Dr. Anke ertan
SUCCeSVOL teGeN StreSS
Inleiding Stress, Stress, Stress ... Stress kent iedereen. Van de huisvrouw, het werk tot de student. De prestatiedruk stijgt en alles gaat veel sneller. Wij leven vandaag veel intensiever dan enkele jaren geleden. Maar wie wenst of wil dit wijzigen? Niemand! Dr. Anke Ertan, Dokter voor voorzorgsgeneeskunde en stressmanagement (AGeP)
We zouden en kunnen ons bewust maken van hetgeen stress in ons lichaam veroorzaakt. En hiertegen kunnen we doelgericht iets doen. Juist hiervoor is deze kleine raadgever bedacht.
In mijn praktijk voor geneeskundig voorkomen stel ik een duidelijke trend vast. 5 jaar geleden waren het enkele gevallen. Ondertussen komen meer mensen met stresssymptomen zich bij mij informeren wat ze zelf kunnen doen. Mijn antwoord hierop : microvoedingssupplementen. Door een gerichte inname van deze plantenstoffen, vitamines en mineralen kunnen wij het lichaam ondersteunen, zodat het stress afbouwt en terzelfder tijd de nodige energie kan produceren. Zo kan u de negatieve gevolgen van stress op het lichaam verminderen en terzelfder tijd heeft u de mogelijkheid deze stresssituaties beter te verwerken. Blijf fit en gezond! Uw Dr. Anke Ertan
Inhoud Hoofdstuk 1 : Stress 1 op 2 heeft stress! Wat gebeurt er bij stress in ons lichaam? Oxidatieve stress verhindert lichaam en geest
4 5–7 8–9
Hoofdstuk 2 : Oplossingen
Wat helpt tegen stress? Stress neutraliseren door anti-oxidanten Energieproductie stimuleren door microvoedingssupplementen Sport & ontspanning
10 – 11 12 – 16 17 – 20 21
Hoofdstuk 3 : Word actief
Samenvatting Stresstest Beoordeling
22 23 25
3
1 op 2 heeft met stress te maken! Het stressrapport van de Duitse Regering, met meer dan 17.000 deelnemers, bewijst, hetgeen we reeds altijd gevoeld hebben. 1 op 2 doet zijn beklag over de toenemende stress in ons gezelschap. Ook de bekende Wereldgezondheidsorganisatie WHO beschrijft stress als één van het grootste probleem in de 21ste eeuw. De oorzaken hiervoor zijn van verschillende aard. Situaties, waardoor we ons gestresst voelen zijn: ➢ ➢ ➢ ➢
Multitasking, specifiek druk door meerder opdrachten voortdurende termijn- en prestatiedruk voortdurende storingen bij de opdrachten monotone en eentonige arbeid
Zij geven ons een voortdurend stressgevoel. Het stressrapport maakt ook volgende punten duidelijk: stress treft alle bevolkings- en leeftijdsgroepen. Om het even of het een huisvrouw is, een geëngageerde jonge manager of een arbeider aan de lopende band - alle groepen hebben vandaag meer stress dan enkele jaren geleden. De leeftijdsgroepen tussen 25 en 54 jaar worden het meest getroffen.
Stress treft iedereen! Studies van het ziekenfonds (TK) gaven aan dat reeds 80% van de Duitsers in 2009 hun leven zeer vermoeiend vonden. Een op 3 ervaart permanente stress. Dit geldt sinds lang niet alleen voor managers of professionals. Volgens recente onderzoeken hebben al 33 procent van de kinderen tussen de zeven en negen jaar te maken met schoolstress, de nummer één stressfactor bij kinderen. (Studie Duitse kinderbeschermingsbond, Child Protection Agency, ProKids Instituut Herten met een totaal van 5.000 leerlingen in het basisonderwijs) Interessant is ook dat bij de TK-studie, huisvrouwen en -mannen de groep vertegenwoordigen die de meeste stress ondervinden (95 procent). Hier zijn het financiële toekomstangsten en het veel voorkomend gevoel de eigen belangen uit te stellen de factoren die stress veroorzaken.
