht herleeft! lokatie HET VALKHOF Hofleven en Riddertoernooi Op Het Valkhof met zijn magistrale panorama verrees in de Middeleeuwen de grootste burcht van de Lage Landen. Na de befaamde keizer Karel de Grote, keizerin Theophano en keizer Federico I Barbarossa bewoonden de hertogen van Gelre dit kasteel. De grote uitkijktoren, de Donjon, zal, als alles meezit, de komende jaren worden herbouwd. Er is geen mooiere plek denkbaar om het hofleven zichtbaar te maken voor jong en oud. Met riddertoernooien, een valkenier met zijn roofvogels, middeleeuwse ambachten, veel muziek, verhalen, kinderspelen, en een kijkje in de middeleeuwse keuken. U koopt 1 kaartje voor een dag (waarmee u ook in en uit kunt lopen) en kiest zelf wat u mee wilt maken.

12

´Het Riddertoernooi van Gelre´ 12.00-12.30 uur

13.00-13.30 uur 14.00-14.30 uur 15.00-15.30 uur 16.00-16.30 uur 16.30-17.00 uur

17.00-17.30 uur

Opening van het Riddertoernooi met het aantreden van de ridders, jonkvrouwen en andere edellieden en hovelingen. Riddershow Kinderveldslag met winnaar, gekozen door jury Riddershow Riddershow Helmschouw, ridders nemen de eed af voor een fair toernooi Riddershow

Programma St. Nicolaaskapel 12:00-12:15 uur 12:30-12:45 uur 13:00-13:15 uur 13:30-13:50 uur 14:00-14:15 uur 14:30-14:50 uur 15:00-15:15 uur 15:30-15:45 uur

De Senter Claesmeesters Capella Vacalis Verhalenvertelster Wilma Makkink Dansworkshop Triomphe et Enchantement (Stg. STOUD) Capella Vacalis Muziekworkshop Krebbel Verhalenvertelster Wilma Makkink De Senter Claesmeesters

16:00-16:15 uur 16:30-16:50 uur 17:00-17:15 uur

Capella Vacalis Muziekworkshop Krebbel Verhalenvertelster Wilma Makkink

Programma Barbarossaruïne 14.30 uur

Verkiezing Mooiste Jonkvrouw / Jonkheer / Ridder onder 8 jr. Doorlopend boogschieten

Wat: De Valkhofburcht herleeft! Doorlopend programma met Toernooiveld (Riddertoernooi van Gelre) / Barbarossaruïne helmschouw en kinderspelen (boogschieten) / Sint Nicolaaskapel [muziek, dans en verhaal] / middeleeuwse ambachten (demonstraties smeedtechnieken, houtbewerking, leerbewerking. doorlopend), middeleeuws eten en drinken in in de kampementen, doorlopend/ Kampementen (doorlopend) / Valkenier met roofvogels/ demonstraties textieltechnieken / marktkooplieden uit binnen- en buitenland / Doorlopend middeleeuwse kinderspellen/ Verkiezing Jonkvrouw en Jonkheer/ Ridder van het Valkhof. Entree: in de voorverkoop € 7,- (volwassenen), € 4,- (kinderen vanaf 4 jaar) on-line via www.gebroedersvanlimburg.nl tot 23 augustus. Aan de kassa: bij ingang Valkhofpark, vanaf een uur voor aanvang: € 8,- (volwassenen), € 5,- (kinderen vanaf 4 jaar).

ZA. 25/08

Een sage die verbonden is met het Valkhof en met Nijmegen. De ridder komt in Nijmegen aan in een bootje. Niemand mag naar zijn herkomst vragen. Komen we de Zwaanridder echt tegen? De Zwaanridder is geschikt voor jong en oud! Dansensemble Triomphe et Enchantement (Stg. STOUD) laat u genieten van de middeleeuwse dans. Hoe vraag je een dame ten dans, welke man accepteer je? Zelf meedoen in een rondedans, de Branle des Pois en d’Heremite. Of liever in rijdans en processie? Wordt meegevoerd door de muziek. Speel en beleef, voel de middeleeuwen in je lijf en benen.

De Senter Claesmeesters vormden het dagelijks bestuur van het Senter Claesgilde. Zij hielden zich vooral bezig met de financiële controle op het Nijmeegse stadsbestuur in de late Middeleeuwen. De Claesmeesters waren dus invloedrijke burgers, die een niet onbelangrijk tegenwicht vormden tegen de macht van de elitaire regenten, de stedelijke magistraat en de adel. U wordt uitgenodigd om een middeleeuwse vergadering van deze meesters bij te wonen. Capella Vacalis is opgericht door Bram Verheijen Het kwartet specialiseert zich in muziek uit de middeleeuwen en renaissance. Door aandacht voor de tijdsgeest én de oorspronkelijke handschriften probeert het ensemble zo dicht mogelijk bij de oude zangtraditie te komen. Zij zullen werken uitvoeren van Guillaume Dufay, Guillaume de Machaut en gregoriaans zingen. De leden van Capella Vacalis zijn: Peter van Asselt, Peter van den Berg, Jan-Willem Marcelis en Bram Verheijen. Muziekgroep Krebbel bestaat uit vier Gelderse muzikanten die een grote verscheidenheid aan middeleeuwse instrumenten bespelen. Het repertoire bestaat uit vocale en instrumentale muziek uit de middeleeuwen en renaissance. Krebbel speelt wereldlijke muziek (o.a. C. Burana, W. von der Vogelweide, N. von Reuental) uit de periode 1200-1550 en vertelt over de meegebrachte instrumenten. Verhalenvertelster Wilma Makkink neemt het publiek mee in het verhaal over de Zwaanridder.

Deelnemers: Stichting Langenort, Stichting Schalmei / Krebbel, Stichting HEI, Het Woud der Verwachting, Valkerij Schaap, Stichting Foeks, Smederij Kloosterhuis, Het Holtland Genootschap, Erik Nummerdor, ’De Buidelaer’, Sint Sartorius, De Senter Claesmeesters, Triomphe et Enchantement (Stg. STOUD), Capella Vacalis Organisatie: Désirée van Thiel Werkgroep: Hanna Duinkerken, Pieke Schoonbrood, Calijn de Jong, Guus Vennik, Manfred Vennik, Max Knegjens, Arto Fama. Jacobus Trijsburg, Elvire Trijsburg, Alex Brown, Wilma Makkink, Naömi van IJzendoorn Met dank aan de Valkhof Vereniging en Speelgoedwinkel De Engelbewaarder

PLATTEGROND VALKHOF

13

estorming & Veldslag ZA. 25/08 lokatie Kronenburgerpark Militaire kampementen

bestorming

van de Middeleeuwse torens en muur

14

In 1388, toen de gebroeders Van Limburg nog heel jong waren, reden 500 moedige ruiters van hertog Willem van Gulik door de Nijmeegse poorten 10.000 Brabantse soldaten tegemoet in de weilanden bij Niftrik. Binnen 2 uur waren de Brabanders verslagen, ze sloegen op de vlucht, sprongen de Maas in of werden gevangen genomen. Zegevierend met de vlaggen van 17 Brabantse steden keerden de Gelderse ruiters terug de stad in. In het Kronenburgerpark vindt een bestorming van de Kruittoren en middeleeuwse muur plaats met behulp van de trebuchet, enkele kanonnen, kruisbogen, hellebaardiers, lansendragers, soldaten en voetvolk. De trebuchet is volkomen uniek in Nederland, het 8 meter hoge gevaarte richten schiet bijzonder nauwkeurig naar de Kruittoren. Huurlingen delen Nijmeegse Rijnsguldens uit. Militair kampement over middeleeuwse krijgskunst met de Compagnie van Cranenborgh, Gelres Overkwartier met smidse, Compagnie van Brederode, Amahran, De Blijde Vrienden (trebuchet), ’t Geheim genootschap, lichtekooien van de Ghele Cousebant en ons eigen trebuchteteam. Geen militair kampement zonder handel! Een middeleeuwse markt staat opgesteld met veel bijzondere waren. Zoals speelgoed in de sfeer van anno 1450, veel culinaria en de nodige ambachten en beroepen. De lekkere hapjes daar moet u echt geproefd hebben. Hoe laat: Kampement open van 12.00 tot 17.00 uur. Bestorming en Slag van Niftrik om 13.00 uur

Entree: : in de voorverkoop € 7,- (volwassenen),

€ 4,- (kinderen vanaf 4 jaar) on-line via www. gebroedersvanlimburg.nl tot 23 augustus Kassa: bij ingang Kronenburgerpark, vanaf een uur voor aanvang: € 8,- (volwassenen), € 5,- (kinderen vanaf 4 jaar).

Organisatie: Chantal van Ooijen, Imane Dafer o.l.v. Henk van der Zand; Mede mogelijk gemaakt door: RABO Bank Nijmegen e.o., De Blijde Vrienden, Bouw: BORN (Bouwopleiding Regio Nijmegen; Jan van Zoest), Rutten Hoogservice BV, NVOB Cultuurfonds, Joris van den Berg.

lokatie Stevenskerkhof

geurroute

en Middeleeuwse Markt Traditiegetrouw staat onderaan de trans van de Stevenskerk, op het Stevenskerkhof een kampement. Dit jaar zijn te gast Het Verbond van Christoforus, Quakelare, Touwslager herman, Marieke Soetebier en de Nijmeegse Cotardie. De fraaie kerkrondgang is verder uitgebreid met kramen van handelaars en ambachtslieden in de vorm van een authentieke Middeleeuwse jaarmarkt. Nieuw is de Geurroute die u kunt volgen. En natuurlijk is er weer van alles te beleven in de vorm van muziek, theater, vertier en lekkere hapjes en drankjes. Organisatie: Maaike Vervoort, Peter Kuipers en Henk van der Zand.