4
Wat gebeurt er in ons lichaam bij stress ? Stress is geen zuiver mentaal probleem. Wie reeds te doen had met stress, weet dat stress ook lichamelijk voelbaar is. Elke stressvolle situatie, om het even dat het van korte of lange duur is, heeft een invloed op onze lichamelijke processen en ontwikkelingen.
Ons lichaam functioneert zoals een energiecentrale Beeld u in dat uw lichaam functioneert zoals een energiecentrale, dat voortdurend energie produceert. Zoals bij elke andere productie ontstaan bij deze gewenste energie ook afvalstoffen, zoals verontreinigingstoffen. Als de enegeriecentrale op een normaal niveau werkt, kunnen alle verontreinigingstoffen afgebouwd worden. Maar als deze machines permanent verhit zijn, ontstaan er meer afvalstoffen dan er afgebouwd kunnen worden. En zo daalt ook het vermogen.
Wist u reeds … ? … dat ons lichaam voor de sterk groeiende eisen genetisch niet uitgerust is? De evolutie heeft meerdere duizenden jaren nodig, voor de aanpassing van deze genen aan de nieuwe levensomstandigheden. Onze toenmalige prestaties waren afhankelijk van het aantal uren van het daglicht. Gezegde:“onze hersenen en ons lichaam zijn genetisch op een veel eenvoudiger leven gericht“. Genetisch hebben we een stresssysteem, dat gericht was op het toenmalige overleven, om het anders uit te drukken op „voedsel + verdediging“. Ons lichaam kan dus op korte termijn veel adrenaline vrijmaken, om lichamelijk fit te zijn. Deze kracht wordt van de andere lichaamsfuncties ontnomen - zowel het immuunsysteem als de vertering worden gedurende deze periode verwaarloosd. Dit verklaart waarom we in stressvolle situaties vaak ziek zijn of indigestie hebben. Onze immuunsysteem en het spijsverteringsstelsel zijn permanent slecht verzorgd.
5
Wat gebeurt er bij stress in ons lichaam ?
Ons lichaam bestaat uit een grote hoeveel cellen, die ons met energie voorzien.
In stressvolle situaties moeten de energiecentrales van onze cellen, de zogenoemde mitochondriën, duidelijk meer energie produceren dan bij een normale belasting. Dit heeft als gevolg dat de hoeveelheid van afvalstoffen, die tijdens de energieproductie ontstaat, ook duidelijk verhoogt. Deze afvalstoffen zijn de vrije radicalen . Onder normale belasting kan het lichaam de vrije radicalen snel en volledig neutraliseren. Bij stress daarentegen stijgt het aantal vrije radicale zo hoog dat het lichaam deze niet meer kan neutraliseren. Worden deze niet geneutraliseerd, vallen deze vrije radicalen onze cellen en celstructuren aan. De cellen worden vernietigd en zo kan er geen energie meer geproduceerd worden. Duurt deze toestand voor een langere periode, dan heeft dit een uitwerking op ons lichaam.
De gevolgen voor onze fysieke en mentale prestaties: de energieproductie neemt af, we zijn sneller moe, uitgeput en kunnen ons niet meer zo goed concentreren.
6
Wat gebeurt er bij stress in ons lichaam? Gedetailleerd ziet er dit zo uit: Lichamelijke processen bij een normale belasting: in normale toestand produceren de mitochondriën in onze cellen zowel energie als ook afvalstoffen - de zogenoemde vrije radicalen. Deze worden door antioxidanten snel en volledig afgebouwd. Bij normale belasting 1
2
De mitochondriën zijn de energiecentrales van onze cellen.
3
Vrije radicalen ontstaan als afvalproducten bij de energieproductie.
Anti-oxidanten bouwen deze snel af.
Lichamelijke reacties in stresssituaties: Bij stress moeten onze cellen steeds meer energie voorzien. Hierbij ontstaan ook steeds meer afvalstoffen. Het lichaam geraakt nu niet meer klaar met de afbouw hiervan. De vrije radicalen vallen nu de cellen aan, zodat deze bij de energieproductie belemmerd worden of volledig vernietigd worden. Bij stress 1
2
Bij stress worden meer vrije radicalen produceerd, dan er door de antioxidanten afgebouwd kunnen worden.
Ze vallen de cellen aan en verhinderen de energieproductie.