Sint Jacobskapel en Glashuis Qualen, pestilentiën en

gheneesconst

In de Middeleeuwen ontstonden de eerste Universiteiten en verwierven doctores medicinae na 10 jaar studie hun bul. Ook chirurgijns en pestdokters probeerden kwalen te genezen, gebaseerd op medische kennis uit de oudheid (Aristoteles, Empedocles, Hippocrates en Galenus). De beroemde miniatuur ‘De anatomische mens’ van de gebroeders Van Limburg geeft inzicht in de middeleeuwse geneeskunst, het is een ‘aderlaatmannetje’ of ‘zodiak-mens’ en laat goed zien hoe de lichamelijke binnenwereld verbonden is met de buitenwereld. Lezingen, infokramen, levende geschiedenis van pestdokter en pestlijders en een medisch spreekuur laten u kennismaken met deze fascinerende geneeskunst.

heneesconst Lezingen: de Pest

Medisch spreekuur

13.00u Ratten en vlooien. De pest van dier op mens. Drs. Catherina van ‘t Land, arts/historica Voor marmotten is de pest een onschuldig griepje, maar ratten sterven bij bosjes. Hun vlooien storten zich op mensen, waardoor grote pestepidemieën ontstonden. Waarom waren jagers-verzamelaars van heel vroeger nooit verkouden en leden mensen in later tijden wel onder de Zwarte Dood (of onder HIV, Q-koorts, SARS, enz.)? 14.00u: De pest nu Drs. Aldrik Nielander, internist Hoe vaak komt de pest voor in onze tijd en waar op de wereld vooral, hoe vindt besmetting plaats, wat zijn de verschijnselen en problemen erbij, hoe worden mensen met de pest tegenwoordig behandeld, zijn er voorzorgen tegen te nemen en is de pest (net als anthrax-poederbrieven) ook een bedreiging in het kader van terroristische acties en bij biologische oorlogvoering? 15.00u: Rol overheden vóór, bij en na de pest Drs. Aefje Groustra, historica In de late middeleeuwen werd de bevolking van het hertogdom Gelre meermaals geconfronteerd met pestilentiën. Hoe gingen de Laat-Middeleeuwse overheden om met pestepidemieën? In Gelderse archiefbronnen zijn nog steeds bijzondere, niet gepubliceerde gegevens te vinden. 16.00u De pest en de Gebroeders van Limburg Dr. Johannes van der Spek, neurochirurg De tieners Paul, Herman en Johan van Limburg werden teruggestuurd naar Nijmegen, omdat in Parijs een pestepidemie was uitgebroken. Zowel in het Hertogdom Gelre als in Frankrijk kwamen deze om de 7 à 10 jaar voor. Zes miniaturen van de gebroeders Van Limburg gaan over de pest. Deze scènes speelden zich echter zo’n achthonderd jaar eerder af tijdens een grote pestepidemie in Rome. Hoe zouden de gebroeders Van Limburg aan de kennis over die gebeurtenis zijn gekomen?

De hand van God, de invloed van de tekens van de dierenriem op organen en lichaamsdelen, de balans tussen de vier lichaamssappen, dat waren enkele van de factoren die bepaalden of iemand gezond was of ziek werd. De stand van zon, maan en planeten had invloed op de behandeling door de doctor medicinae en de chirurgijn. Een epidemie was een straf van God voor door de mensheid begane zonden. Stadsbesturen adviseerden vuurkorven te plaatsen om de lucht te zuiveren en daardoor verspreiding van de pest tegen te gaan. Meer over de kijk op en de behandeling van kwalen en pestilentiën in de tijd dat de gebroeders Van Limburg leefden is tijdens het Gebroeders van Limburg Festival te horen en te ervaren op het plein bij het Glashuis. Aanvang: 13.30 uur, 14.30 uur, 15.30 uur en 16.30 uur.

Kramen en levende geschiedenis Met kruidenvrouwen, chirurgijn, vroedvrouw, een pestdokter en pestlijders. Organisatie: Medisch-historische kring D. de Moulin (Radboud Universiteit), LOTUS EHBO, Elien Hoet. Met dank aan St. Jacobskapel en Bouw- en cultuurhistorisch Museum ‘Het verzonken Verleden’, onder auspiciën van de Stichting Oude Stad.

15

inderactiviteiten lokatie Binnenstad Het Gebroeders Van Limburg festival is bij uitstek een familiefestival. De Middeleeuwen hebben een grote aantrekkingskracht op kinderen. Wat is er mooier dan ‘levende geschiedenis’, kijken naar historische figuren in levende lijve, naar vernuftige technieken en vaardigheden die we al lang verleerd zijn. Meestal milieuvriendelijk en in harmonie met de natuur. Dit jaar is het aantal kinderspelen sterk uitgebreid en verspreid over het hele centrum, van het Valkhof, via het Sint Stevenskerkhof tot en met het Kronenburgerpark. Je kunt er verschillende dingen beleven én zelf doen. Je kunt de kinderactiviteiten herkennen aan ons logo op een wapenschild. GVLJR, staat voor Gebroeders van Limburg junior.

16

1-Wat heb jij op je kerfstok?

ZA. 25/08

Als de bedevaarttocht met succes is afgelegd LSJKHUEFQFMHSJNFFOIFSJOOFSJOHÈ De start is in Stevenskerk; 12:15 uur: eerste groep; 13:15 uur: tweede groep; 14:15 uur: laatste groep; Entree: 2 euro per persoon

3- Gebroeders van Limburg JUNIOR en Speuren naar de verborgen stad De Stichting Gebroeders Van Limburg werkt samen met Museum Het Valkhof aan een educatief project waaraan alle basisscholen van de stad mee kunnen doen. Zo’n veertig enthousiaste leerlingen doen al een paar jaar actief mee aan het festival. Op de website van de Gebroeders van Limburg junior: www.gvljr.nl kunnen scholen én kinderen alle informatie vinden en zich opgeven om ook zelf mee te doen! Voor de kinderen die nog meer willen uitzoeken

Bij de kassa en kaartcontrole in het Valkhofpark en het Kronenburgerpark krijgen kinderen een houten kerfstok. De opdracht is zoveel mogelijk kerven te verzamelen. Bij ieder spel krijg je één kerf. Hoeveel krijg jij er bij elkaar?

2- Kinderpelgrimage Ook kinderen gingen in de Middeleeuwen op pelgrimstocht naar heilige plaatsen. Zo konden zij een straf inlossen, bijvoorbeeld omdat ze iets gestolen hadden. Ze moesten wel herkenbare kledij dragen: mantel, staf, bedelnap en hoed. Ze droegen ook een schriftelijk bewijs van de rechter bij zich dat ze een strafexpeditie moesten lopen. Van hun reisdoel moesten ze een bewijs meenemen waarmee ze konden aantonen dat ze inderdaad in het bedevaartoord waren aangeland. Vanuit Nijmegen startten, en starten nog steeds, bedevaarttochten naar Santiago de Compostella. De Sint Jacobskapel is daarvoor de logische startplaats. Als symbool namen de pelgrims de Jacobsschelp mee die in Spanje te vinden was. De kinderpelgrimage is voor kinderen van 7 tot 11 jaar, die met hun ouders een route door het centrum aflopen met speelse, spannende en educatieve activiteiten. Je komt o.a. langs een folterkamer in het stadhuis, een pestdokter en een marktkoopman.

is er een speurtochtboekje te koop bij de kassa voor 2 euro. Het heet ‘Op zoek naar middeleeuws Nijmegen’. Nijmegen is de oudste stad van het land. Toch is dat soms moeilijk te zien. Daarom gaan we op zoek naar de verborgen middeleeuwse stad. We hebben alle spellocaties met elkaar verbonden door een speurtocht. Ze voert je langs de hoofdstraten van middeleeuws Nijmegen; de Burchtstraat en de Hezelstraat. Vroeger de verbinding tussen de Westpoort en de Oostpoort. Onderweg krijg je een paar lastige vragen voor de kiezen. Vind jij het antwoord? Als je daarna de rebus goed invult maak je kans op een leuke prijs! Organisatie: Peter van der Heijden, Clemens Verhoeven, Marcella Conceicao Lima.

ZA 25/08 - vervolg

4- Het Valkhof Zie programma ‘De Valkhofburcht herleeft!’. In het Valkhof park kun je: Boogschieten bij de Barbarossa Ruïne, ringwerpen en het kegelspel bij het Holtland Genootschap, de voeltafel en met via een speciaal geuren/kleurenpalet ontdek je de typisch middeleeuwse luchtjes. Vies of lekker? Om 14:00 uur is er een kinderveldslag op het toernooiveld. Kinderen kunnen daar de strijd aanbinden met heuse ridders. Lukt het de kinderen om de sterke mannen in hun ijzeren harnas te verslaan?

5- Verkiezing mooiste Jonkvrouw en Jonkheer / Ridder van het Valkhof Om 14:30 uur is er in de Barbarossa Ruïne een verkiezing van de mooist verklede jonkvrouw en jonkheer/ridder van het Valkhofpark. Een jury, bestaande uit edellieden, zal een meisje en jongen uit het publiek kiezen die zij het mooiste verkleed vinden. Aan de verkiezing zit een prijsje verbonden. Dus duik nog eens diep in je middeleeuwse verkleedkist!

6- Kronenburgerpark In de middag zijn er demonstraties trebuchet schieten door De Blijde Vrienden. Kinderen mogen assisteren bij het aanspannen en afschieten van dit enorme schiettuig. Onder luid gejuich bestoken we de Kruittoren met waterballen. Diverse kinderspelen van ’t Geheim Genootschap maken de sfeer compleet. Dit jaar PLATTEGROND KINDERACTIVITEITEN ZATERDAG

zijn er nog meer kinderactiviteiten waaronder ‘van het paard afslaan’.

7- St. Stevenskerkhof Rond de St. Stevenkerk werden vroeger de doden begraven. Als je goed rond kijkt vind je hier en daar nog een stukje grafsteen. Gelukkig is het er nu feest. Doe op het Stevenskerkhof mee aan het estafette spel. Met allerlei middeleeuwse spelen als hinkelen, stelten lopen en nog veel meer. Verdomd lastig voor de computerkinderen van tegenwoordig. Je bent gewaarschuwd! Organisatie: Désirée van Thiel, Peter van der Heijden, Marcella Conceicao Lima, Manfred Vennik, Wilma Makkink, Naömi van IJzendoorn

17

2012 estival 2011 VRIJDAG 24

ZATERDAG 25

ZATERDAG 25

ZATERDAG 25

ZATERDAG 25

Het Valkhof / Museum Het Valkhof Scholendag GVLJunior; alleen na aanmelding

Stevenskerk & Stevenskerkhof

Stevenskerk (Kapellen)

Het Valkhof

Kerk

Noorderkapel:

Binnenstad, Grote Markt, Korenmarkt en elders Korenmarkt

12.00-17.00:

12.30: De Speellieden van Gelre, concert

12.00-17.00: Smaakmarkt

Infostand en kassa Festival, Infostand ‘t Geselscap en Hospice Bethlehem

14.00: Lezing Mariëlla Beukers over middeleeuwse wijnen

Podium Grote Markt

13.00-13.30: Ridders

Demonstraties kalligrafie en muziekinstrumenten, rondleidingen;

15.30: I Bianchi, een middeleeuws projectkoor

13.00-17.00: Balfolk, meedansconcert

14.00-14.30: Kinderv winnaar

13.30: Modeshow ism. met middeleeuwse kleding-ateliers

Zuiderkapel:

Door hele centrum

15.00-15.30: Ridders

Stevenskerkhof

13.00: Datura, concert

12.00-17.00: Lint van muziek- optredens door binnenstad

16.00-16.30: Ridders

12.00-17.00: Kampement en ambachtslieden

15.00: Klucht (Tafelken) ‘Van een droncken man ende sijn wijf’

16.30-17.00: Helmsc legging ridders

12.00-17.00: Geurroute

Kronenburgerpark

17.00-17.30: Ridders

12.00-17.00: Estafette spel

12.00-17.00: Militaire kampementen

14.00-17.00: Beklimming Stevenstoren met Het Gilde (gratis)

Doorlopend demonstraties, kanonnen,

Podium Grote Markt

Barbarossaruine

Stevenskerk

kinderactiviteiten, ambachtslieden

22.30-23.30: Datura, concert

14.30: Verkiezing Mo rouw en Ridder ond

20.00-21.30: Soiree met P. Wind, 13.00 -13.20: Bestorming en Slag modeshow, Datura, klucht, interview van Niftrik 1388 M. Beukers*

Toernooiveld Ridde van Gelre 12.00-12.30: Openin dertoernooi

12.00-17.00: Doorlop eten, vogelshow, am

ZONDAG 26

ZONDAG 26

ZONDAG 26

ZONDAG 26

ZONDAG 26

Stevenskerk & Stevenskerkhof

Stevenskerk (Kapellen)

Het Valkhof

Het Valkhof

Kerk:

Noorderkapel:

Binnenstad, Grote Markt en elders 12.00-17.00: Jaarmarkt, Burchtstraat, Kannenmarkt

Toernooiveld Riddertoernooi van Gelre

Sint Nicolaaskapel

10.00: Middeleeuwse Mis, voorganger Henk Gols, ordinarius H. Hendriks

14.00: Lezing Chr. Muusers, de Middeleeuwse keuken met proevement

12.00-17.00: Smaakmarkt op Koren-markt

12.00-12.30: Riddershow

12:00-12:15: I Bianch deleeuws koor

mmv. Schola Cantorum Karolus Magnus

15.00: Klucht (Tafelken) ‘Van een droncken man ende sijn wijf’

Podium Grote Markt:

13.00-13.30: Kinderveldslag met winnaar

12:30-12:45: Verhale Wilma Makkink

12.00-17.00:

Zuiderkapel:

13.00: Pierre Wind, Middeleeuwen kookdemonstratie

14.00-14.30: Riddershow

13:00-13:20: Muziek Krebbel

Infostand en kassa Festival, Info ‘t 12.30: Madlot, concert Geselscap en Hospice Bethlehem

Door hele centrum:


14:00-14:15: Verhale Wilma Makkink

Demonstraties kalligrafie en muziekinstrumenten, rondleidingen; I

14.30: Frank Peereboom (Stichting Oude Dans) dansworkshop

13.30-14.30: Madlot, Balfolk met dansinstructie

13.30: Modeshow ism. met middeleeuwse kledingateliers

Kronenburgerpark

15.00: Pierre Wind, Middeleeuwen kookdemonstratie

Stevenskerkhof:

12.00-17.00: Militaire kampementen

12.00-17.00: Kampement en ambachtslieden

Doorlopend demonstraties, kanonnen,

Door hele centrum:

12.00-17.00: Geurroute

kinderactiviteiten, ambachtslieden

12.30-17.00: Lint van muziek- optredens door binnenstad

Barbarossaruine

12.00-15.30: Estafette spel

13.00 -13.20: Bestorming en Slag van Niftrik 1388

16.00-17.00: BLIJDE INCOMSTE

13.30: Verkiezing Mooiste Jonkvrouw en Ridder onder 8 jaar

Parkweg, via Augustijnenstraat, Burchtstraat naar Het Valkhof

12.00-15.30: Doorlopend boogschie-ten, vogelshow, ambachten


* Aanmelding verplicht via [email protected]

16.30-17.00: Blijde Incomste, grote finale

14:30-14:50: Danswo phe et Enchanteme


Kijk voor de meest actuele programmering op www.gebroedersvanlimburgfestival.nl en volg ons op Twitter: Twitter.com/#!/GebrvanLimburg

PROGRAMMA-OVERZICHT

ZATERDAG 25

ZATERDAG 25

ZATERDAG 25

ZATERDAG 25

Het Valkhof

Sint Jacobskapel

Geuren & Smaecken

ertoernooi

Sint Nicolaaskapel

Lezingen:

ng van het Rid-

12.00-12.15: De Senter Claesmeesters

13.00: De pest van dier op mens. drs. C. van ‘t Land

Kinderactiviteiten Kronenburgerpark en Het Valkhof: 12.00- 17.00: Wat heb jij op je kerfstok? Spellencircuit

show

12.30-12.45: Capella Vacalis

14.00: De pest nu, drs. A. Nielander

Kerfstok en circuit bij kassa’s Valkhof en Kronenburgerpark

in kampementen Het Valkhof en Kronenburgerpark

Binnenstad, start Stevenskerk:

12.00-17.00: Smaakmarkt op de Koren-markt

12.00-17.00: Kookdemonstraties authentiek koken

veldslag met

13.00-13.15: Verhalenvertelster Wilma Makkink

15.00: Rol overheden vóór, bij en na de pest, drs. A. Groustra,

12.15: Kinderpelgrimage, groep 1; 13.15: Kinderpelgrimage, groep 2

12.00-17.00: Geurroute Stevenskerkhof en Geurspel Het Valkhof

show

13.30-13.50: Dansworkshop Triomphe et Enchantement (Stg. STOUD)

16.00: De pest en de Gebroeders van Limburg, dr. J. van der Spek

14.15: Kinderpelgrimage, laatste groep

12.00-17.00: Kruidenbuidels: Valkhof, Stevenskerkhof, Jacobskapel

show

14:00-14.15: Capella Vacalis

Plein Glashuis en St. Jacobskapel

Binnenstad:

14.00: Lezing M. Beukers: midd. wijnen (Stevenskerk, N-kapel)

chouw, eedaf-

14.30-14.50: Muziekworkshop Krebbel

13.30: Middeleeuws Medisch spreekuur

12.00-17.00: Speurtocht GVLJR, boekje te koop in Stevenskerk

12.00-17.00: Verkoop Gebroeders Van Limburg PUURZAAM bier

show



15.30-15.45: De Senter Claesmeesters


Het Valkhof, toernooiveld: 14.00: Kinderveldslag met ridders; Het Valkhof, Barbarossaruine:

Stevenskerk 20.00-21.30: Soiree m. kookdemo P. Wind, interview M. Beukers *

16.00-16.15: Capella Vacalis


ooiste Jonkvder 8 jaar

16.30-16.50: Krebbel Muziekworkshop


pend boogschimbachten


12.00-17.00: Kruidenvrouwen, pestlijders, pestdokters…

14.30: Verkiezing Mooiste Jonkvrouw / Ridder onder 8 jaar Kronenburgerpark: 12.00-17.00: (van tijd tot tijd): aanspannen Trebuchet

19

St. Stevenskerkhof: 12.00-17.00: Estafette spel

ZONDAG 26

ZONDAG 26

ZONDAG 26

ZONDAG 26

Sint Jacobskapel

Binnenstad

Geuren & Smaecken

Lezingen:

Mariken van Nieumeghen, start Franse Plaats

13.00: De doctor medicinae, drs. A. Nielander

12.00: Mariken van Nieumeghen, 1e voorsteling

Kinderactiviteiten Kronenburgerpark en Het Valkhof: 12.00- 17.00: Wat heb jij op je kerfstok? Spellencircuit Kerfstok en circuit bij kassa’s Valkhof en Kronenb.park

Het Valkhof en Kronenburgerpark

envertelster

14.00: De chirurgijn, dr. J. van der Spek


Binnenstad, start Stevenskerk:

12.00-17.00: Smaakmarkt op de Korenmarkt

kworkshop

15.00: De vroedvrouw, drs. C. van ‘t Land


12:15: Kinderpelgrimage, groep 1

12.00-17.00: Geurroute Stevenskerkhof, Geurspel Valkhof


13:15: Kinderpelgrimage, groep 2 14:15: Kinderpelgrimage, laatste groep

12.00-17.00: Kruidenbuidels op Het Valkhof, Stevenskerkhof en Jacobskapel

Binnenstad:

13.00: Pierre Wind, kookdemo op Podium Grote Markt

hi, Mid-

hi, Mid-

envertelster


orkshop Trioment (Stg. STOUD)


hi, Mid-


12.00-17.00: Kookdemonstraties authentiek koken in kampementen


11e Nijmeegse Torendag

12.00-17.00: Speurtocht GVLJR, boekje te koop Stevenskerk

14.00: Lezing Chr. Muusers, de Midd. keuken met proevement

Het Valkhof, toernooiveld:

Stevenskerk


Stevenstoren:

13.00: Kinderveldslag met ridders

15.00: Pierre Wind, kookdemo op Podium Grote Markt



Het Valkhof, Barbarossaruine:

12.00-17.00: Verkoop Gebr. Van Limburg PUURZAAM bier

12.00-15.30: Kruidenvrouwen, pestlijders, pestdokters…

Museum de Stratemakerstoren:

13.30: Verkiezing Mooiste Jonkvrouw / Ridder onder 8 jaar

13.00, 14.00 en 15.00: Roofvogelshow

Kronenburgerpark: 12.00-17.00: (van tijd tot tijd): aanspannen Trebuchet St. Stevenskerkhof: 12.00-17.00: Estafette spel

is

20

ZO. 26/08

lokatie Stevenskerk

lokatie Binnenstad

Middeleeuwse Mis

Grote Middeleeuwse

Op zondagmorgen geurt, smaeckt en klinkt de Stevenskerk tijdens een kerkdienst die de sfeer ademt van de middeleeuwen. De viering staat stil bij geur en smaak in het Hooglied en de zalving met geurige olie. De Schola Cantorum Karolus Magnus zingt de Gregoriaanse gezangen. Ook zingt de vrouwenschola Voces Caelestes een Magnificat voor Maria. U zult een aantal gezangen herkennen en spontaan mee willen zingen. De geur van wierook zal zich mengen met de geur van kruiden en producten van het land. Henk Gols is de voorganger bij deze door de 15e eeuw geïnspireerde viering. De kerkgangers worden uitgenodigd houdbare etenswaren mee te brengen ten behoeve van de Voedselbank. Net zoals er ook bedelingen waren ten tijde van de Gebroeders van Limburg. Aanvang: 10.00 uur. Organisatie: Het Oecumenisch Citypastoraat en de Stichting Gebroeders van Limburg werken hierin samen onder auspiciën van ordinarius Hubert Hendriks.