Een teveel aan vrije radicalen in het lichaam noemt men oxidatieve stress. 7
Oxidatieve stress belemmert lichaam en geest Deze oxidatieve stress is een belangrijk beschadigingmechanisme op het niveau van de cellen en moleculen. We merken bijvoorbeeld deze stresssymptomen bij : ➢ concentratievermindering ➢ vermoeidheid of futloosheid, ➢ slaapstoornissen, ➢ zweten en innerlijke onrust. Oxidatieve stress maakt ons sneller oud en kan op lange termijn tot lichamelijke ziektes leiden.
Oxidatieve stress vermindert permanent onze fysieke prestaties. Chronische oxidatieve stress kan ontstekingen veroorzaken. Cellen worden permanent beschadigd, wat zich uiteindelijk op volledige organen kan uitwerken. Ontstekingen zijn een van de hoofdoorzaken en de basis voor vele vervolgziektes. ➢ vasculaire schade en ontstekingen kunnen leiden tot verzwakking van het hart. ➢ hart-en vaatziekten, Alzheimer of kanker - deze worden allemaal bevorderd en veroorzaakt door een onevenwichtige balans van vrije radicalen.
Hierbij komt nog de onheilige alliantie tussen stress en overgewicht. We verdikken niet alleen door de stresshormonen, maar voeden ons ook nog op een ongezonde wijze. Het stresshormoon cortisol bevordert vb een vetafzetting in de buik wat kan leiden tot schommelingen van de bloedsuikerspiegel en het verhoogt ons insuline. Allemaal factoren die op lange duur het gewicht verhogen.
8
Oxidatieve stress belemmert lichaam en geest Stress werkt zich ook op de psyche uit! Chronische stress is vermoeiend en bevordert een gevoel van onbehagen. Er ontstaan dikwijls angstgevoelens waardoor niets meer tot stand te brengen is. Algemene lusteloosheid is ook een typisch gevolg van permanente stress. Bij een overeenkomstige aanleg kunnen ook psychische aandoeningen ontstaan, die ons steeds weer in een stress spiraal naar beneden halen : ➢ Zonder motivatie en mentale uitputting ➢ Burnout - ook „uitputtingsdepressie“ genoemd. Een toestand van ons heel organisme, te beginnen van een cel naar de organen tot in een massief mentale toestand, wordt hier beïnvloed. ➢ Depressie. Een extreme situatie die in ieder geval een medische behandeling nodig heeft.
Resultaat:
Stress is een complex gebeuren : ➢ dat voor dreigende noodsituaties ontworpen werd ➢ ons hele systeem - lichaam en geest - inbegrepen, ➢e n de kwaliteit van ons leven in permanente actie aanzienlijk
vermindert en tot fysieke en mentale ziektes leidt, Stress is wegens zijn verreikende consequenties en zijn veelvoudigheid een ernstig thema geworden. De actuele cijfers van verschillende studies en enquêtes spreken duidelijke taal!
9
Wat helpt tegen oxidatieve stress ? Stress vermijden is voor ons dikwijls niet mogelijk. Maar als we dan niets aan de oorzaken kunnen wijzigen, kunnen we wel iets doen tegen de gevolgen ervan. Wij kunnen ervoor zorgen dat ons lichaam beter en op een gezondere wijze met stresssituaties kan omgaan.
De oplossing : MICROVOEDINGSSUPPLEMENTEN Microvoedingssupplementen kunnen oxidatieve stress in het lichaam neutraliseren en tegelijkertijd nieuwe, frisse energie voor lichaam en geest bezorgen. Ongunstig is dat wij ons lichaam in stressmomenten meestal niet met voldoende van deze stoffen voorzien. Des te groter de stress is, des te vlugger maken we, wegens tijdsgebrek, gebruik van klaargerechten, of eten niets of eten chocolade, kauwgom of andere zenuwvoeding. Dit zijn allen zaken die de oxidatieve stress nog meer verhogen. Hetgeen dat ons lichaam in dergelijke situaties dringend nodig heeft, geven we het niet. Juist bij stress heeft ons lichaam veel microvoedingssupplementen nodig, zoals vitamines, mineraalstoffen en sporenelementen,
Wist u reeds … ? dat roken de oxidatieve stress in ons lichaam extreem verhoogd, Met elke sigaret nemen we miljarden bijkomende vrije radicalen in. Ook al geeft de sigaret ons het gevoel dat deze een kortstondige ontspanning bezorgt, verhoogt ze toch extreem het oxidatieve stressniveau in ons lichaam.