Jaarmarkt

Boeren, Burgers & Buitenlui: Mooie waar, billijke prijzen! In de Middeleeuwen kwamen de boeren van heinde en verre met karren hun waren aanvoeren, uit de Betuwe fruit, uit het Land van Maasen Waal groenten, en via de Hanzeschepen werden wijn, bont, hout en stoffen meegebracht. Die traditie herleeft in de grote Middeleeuwse Jaarmarkt in de Burchtstraat. Ook zijn er deelmarkten in het Valkhof- , het Kronenburgerpark en op het Stevenskerkhof. Deze gezellige markt trekt altijd veel bekijks en kopers. Dit jaar is er extra vermaak en vertier: muzikanten, poppenspelers en jongleurs. Dus hier is uw daalder nog meer waard. Aangeboden worden ambachtelijke en eerlijke producten uit de eigen streek: brood, wijn, honing, speelgoed, mede, vis, bretzels en vruchtensappen. Veel waar is van ecologische oorsprong. Goed vertegenwoordigd zijn de Van Limburg producten waarvan het assortiment steeds verder groeit: kaas, wijn, koeken, enzovoort. Allemaal Lekkerrrrrrrrr van Van Limburg! Ambachtslieden vertonen hun handwerk en geven tekst en uitleg over hun werkstukken: pijlen en bogen, vlechtwerk, vilt, hoeden, ratels, tegels en sieraden. Ter plekke koken standhouders middeleeuwse hapjes voor u. Inclusief zijn de middeleeuwse recepten. Bij educatieve kramen krijgt u uitgebreide informatie over cultuurhistorie, onderwijs, archeologie, kastelen en de Middeleeuwen. Marktmeester: Melchior de Grood

lokatie KORENMARKT

smaakmarkt

Een nieuwe locatie voor het festival is de onlangs geheel gerenoveerde en autovrij gemaakte Korenmarkt, al vanouds een plaats voor eten en handel. Hier laten bierbrouwers van het Nijmeegse bierbrouwersgilde Triple-W zien hoe in de Middeleeuwen bier werd gebrouwen.

maakmarkt

Hertog Willem van Gulik, de broodheer van het schildersatelier Maelwael/Van Limburg verleende in 1390 het biermonopolie aan de brouwers van Het Glashuis. Het Nijmeegs bier was befaamd. Naast bier zijn er allerlei smakelijke of geurige producten te zien en kopen: vleessoorten aan het spit, kazen, groenten, oosterse zalven en zepen…. Organisatie: Melchior de Grood, Elanor van Druenen

ZO. 26/08

lokatie STEVENSKERKHOF

geurroute

en Middeleeuwse Markt Traditiegetrouw staan onderaan de trans van de Stevenskerk, op het Stevenskerkhof een kampement. Dit jaar zijn te gast Het Verbond van Christoforus, Quakelare en de Nijmeegse Cotardie. De fraaie kerkrondgang is verder uitgebreid met kramen van handelaars en ambachtslieden in de vorm van een authentieke Middeleeuwse jaarmarkt. Nieuw is de Geurroute die u kunt volgen. En natuurlijk is er weer van alles te beleven in de vorm van muziek, theater, vertier en lekkere hapjes en drankjes.

Gebroeders van Limburg

21

Organisatie: Maaike Vervoort, Peter Kuipers en Henk van der Zand.

Mijn favoriete Middeleeuwse recept: VIER-DIEVEN-AZIJN TEGEN DE PEST Zet appelazijn veertien dagen weg met daarin rozemarijn, tijm, lavendel, salie, wijnruit en munt. Sommige bronnen noemen nog meer ingredienten, zoals absintalsem, ui, kalmoes, kaneel, kruidnagel, look en kamfer. De naam vier-dieven-azijn zou komen van vier dieven die ten tijde van de pest door de stad struinden en mensen die op sterven lagen, beroofden. Zij zouden zich beschermen tegen de pest door zich met bovengenoemde kruidenazijn in te smeren. Toen zij gevangen genomen werden wegens beroving zouden zij in ruil voor hun vrijlating het geheime recept hebben gegeven.

Ik ben Marlies Ursem en ben bij het Woud der Verwachting Cruythofmeester/ cruytvrouwe. In mijn middeleeuwse kruidenkraam op Het Valkhof zijn verschillende kruiden en hun toepassingen te zien en te ruiken.

usica & Lezingen lokatie STEVENSKERK

lokatie BINNENSTAD

kapelconcerten

Muziekfestival

kapelconcerten en lezingen over Geuren en Smaecken

22

In de Stevenskerk wordt het thema van 2012 ‘Geuren & Smaecken’ verder uitgewerkt en zichtbaar gemaakt door middel van lezingen en workshops. Er is middeleeuws toneel en dans. Bovendien kunt u de grote variatie aan middeleeuwse kledij bewonderen tijdens een modeshow. De betoverende en fascinerende klanken van de Middeleeuwen zijn te beluisteren in de kapellen en de Scola Cantorom Karolus Magnus trekt zingend door de kooromgang. Tevens kunt u zien met hoeveel vakmanschap ambachtslieden hun middeleeuwse muziekinstrumenten vervaardigen, teksten kalligraferen of kleding maken. Het Hospice geeft informatie en demonstratie geurentherapie.

Podium kerk: 13.30 uur Modeshow ism. met middeleeuwse kledingateliers

Noorderkapel: 14.00 uur Lezing Christianne Muusers, culinair historica (www.coquinaria.nl), over de Middeleeuwse keuken met proeverij. 15.00 uur Klucht (Tafelken) ‘Van een droncken man ende sijn wijf’ (Plankenkeet) Acteurs: Johan Koeleman en Greet Vos.

Zuiderkapel: 12.30 uur Madlot, Middeleeuwse muziek 14.30 uur Frank Peereboom (STOUD Stichting Oude Dans) verzorgt Middeleeuwen dansworkshop.. Entree: vrijwillige bijdrage Organisatie: Marian v Schie, Melchior de Grood, Eric Brouwer, i.s.m. de Stevenskerk. Met dank aan Rens Schulte en de Stevenskring vrijwilligers.

ZO. 26/08

musica, musica!

Klanken van de Middeleeuwen In een lint van speelplekken klinkt de middeleeuwse straatmuziek met volksvertier door de straten van het centrum. Locaties zijn: Burchtstraat, Marikenstraat, Stadhuis, Grote Markt, Ganzenheuvel en Kronenburgerpark. Te horen en te zien zijn onder anderen: Poppenspeler Kiepenkasper, Muizenroulette, Goetendefyn en Wronghel en Wei.

lokatie GROTE MARKT Meesterkok

pierre wind

13.00 Pierre Wind kookt middeleeuws. Wind is bekend van zijn TV-optredens, zijn boeken en Smaaklessen. Hij was kok in Michelinrestaurants, won De Zilveren Garde, onderzocht de kookkunst door de eeuwen heen en breekt een lans voor echte smaken, eerlijke ingrediënten en originaliteit. 13.30-14.30 Balfolk met muziek en dansinstructie van Madlot 15.00 Pierre Wind kookt middeleeuws.

orendag

ZO. 26/08

lokatie BINNENSTAD

nijmeegse torendag

Torens bepalen het beeld van een stad. Wie Nijmegen vanaf de ‘andere kant’ van de Waal of vanuit de Ooijpolder nadert, ziet dat in één oogopslag. De Nijmeegse torens vertellen de roerige geschiedenis van de oudste stad van ons land. De elfde Nijmeegse Torendag – zondag 26 augustus 2012 – staat ook dit jaar in het teken van het Festival Gebroeders van Limburg. Dat betekent dat niet alleen de historische stadstorens die dag gratis toegankelijk zijn, maar dat de activiteiten rond de torens in middeleeuwse sfeer zijn gehouden. Rondleiders en artiesten zijn in middeleeuwse kledij gestoken. De Stevenstoren is zaterdag 25 augustus gratis te beklimmen van 14.00 tot 17.00 uur en zondag 26 augustus van 11.00-15.00 uur. Torenwachters van Het Gilde Nijmegen zorgen voor de begeleiding. Museum de Stratemakerstoren aan de Waalkade is gratis toegankelijk van 13.00 tot 17.00 uur. Op de binnenplaats wordt om 13.00, 14.00 en 15.00 uur een show gegeven met roofvogels, aantrekkelijk voor iedereen. Middeleeuwse troubadours zorgen bovendien voor een muzikale verbinding

Mijn favoriete Middeleeuwse recept: VENKELKOEK MET SPEK

tussen de St. Nicolaaskapel in het Valkhofpark en de Stratemakerstoren. De Stadhuistoren (Burchtstraat) en de middeleeuwse stadhuiskelders zijn dit jaar onder leiding van een gids weer gratis te bezichtigen. In het Kronenburgerpark zijn de drie monumentale torens – de Jacobstoren, de Roomse Voet en de Kruittoren – gratis te bezichtigen. De Kruittoren is de hele dag open voor bezichtiging, maar alleen tijdens de bestorming/beschieting gesloten. In de Jacobstoren krijgt u uitleg over de verdedigingswerken van de stad en in het bijzonder over deze toren. Bovendien worden daar – voor jong en oud – om 13.15, 14.15 en 15.30 uur verhalen verteld. Wilt u weten waar de middeleeuwer zich aan vergaapte? Kom dan naar de Roomse Voet. Hier ontmoet u Jannes de Goochelaar. Jannes is een rasechte wonderdoener uit de vijftiende eeuw. Alchemie? Hekserij? U hoeft zich niet ongerust te maken. Integendeel! Normaal trekt Jannes met de mars op zijn rug van kermis naar jaarmarkt. Vandaag is hij hier in Nijmegen. Hij laat jong en oud versteld staan.

23

Organisatie: Stichting Nijmeegse Torendag i.s.m. museum De Stratemakerstoren.

Van coeck te backen. Neemt tarwenmeel oft bloemen met warmen watere also vele als ghi behoeft, ende wercket een luttel samen, dan neemt venckelsaet ende spec ghesneden terlincxwijse ende doeget int deech ende wercket wel tsamen tot tay deech ende maect eenen ronden coec ende bacten in den oven metten brode oft op den heert, &c. Inde plaetse vanden spec moech dy nemen boter oft olijfoly. Men bact ooc coec onder de asschencolen, mer sonder spec, met sout, venckel ende olie. In hedendaags Nederlands: Om koek te bakken. Neem tarwemeel of bloem met warm water, net zo veel als U nodig hebt, en meng het kort. Neem dan venkelzaad en een in dobbelsteentjes gesneden spek. Doe het in het deeg en kneed het samen tot een taai deeg. Maak een ronde koek en bak die in de oven met het brood

of op de haard, enz. In plaats van het spek kan je ook boter gebruiken of olijfolie. Men bakt ook koek onder de as van de kolen, maar zonder spek, [wel] met zout, venkel en olie. Wat ik leuk vind aan de Middeleeuwse kookkunsten is om de recepten, die er zijn, te interpreteren naar nu. Op het internet staan er diverse recepten. Vaak zijn de reDFQUFOTVNNJFSPNTDISFWFOFONPFUKFÈKFWFSQMBBUTFO naar die tijd. Hoe zouden ze het toen gedaan hebben? Het volk at uit een pan. De rijken aten van broodborden. Zelf denk ik dat die borden van bovenstaand deeg geNBBLU[PVEFOLVOOFO[JKOÈÈ Pierre Wind, is kookoloog, chefkok, TV-kok, culinair publicist, docent horecaschool en Smaaklessen. Hij verzorgt kookdemonstraties in de Stevenskerk (Soirée zaterdagavond) en tweemaal op het podium op de Grote Markt op zondagmiddag.

e Valkhofburcht herleeft! lokatie HET VALKHOF Hofleven en Riddertoernooi Op Het Valkhof met zijn magistrale panorama verrees in de Middeleeuwen de grootste burcht van de Lage Landen. Na de befaamde keizer Karel de Grote, keizerin Theophano en keizer Federico I Barbarossa bewoonden de hertogen van Gelre dit kasteel. De grote uitkijktoren, de Donjon, zal, als alles meezit, de komende jaren worden herbouwd. Er is geen mooiere plek denkbaar om het hofleven zichtbaar te maken voor jong en oud. Met riddertoernooien, een valkenier met zijn roofvogels, ambachten, veel muziek, verhalen, kinderspelen, en een kijkje in de middeleeuwse keuken. U koopt 1 kaartje voor een dag (waarmee u ook in en uit kunt lopen) en kiest zelf wat u mee wilt maken.

24

´Het Riddertoernooi van Gelre´ 12.00-12.30 uur Riddershow 13.00-13.30 uur Kinderveldslag met winnaar, gekozen door jury 14.00-14.30 uur Riddershow 16.30-17.00 uur Blijde Incomste trekt over het Toernooiveld. Grote Finale!

Programma St. Nicolaaskapel 12:00-12:15 uur 12:30-12:45 uur 13:00-13:20 uur 13:30-13:45 uur 14:00-14:15 uur 14:30-14:50 uur 15:00-15:15 uur

Middeleeuws Kamerkoor I Bianchi Verhalenvertelster Wilma Makkink Muziekworkshop Krebbel Middeleeuws Kamerkoor I Bianchi Verhalenvertelster Wilma Makkink Dansworkshop Triomphe et Enchantement ( Stg. STOUD) Middeleeuws Kamerkoor I Bianchi

Programma Barbarossaruïne 13.30 uur

Verkiezing Mooiste Jonkvrouw en Jonkheer / Ridder onder 8 jaar Doorlopend boogschieten

Wat: De Valkhofburcht herleeft! Doorlopend programma met Toernooiveld (Riddertoernooi van Gelre) / Barbarossaruïne helmschouw en kinderspelen (boogschieten) / Sint Nicolaaskapel [muziek, dans en verhaal] / middeleeuwse ambachten (demonstraties smeedtechnieken, houtbewerking, leerbewerking. doorlopend), middeleeuws eten en drinken in in de kampementen, doorlopend/ Kampementen (doorlopend) / Valkenier met roofvogels/ demonstraties middeleeuwse textieltechnieken / middeleeuwse marktkooplieden uit binnen- en buitenland / Doorlopend middeleeuwse kinderspellen/ Verkiezing Jonkvrouw en Jonkheer/ Ridder van het Valkhof. Entree: in de voorverkoop € 7,- (volwassen-en), € 4,- (kinderen vanaf 4 jaar) on-line via www.gebroedersvanlimburg.nl tot 23 augustus. Aan de kassa: bij ingang Valkhofpark, vanaf een uur voor aanvang: € 8,- (volwassenen), € 5,- (kinderen vanaf 4 jaar).

Middeleeuws Kamerkoor I Bianchi, een middeleeuws eetkamerkoor o.l.v. Jan Pieter Zwart, is gespecialiseerd in meerstemmige a capella koormuziek uit de periode 1300-1450. U wordt getrakteerd op muzikale gerechten: liederen over o.a. warme broodjes en goede wijn. Er staan verschillende smaken uit diverse landen op het menu. Muziekgroep Krebbel bestaat uit vier Gelderse muzikanten die een grote verscheidenheid aan

ZO. 26/08

middeleeuwse instrumenten bespelen. Het repertoire bestaat uit vocale en instrumentale muziek uit de middeleeuwen en renaissance. Krebbel speelt wereldlijke muziek (o.a. C. Burana, W. von der Vogelweide, N. von Reuental) uit de periode 1200-1550 en vertelt over de meegebrachte instrumenten. Verhalenvertelster Wilma Makkink neemt het publiek mee in het verhaal over de Zwaanridder. Een sage die verbonden is met het Valkhof en met Nijmegen. De ridder komt in Nijmegen aan in een bootje. Niemand mag naar zijn herkomst vragen. Komen we de Zwaanridder echt tegen? De Zwaanridder is geschikt voor jong en oud! Dansensemble Triomphe et Enchantement (Stg. STOUD) laat u genieten van de middeleeuwse dans. Hoe vraag je een dame ten dans, welke man accepteer je? Zelf meedoen in een rondedans, de Branle des Pois en d’Heremite. Of liever

Mijn favoriete Middeleeuwse recept: PANNEKOECK VAN DE KEUKENMEESTER Maak beslag van speltmeel, klop er veel eieren door; aanlengen met (geite)melk tot de gewenste dikte. Bak spek in de pan, voeg het beslag toe, beleggen met schijfjes appel en rozijnen, bestrooien met suiker en kaneel. Voorkom dat de pannekoek zwart wordt of een halve gare, anders wordt je daar zelf voor uitgemaakt. ‘Met keukenmeester Mark Remers is koken een uitdaging’, zegt Willy Nijhuis van het Woud

in rijdans en processie? Wordt meegevoerd door de muziek. Speel en beleef, voel de middeleeuwen in je lijf en benen. Deelnemers: Stichting Langenort, Stichting Schalmei / Krebbel, Stichting HEI, Het Woud der Verwachting, Valkerij Schaap, Stichting Foeks, Smederij Kloosterhuis, Het Holtland Genootschap, Erik Nummerdor, ’De Buidelaer’, Sint Sartorius, De Senter Claesmeesters, Triomphe et Enchantement (Stg. STOUD), Capella Vacalis Organisatie: Désirée van Thiel Werkgroep: Hanna Duinkerken, Pieke Schoonbrood, Calijn de Jong, Guus Vennik, Manfred Vennik, Max Knegjens, Arto Fama. Jacobus Trijsburg, Elvire Trijsburg, Alex Brown, Wilma Makkink, Naömi van IJzendoorn Met dank aan de Valkhof Vereniging en Speelgoedwinkel De Engelbewaarder

der Verwachting. “We koken op houtvuren in een veldkeuken met bijbehorende keukenuitrusting, roosteren een speenvarken aan het spit en maken dat iedereen ziet en ruikt wat de pot schaft en dat onze keukenmeester geen schraalhans is. We gebruiken verse producten uit de Graafschap, zonder moderne fratsen. Voedsel met plezier bereid, is een belevenis voor iedereen.”

25

ariken lokatie BINNENSTAD

scènes uit Mariken

26

Het grote geld, daar draait het om in het volksboek Mariken van Nieumeghen. ‘Soms is het of je de krant van gisteren openslaat, vol klachten over een keiharde, materialistische samenleving, waar niemand meer iets voor een ander over heeft. Als de paus aan de berouwvolle Marieke vraagt hoe ze toch een verhouding kon beginnen met iemand, waarvan ze al wist dat het de duivel was, antwoordt ze: ‘VADRE, DIE GOEDE DAGHEN, T GROTE GELT, ENDE TGROTE GOET...’ Onderwijl zit God in de hemel te huilen om de hebzucht van de mensen, en zegt: ‘HET AARDS BEZIT IS NU HUN HEER, HET GELD IS IN MIJN PLAATS GETREDEN…’ Maar het is voor de mens nooit te laat om tot inkeer te komen. Gijsbrecht, de oom van Marieke: ‘TEN ES NIEMANT VERLOREN DAN DIE HEM VERLOREN GHEEFT’, ofwel ‘GEEN IS VERLOREN DAN WIE ZICHZELF ALS VERLOREN BESCHOUWT…’ De Mariken van Nieumeghen moet iedere Nijmegenaar kennen en gezien hebben. De nieuwe uitvoering van dit jaar, in de vorm van lokatietheater met veel muziek, is een bewerking door Karel Bosman, nauw en enthousiast bijgestaan door Marikenvrouw van het eerste uur, Marjolein Pieks. Hij schreef en componeerde zeven scènes met liedjes en muziek, waaronder een compleet nieuwe versie van het wagenspel Masscheroen. Zijn rijke en enige inspiratiebron was de hertaling van Willem Wilmink: Mariken van Nieumeghen & Elckerlijc, uit de serie Nederlandse Klassieken. Bosman was de vaste begeleider van Wilmink, de Twentse dichter en troubadour, die hield van de Middeleeuwen (zie zijn boek Mijn Middeleeuwen). De Mariken start dit jaar op de Franse Plaats (achter de Korenmarkt, bij Plaats 1) en brengt u via Nonnenstraat en Ganzenheuvel naar de Stevenskerk. Groep 1 start om: 12.00 uur; groep 2: 12.30 uur; groep 3: 13.00 uur; groep 4: 13.30 uur; groep 5: 14.00 uur. Maximaal 50 deelnemers per voorstelling.