10
Wat helpt tegen oxidatieve stress ? Wat ons in stressmomenten werkelijk ondersteunt, zijn waardevolle microvoedingssupplementen. Als deze juist gecombineerd zijn, kunnen zij twee zaken tegelijkertijd bewerken:
1.
1. Stress neutraliseren
Oxidatieve stress wordt geneutraliseerd, indien de microvoedingssupplementen de vrije radicalen onschadelijk maken. Zulke antioxidatieve werkende en voor vrije radicalen beschermende stoffen zijn vb.:
2.
➢ Resveratrol ➢ Chlorofyl ➢ Groene thee ➢ Vitamine E ➢ Selenium
2. Energieproductie stimuleren
Microvoedingssupplementen maken nieuwe energie om de lichamelijk en geestelijke prestaties te versterken. Deze waarborgen stoffen zoals :
➢ B-Vitamines ➢ Choline ➢ Coenzyme Q10 ➢ IJzer ➢ L-Carnitine 11
Stress neutraliseren door anti-oxidanten 1. Stress
neutraliseren
Hoe meer we presteren, des te meer energie heeft ons lichaam nodig. Hierdoor ontstaan ook meer vrije radicalen. Dit zijn kleine, zeer agressieve moleculen, die in korte tijd ongewenste neveneffecten met zich meebrengen en stress betekenen voor ons lichaam.
Vrije radicalen : beschadigen celwanden en membranen maken enzymen onbruikbaar en remmen de energieproductie af beschadigen het DNA en veroorzaken mutaties.
Zo kunnen gemakkelijk veel ernstige ziekten ontstaan (vb.: aderverkalking, hart-en vaatziekten, kanker, enz.). Ook vroegtijdige verouderingverschijnselen hebben hier voordeel mee. Rimpels, slappe en droge huid, pigmentatieproblemen zijn onoverzienbare tekenen. In principe heeft het lichaam eigen beschermingsmaatregelen in de vorm van anti-oxidanten tegen de vrije radicalen. Bij een hogere lichamelijke of geestelijke belasting in het beroep of in de vrije tijd kan het snel tot overbelasting van deze beschermingsmaatregelen komen. Cellen en organen lijden dan onder oxidatieve stress. Verminderde prestatievermogen en een zwak immuunsysteem zijn de gevolgen.
Chronische stress
12
Stijging van vrije Vermindering ➢ radicalen ➢ van prestaties
Ontstaan van ➢ lichamelijke ziektes
Stress neutraliseren door anti-oxidanten De OpLOSSing : anti-OxiDanten Anti-oxidanten in de vorm van enzymen, vitamines en bio-actieve plantenstoffen zijn een effectief middel tegen vrije radicalen ➢ neutraliseren vrije radicale ➢ begrenzen bv. verhinderen beschadigingen door vrije radicalen ➢ beschermen mitochondriën als centrale plaats van de energieproductie in de cellen
zonder extra anti-oxidanten
Met extra anti-oxidanten
!
anti-OxiDanten ziJn StreSSKiLLerS Des te hoger de stressspiegel, des te meer anti-oxidanten hebben we nodig voor ons lichaam en geest om dezelfde prestaties te leveren en om onze gezondheid te beschermen.
13
Stress neutraliseren door anti-oxidanten Volgende microvoedingssupplementen zijn bekend als bijzonder effeciënt:
➢ Resveratrol ➢ Chlorofyl ➢ Groene thee ➢ Vitamine E ➢ Selenium
Resveratrol Resveratrol heeft als voedingsstof een enorme anti-oxidatieve kracht, waardoor hij volgende organen beschermt die bij stress bijzonder kwetsbaar zijn :
Hart
Hersenen
Immuunsysteem
Door uw hogere gevoeligheid t.o.v. de oxidatieve stress zijn deze organen bijzonder kwetsbaar. Resveratrol als een goed onderzocht polyphenole ➢ k omt in de hersenen voor en beschermt de gevoelige zenuwcellen voor vrije radicalen. Daardoor kunnen ouderdomsgerichte beschadigingen van de hersenen verminderd worden. ➢ b eschermt de gevoelige vaatwanden van de hartaders voor de vrije radicalen en voorkomt zo gevaarlijke hart-en vaatziekten.
Sommige dokters specificeren resveratrol reeds als de „levensverlengende stof“ van de toekomst! 14
Stress neutraliseren door anti-oxidanten Chlorofyl Chlorofyl is als groene bladkleurstof de belangrijkste energieproducent van onze planeet en wordt reeds sinds vele jaren als substance gebruikt in de geneeskunde. Maar het gebruik van chlorofyl als anti-oxidant is een innovatie. De sterkste werkingen van chlorofyl zijn in het menselijk lichaam o.a. : ➢ s terke anti-oxidatieve kracht ➢ o ndersteuning van de bloedvorming ➢ z uurstof- en energieverzorging.
Bijzonder gevaarlijk bij chronische stress is de verzwakking van de lichaamseigen afweersystemen. Hierdoor stijgt niet enkel het gevaar voor verkoudheden maar ook op lange termijn het gevaar voor andere ziektes zoals vb. kanker. Een aantal recente studies hebben de kanker preventieve eigenschappen van chlorofyl aangetoond. („Heme and Chlorophyll Intake and Risk of Colorectal Cancer in the Netherlands Cohort Study“ Department Food and Chemical Risk Analysis, TNO Quality of Life, Zeist, the Netherlands…).
15
Stress neutraliseren door anti-oxidanten wist u dat… ?
Aloë Vera als een versterker de bio-beschikbaarheid van voedingsstoffen zoals vitamine E vele malen kan verbeteren? Onderzoekers van de Universiteit van Scranton (Verenigde Staten) toonden voor vitamine E verbeterde biologische beschikbaarheid met 269 % bij gelijktijdige inname van Aloë Vera.
Groene thee Groene thee en zijn extracten bevatten veel verschillende anti-oxidanten, wat resulteert in een zeer hoge ORAC waarde. Dit is daarom al eeuwenlang een integraal onderdeel van de Aziatische geneeskunde.
Vitamine E Vitamine E is betrokken bij bijna alle anti-oxidante afweermechanismen. Omdat het geen vet bevat, is het vooral van belang voor de bescherming van de hersenen. Dit is nl het orgaan met het hoogste vetgehalte.
Selenium Selenium is een essentieel element in onze anti-oxidantenafweer. Alleen als er voldoende selenium aanwezig is, werken belangrijke selenium-gecontroleerde enzymen. Ze hebben een speciale beschermende functie voor: hart- en vaatziekten, kanker en hersenziekten (leeftijdsgebonden hersenaandoeningen zoals de ziekte van Parkinson, Alzheimer en dementie)
➢S elenium-gecontroleerde enzymen in de hersenen kunnen oxidatieve stress verminderen en dat is vooral in de vroege stadia van deze ziekten van groot belang. („Selenoproteins and the aging brain.“ Mech Ageing Dev. 2010 Apr;131(4):253-60.)
➢S elenium is ook essentieel voor het cellulair metabolisme en is vereist voor de activering van het schildklierhormoon. („Antioxidant inname en alvleesklier kanker risico: de vitaminen en levensstijl (VITAL) studie“ in kanker 2012 21 december, doi: 10.1002/cncr.27936.).
Vooral bij slechte eetgewoonten, welke vaak gerelateerd zijn aan stress, kan de verzorging van selenium gebrekkig worden. Een extra inname wordt aanbevolen bij stress.
16
De energieproductie stimuleren dmv micro-nutriënten 2.energieproductie stimuleren
om beter om te gaan met stressvolle tijden, moeten we veel lichamelijke en geestelijke energie opnemen. Met gerichte micronutriënten is het mogelijk om de energieproductie in het lichaam te stimuleren en de efficiëntie te verbeteren.
Vooral volgende micro-nutriënten zijn bekend voor hun bijzondere werkzaamheid.
➢ vitamine B ➢ choline ➢ coenzyme Q10 ➢ ijzer ➢ L-carnitine
Vitamine B (B1, B9, B12) vitamines B werken hand in hand en zijn essentieel voor de energieproductie in de hersenen.