ZO. 26/08

Organisatie: Marjolein Pieks (Stichting Poëtisch/de Poëziekoerier), Karel Bosman, mmv o.a. Schola Cantorum Karolus Magnus. Entree: VPMXBTTFOFFVSPLJOEÈFVSP De voorverkoopprijzen liggen 1 euro lager dan aan de kassa tijdens het festival (Ga naar www.gebroedersvanlimburgfestival.nl, klik op ‘bestellen’ en vervolgens op ‘tickets bestellen’). Op vertoon van het uitgeprinte entreebewijs ontvangen de mensen een polsbandje aan de kassa (apart kassaraam, zodat ze niet in de rij hoeven te staan).Met het polsbandje krijgt u toegang. Deze worden tijdens de locatietheatervoorstelling gecontroleerd Kassa: Stevenskerk.

lokatie BURCHTSTRAAT bij Stadhuis

rad van fortuin

Niemand was zeker van zijn lot en bestaan, Vrouwe Fortuna was stekeblind en kon met haar grilligheid elk moment toeslaan. Het Rad van Fortuin is een belangrijk middeleeuws beeld, waarin alles op zijn kop kan staan. Bovenaan zit nog de keizer, die zegt: ‘ik zal regeren, ik regeer, ik heb geregeerd…ik ben zonder koninkrijk’, want Vrouwe Fortuna zorgt ervoor dat hij van zijn troon valt. Naast de keizer spelen een koopman, bedelman en monnik een rol. Spel: De Theaterstraat, onder regie van Esther Rensen.

estorming & Veldslag llokatie Kronenburgerpark Militaire kampementen

bestorming

van de Middeleeuwse toren en muur In 1388, toen de gebroeders Van Limburg nog heel jong waren, reden 500 moedige ruiters van hertog Willem van Gulik door de Nijmeegse poorten 10.000 Brabantse soldaten tegemoet in de weilanden bij Niftrik. Binnen 2 uur waren de Brabanders verslagen, ze sloegen op de vlucht, sprongen de Maas in of werden gevangen genomen. Zegevierend met de vlaggen van 17 Brabantse steden keerden de Gelderse ruiters terug de stad in. In het Kronenburgerpark vindt een bestorming van de Kruittoren en middeleeuwse muur plaats met behulp van de trebuchet, enkele kanonnen, kruisbogen, hellebaardiers, lansendragers, soldaten en voetvolk. De trebuchet is volkomen uniek in Nederland, het 8 meter hoge gevaarte richten schiet bijzonder nauwkeurig naar de Kruittoren. Huurlingen delen Nijmeegse Rijnsguldens uit. Militair kampement over middeleeuwse krijgskunst met de Compagnie van Cranenborgh,

Gelres Overkwartier met smidse, Compagnie van Brederode, Amahran, De Blijde Vrienden (trebuchet), ’t Geheim genootschap, de prostituées van de Ghele Couseband en ons eigen trebuchteteam. Geen militair kampement zonder handel! Een middeleeuwse markt staat opgesteld met veel bijzondere waren. Zoals speelgoed in de sfeer van anno 1450, veel culinaria en de nodige ambachten en beroepen. De lekkere hapjes daar moet u echt geproefd hebben. Hoe laat: Kampement open van 12.00 tot 17.00 uur. Bestorming en Slag van Niftrik om 13.00 uur

Entree: : in de voorverkoop € 7,- (volwassenen),

€ 4,- (kinderen vanaf 4 jaar) on-line via www. gebroedersvanlimburg.nl tot 23 augustus Kassa: bij ingang Kronenburgerpark, vanaf een uur voor aanvang: € 8,- (volwassenen), € 5,- (kinderen vanaf 4 jaar).

27

Organisatie: Chantal van Ooijen, Imane Dafer o.l.v. Henk van der Zand; Mede mogelijk gemaakt door: RABO Bank Nijmegen e.o., De Blijde Vrienden, Bouw: BORN (Bouwopleiding Regio Nijmegen; Jan van Zoest), Rutten Hoogservice BV, NVOB Cultuurfonds, Joris van den Berg.

Mijn favoriete Middeleeuwse recept: SNOEK IN GALANTINE Neem bruin brood, en week het in een kwart azijn. Neem een pint wijn voor een snoek, en een kwart kaneelpoeder, en zeef het behendig door een doek tot een dikke vloeistof. Doe dit in een pot en breng aan de kook. Doe er fijngestampte peper in, of gember, of kruidnagel, en laat afkoelen. Neem dan een snoek en kook die in goede saus. Neem hem er uit en laat iets afkoelen. Leg hem dan in een schaal om naar binnen te dragen en giet de saus onder en bovenop de snoek zodat hij helemaal verborgen is in de saus. Breng hem naar waar je maar wilt.

De middeleeuwse keuken is een sauzenkeuken. Het was dé manier om het hoofdingrediënt zo gezond mogelijk te maken volgens de humorenleer. Zoals wij goochelen met calorieën, vitamines, koolhydraten en cholesterol, waren middeleeuwse koks bezig met het uitbalanceren van het temperament van het voedsel, dat werd bepaald door de kwaliteiten warm/koud en vochtig/droog. Dit moest zo dicht mogelijk het temperament van de gezonde eter benaderen (gematigd warm en vochtig). Dankzij bijvoorbeeld gember of mosterd (beide warm en droog van aard) kon er toch een uitgebalanceerd gerecht op tafel worden gezet. Christianne Muusers is culinair historica (www.coquinaria.nl) en verzorgt een lezing in de Stevenskerk op zondag.

inderactiviteiten lokatie Binnenstad Het Gebroeders Van Limburg festival is bij uitstek een familiefestival. De Middeleeuwen hebben een grote aantrekkingskracht op kinderen. Wat is er mooier dan ‘levende geschiedenis’, kijken naar historische figuren in levende lijve, naar vernuftige technieken en vaardigheden die we al lang verleerd zijn. Meestal milieuvriendelijk en in harmonie met de natuur. Dit jaar is het aantal kinderspelen sterk uitgebreid en verspreid over het hele centrum, van het Valkhof, via het Sint Stevenskerkhof tot en met het Kronenburgerpark. Je kunt er verschillende dingen beleven én zelf doen. Je kunt de kinderactiviteiten herkennen aan ons logo op een wapenschild. GVLJR, staat voor Gebroeders van Limburg junior.

28

1-Wat heb jij op je kerfstok?

ZO. 26/08

Santiago de Compostella. De Sint Jacobskapel is daarvoor de logische startplaats. Als symbool namen de pelgrims de Jacobsschelp mee die in Spanje te vinden was.De kinderpelgrimage is voor kinderen van 7 tot 11 jaar, die met hun ouders een route door het centrum aflopen met speelse, spannende en educatieve activiteiten. Je komt o.a. langs een folterkamer in het stadhuis, een pestdokter en een marktkoopman. Als de bedevaarttocht met succes is afgelegd LSJKHUEFQFMHSJNFFOIFSJOOFSJOHÈ De start is in Stevenskerk; 12:15 uur: eerste groep; 13:15 uur: tweede groep; 14:15 uur: laatste groep; Kosten: 2 euro per persoon

3- Gebroeders van Limburg JUNIOR en Speuren naar de verborgen stad

Bij de kassa en kaartcontrole in het Valkhofpark en het Kronenburgerpark krijgen kinderen een houten kerfstok. De opdracht is zoveel mogelijk kerven te verzamelen. Bij ieder spel krijg je één kerf. Hoeveel krijg jij er bij elkaar?

2- Kinderpelgrimage Ook kinderen gingen in de Middeleeuwen op pelgrimstocht naar heilige plaatsen. Zo konden zij een straf inlossen, bijvoorbeeld omdat ze iets gestolen hadden. Ze moesten wel herkenbare kledij dragen: mantel, staf, bedelnap en hoed. Ze droegen ook een schriftelijk bewijs van de rechter bij zich dat ze een strafexpeditie moesten lopen. Van hun reisdoel moesten ze een bewijs meenemen waarmee ze konden aantonen dat ze inderdaad in het bedevaartoord waren aangeland. Vanuit Nijmegen startten, en starten nog steeds, bedevaarttochten naar

De Stichting Gebroeders Van Limburg werkt samen met Museum Het Valkhof aan een educatief project waaraan alle basisscholen van de stad mee kunnen doen. Zo’n veertig enthousiaste leerlingen doen al een paar jaar actief mee aan het festival. Op de website van de Gebroeders van Limburg junior: www.gvljr.nl kunnen scholen én kinderen alle informatie vinden en zich opgeven om ook zelf mee te doen! Voor de kinderen die nog meer willen uitzoeken is er een leuk speurtochtboekje te koop bij de kassa voor 2 euro. Het heet ‘Op zoek naar middeleeuws Nijmegen’. Nijmegen is de oudste stad van het land. Toch is dat soms moeilijk te zien. Daarom gaan we op zoek naar de verborgen middeleeuwse stad. We hebben alle spellocaties met elkaar verbonden door een speurtocht. Ze voert je langs de hoofdstraten

ZO 26/08 - vervolg

van middeleeuws Nijmegen; de Burchtstraat en de Hezelstraat. Vroeger de verbinding tussen de Westpoort en de Oostpoort. Onderweg krijg je een paar lastige vragen voor de kiezen. Vind jij het antwoord? Als je daarna de rebus goed invult maak je kans op een leuke prijs! Organisatie: Peter van der Heijden, Clemens Verhoeven, Marcella Conceicao Lima.