➢ de omzetting van glucose in zenuwenergie ➢ de synthese van neurotransmitters (serotonine) ➢ de vorming van bloedcellen (B9)
Daar ze niet kunnen worden opgeslagen, met uitzondering van vitamine B-12, is een regelmatige inname absoluut noodzakelijk. Als er niet voldoende vitaminen opgenomen worden door onze eentonige voeding en weinig fruit, groenten, melk en zuivelproducten, ontstaat er een vitamine B tekort in het lichaam. Deze tekortkomingen kunnen leiden tot aanzienlijke verzwakking van prestaties, evenals moeite met concentreren en dus leiden tot een behoefte aan vitamine B bij stress. De extra inname van vitamine B kan gebruikt worden bij stress die ervoor zorgt dat de geestelijke capaciteit gehandhavend wordt en deze versterkt.
17
Energietoevoer stimuleren door micro-nutriënten choline Choline behoort tot de groep van de biogene afmijnen en is belangrijk voor het metabolisme van aminozuren. Het heeft een grote positieve invloed op de hersenen en zenuwcellen als een nutriënt. Het dringt rechtstreeks door in de hersencellen en vormt een chemische stof die het geheugen stimuleert. Wie onder enorme stress staat, heeft een bijzonder hoge behoefte aan choline om hersenen en zenuwen onder controle te houden. Choline komt in enkele voedings middelen voor (eigeel, lever, tarwekiemen) maar in perioden van stress volstaat de noodzakelijk opname uit het dagelijks voedsel niet. Tekenen van cholinetekort kunnen zijn: ➢ vergeetachtigheid ➢ prikkelbaarheid
➢ slapeloosheid ➢ hoofdpijn
co-enzyme Q 10 zonder Q10
Al onze energie is door zogenaamde mitochondrieën geproduceerd. Ze komen in alle cellen voor en zijn de mini energiecentrales in ons lichaam. Om te werken en voldoende energie te voorzien, hebben deze het co-enzyme Q 10 (een vitamineachtige substantie die het lichaam zelf produceert) nodig. Organen met een hoog energieverbruik, zoals het hart en de hersenen, hebben in stress situaties, meer Q 10 nodig. Bovendien vermindert de Q 10 inhoud in onze cellen voortdurend al vanaf 30 jaar. Een verhoogde Q 10 toevoer is daarom vooral bij stress zinvol op latere leeftijd. Nieuwe studies tonen bijkomende beschermingfuncties door het co-enzyme Q 10 op de gevoelige bloedvaten van het hart en hersenen aan. met Q 10
(„Bioenergetic and antioxidant properties of co-enzyme Q10: recent developments“ in Mol Biotechnol. 2007)
18
Energieproductie stimuleren door micro-nutriënten Door bijkomende co-enzyme Q10 kunnen cellen meer energie leveren en op die manier onze prestaties verhogen of weer op peil brengen. Q10 helpt niet enkel bij de energieproductie, maar beschermt ook nog de gevoelige cellen voor de aanvallen van de vrije radicalen.
IJzer IJzer is het centrale atoom van onze rode bloedstofkleur en belangrijk voor de zuurstof- en energieverzorging van de mens. IJzertekort is een van de meest voorkomende tekorten in de microvoedingssupplementen van de Westerse wereld. („Iron deficiency and anemia in female athletes-causes and risks” in Harefuah 2003 Oct142(10):698-703, 717.).
Een bestaand tekort aan ijzer heeft als resultaat vermoeidheid en prestatievermindering, waarvan de vrouwen het meest bedreigd worden door hun regelmatig bloedverlies.
Wist u reeds … ? IJzer heel belangrijk is voor kinderen Kinderen hebben tijdens hun groeiproces meer ijzer nodig dan volwassenen. Speciaal voor de ontwikkeling van de hersenen, als ook de vorming van cognitieve vaardigheden, hebben kinderen voldoende ijzer nodig tijdens deze groeifase. De ontwikkeling van aandacht, geheugen, concentratie, leren, geheugen, creativiteit, focus lijkt beter te lopen wanneer er voldoende ijzer aanwezig is.
19
Energieproductie stimuleren door micro-nutriënten Vanwege de toegenomen behoefte aan ijzer bij hogere prestaties kunnen deze dikwijls niet alleen via het voedsel voorzien worden, en is het raadzaam een extra hoeveelheid van ijzer in te nemen zodat:
➢ de mentale en fysieke prestaties verbeteren, ➢ die beschadigingen door oxidatieve stress verminderd kan worden.
(„Effect of iron supplementation on mental and motor development in children: systematic review of randomised controlled trials.“ in Public Health Nutr. 2005 Apr;8(2):117-32.) („Response of urinary biomarkers of systemic oxidation to oral iron supplementation in healthy men.“ In Food Nutr Bull. 2012 Mar;33(1):53-62.)
L-Carnitin L-Carnitin als microvoedingssupplement bevordert de vetzuren in de mitochondriën, als energiecentrale in onze lichaamscellen. Zo is deze onvervangbaar voor de energiestofwissel. Daarenboven heeft L-Carnitin een belangrijke rol voor het functioneren van vele lichaamsorganen zoals het hart, de spieren, de lever en de immuuncellen. Deze functies kunnen bij gebrek aan carnitin sterk verminderen, waardoor zich energieverzorgingsproblemen het resultaat van kunnen worden. L-Carnitin is dus een essentiële factor voor het behoud van onze gezondheid en onze prestaties.
20
Sport & ontspanning Een mengeling uit beweging en ontspanning doet stress verminderen! Elke beweging kan helpen stress te verminderen. Immers, is stress voor beweging gemaakt. Natuurlijk moet het dagelijks sporten u niet meer stress bezorgen. Het moet bij uw mogelijkheden passen, d.w.z. bij uw vrije tijd en levensomstandigheden. Dus het is niet de bedoeling dat u „een joggingprogramma van 5 keer per week“ start. Sommige mensen hebben dit nodig. BEWEGING DOET STRESS Voor anderen, is het nuttiger te starten VERMINDEREN! met wandelen. Hierbij is het belangrijk dat u uw persoonlijk grens kent. Daarbij wordt het stresshormoon adrenaline afgebouwd, hetgeen het lichaam ontlast en bevrijd. Een positief neveneffect is dat u uw figuur behoudt en er komen gelukshormonen vrij. Om stress op lange termijn af te bouwen helpt het bewegen enkel in combinatie met voldoende rust- en ontspanningsmomenten. Een grote hulp is eerst uw innerlijke rust te bevorderen, om u dan volledig te kunnen ontspannen. We hebben dikwijls niet de tijd om te pauzeren. U kan met korte tijdstippen beginnen. Korte onderbrekingen om eens de benen te strekken van een vijftal minuten, om eens op te staan en een appel te eten.
21
Samenvatting Stress heeft dus verschillende uitwerkingen op ons en op ons lichaam. Het beste hierbij is dat we iets kunnen ondernemen tegen de stressgevolgen. Kort samengevat betekent dit :
Het probleem: De lichamelijke uitwerkingen van stress zijn bij alle mensen hetzelfde. Een groot aantal van vrije radicalen produceren oxidatieve stress. Cellen en celstructuren worden beschadigd. De gevolgen: de lichamelijke en de mentale prestatievermogens dalen.
De oplossing: Om op lange termijn beter te kunnen omgaan met stress situaties, zijn er twee oplossingen: 1. Lichamelijke stress neutraliseren - door anti-oxidanten zoals resveratrol, groen thee, chlorofyl, vitamine E en selenium 2. Energieproductie voor lichaam en geest stimuleren door microvoedingssupplementen zoals co-enzymen Q10, L-Carnitin, ijzer, B-vitamines en choline
En als u dan nog een beetje beweegt tijdens de dag, blijven lichaam en geest altijd presteren - om het even hoeveel stress u heeft!
22
Meer van het leven – door minder stress en meer uithoudingsvermogen voor lichaam en ziel!
statie meer pre n e vermorg
oncentr betere c
meer zen
uwsterk
te
ogen atieverm
gs ithoudin langer u n e g vermo
24
Stresstest Uw punten 1. Hoe dikwijls denkt u thuis aan uw werk ?