4- Het Valkhof Zie programma ‘De Valkhofburcht herleeft!’. In het Valkhof park kun je: Boogschieten bij de Barbarossa Ruïne, ringwerpen en het kegelspel bij het Holtland Genootschap, de voeltafel en met een speciaal gebouwde geurenmeubel ontdek je de typisch middeleeuwse luchtjes. Vies of lekker? Om 14:00 uur en om 16:00 uur is er een kinderveldslag op het toernooiveld. Kinderen kunnen daar de strijd aanbinden met heuse ridders. Lukt het de kinderen om de sterke mannen in hun ijzeren harnas te verslaan?

en jongen uit het publiek kiezen die zij het mooiste verkleed vinden. Aan de verkiezing zit een prijsje verbonden. Dus duik nog eens diep in je middeleeuwse verkleedkist!

6- Kronenburgerpark In de middag zijn er demonstraties trebuchet schieten door De Blijde Vrienden. Kinderen mogen assisteren bij het aanspannen en afschieten van dit enorme schiettuig. Onder luid gejuich bestoken we de Kruittoren met waterballen. Diverse kinderspelen van ’t Geheim Genootschap maken de sfeer compleet. Dit jaar zijn er nog meer kinderactiviteiten waaronder ‘van het paard afslaan’.

7- St. Stevenskerkhof

5- Verkiezing mooiste Jonkvrouw en Jonkheer / Ridder van het Valkhof

Rond de St. Stevenkerk werden vroeger de doden begraven. Als je goed rond kijkt vind je hier en daar nog een stukje grafsteen. Gelukkig is het er nu feest. Doe op het Stevenskerkhof mee aan het estafette spel. Met allerlei middeleeuwse spelen als hinkelen, stelten lopen en nog veel meer. Verdomd lastig voor de computerkinderen van tegenwoordig. Je bent gewaarschuwd!

Om 13:30 uur is er in de Barbarossa Ruïne een verkiezing van de mooist verklede jonkvrouw en jonkheer/ridder van het Valkhofpark. Een jury, bestaande uit edellieden, zal een meisje

Organisatie: Désirée van Thiel, Peter van der Heijden, Marcella Conceicao Lima, Manfred Vennik, Wilma Makkink, Naömi van IJzendoorn

PLATTEGROND KINDERACTIVITEITEN ZONDAG

29

lijde Incomste lokatie BINNENSTAD

Blijde Incomste

30

De Blijde Incomste is het hoogtepunt van het festival. Een dergelijke stoet past in een traditie van historische optochten, zoals die eeuwenlang in Nijmegen hebben plaats gevonden. Vorsten bezochten de stad en de inwoners spanden zich in om het beste beentje voor te zetten. De stoet van honderden figuranten is ingedeeld in groepen: na de stadsomroeper en een groep weeskinderen komt eerst de militaire afdeling, dan de hertogelijke stoet, daarna de religieuze groep en tenslotte de burgers, boeren en buitenlui, van rijk tot arm. Een aantal ensembles is rechtstreeks nagebootst van miniaturen van de Gebroeders van Limburg, u herkent bijvoorbeeld figuren uit het januari-, het april-, het mei- en augustusblad uit de Très Riches Heures du duc de Berry. Ook de Gregoriusoptocht, de hellemond, de schaapherders, de flagellanten, de Wijzen uit het Oosten of het witte koor zijn afgeleid van bladen van de hand van de drie broers. Dit jaar is er een mystery guest. Korte uitleg over de stoet, ‘wie stelt wie voor?’, ‘welke miniaturen zijn afgebeeld?’, vindt u op een apart blad, dat uitgedeeld wordt tijdens de optocht. Een uitgebreide beschrijving kunt u op onze website vinden en via uw smartphone ter plekke lezen. De stoet volgt de route vanaf de Parkweg. Er is geen uitleg meer op de Grote Markt, vanwege het oponthoud, maar wel een grote finale op het toernooiveld van Het valkhof. Er zijn ook vele nieuwe onderdelen: QR CODE

1- Ons eigen trebuchetteam. De verdedigers van de stad Nijmegen, die nauwkeurig de torens en muren kunnen beschieten, zijn herkenbaar aan hun gambesons in de stadskleuren. Zij dragen vaandels van de stad.

2- Hertogelijke stoet: de bazuinblazers, wimpeldragers, hellebaardiers, herauten, erfmaarschalken, bannerheren

van Gelderse adellijke families en de burggraaf van Nijmegen gaan de hertog vooraf. Een bont spektakel trekt voorbij, samengesteld uit figuren van de lenterit en valkenjacht uit de miniaturen van de gebroeders. Valkeniers, hondenmeesters en strontscheppers sluiten de stoet van 50 man af. Nieuw is de Heraut Gulik, de belangrijke raadsman van de hertog. Met de al bestaande herauten Kleef en Gelre is het trio herauten van Gelre compleet.

3- Gheneesconst: De pest -ook wel zwarte dood- trok een spoor van dood en verderf door Europa: 25 miljoen mensen stierven er in de 14e eeuw aan, een derde van de bevolking. Flagellanten voerden geselrituelen uit om boete te doen voor de zonden van de mensheid en om erger te voorkomen. De indringende gezangen en vormen van zelfkastijding worden naar authentiek middeleeuws voorbeeld een paar maal tijdens het festival opgevoerd. De dood zaait dood en verderf voor de pestlijders, maar pestdokters, kruidenvrouwen, chirurgijns, doctores medicinae en vroedvrouwen proberen te redden wat er te redden valt.

4- Rad van fortuin Niemand was zeker van zijn lot en bestaan, Vrouwe Fortuna was stekeblind en kon met haar grilligheid elk moment toeslaan. Het Rad van Fortuin is een belangrijk middeleeuws beeld, waarin alles op zijn kop kan staan. Bovenaan zit nog de keizer, die zegt: ‘ik zal regeren, ik

ZO 26/08 - vervolg

regeer, ik heb geregeerd…ik ben zonder koninkrijk’, want Vrouwe Fortuna zorgt ervoor dat hij van zijn troon valt. Naast de keizer spelen een koopman, bedelman en monnik een rol.

5- De Nijmeegse Rijnsgulden Ook worden er 15.000 chocolademunten verspreid, met aan de ene kant een afbeelding van de unieke Nijmeegse Rijnsgulden uit ca. 1390. De munten staan voor het losgeld dat de Brabanders betaalden aan de ridders van het hertogdom Gelre in Nijmegen, die hen verpletterend hadden verslagen bij de Slag van Niftrik in 1388. Met dank aan: RABO bank Nijmegen e.o.

6- Reliekhuis Sint Gregoriusoptocht. De miniatuur van de Sint Gregoriusoptocht gaat over een pestoptocht. Er stort een zieke neer, ook een geestelijke, want de ziekte treft iedereen. Een fraai nieuw reliekhuis (van de heilige Petrus) zorgt voor een mogelijke genade.

10- Isabella van Frankrijk bijgenaamd De Wolvin van Frankrijk, (12921358), vanwege haar wrede optreden en moord op haar man, de Engelse koning. Maar men noemde haar ook Isabelle de Rechtvaardige. Haar dochter huwde hertog Reinoud II van Gelre.

11- Koningin Sheba en Koning Salomo Dit tableau is gebaseerd op een miniatuur uit het Getijdenboek van Katherina van Kleef. In het Bijbelverhaal reist de bijzonder intelligente koningin van Sheba (Ethiopië) naar koning Salomo van Israël, nadat zij van diens grote wijsheid had gehoord, met goud, specerijen en edelstenen als geschenken voor hem. Ze was zo onder de indruk van Salomo’s wijsheid en rijkdom dat ze zijn God zegende, waarop Salomo haar “alles gaf wat zij verlangde”.

31

7- Sint Olof en de Senter Claesmeesters In de tocht wordt een kostbare en unieke replica van het Schippersantependium (1494) meegedragen. Dit antependium is afkomstig van het Nijmeegse schippergilde Sint Olof uit de tijd dat dit gilde in de Hanzestad Nijmegen de grootste en belangrijkste was. De Senter Claesmeesters dragen dit kostbare kleed.

8- Ambassadeurs van GVLJR Leerlingen van diverse basisscholen, die gewerkt hebben aan het educatieve project GVLJunior lopen als weeskinderen mee met de stoet.

9- Voedselbank. In het kader van Geuren & Smaecken en eten & drinken in de Middeleeuwen kan het publiek zelf meegenomen houdbare verpakte etenswaren tijdens de stoet afgeven aan de gildeleden van de Voedselbank, die daarvoor met manden langslopen. Met dank!

12- Grote Finale De Blijde Incomste wordt afgesloten met een grote finale op het Toernooiveld op Het Valkhof, waarbij uitleg wordt gegeven over de groepen, die zich zich opstellen. De muziekgroepen zorgen voor de apotheose.. PLATTEGROND BLIJDE INCOMSTE

heneesconst Sint Jacobskapel en Glashuis Qualen, pestilentiën en

gheneesconst

32

In de Middeleeuwen ontstonden de eerste Universiteiten en verwierven doctores medicinae na 10 jaar studie hun bul. Ook chirurgijns en pestdokters probeerden kwalen te genezen, gebaseerd op medische kennis uit de oudheid (Aristoteles, Empedocles, Hippocrates en Galenus). De beroemde miniatuur ‘De anatomische mens’ van de gebroeders Van Limburg geeft inzicht in de middeleeuwse geneeskunst, het is een ‘aderlaatmannetje’ of ‘zodiak-mens’ en laat goed zien hoe de lichamelijke binnenwereld verbonden is met de buitenwereld, hemel en aarde. Lezingen, infokramen, levende geschiedenis van pestdokter en pestlijders en een medisch spreekuur laten u kennismaken met deze fascinerende geneeskunst.