Af en toe (2)
Dikwijls (3)
Zeer zeldzaam (1)
Nooit (0)
2. Hoe dikwijls kan u zich ’s avonds thuis niet ontspannen, omdat u nog iets te doen heeft ?
Soms (2)
Heel dikwijls (3)
Zeer zelden (1)
Nooit (0)
3. Hoe dikwijls kan u niet goed slapen, omdat de dagelijkse problemen u belasten ?
Af en toe (2)
Zeer zelden (1)
Heel dikwijls (3)
Nooit (0)
4. Het is morgen maandag. Hoe voelt u zich ?
Goed, ik verheug me op de komende week (1) Slecht, deze week zou snel voorbij moeten zijn (3) Ik verheug me op de volgende week (2) Heel goed. Ik stort me graag op mijn taken (0)
5. Heeft u spanningen in uw nek of rug ?
Soms (2)
Dikwijls (3)
Zeer zelden (1)
Nooit (0)
6. Wat doet u ’s avonds om u te ontspannen ?
In de zetel liggen (3) Uit eten gaan (2)
Met vrienden weggaan (1) Veel sport en beweging (0)
7. Heeft u voldoende tijd voor uw hobby‘s en uw interesses ?
Zeer zelden (2)
Af en toe (1)
Weinig (3)
Ja, absoluut voldoende (0)
8. Hoe dikwijls voelt u zich uitgeput op het einde van de dag ?
Zeer zelden (1) Soms (2)
Een paar keer in de week (3) Nooit (0)
9. Hoe dikwijls heeft u ’s avonds nog de kracht om u te bewegen ?
Zelden (3)
Een keer per week (2) Heel dikwijls (1)
10. Staat u dikwijls onder druk ?
Af en toe (2)
Heel zelden (1)
Dikwijls (3)
Elke dag (0)
Ik heb nooit druk (0)
Totaal punten : 23
Tel nu alle punten op. De analyse is te vinden op de achterkant.
Beoordeling 1. Resultaat: (33–35 punten) U bent zeer gestresst en staat onder enorme druk. Het is voor u moeilijk te ontspannen. De klachten zoals een gebrek aan concentratie, maagpijn, slaapproblemen of frequente vermoeidheid zijn bijna normaal voor u. Of u bent een van de meest ambitieuze en prestatie gerichte mensen die frequent deze tekenen onderdrukken of zelfs nooit waarnemen. Dit hoge niveau van stress is schadelijker voor je lichaam dan je denkt. Je moet onmiddellijk maatregelen nemen om zowel uw stress niveau te verlagen, en aan de andere kant je mentale en fysieke capaciteit te herstellen! 2. Resultaat: (24–16 punten) U bent zeer gestresst. Zonder dat u het merkt, vinden er lichamelijke en geestelijke stressreacties in uw lichaam plaats. Dan kan reeds door uitputting, onwelzijn, maagpijnen of concentratiezwakte duidelijk worden. U moet dringend maatregelen nemen, om deze stresssymptomen af te remmen en de negatieve uitwerking op de lichamelijke en de geestelijke prestaties te verminderen. Wacht hiermee nooit te lang. 3. Resultaat: (15–8 punten) U bent duidelijk gestresst. U bent overspannen. Dit heeft uitputting tot gevolg. U slaagt er nooit in regelmatig te pauzeren om op adem te komen. Zorg ervoor dat u voldoende vrije tijd voor uzelf heeft en luister naar de stresssignalen van uw lichaam. Neem deze tekens, zoals maagpijn, slaap- of concentratieproblemen serieus en zorg voor nodige tegenmaatregelen. Enkel zo kan u voor voldoende lichamelijke en mentale capaciteiten zorgen, om zo de dagelijkse uitdagingen weer aan te kunnen. 4. Resultaat: (7–0 punten) U bent over het algemeen ontspannen en stress heeft bij u geen kans. U heeft goede mogelijkheden gevonden, uw dagelijkse taken zonder stress of druk te vervullen. U past op dat dit zo blijft en dat deze druk nooit onnodig vergroot. In ieder geval moet voorzorgsmaatregelen nemen om verder lichamelijke en geestelijke uitdagingen te kunnen weerstaan.
25
Baumschulenweg 1 59348 Lüdinghausen ISBN 978-3-941451-40-7
Illustrationen: Corinna Hertlein (S. 6-7, S. 12-13, S. 18)
Verlag H. Rademann GmbH
BE-nl