Lezingen: Geneeskunst rond 1400 13.00u De doctor medicinae. Drs. Aldrik Nielander, internist Op welke grondslagen berustte de kennis van middeleeuwse doctores medicinae? De elemententheorie uit de Klassieke Oudheid, de balans tussen de lichaamssappen en de temperamentenleer, gevoegd bij astronomie en astrologie bepaalden sterk de ideeën over ziekte en gezondheid. Gebruik makend van deze kennis diagnosticeerden en behandelden de universitair opgeleide doctores medicinae met wisselend succes ‘inwendige ziekten’. 14.00u: De Chirurgijn Dr. Johannes van der Spek, neurochirurg De chirurgijn deed werk waar de doctor medicinae op neer keek. Het behandelen van etterbuilen, huidgezwellen, wonden en botbreuken etc. leerde hij in de praktijk. Zijn ingrepen waren niet zonder risico en vroegen nogal wat van het uithoudingsvermogen van de patiënt, maar zij brachten veelal wel verlichting 15.00u: De vroedvrouw Drs. Catharine van ‘t Land, arts/historica Ons woord vroedvrouw stamt uit het middeleeuwse Nederlands, toen ‘vroed’ nog gewoon ‘bekwaam’ of ‘geleerd’ betekende. Kundige

ZO. 26/08

vrouwen waren het dus, maar werd hun bekwaamheid ook erkend? En hoe reageerden mannen op vrouwelijke genezers? De jongens tegen de meisjes, maar dan op z’n middeleeuws.

Medisch spreekuur De hand van God, de invloed van de tekens van de dierenriem op organen en lichaamsdelen, de balans tussen de vier lichaamssappen, dat waren enkele van de factoren die bepaalden of iemand gezond was of ziek werd. De stand van zon, maan en planeten had invloed op de behandeling door de doctor medicinae en de chirurgijn. Een epidemie was een straf van God voor door de mensheid begane zonden. Stadsbesturen adviseerden vuurkorven te plaatsen om de lucht te zuiveren en daardoor verspreiding van de pest tegen te gaan. Meer over de kijk op en de behandeling van kwalen en pestilentiën in de tijd dat de gebroeders Van Limburg leefden is tijdens het Gebroeders van Limburg Festival te horen en te ervaren op het plein bij het Glashuis. Hoe laat: 12.30 uur, 13.30 uur en om 14.30 uur.

Kramen en levende geschiedenis Met kruidenvrouwen, vroedvrouw, chirurgijn, een pestdokter en pestlijders. Organisatie: Medisch-historische kring D. de Moulin (Radboud Universiteit), LOTUS EHBO, Elien Hoet. Met dank aan St. Jacobskapel en Bouw- en cultuurhistorisch Museum ‘Het verzonken Verleden’, onder auspiciën van de Stichting Oude Stad.

uurzaam en maatschappelijk betrokken De Stichting Gebroeders van Limburg doet meer dan alleen het festival! en is een 100% non-profit organisatie. Bij de Voedselbank werken geen betaalde krachten, maar uitsluitend vrijwilligers.

Hospice Bethlehem…

De Stichting gebroeders Van Limburg hanteert sinds haar oprichting in 2003 een eenvoudig motto: ‘Authentiek, duurzaam en gedragen door de bevolking’. We houden van puur natuur en echt. Net zoals in de Middeleeuwen verbruiken we geen elektriciteit (althans zo min mogelijk), maar doen we alles met inspirerende menskracht. Als u ons en de DAR helpt met het scheiden van afval en door niets op straat te gooien houden we ons centrum schoon. Het begint met de jeugd Met het educatieve project GVLJR laten we zoveel mogelijk leerlingen op basisscholen kennis maken met de kunst van hun Nijmeegse voorgangers. Excellentie begint al vroeg. En dat de scholieren enthousiast zijn ziet u als u ze tijdens het festival tegenkomt in hun Middeleeuwse kleding.

Actie: Geef Eten voor de Voedselbank tijdens Blijde Incomste. Zowel in de Middeleeuwen als nu konden en kunnen mensen rekenen op onderlinge steun. Nu Eten & drinken thema is kan de festivalbezoeker op een eenvoudige manier de Voedselbank steunen. Neem houdbare verpakte voedingsproducten mee en lever die tijdens de Blijde Incomste af aan de middeleeuwse leden van de Voedselbank, die met manden langslopen. De Nijmeegse Voedselbank reikt sinds 2005 op wekelijkse basis voedselpakketten uit

Sinds 2003 huist op de Middeleeuwse Sint Anthoniusplaats het Hospice Bethlehem waar 24 uur per dag zorg geboden wordt aan tien gasten uit de regio Nijmegen. Zij kunnen in alle rust, in een sfeervolle omgeving met hun naasten afscheid nemen van het leven. Maar het Hospice kan dat alleen doen met uw hulp! Word donateur van Hospice Bethlehem voor 25 euro per jaar. Tijdens het festival kunt u zich bij de kraam van het Hospice Bethlehem in de Stevenskerk opgeven. Voor meer info, zie ook: www.vriendenhospicebethlehem.nl

Donjon De Stichting gebroeders Van Limburg ondersteunt de herbouw en beveelt de publieksacties van de Stichting Donjon Nijmegen van harte bij u aan. De oude Donjon is een icoon van Middeleeuws Nijmegen. De nieuwe Donjon wordt een uitkijktoren naar het verleden en de toekomst. Stichting Donjon Nijmegen kan niet zonder de passie en gedrevenheid van haar inwoners. In 2013 lanceren zij diverse publieksacties. Donjon: voor Nijmegen, door /JKNFHFOÈ7PPSNFFSJOGPXXEPOKPOOV

Historisch Havenkwartier Met de reconstructie van een middeleeuws schip wil de Stichting gebroeders Van Limburg laten zien dat Nijmegen in de Middeleeuwen floreerde als actieve Hanzestad. Een dergelijk schip is het hele jaar door een toeristische trekpleister, bijvoorbeeld in het Historisch Havenkwartier van de Lindenberghaven als onderdeel van het Valkhofkwartier.

Voor meer info: www.gebroedersvanlimburg.nl

33

In goed Geselscap! Ja, de kunst en het festival van de gebroeders Van Limburg vind ik bijzonder. Ik steun de stichting door lid te worden van ’t Geselscap (de Vrienden van de Stichting gebroeders van Limburg).

∏ Ik word lid voor € 25,- per jaar

Naam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

∏ Ik word lid voor € 40,- per jaar

Adres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

∏ Ik word lid voor …….. per jaar

E-mailadres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

∏ Stuur mij informatie over het lidmaatschap:

Handtekening: . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(Graag inleveren bij de kassa of de informatiekraam van ’t Geselscap in de Stevenskerk).

Als u tijdens het 8e festival lid wordt kunt u voor de helft van de prijs toegang krijgen tot de beide parken (Het Valkhof en het Kronenburgerpark). Daartoe levert u de ondertekende bon in bij de kassa. ‘t Geselscap, de Vrienden van de Stichting Gebroeders van Limburg organiseert in januari een sfeervolle nieuwjaarsbijeenkomst, genaamd ‘Approche, approche’, die u als lid gratis kunt bezoeken. Lid worden kan ook eenvoudig via onze website www.gebroedersvanlimburgfestival.nl

Adres: Stichting gebroeders Van Limburg Glashuis 13, 6511 CR Nijmegen Postadres: Postbus 1180, 6501 BD Nijmegen Tel.: 024-3602414 [email protected] www.gebroedersvanlimburg.nl

Organisatie: Stichting gebroeders Van Limburg: André Stufkens (directeur), Henk van der Zand (Festival, Kronenburgerpark, logistiek, loods, stagiaires), Melchior de Grood (Musica, Musica!, marktmeester, Geuren&Smaecken), Eric Brouwer (PR & communicatie, Stevenskerk), Désirée van Thiel (Festival, Valkhof, vrijwilligers), Robert Bos (onderzoek, Middeleeuws schip), Diede Peters, Mireille Hermsen en Alice Hautvast

(secretariaat & administratie), Marcella Conceiao Lima, Peter van der Heijden en Clemens Verhoeven (GVLJunior), Naomi van IJzendoorn (kinderactiviteiten), Flor Maria de Gil Buchuck en Dory Janssen (kledingbeheer), Ton en Ria Ederveen (logistiek, lunchpakketten, loods), Anne de Haan (sociale media), Elanor van Druenen (markten), de stagiaires Misha van der Zand, Chantal van Ooijen, Imane Dafer, Elien Hoet en vele, vele vrijwilligers.

Bezoek de culturele topfestivals in de provincie Gelderland: r Charivari r Doble Ocho r Go Short r Music Meeting r Wintertuin r World Statues r Gevaarlijk GOED

r Arnhem Mode Biënnale r De geest moet waaien r KunstFort Asperen r Gebroeders van Limburg r NJO Muziekzomer r Sonsbeek Internationaal

kijk op

festivalsingelderland.nl

Erfgoedfestival juni-sept 2012 Kortingsactie Museum Het Valkhof Met uw polsbandje krijgt u op zaterdag 25 en zondag 26 augustus 2012 maar liefst 50% korting op de entreeprijs van Museum Het Valkhof.

Reis door de rijke militaire geschiedenis! www.gelegerdingelderland.nl

Bandritzer staat tijdens het festival het op Kelfkensbos.

Bekijk de bijzondere miniaturen van de Gebroeders Van Limburg! Op zaterdag 14.30-15.15 uur en 16.00-16.45 uur en op zondag 11.30-12.15 uur en 14.00-14.15 uur kunt u een bijzondere presentatie bijwonen rond de facsimile’s van de Gebroeders Van Limburg, Les Belles Heures en Les Très Riches Heures. Samen met een museumexpert krijgt u de kans dit bijzondere werk van dichtbij te bestuderen. In het Museumcafé kunt u genieten van een heerlijke middeleeuwse lunch geïnspireerd op recepten uit de tijd van de Gebroeders Van Limburg. Voor meer informatie en aanmelding: www.museumhetvalkhof.nl

36

37

38

39

C

Valkhofpark St Nikolaaskapel Belvédère Stratemakerstoren Burchtstraat

6. 7. 8. 9. 10.

Stadhuis Grote markt Stevenskerk Stevenskerkhof St. Jacobskapel

Festivalterrein binnenstad Nijmegen

P

1. 2. 3. 4. 5.

11. 12. 13. 14. 15.

M S

Lange Hezelstraat Kronenburgerpark Roomse Voet Kruittoren Kelfskensbos Bandritzer

A. Informatiekraam en kassa Stevenskerk B. Kassa Het Valkhof C. Kassa Kronenburgerpark

P. Parkeerplaats Centrum Oude Stad S. Smaakmarkt M. Start Mariken op Franse Plaats

estival augustus 2012 Lééf en Proef de Middeleeuwen in Nijmegen! 24, 25 en 26 Het grootste Middeleeuwen-festival van Nederland!

Recommend Documents